PARLAMENT EUROPEJSKI 009-04 Komisja Petycji 9.08.04 KOMUNIKAT DLA POSŁÓW Przedmiot: Petycja nr 8/008, którą złożył Mustafa Irkan (Wielka Brytania) w sprawie pośredniej dyskryminacji ze strony władz szwedzkich Składający petycję, obywatel brytyjski pochodzenia tureckiego, uważa, że jest ofiarą pośredniej dyskryminacji ze strony władz szwedzkich, ponieważ gdyby miał przeprowadzić się do Szwecji, nie byłby uprawniony do świadczeń socjalnych. Składający petycję rozważał przeprowadzkę do Szwecji, która byłaby możliwa na mocy dyrektywy 004/8/WE, i zasięgnął informacji na temat takich świadczeń. Składający petycję twierdzi, iż poinformowano go, że nie przysługują mu żadne świadczenia socjalne, chyba że pracował w Szwecji. Składający petycję przekonuje, że takie traktowanie jest dyskryminujące i sprzeczne z prawodawstwem WE, ponieważ nie ma ono zastosowania wobec obywateli szwedzkich (obywatele szwedzcy, którzy nigdy nie pracowali i nie płacili podatków w Szwecji, lecz w innych państwach członkowskich, uzyskują świadczenia socjalne, jeśli zamieszkują w Szwecji). Składający petycję twierdzi, że nie jest w stanie przewidzieć, ile czasu może zająć mu znalezienie pracy w Szwecji. Dlatego uważa on, że obywatele UE aktywnie poszukujący zatrudnienia powinni mieć takie same prawa socjalne, jak obywatele szwedzcy. Składający petycję zwraca się do Parlamentu Europejskiego o zbadanie tej sprawy.. Dopuszczalność Petycja uznana została za dopuszczalną dnia 8 kwietnia 009 r. Zwrócono się do Komisji o przekazanie informacji (art. 0 ust. 6 Regulaminu).. Odpowiedź Komisji otrzymana dnia 6 października 009 r. Składający petycję, obywatel brytyjski pochodzenia tureckiego, chciał przenieść się do Szwecji wraz ze swoją rodziną. Ubolewa on, że władze szwedzkie poinformowały go, iż CM\040.doc PE40.498v04-00 Zjednoczona w różnorodności
w przeciwieństwie do obywateli szwedzkich w tej samej sytuacji nie będzie on uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych i będzie musiał pokrywać koszty leczenia do czasu znalezienia zatrudnienia. Składający petycję informuje też, że prawdopodobnie jest dyskryminowany ze względu na pochodzenie etniczne, ponieważ średnia stopa bezrobocia w Szwecji wynosi około 5%, jednak w przypadku etnicznych Turków liczba ta wzrasta do 45%. Twierdzi on, że nieproporcjonalnie wysoka stopa bezrobocia w połączeniu z brakiem jakiejkolwiek pomocy społecznej dla osób poszukujących pracy powstrzymały go od migracji do Szwecji. Komisja otrzymała tę skargę także bezpośrednio iprzekazała składającemu petycję analizę jego sprawy przeprowadzoną w świetle obowiązującego prawa wspólnotowego. Jeżeli chodzi odostęp do zasiłków dla bezrobotnych, kwestia ta dotyczy koordynacji zabezpieczenia społecznego w UE. Na mocy prawa UE dotyczącego zabezpieczenia społecznego przewiduje się koordynację, a nie harmonizację systemów zabezpieczenia społecznego. Oznacza to, że każde państwo członkowskie może dowolnie ustalać szczegóły dotyczące krajowego systemu zabezpieczenia społecznego, w tym rodzaje przyznawanych świadczeń, kryteria kwalifikowalności, metody obliczania wysokości świadczeń, jak również liczbę składek, jakie należy opłacić. Jednak przepisy wspólnotowe, a w szczególności rozporządzenie (EWG) nr 408/7, wprowadzają wspólne zasady, które winny przestrzegać wszystkie władze krajowe przy stosowaniu prawa krajowego. Przepisy te mają na celu zapewnienie tego, by zastosowane ustawodawstwo krajowe nie naruszało podstawowych zasad równego traktowania oraz niedyskryminacji. W ten sposób zapewnia się to, że stosowanie różnych uregulowań krajowych nie wpływa negatywnie na osoby korzystające z prawa do swobodnego przemieszczania się w Unii Europejskiej. Przepisy koordynujące zasiłki dla bezrobotnych zawarte są w rozdziale 6 rozporządzenia nr 408/7. Z zasady pracownik uprawniony jest do ubiegania się o zasiłek dla bezrobotnych tylko w państwie członkowskim, w którym był ostatnio zatrudniony. Jeżeli pragnie on udać się do innego państwa członkowskiego w celu poszukiwania pracy, rozporządzenie nr 408/7 przewiduje taką możliwość, uwzględniając przepisy w sprawie przenoszenia zasiłków dla bezrobotnych (art. 69). Mówią one, że przez ograniczony czas osoba poszukująca pracy może zachować uprawnienie do zasiłku dla bezrobotnych, jeżeli udaje się do jednego lub kilku państw członkowskich w celu poszukiwania tam zatrudnienia. Przepisy te stosuje się jednakowo wobec wszystkich obywateli UE. W przedmiotowym okresie przeniesienia osoba poszukująca pracy musi zarejestrować się jako poszukująca pracy w urzędach zatrudnienia każdego z państw członkowskich, do których się udaje, i podporządkować się organizowanej przez nie kontroli. W celu uzyskania dalszych informacji osoba poszukująca pracy powinna skontaktować się z urzędem pracy, w którym jest zarejestrowana. Należy też wyjaśnić, że art. 8 Traktatu WE stanowi, iż każdy obywatel Unii ma prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium państw członkowskich, z zastrzeżeniem ograniczeń i warunków ustanowionych w przedmiotowym Traktacie i środkach przyjętych w celu jego wykonania. Odnośne ograniczenia i warunki określono PE40.498v04-00 /7 CM\040.doc
w dyrektywie 004/8/WE. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej osoba poszukująca pracy może pozostać w przyjmującym państwie członkowskim przez odpowiedni okres wystarczający do zapoznania się z ofertami pracy oraz podjęcia niezbędnych kroków w celu znalezienia zatrudnienia. W tej sprawie Trybunał uznał, że takim uzasadnionym okresem jest 6 miesięcy. Po upływie tego okresu osoba poszukująca pracy nie może zostać wydalona, jeśli udowodni, że nadal stara się znaleźć zatrudnienie i ma realne szanse na angaż. Bez uszczerbku dla wspomnianego wyżej prawa zamieszkania art. 4 ust. przedmiotowej dyrektywy upoważnia państwa członkowskie do nieprzyznawania uprawnienia do pomocy społecznej osobie poszukującej pracy. Celem powyższego przepisu jest unikanie nadmiernego obciążania systemów pomocy społecznej przyjmujących państw członkowskich. Przepis ten ma zastosowanie wobec wszystkich obywateli UE bez względu na ich pochodzenie etniczne. Jednak świadczeń o charakterze finansowym, które bez względu na ich status na mocy prawa krajowego mają na celu ułatwić dostęp do rynku pracy, nie można uznawać za pomoc społeczną w rozumieniu art. 4 ust. powyższej dyrektywy. W rzeczywistości przepis ten nie dotyczy świadczeń mających na celu ułatwienie dostępu do zatrudnienia na rynku pracy państwa członkowskiego, jeżeli istnieje faktyczny związek między osobą poszukującą pracy a rynkiem pracy tego państwa członkowskiego. Istnienie takiego związku można stwierdzić, przede wszystkim ustalając, że dana osoba przez uzasadniony okres naprawdę szukała pracy w rzeczonym państwie członkowskim 4. 4. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV) otrzymana dnia 0 czerwca 0 r. W związku z decyzją szwedzkich władz o nieprzyznaniu dodatku mieszkaniowego składającemu petycję Komisja pragnie udzielić następujących wyjaśnień. Jeśli składający petycję jest zarejestrowany w szwedzkim urzędzie pracy od 009 r. i od tego czasu aktywnie poszukuje pracy w Szwecji, powinien zostać uznany za osobę poszukującą pracy na mocy prawa UE. W takim przypadku art. 4 ust. dyrektywy 004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 kwietnia 004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich 5 przewiduje możliwość niewypłacenia środków pomocy społecznej osobie poszukującej pracy. A zatem odmowa ze strony szwedzkich władz wobec składającego petycję, dotycząca przyznania dodatku mieszkaniowego nie budzi zaniepokojenia z punktu widzenia prawa UE dotyczącego swobodnego przemieszczania się obywateli. 4 5 Dyrektywa 004/8/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 9 kwietnia 004 r. w sprawie prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium państw członkowskich, Dz.U. L 58 z 0.4.004, s. 77. Wyrok Trybunału z dnia 6 lutego 99 r. w sprawie C-9/89 Antonissen, Zb. Orz. [99], s. I-00745. Wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C-/08 i C-/08 Vatsouras i Koupatantze. Wyrok Trybunału z dnia marca 004 r. w sprawie C-8/0 Collins, Zb. Orz. 004, s. I-70. Dz.U. L 58 z 0.4.004, s. 77. CM\040.doc /7 PE40.498v04-00
Składający petycję twierdzi, że władze szwedzkie podjęły działania sprzeczne z postanowieniami dyrektywy Rady 000/4/WE z dnia 9 czerwca 000 r. wprowadzającej w życie zasadę równego traktowania osób bez względu na pochodzenie rasowe lub etniczne. Należy jednak zauważyć, że Szwecja transponowała przepisy dyrektywy w ustawie o zapobieganiu dyskryminacji (008:567) i uchwale rzecznika praw obywatelskich w sprawie zapobiegania dyskryminacji, które zakazują dyskryminacji z różnych względów, w tym ze względu na pochodzenie etniczne. W związku z tym składający petycję powinien przedstawić swoje roszczenie na szczeblu krajowym. Należy zauważyć, że w związku z decyzją szwedzkich władz o niezarejestrowaniu składającego petycję, zgodnie z dyrektywą 004/8/WE, taka decyzja musi być przedmiotem odwołania. Artykuł 5 ust. interpretowany w połączeniu z art. ust. dyrektywy 004/8/WE przyznaje obywatelom Unii Europejskiej i członkom ich rodzin prawo do skorzystania z sądowych oraz, w uzasadnionych przypadkach, administracyjnych procedur odwoławczych w przyjmującym państwie członkowskim w celu odwołania się od wszelkich decyzji podejmowanych na mocy dyrektywy. W dniu listopada 009 r. składający petycję został poinformowany o zarejestrowaniu skargi złożonej w Komisji i dotyczącej niezapewnienia przez władze szwedzkie środków proceduralnych zgodnie z art. 5 ust. dyrektywy 004/8/WE w związku z odrzuceniem wniosku o świadectwo rejestracji. Składający petycję został poinformowany, że Komisja poruszy przedmiotową sprawę w ramach ogólnych rozmów z władzami szwedzkimi na temat zgodności z dyrektywą 004/8/WE. W dniu 8 marca 0 r. składający petycję został poinformowany, że służby Komisji omówiły sprawę z władzami szwedzkimi. Został również poinformowany, że władze szwedzkie dostarczyły formalną odpowiedź pisemną, która została przeanalizowana przez służby Komisji. Komisja rozpatruje obecnie możliwość poczynienia odpowiednich kroków, które mogą obejmować postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jeśli zajdzie taka potrzeba. 5. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV II) otrzymana dnia 0 października 0 r. Składający petycję złożył apelację przed właściwym sądem administracyjnym (Förvaltninigsrätten), kwestionując odmowną decyzję władz szwedzkich (Försäkringkassan) z dnia 6 czerwca 0 r., dotyczącą zasiłku na utrzymanie (w tym między innymi na pokrycie opłat z tytułu czynszu), a rzekomo wynikającą z faktu, iż odmówiono mu i jego rodzinie rejestracji zgodnie z postanowieniami art. 8 dyrektywy 004/8/WE (dyrektywa w sprawie swobodnego przemieszczania się). Składający petycję zakwestionował powyższą decyzję, twierdząc, że jest ona z jednej strony sprzeczna z przepisami UE w sprawie swobodnego przemieszczania się, zgodnie z ich wykładnią przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, zaś z drugiej strony stanowi pośrednią dyskryminację ze względu na pochodzenie etniczne, co pozostaje w sprzeczności z przepisami dyrektywy Rady 000/4/WE (dyrektywa w sprawie równego traktowania osób bez względu na pochodzenie Dz.U. L 80 z 9.7.000, s.. Dz.U. L 58 z 0.4.004, s. 77. W szczególności składający petycję opiera się na wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia marca 004 r. w sprawie C-8/0, Collins Zb. Orz. [004] I-70. PE40.498v04-00 4/7 CM\040.doc
rasowe lub etniczne). Złożona przez składającego petycję apelacja została oddalona dnia maja 0 r. z uwagi na to, że składający petycję nie był w stanie przedstawić wystarczających dowodów na poparcie twierdzenia, że rzeczywiście aktywnie szukał pracy w Szwecji. Składający petycję wyraził zamiar formalnego zakwestionowania wyroku szwedzkiego sądu administracyjnego. Uwagi Komisji Komisja jeszcze raz przypomina, że Szwecja transponowała przepisy dyrektywy 000/4/WE w ustawie o zapobieganiu dyskryminacji (008:567) i uchwale rzecznika praw obywatelskich (008:568) w sprawie zapobiegania dyskryminacji, które zakazują dyskryminacji z różnych względów, w tym ze względu na pochodzenie etniczne. W związku z tym składający petycję powinien nadal próbować rozwiązać sprawę na szczeblu krajowym, w tym składając skargę do rzecznika praw obywatelskich na mocy prawa krajowego. Jeżeli chodzi o zakres przedmiotowy wyroku szwedzkiego sądu administracyjnego, kwestionowanego przez składającego petycję, Komisja przypomina, iż zgodnie z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, osoba poszukująca pracy może przebywać w przyjmującym państwie członkowskim przez odpowiedni okres wystarczający do zapoznania się z ofertami pracy oraz podjęcia niezbędnych kroków w celu znalezienia zatrudnienia. Trybunał Sprawiedliwości orzekł, że za odpowiedni okres należy uznać 6 miesięcy, przy czym art. 4 ust. 4 lit. b) dyrektywy w sprawie swobodnego przemieszczania się stanowi, że nawet po upływie tego okresu osoba poszukująca pracy nie może zostać wydalona z kraju, jeśli udowodni, że nadal stara się znaleźć zatrudnienie i ma realne szanse na angaż. Jednocześnie, jak już Komisja wyjaśniła składającemu petycję, przyjmujące państwo członkowskie ma prawo, na mocy postanowień art. 4 ust. dyrektywy w sprawie swobodnego przemieszczania się, do nieobjęcia prawem do korzystania z pomocy społecznej między innymi osób poszukujących pracy w okresie, w którym mają one prawo do pobytu. Celem powyższego przepisu jest unikanie nadmiernego obciążania systemów pomocy społecznej przyjmujących państw członkowskich. Przepis ten ma zastosowanie do wszystkich obywateli UE, niezależnie od ich pochodzenia etnicznego, i nie narusza ich prawa do pobytu. Jednak świadczeń o charakterze finansowym, które bez względu na ich status na mocy prawa krajowego mają na celu ułatwić dostęp do rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego, nie można uznawać za pomoc społeczną w rozumieniu art. 4 ust. przedmiotowej dyrektywy. Co do zasady, jak już wyjaśnił Trybunał Sprawiedliwości, obywatele Unii, którzy po raz pierwszy poszukują zatrudnienia (czyli osoby, które nie nawiązały jeszcze stosunku pracy w przyjmującym państwie członkowskim, gdzie przebywają i gdzie poszukują pracy), nie mogą korzystać z tych samych zasiłków społecznych i ulg podatkowych, do których mają prawo obywatele tego państwa (w przeciwieństwie do obywateli Unii, którzy weszli już na rynek zatrudnienia Dz.U. L 80 z 9.7.000, s.. Wyrok Trybunału z dnia 6 lutego 99 r. w sprawie C-9/89 Antonissen, Zb. Orz. [99], s. I-00745. Wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C-/08 i C-/08 Vatsouras i Koupatantze Zb. Orz. [009] I-04585, pkt 45. CM\040.doc 5/7 PE40.498v04-00
w przyjmującym państwie członkowskim), jednak mogą korzystać z zasady równego traktowania w odniesieniu do dostępu do zatrudnienia. Orzecznictwo Trybunału w zakresie świadczeń finansowych mających na celu ułatwienie dostępu do zatrudnienia na rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego wskazuje na fakt, że przedmiotowe świadczenia są świadczeniami podobnymi do zasiłku dla bezrobotnych i są wypłacane pod warunkiem, że ubiegający się o wypłatę był osobą poszukującą pracy i aktywnie szukał zatrudnienia. Z dostępnych Komisji informacji wynika, że przedmiotowe świadczenie jest, ogólnie rzecz ujmując, świadczeniem na utrzymanie, z którego świadczeniobiorca ma pokrywać wydatki związane z czynszem i utrzymaniem oraz koszty biletów autobusowych dla siebie i rodziny. Tego rodzaju świadczenia nie mogą zdaniem Komisji zostać uznane za świadczenia, których celem jest ułatwienie dostępu do zatrudnienia na rynku pracy przyjmującego państwa członkowskiego. Nawet jeśli przedmiotowe świadczenia na utrzymanie można w zasadzie postrzegać, jak twierdzi składający petycję, jako świadczenie, którego zamysłem jest ułatwienie dostępu do rynku pracy, to biorąc pod uwagę głównie cechy świadczenia, a w szczególności jego cel oraz warunki, na których podstawie jest ono przyznawane, państwo członkowskie nie może go jednak przyznawać, jedynie opierając się na sytuacji, w której można dowieść rzeczywistego związku między osobą poszukującą pracy a rynkiem pracy tego państwa 4. Istnienie takiego związku można stwierdzić, przede wszystkim ustalając, że dana osoba przez uzasadniony okres naprawdę szukała pracy w rzeczonym państwie członkowskim 5. Choć składający petycję był zarejestrowany w szwedzkim urzędzie pracy od czerwca 009 r. i jest gotów dowieść, że od tego czasu aktywnie poszukiwał zatrudnienia w Szwecji, z przedstawionych przez składającego petycję informacji wynika jasno, że szwedzki sąd administracyjny oddalił wniosek apelacyjny kwestionujący decyzję szwedzkich władz, by nie przyznawać składającemu petycję zasiłku na utrzymanie, właśnie z uwagi na to, że nie był on w stanie przedstawić dowodów na poparcie twierdzenia, iż poszukuje aktywnie pracy w Szwecji. W odniesieniu do tej kwestii należy zauważyć, że tego rodzaju okoliczności mogą być weryfikowane jedynie przez właściwe władze krajowe oraz w uzasadnionych przypadkach sądy krajowe 6. Dlatego jeżeli składający petycję uważa, że szwedzki sąd administracyjny w swym wyroku błędnie ocenił jego sytuację oraz przedstawione przez niego dowody, powinien on złożyć apelację, korzystając ze środków prawnych dostępnych z mocy przepisów 4 5 6 Cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia marca 004 r. w sprawie C-8/0 Collins, pkt, jak również pozostałe cytowane orzecznictwo. Wyrok Trybunału z dnia marca 004 r. w cytowanej powyżej sprawie C-8/0 Collins, pkt 68; Cytowane powyżej połączone sprawy C-/08 i C-/08, Vatsouras i Koupatantze, pkt. Zob. w tej sprawie cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C-/08 i C-/08 Vatsouras i Koupatantze, pkt 4, 4, 4. Zob. np. cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C- /08 i C-/08, Vatsouras i Koupatantze, pkt 8, jak również pozostałe cytowane orzecznictwo. Cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia marca 004 r. w sprawie C-8/0 Collins, pkt 70 oraz cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C-/08 i C- /08, Vatsouras i Koupatantze, pkt 9. Cytowany powyżej wyrok Trybunału z dnia 4 czerwca 009 r. w połączonych sprawach C-/08 i C- /08 Vatsouras i Koupatantze, pkt 4. PE40.498v04-00 6/7 CM\040.doc
krajowych. Jeżeli zaś chodzi o odmowę władz szwedzkich w zakresie zarejestrowania składającego petycję na mocy dyrektywy w sprawie swobodnego przemieszczania się, Komisja już wcześniej zauważyła, że tego rodzaju decyzję można zakwestionować w świetle art. 5 ust. rozpatrywanego łącznie z art. ust. przedmiotowej dyrektywy. Jeżeli chodzi o tę kwestię, składający petycję został poinformowany już w 009 r. i 0 r., że w związku ze skargą wniesioną do Komisji kwestia ta została poruszona i przedyskutowana z władzami szwedzkimi w ramach ogólnych dyskusji dotyczących transpozycji dyrektywy w sprawie swobodnego przemieszczania się do prawa szwedzkiego i zgodności tego prawa z przedmiotową dyrektywą. Komisja podniosła tę kwestię z władzami szwedzkimi w 0 r., wysyłając wezwanie do usunięcia uchybienia, a następnie uzasadnioną opinię. W swej odpowiedzi na uzasadnioną opinię władze szwedzkie zobowiązały się do odpowiedniego dostosowania przepisów. Przepisy nowelizujące ustawę o obcokrajowcach weszły w życie dnia sierpnia 0 r. w trakcie przeglądu środków transponujących dyrektywę w sprawie swobodnego przemieszczania się do szwedzkiego porządku prawnego. Wniosek Komisja oceni znowelizowane przepisy, aby sprawdzić, czy przedmiotowe kwestie zostały rozwiązane w satysfakcjonujący sposób, a następnie zdecyduje o odpowiednich działaniach następczych, które w razie konieczności mogą obejmować wszczęcie postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego przed Trybunałem Sprawiedliwości. 6. Dodatkowa odpowiedź Komisji (REV III) otrzymana dnia 9 sierpnia 04 r. Jeżeli zaś chodzi o odmowę władz szwedzkich zarejestrowania składającego petycję w szwedzkimi urzędzie ds. migracji, Komisja zauważyła, że tego rodzaju decyzję można zaskarżyć w świetle art. 5 ust. rozpatrywanego łącznie z art. ust. dyrektywy. Po wymianie pism między Komisją a władzami szwedzkimi oraz wszczęciu przez Komisję w listopadzie 009 r. postępowania w sprawie naruszenia, rząd Szwecji zniósł szczególne wymaganie zarejestrowania się w urzędzie ds. migracji stosowane wobec migrujących obywateli UE pragnących pozostać ponad trzy miesiące w Szwecji. Ponadto decyzje urzędu ds. migracji dotyczące prawa do pobytu obywateli UE można obecnie zaskarżyć do sądu ds. migracji. Uczyniono to w związku z trwającym przeglądem transpozycji dyrektywy 004/8/WE do szwedzkiego porządku prawnego. Ustawa zmieniająca (04:98) weszła w życie w dniu maja 04 r. Wniosek Zagadnienie poruszone przez składającego petycję uznaje się za rozwiązane poprzez wyżej wspomniane zmiany ustawowe. CM\040.doc 7/7 PE40.498v04-00