Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (2): 64 69. Nowe stanowisko krwawnicy wąskolistnej Lythrum hyssopifolia L. na Śląsku Opolskim ARKADIUSZ NOWAK, SYLWIA NOWAK Zakład Biologii Roślin Uniwersytetu Opolskiego 45-052 Opole, ul. Oleska 48 e-mail: anowak@uni.opole.pl, snowak@uni.opole.pl Krwawnica wąskolistna to gatunek elementu łącznikowego kosmopolitycznego, występujący w zachodniej, środkowej, południowej i południowo-wschodniej Europie, środkowej Azji, Ameryce Północnej i Południowej, a także w południowej Afryce, wschodniej Australii i Nowej Zelandii (Meusel i in. 1978). W Europie na północy dociera do południowej Anglii, Belgii i północnych Niemiec (po 53º szerokości geograficznej N); północno-wschodnia granica zasięgu przebiega na linii dolin Wisły i Dniepru (Popiela 2001). W Polsce gatunek był notowany na Śląsku (głównie w dolinie Odry i na Przedgórzu Sudeckim), w Kotlinie Sandomierskiej, na Mazowszu (głównie w dolinie Wisły i na Wysoczyźnie Siedleckiej) oraz w Wielkopolsce i w dolinie dolnej Wisły (Popiela 1999, 2001, Zając A., Zając M. 2001). W województwie opolskim krwawnica wąskolistna podawana była z 14 stanowisk: Jastrzygowice, Radawie (Schube 1903), Zamcze (Ciaciura 1966), Opole Nowa Wieś Królewska, Półwieś, Szczepanowice (Michalak 1970), Głogówek, Krapkowice, Kłodnica, Lisak (Szotkowski 1970, 1981, 1989), Czarnowąsy (Nalewaja 1993), Wyspa Bolko, Mechnice (Nowak A., Nowak S. 2005), Faustianka i na południowy-zachód od Chróściny (Kozak i in. 2005). Została uznana za takson krytycznie zagrożony w województwie opolskim (Nowak S. 2002, Nowak A. i in. 2003), narażony na wymarcie w województwie dolnośląskim (Kącki 2003), a w województwie śląskim za takson o niewystarczających danych (Bernacki i in. 2000). W skali kraju wg klasyfikacji zagrożeń IUCN zaliczono ją do gatunków o niskim 64
Nowe stanowisko krwawnicy wąskolistnej ryzyku wymarcia LR (Popiela 2001), natomiast w najnowszej ogólnopolskiej czerwonej liście roślin naczyniowych posiada status gatunku zagrożonego (V) (Zarzycki, Szeląg 2006). Krwawnica wąskolistna to gatunek wilgociolubny, występujący na brzegach wód, rowów melioracyjnych, na wilgotnych, okresowo zalewanych polach uprawnych, ścierniskach, nieużytkach i pastwiskach. Rośnie na wilgotnych glebach piaszczystych lub gliniastych (Mowszowicz 1986, Popiela 1999, Dvořáková 1997). Jest gatunkiem charakterystycznym dla zbiorowisk należących do klasy Isoëto-Nanojuncetea (Oberdorfer 1994, Matuszkiewicz 2001). Podczas badań florystycznych prowadzonych na Śląsku Opolskim w 2007 r. znaleziono nowe stanowisko krwawnicy wąskolistnej na południe od miejscowości Stobrawa na obszarze Stobrawskiego Parku Krajobrazowego (50 50 30 N, 17 37 55 E, kwadrat ATPOL CE73) (ryc. 1). Populacja krwawnicy jest nieliczna i składa się z kilku osobników, rosnących na nieużytkach powstałych podczas wykonywania prac ziemnych związanych z budową stawów. Krwawnica rośnie w zbiorowisku o charakterze przejściowym. Towarzyszą jej gatunki charakterystyczne dla zbiorowisk należących do 3 klas: Isoëto-Nanojuncetea, Bidentetea tripartiti i Phragmitetea. Dość liczną grupę stanowią również taksony ściśle związane z klasami Scheuchzerio- Caricetea nigrae, Molinio-Arrhenatheretea i Potametea. Skład florystyczny płatu, w którym odnotowano krwawnicę wąskolistną przedstawiono poniżej: Data: 16.08.2007 r.; powierzchnia: 5 m 2 ; pokrycie warstwy c 85%; liczba gatunków: 22; Lythrum hyssopifolia +, szarota błotna Gnaphalium uliginosum 1, kropidło wodne Oenanthe aquatica +, jaskier płomiennik Ranunculus flammula 1, jaskier rozłogowy Ranunculus repens +, sit członowaty Juncus articulatus 1, manna mielec Glyceria maxima 2, manna jadalna Glyceria fluitans 1, rzęśl długoszyjkowa Callitriche cophocarpa 1, uczep śląski Bidens radiata 3, uczep amerykański Bidens frondosa +, rdest ostrogorzki Polygonum hydropiper 1, wyczyniec czerwonożółty Alopecurus aequalis 1, przetacznik błotny Veronica scutellata 1, przetacznik macierzankowy Veronica serpyllifolia r, mietlica rozłogowa Agrostis stolonifera subsp. stolonifera +, babka wielonasienna Plantago intermedia +, bebłek błotny Peplis portula +, 65
A. Nowak i S. Nowak 54 Stobrawa 16 24 50 Odra 0 0,5 1 km Ryc. 1. Położenie nowego stanowiska krwawnicy wąskolistnej. Fig. 1. Location of the new locality of Lythrum hyssopifolia. 66
Nowe stanowisko krwawnicy wąskolistnej włosienicznik krążkolistny Batrachium circinatum r, szczaw lancetowaty Rumex hydrolapathum r, karbieniec pospolity Lycopus europaeus r, mięta polej Mentha pulegium r. Zagrożeniem dla populacji krwawnicy wąskolistnej na stanowisku na południe od Stobrawy jest naturalna sukcesja w kierunku zbiorowisk muraw zalewowych Agropyro-Rumicion crispi lub terofitów letnich Bidentetea tripartiti oraz ekspansja roślinności ruderalnej z nieodległych terenów wiejskich i komunikacyjnych. SUMMARY Nowak A., Nowak S. New locality of Lythrum hyssopifolia L. in the Opole Silesia (SW Poland) Chrońmy Przyrodę Ojczystą 64 (2): 64 69. The new locality of Lythrum hyssopifolia was found during the floristic studies conducted in 2007. The population of this threatened in Poland species occupies small area on the anthropogenic wet habitats south of Stobrawa village within the Stobrawski Landscape Park (50 50 30 N, 17 37 55 E, CE73 square of the ATPOL grid) (Fig. 1). The population grows in a transitional phytocoenosis composed of the species from different syntaxonomical units, mainly Isoëto- Nanojuncetea, Bidentetea tripartiti and Phragmitetea classes. The population is threatened by the natural succession and expansion of ruderal and urbanophilous plants. PIŚMIENNICTWO Bernacki L., Nowak T., Urbisz A., Urbisz A., Tokarska-Guzik B. 2000. Rośliny chronione, zagrożone i rzadkie we florze województwa śląskiego. Acta Biol. Siles. 35(52): 78 107. Ciaciura M. 1966. Nowe stanowiska roślin rzadkich na Śląsku zebrane w 1963 r. Opol. Tow. Przyj. Nauk, Zesz. Przyr. 6: 57 64. Dvořáková M. 1997. Lythrum hyssopifolia L. W: Slavík B. (red.). Květena České Republiky, 5. Academia, Praha: 57 59. Kącki Z. (red.). 2003. Zagrożone gatunki flory naczyniowej Dolnego Śląska. Inst. Biol. Roślin, Uniw. Wr., PTPP pro Natura, Wrocław. 67
A. Nowak i S. Nowak Kozak M., Nowak A., Olszanowska-Kuńka K. 2005. Materials to the distribution of threatened vascular plants in the Opole Silesia. Opol. Scient. Soc., Nature Journal 38: 25 55. Matuszkiewicz W. 2001. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN Warszawa. Meusel H., Jäger E., Rauschert S., Weinert E. 1978. Vergleichende Chorologie der Zentraleuropäischen Flora. Bd. II. G. Fischer Verl., Jena. Michalak S. 1970. Flora synantropijna miasta Opola. Opol. Rocz. Muz. 4: 1 183. Mowszowicz J. 1986. Krajowe chwasty polne i ogrodowe. PWRiL, Warszawa. Nalewaja J. 1993. Flora i zbiorowiska segetalne prawobrzeżnej strony Opola i jego najbliższych okolic. Praca magisterska, Uniwersytet Wrocławski, Wrocław. Nowak A., Nowak S. 2005. Katalog zielnika roślin naczyniowych Muzeum Śląska Opolskiego. Zbiory z lat 1829 1943 z terenów dzisiejszej Polski. Wyd. Muzeum Śląska Opolskiego, Opole. Nowak A., Nowak S., Spałek K. 2003. Red list of vascular plants of Opole Province. Opol. Scient. Soc., Nature Journal 36: 5 20. Nowak S. 2002. Krwawnica wąskolistna Lythrum hyssopifolia L. W: Nowak A., Spałek K. (red.). Czerwona Księga Roślin Województwa Opolskiego. Rośliny naczyniowe wymarłe, zagrożone i rzadkie. Opol. Tow. Przyj. Nauk, Opole: 54. Oberdorfer E. 1994. Pflanzensoziologische Exkursionsflora. 7 Auflage. Verlag Eugen Ulmer, Stuttgart. Popiela A. 1999. The distribution of charakter species of Isoëto- Nanojuncetea class in Poland. Part III. Sagina ciliata, S. subulata, Lythrum hyssopifolia and Mentha pulegium. Fragm. Flor. Geobot. 44(2): 437 443. Popiela A. 2001. Lythrum hyssopifolia L. krwawnica wąskolistna. W: Kaźmierczakowa R., Zarzycki K. (red.). Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Inst. Bot. im. W. Szafera PAN, Inst. Ochr. Przyr. PAN, Kraków: 258 259. Schube T. 1903. Die Verbreitung der Gefäßpflanzen in Schlesien preußischen und österreichischen Anteils. Druck von. R. Nischkowsky, Breslau. 68
Nowe stanowisko krwawnicy wąskolistnej Szotkowski P. 1970. Chwasty upraw lnu w południowo-wschodniej części Opolszczyzny. Opol. Tow. Przyj. Nauk, Zesz. Przyr. 10: 3 15. Szotkowski P. 1981. Chwasty upraw okopowych i zbóż ozimych w południowo-wschodnim obszarze Śląska Opolskiego. Opol. Tow. Przyj. Nauk, PWN, Warszawa Wrocław. Szotkowski P. 1989. Zmiany we florze i zachwaszczeniu pól południowej części Śląska Opolskiego po 11 latach. Opol. Tow. Przyj. Nauk, Opole. Zając A., Zając M. (red.). 2001. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komputer. Inst. Bot. UJ, Kraków. Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Czerwona lista roślin naczyniowych w Polsce. W: Mirek Z., Zarzycki K., Wojewoda W., Szeląg Z. (red.). Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Inst. Bot. PAN, Kraków: 8 20. 69