MIASTECZKO GALICYJSKIE i SĄDECKI PARK ETNOGRAFICZNY 2012

Podobne dokumenty
Źródła finansowania zadania inwestycyjnego pn. Budowa Miasteczka Galicyjskiego w Nowym Sączu

projekt Fundacji Zawsze Warto w ramach Programu Narodowego Instytutu Dziedzictwa Wolontariat dla dziedzictwa

Kolonie józefińskie: Barcice. Biczyce Dolne. Biegonice. Chełmiec. Dąbrówka. Gaboń. Gaj. Gołkowice. Juraszowa. Kadcza. Łącko. Mokra Wieś.

POWRÓT DO PRZESZŁOŚCI

[Olszanka]: Festyn Parafialny

11 listopada 1918 roku

Przedwojenny Przeworsk. widziany oczami Basi Rosenberg

Mojemu synowi Michałowi

Andrzej Jezierski. Cecylia Leszczyńska HISTORIA

5. Struktura narodowościowa i wyznaniowa w Polsce. Grupy etniczne

Ochrona dóbr kultury. na terenie Ciężkowicko-Rożnowskiego Parku Krajobrazowego i Parku Krajobrazowego Pasma Brzanki. oprac. mgr Piotr Rochowski

XV EDYCJA KONKURSU HISTORYCZNEGO. REGULAMIN KONKURSU Konkurs adresowany jest do uczniów szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.

free mini przewodnik ciekawe miejsca w okolicy Gminny Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy

Izba Pamięci wsi Ręków

Barbary Ruchały Inspiracje Ikoną czyli Barbórkowe Ikonopisanie Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Nowym Sączu oraz Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu

Wykaz obiektów z Gminnej Ewidencji Zabytków Gminy Chrzanów

Księgarnia PWN: Wojciech Witkowski - Historia administracji w Polsce

ŚRODOWISKO KULTUROWE GMINY BRZESZCZE

Aktywność zawodowa społeczności wiejskich Pomorza dawniej i dziś między indywidualistyczną konkurencją a wspólnotową kooperacją

Ekspozycje w Galerii Plenerowej Łazienek Królewskich (ogrodzenie od Alei Ujazdowskich) dostępne będą do 30 września 2018 roku. ***

HISTORIA KLASA III GIMNAZJUM SZKOŁY BENEDYKTA

PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2016/2017 HISTORIA I WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE

Wykaz obiektów zabytkowych nieruchomych ujętych w ewidencji zabytków zlokalizowanych na terenie gm. Wołczyn. Lp. Miejscowość Obiekt Adres Uwagi 1.

Spis treści. Część I. Dawne państwo polskie (do 1795) Rozdział 1. Państwo patrymonialne (połowa X w. 1320)

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 CZĘŚĆ 1. ZASADY OCENIANIA ROZWIĄZAŃ ZADAŃ ARKUSZE: GH-HX1, GH-H2, GH-H4, GH-H5, GH-H7

Studelescho (1255), Studelzco (1299), Steudelwitz (1670). Po roku 1945 Studzionki.

Wieża Trynitarska jest najwyższym punktem zabudowy staromiejskiej Lublina. Została wzniesiona w 1693 roku w miejscu dawnej furty miejskiej jako

WYKAZ SPRAWDZANYCH UMIEJĘTNOŚCI ODNIESIENIE ZADAŃ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ

Miejsca, które warto odwiedzić. Muzeum - Kaszubski Park Etnograficzny im. Teodory i Izydora Gulgowskich we Wdzydzach Kiszewskich

GINĄCY GŁOS LUDU CZYLI O POTRZEBIE OCHRONY DZIEDZICTWA KULTUROWEGO WSI

3 Religie Rola Rzymu Ośrodki kulturowe po upadku Rzymu 4 Schemat społeczeństwa Pojęcia

A/1483

2.3. Analiza charakteru zabudowy

Skała Podolska / Skała nad Zbruczem

PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI DLA GMINY WIELOPOLE SKRZYŃSKIE NA LATA

MEMORANDUM INFORMACYJNE. Lokale usługowe w zabytkowej przestrzeni

Magdalena Tomoń kl.6b

MIASTO i GMINA KOLBUSZOWA

KLESZCZELE Dasze Dobrowoda Saki KLUKOWO Gródek Kostry, Lubowicz-Byzie Kuczyn Wyszynki Kościelne KNYSZYN

Serwis Internetowy Gminy Lutomiersk

HISTORIA USTROJU POLSKI. Autor: Marian Kallas

Spis treści. Wstęp... DZIAŁ PIERWSZY. USTRÓJ POLSKI DO 1795 R... 1

WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE OCENY W KLASIE II GIMNAZJUM

Plan odnowy miejscowości KRUCZYN

Ochrona dóbr kultury. na terenie Tenczyńskiego Parku Krajobrazowego. oprac. mgr Piotr Rochowski

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW GMINY KROKOWA

EGZAMIN GIMNAZJALNY W ROKU SZKOLNYM 2012/2013

4. INWENTARYZACJA OBIEKTÓW HISTORYCZNYCH I KULTUROWYCH GMINY KOLONOWSKIE

MEMORANDUM INFORMACYJNE. Lokale usługowe w zabytkowej przestrzeni

GMINNA EWIDENCJA ZABYTKÓW. Brama w zespole kościoła par. p.w. św. Marcina Nr 181. Dzwonnica w zespole kościoła par. p.w. św.

ZESTAWIENIE kart adresowych gminnej ewidencji zabytków Gminy Mikołajki Pomorskie

ŚLADAMI MAZURKA DĄBROWSKIEGO

Gminna Ewidencja Zabytków Gminy Radwanice

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny z przedmiotu historia klasa VII

MUZEUM NARODOWE W KRAKOWIE- GMACH GŁÓWNY. Fot:

HISTORIA ADMINISTRACJI W POLSCE Autor: Wojciech Witkowski

Oznaczenie sprawy: DIK-KS. 271/6/2018 Zubrzyca Górna, dn r.

PAŁAC DZIEDUSZYCKICH W ZARZECZU WCZORAJ I DZIŚ. mała wystawa o wielkiej rzeczy

Nr. Prezentacji MDW-0xx/PWA. Rola i funkcjonowanie Kół Gospodyń Wiejskich Województwa Zachodniopomorskiego

Niepodległa polska 100 lat

Konkursy Przedmiotowe w roku szkolnym 2017/2018

Zofia Antkiewicz. Olesko

Spis treści. Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski. Do Czytelnika Przedmowa... 13

Dział I Kształt terytorialno-administracyjny i ludność Polski

Początki rodziny Schönów w Sosnowcu

2. Biskupice kaplica pogrzebowa przy kościele parafialnym 3. Biskupice pałac 49a

Gminna Ewidencja Zabytków (stan na grudzień 2010 r.)

Trasa wycieczki: Biała Piska - małe mazurskie miasteczko. czas trwania: 3 godziny, typ: piesza, liczba miejsc: 7, stopień trudności: bardzo łatwa

Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 1624/10 Zarządu Województwa Małopolskiego z dnia 30 grudnia 2010 r. Kwota dofinansowania MRPO (zł) Nazwa Wnioskodawcy

Ryc. 1. Sianki. Cerkiew greckokatolicka z 1645 r., obecnie we wsi Kostrino (Ukraina). Budzyński S Op. cit., s

Zasób kulturowy wsi zagrożone dziedzictwo

Trasa wycieczki: Siemiatycze na Podlasiu. czas trwania: 3 godziny, typ: piesza, liczba miejsc: 8, stopień trudności: bardzo łatwa

Program zajęć artystycznych w gimnazjum

Umowa. a... NIP :... REGON :... wpisaną do ewidencji działalności - Krajowego Rejestru Sądowego pod Nr...reprezentowaną przez :

KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO

BADANIE DIAGNOSTYCZNE

DZIENNIK URZĘDOWY WOJEWÓDZTWA ŚLĄSKIEGO

STATUT MUZEUM - NADWIŚLAŃSKIEGO PARKU ETNOGRAFICZNEGO

Przekształcenia krajobrazu sakralnego na pograniczu polskosłowacko-ukraińskim

Wrocław, dnia 4 sierpnia 2015 r. Poz OBWIESZCZENIE WOJEWODY DOLNOŚLĄSKIEGO. z dnia 4 sierpnia 2015 r.

BADANIE DIAGNOSTYCZNE

woj. wielkopolskie, powiat Ostrzeszów, Gmina Kobyla Góra

Ewidencja zabytków z obszaru Lokalnej Grupy Działania Krasnystaw PLUS. Gmina Gorzków

Inwentaryzacja i waloryzacja zasobów kultury materialnej

KARTA ADRESOWA ZABYTKU NIERUCHOMEGO

Obiekty wpisane do GMINNEJ EWIDENCJI ZABYTKÓW

Genealogia żydowskich nazwisk rodowych. (Uwagi ogólne)

ZAKŁADANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIÓW W KLASIE VII

BADANIE DIAGNOSTYCZNE

Termin składania ofert do dnia: r.

Urząd Miejski Osiedle Drzymały 25, Rakoniewice

Analiza rynku nieruchomości miasta Nowy Sącz

Opole, dnia 7 marca 2014 r. Poz. 657 UCHWAŁA NR XXIX/249/2014 RADY GMINY W ŚWIERCZOWIE. z dnia 27 lutego 2014 r.

PUSZCZA PYZDRSKA WZORNIK ZABUDOWY FORMY ZABUDOWY, ARCHITEKTURA, DETAL INWENTARYZACJE I PROJEKTY DOMÓW

Orzechowce. Nieruchomość na sprzedaż

NOC MUZEÓW ORAZ III DNI OTWARTE FUNDUSZY EUROPEJSKICH W MUZEUM WSI MAZOWIECKIEJ W SIERPCU

Inwentaryzacja stanu posiadania powiatu gorlickiego. Oprac. J. Marecki

Transkrypt:

MIASTECZKO GALICYJSKIE i SĄDECKI PARK ETNOGRAFICZNY 2012 Wycieczka edukacyjna zorganizowana w ramach projektu Radość (z) tworzenia w Szkole @ktywnego Seniora realizowanego przez Towarzystwo Polsko - Niemieckie w Krakowie we współpracy z Wojewódzką Biblioteką Publiczna w Krakowie (FIO 2012) 1

Wycieczkowicze w małym, ale wygodnym autobusie 2

3

Nasza grupa wycieczkowa w komplecie 4

23 czerwca 2012 grupa uczestników Szkoły @ktywnego Seniora brała udział w wycieczce do Miasteczka Galicyjskiego i Sądeckiego Parku Etnograficznego w Nowym Sączu. W czasie kilkugodzinnego pobytu zobaczyliśmy rekonstrukcję dawnego miasta w Galicji oraz - z przewodnikiem - wieś polską z czasów minionych: zagrody, dwór, kościoły (protestancki, prawosławny, katolicki), szkołę, spichlerz, kuźnię. MIASTECZKO GALICYJSKIE Rekonstrukcja fragmentu zabudowy małomiasteczkowej obejmuje niewielki plac rynkowy i pierzeje z kilkunastoma domami. Miasteczko przybliża atmosferę małych miasteczek dawnej prowincji monarchii Austro - Węgierskiej z przełomu XIX i XX wieku. SĄDECKI PARK ETNOGRAFICZNY Sądecki Park Etnograficzny jest tak zaprojektowany, aby jak najwierniej przypominał krajobraz dawnej wsi sądeckiej. Niemal wszystkie zabudowania są oryginalne (były rozebrane w macierzystej wsi, przeniesione, zakonserwowane i na nowo zmontowane w skansenie)555. Otoczenie każdej zagrody jest zgodne z miejscową tradycją. Są tu ogródki kwiatowe, zielarskie, warzywniki, uprawy polowe, sady, odpowiednio dobrana wysoka i niska zieleń przyzagrodowa, stoją studnie, poidła, ule. 5

Podwórza i zagrody otoczono starodawnymi płotami, uzupełniono kapliczkami, krzyżami przydrożnymi. Projekt układu przestrzennego uwzględnia podział terenu ekspozycyjnego (20 ha) na cztery główne sektory, prezentujące budownictwo poszczególnych grup etnograficznych. W centralnym punkcie wiejskiej zabudowy usytuowano dwór szlachecki wraz z aleją dojazdową i parkiem dworskim oraz położonym w jego sąsiedztwie zespołem gospodarczym. 6

O Galicji Rozbiory, czyli stopniowa, polityczna aneksja całego obszaru pierwszej Rzeczypospolitej, jakiej dokonały Austria, Prusy i Rosja w latach 1772, 1793 i 1795 doprowadziły do zniknięcia Polski z mapy Europy. Część obszaru unicestwionego państwa polskiego znalazła się pod panowaniem Austrii, jako nowa prowincja monarchii, zwana Galicją i Lodomerią. Jej ostateczne granice, po okresie wojen napoleońskich na ponad 100 lat określiły ustalenia Kongresu Wiedeńskiego w 1815 r. W granicach tych mieściły się w przybliżeniu dzisiejsze województwa małopolskie i podkarpackie oraz przedwojenne województwa lwowskie, stanisławowskie i tarnopolskie, stanowiące aktualnie tzw. Zachodnią Ukrainę. Obecnie "Galicja" jest pojęciem bardziej o charakterze kulturowym i historycznoadministracyjnym, niż geograficznym. W świadomości młodych Polaków wiedza o pochodzeniu tak popularnej dziś nazwy "Galicja" jest niewielka. Nie ma już prawie ludzi urodzonych tutaj przed 1918 r. i pamiętających o politycznej przynależności swojego miejsca urodzenia. Geograficzne pojęcie Galicji po II wojnie światowej zostało skazane na stopniowe zapomnienie. Podział tego terytorium po 1945 r. pomiędzy Polskę Ludową a Ukraińską Republikę Sowiecką również nie sprzyjał dalszemu funkcjonowaniu jego historycznego nazewnictwa w językach oficjalnych. 7

O Galicji (cd.) Przed 1975 r., w dawnych województwach krakowskim i rzeszowskim nazwa "Galicja" utrzymywała się jednak w języku potocznym i w pamięci żyjącego jeszcze wówczas pokolenia, urodzonego na przełomie XIX i XX wieku. Reminiscencje tej pamięci odżyły po przełomowym roku 1989, tj. po upadku komunizmu. Była to bowiem pamięć życzliwa, nie skażona taką niechęcią, czy wręcz wrogością do zaborców, jak to miało miejsce w dawnym Królestwie Kongresowym do carskiej Rosji, czy w Wielkopolsce i na Pomorzu do Niemiec Bismarcka. Rzecz paradoksalna, bo przecież niepodległościowe dążenia Polaków pod trzema zaborami, zmiany polityczno-geograficzne oraz upływ czasu i wejście w życie następnych pokoleń, powinny sprzyjać wymazaniu pojęcia "Galicji" z potocznego języka, podobnie, jak stało się z pojęciem "Kongresówki". Na południu Polski w wielu środowiskach pozostało specyficzne poczucie regionalnej odrębności. Źródeł tych odczuć należy szukać właśnie w niegdysiejszej przynależności do C.K. monarchii austro-węgierskiej. 8

W Miasteczku Galicyjskim w Nowym Sączu znajduje się 20 obiektów (rekonstrukcji). Budowę wszystkich obiektów zakończono 2 maja 2011 roku. Są nimi: 1. Ratusz wzorowany na niezrealizowanym projekcie ratusza starosądeckiego; jego zewnętrzny kształt wykonany został wg archiwalnych rysunków; w ratuszu znajdują się m.in. sala konferencyjna, czytelnia, pokoje gościnne i galeria obrazów. 2. Atelier fotografa i pracownia zegarmistrza rekonstrukcja niezachowanego budynku ze Starego Sącza; był to drewniany, a następnie otynkowany dom mieszczański, wybudowany w połowie XIX wieku, rozebrany w 2003 roku; jego czterospadowy dach był chroniony gontem; w budynku znajduje się dawny zakład zegarmistrzowski oraz atelier fotograficzny. 3. Dwór szlachecki z Łososiny Górnej mieści się w nim Biblioteka Specjalistyczna przy Muzeum Okręgowym. 4. Pracownia garncarza wzorowana na zachowanym budynku ze Starego Sącza. 5. Replika budynku Ochotniczej Straży Pożarnej z Lipinek k/gorlic wieżyczka do suszenia węży jest wzorowana na remizie z Biegonic; oryginał postawiono w Lipinkach już po I wojnie światowej; obecnie znajduje się w skansenie w Sanoku. 6. Kapliczka Św. Floriana wzorowana na kapliczce z Zakliczyna. 7. Rekonstrukcja żydowskiej karczmy serwuje się w niej tradycyjne potrawy narodów, które zamieszkiwały dawne Austro-Węgry. 8. Recepcja urządzona w rekonstrukcji nowosądeckiego budynku mieszkalnego, drewnianego, rozebranego w latach 1971/72 9

9. Sklep kolonialny kopia budynku z Zakliczyna, w którym można kupić produkty spożywcze. 10. Rekonstrukcja niezachowanego budynku z Krościenka n/dunajcem rozebranego pod koniec XX wieku; wnętrze urządzone w stylu dawnego lombardu, można w nim kupić pamiątki ze skansenu. 11. Sklep i warsztat snycerza na podstawie zachowanego budynku w Krościenku. 12. Galeria Paszyńska w galerii urządzono wystawy malarstwa na szkle oraz współczesnej rzeźby ludowej; w sieni odbywają się pokazy amatorskich artystów, m.in. z ośrodka sztuki ludowej w Paszynie; budynek jest repliką budynku z Krościenka. 13. Rekonstrukcja niezachowanego budynku z Lanckorony w budynku odtworzono wygląd dawnej apteki i wyposażenie gabinetu dentystycznego. 14. Replika niezachowanego budynku z Czchowa w którym urządzono pracownię krawiecką oraz mieszkanie. 15. Cukiernia Lwowska replika budynku z Ciężkowic, gdzie można kupić wyroby cukiernicze oraz piekarskie. 16. Urząd pocztowy z okresu późnej monarchii austro-węgierskiej urządzony w budynku - rekonstrukcji z Lipnicy Murowanej. 17. Posterunek żandarmerii rekonstrukcja budynku z Zakliczyna; używany przez służby ochrony. 18. Studnia miejska 19. Kapliczka św. Jana Nepomucena kopia czchowskiej kapliczki. 10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

Sądecki Park Etnograficzny jest skansenem regionalnym, prezentujący architekturę drewnianą i tradycyjną kulturę ludową historycznej Sądecczyzny. Obejmuje ona trzy polskie grupy etnograficzne: Lachów Sądeckich, Pogórzan, Górali Sądeckich oraz grupy odmienne etnicznie: Rusinów (Łemków Nadpopradzkich), Niemców (kolonistów józefińskich), Cyganów Karpackich oraz Żydów. Na ok. 20-hektarowym obszarze Parku znajduje się 75 obiektów, zgrupowanych w kilkunastu zespołach oraz amfiteatr leśny. Jest tu 9 wielobudynkowych zagród chłopskich, 4 zagrody jednobudynkowe, XVII- wieczny dwór szlachecki (z unikalną polichromią we wnętrzach), folwark dworski, XVIII-wieczne obiekty sakralne: kościół rzymskokatolicki, cerkiew greckokatolicka (z XIX-wieczną plebanią), zbór protestancki, a ponadto szkoła ludowa, osada Cyganów Karpackich, sektor kolonistów józefińskich, budynki przemysłu wiejskiego (kuźnia, olejarnia, wiatraki itp.). W większości obiektów znajduje się stała ekspozycja wnętrz obejmująca łącznie 99 pomieszczeń mieszkalnych, gospodarczych i przemysłowych, a w świątyniach - sakralnych. Odtworzone zostały także stare wiejskie warsztaty rzemieślnicze. Ekspozycja skansenu prezentuje chronologiczne, majątkowe i społeczne zróżnicowanie kultury ludowej Sądecczyzny, a wiedzę o tradycji regionu wzbogacają tematyczne wystawy etnograficzne: "Izba weselna" i "Maziarstwo łemkowskie". Tradycyjny charakter ma również otoczenie zagród wraz z zakomponowaniem zieleni. 29

Grupy etnograficzne Sądecczyzny i Łemkowie Sądecczyznę silnie zróżnicowaną kulturowo, zamieszkiwały trzy polskie grupy etnograficzne: Lachy Sądeckie, Górale Sądeccy (od Łącka, Kamienicy i Piwnicznej) i Pogórzanie (część zachodnia) oraz Łemkowie Sądeccy, stanowiący grupę etniczną, często utożsamianą z grupą etnograficzną. Dwie z nich zasiedlające Beskidy (Górale i Łemkowie), to grupy góralskie. Kultura ich ukształtowała się w wyniku różnych czynników, z których najważniejsze to górskie środowisko naturalne oraz wpływ migracji wołoskich, które miały miejsce w XIV- XVI w. i objęły całe Karpaty. Charakteryzowała się pastersko-rolnym typem gospodarki górskiej i specyficznymi dla terenów karpackich cechami kulturowymi, przejawiającymi się w różnych dziedzinach życia, m.in. budownictwie, stroju, gospodarstwie domowym, zdobnictwie i folklorze. 30

Grupy etnograficzne Sądecczyzny i Łemkowie 31

Koloniści Józefińscy, tzw. Niemcy Galicyjscy to osadnicy przybyli z krajów w środkowych Niemczech, głównie z Palatynatu, Hesji i Nassau oraz Nadrenii-Palatynatu. Zostali sprowadzeni do Galicji w latach 1781 1786, przez cesarza Austrii Józefa II, na mocy jego specjalnego rozporządzenia. Emigrowali w poszukiwaniu lepszego życia, zachęceni perspektywą otrzymania ziemi oraz dotacją finansową, której udzielano ochotnikom ze skarbu cesarskiego. Osady położono w okolicach Nowego Sącza na terenach konfiskowanych dóbr królewskich i klasztornych, głównie pośród Lachów Sądeckich rdzennie polskiej grupy etnograficznej. Kolejne pokolenia kolonistów w znacznym stopniu uległy polonizacji. Ci, którzy uważali się nadal za Niemców, zostali w 1944 roku zmuszeni przez władze hitlerowskie do emigracji na zachód i znaleźli się poza nową granicą na Odrze i Nysie. Po nich pozostały, podobnie jak po wysiedlonych później Łemkach, nietypowa architektura budynków oraz ich układów, kształtowanych odmiennie niż w sąsiednich wsiach polskich. Sektor ten składa się z rekonstrukcji trzech murowanych zagród z Gołkowic Dolnych, z przełomu XVIII i XIX wieku. Zagroda posiada podwórze, zamknięte z dwóch stron budynkiem mieszkalnym i spichlerzem, a od strony drogi wysokim murem z charakterystyczną bramą wjazdową i furtką wejściową. Na końcu ekspozycji usytuowano oryginalny kościół ewangelicki z 1809 roku. Pierwotnie znajdował się w Stadłach, następnie po II wojnie światowej został przeniesiony do Świniarska, a po pożarze w 2003 przeniesiono go do Sądeckiego Parku Etnograficznego, gdzie pełni funkcję sakralną jako zbór ewangelicki. 32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

Miasteczko Galicyjskie 45

46

47

Prezentację przygotowali: opracowanie tekstu: Wiesław Zagórny autor zdjęć: Maria Jedlińska (więcej TUTAJ>>> ) 48