Przedmowa... XIII Wykaz skrótów... XV Część I. Komentarz praktyczny z orzecznictwem... 1 Rozdział 1. Adwokat w postępowaniu karnym jako pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego, prywatnego, powoda cywilnego, subsydiarny akt oskarżenia... 3 1. Uwagi wstępne... 3 2. Pełnomocnik pokrzywdzonego w postępowaniu przygotowawczym... 4 3. Pełnomocnik oskarżyciela posiłkowego... 5 4. Pełnomocnik oskarżyciela prywatnego... 6 5. Pełnomocnik w sprawie z subsydiarnego aktu oskarżenia... 8 6. Adwokat jako pełnomocnik powoda cywilnego... 10 7. Przegląd orzecznictwa... 13 Rozdział 2. Prawne aspekty obrony i występowania w charakterze obrońcy w sprawie karnej... 17 1. Funkcja obrońcy... 17 2. Wpis na listę adwokatów... 19 3. Zwolnienie z wymogu odbycia aplikacji adwokackiej... 20 4. Wpis na listę radców prawnych... 23 5. Zwolnienie z wymogu odbycia aplikacji radcowskiej... 23 6. Uprawnienia aplikanta... 25 7. Radca prawny jako pełnomocnik oskarżonego w procesie adhezyjnym... 28 8. Postępowanie w sprawach o wykroczenia i postępowanie karne skarbowe... 28 9. Status obrońcy... 29 10. Miernik staranności pracy adwokata... 32 11. Zakres działania obrońcy z urzędu a podejmowanie samodzielnych działań przez stronę... 33 III
12. Działanie obrońcy wyłącznie na korzyść klienta a etyka adwokacka... 34 13. Termin do wniesienia apelacji w sytuacji złożenia zapowiedzi apelacji zarówno przez oskarżonego, jak i jego obrońcę... 34 14. Żądanie obrońcy z urzędu podwyższenia wynagrodzenia za obronę... 35 15. Przegląd orzecznictwa... 35 Rozdział 3. Powstanie i ustanie stosunku obrony. Odmowa obrony... 39 1. Wprowadzenie... 39 2. Postępowanie karne zakres ustawowego prawa do obrony w procesie karnym... 40 3. Ustanowienie obrońcy z wyboru... 42 4. Postępowanie karne niemożność utożsamiania braku dokumentu potwierdzającego upoważnienie do obrony z niemożliwością tej obrony... 43 5. Ustanowienie obrońcy przez inną osobę niż podejrzany lub oskarżony... 44 6. Ustanowienie obrońcy z urzędu przez sąd... 45 7. Prawo do obrony a zakres działania obrońcy z urzędu... 47 8. Prawo skazanego do wyznaczenia mu przez sąd obrońcy z urzędu... 48 9. Obrona obligatoryjna... 49 10. Poddanie oskarżonego badaniom psychiatrycznym w innej sprawie a uzasadnione wątpliwości co do jego poczytalności... 50 11. Znaczenie stwierdzenia ograniczonej poczytalności w innej sprawie dla przesłanek ustanowienia obrony obligatoryjnej... 51 12. Cofnięcie wyznaczenia obrońcy... 51 13. Okoliczności utrudniające obronę jako przesłanka obrony obligatoryjnej... 52 14. Obrona obligatoryjna przed sądem okręgowym... 52 15. Zasady ustanawiania obrońcy z urzędu przed sądem okręgowym jako sądem I instancji... 54 16. Przedstawiciel ustawowy... 55 17. Udzielenie dalszego upoważnienia innemu adwokatowi lub aplikantowi adwokackiemu... 55 18. Dokonanie czynności procesowej poza siedzibą lub miejscem zamieszkania dotychczasowego obrońcy z urzędu. 58 IV
19. Przymus adwokacki... 58 20. Wyznaczenie przez sąd danego adwokata obrońcą w celu sporządzenia kasacji... 59 21. Wyznaczenie przez sąd danego adwokata obrońcą w celu sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania... 60 22. Ustanie stosunku obrony... 60 23. Odmowa obrony... 61 24. Możliwość odmowy obrony z uwagi na specjalizację w innej dziedzinie prawa... 62 25. Prawo odmowy obrony z innych przyczyn... 63 26. Przegląd orzecznictwa... 65 Rozdział 4. Obrońca w postępowaniu przygotowawczym... 72 1. Uwagi wstępne... 72 2. Czynność zatrzymania... 72 3. Kontakt z adwokatem... 74 4. Zażalenie na zatrzymanie... 75 5. Natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego... 76 6. Tymczasowe aresztowanie... 77 7. Udział stron w posiedzeniu sądu... 77 8. Zwolnienie zatrzymanego... 78 9. Obliczanie terminu zatrzymania... 78 10. Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej... 79 11. Działanie obrońcy od początku postępowania przygotowawczego jako działanie w najlepiej pojętym interesie swojego klienta... 79 12. Udział obrońcy w przesłuchaniu świadków reakcja na nieprawidłowości w prowadzeniu przesłuchania... 80 13. Udział obrońcy od pierwszego przesłuchania podejrzanego... 82 14. Postanowienie o przedstawieniu zarzutów... 83 15. Treść postanowienia o przedstawieniu zarzutów... 84 16. Udostępnienie akt sprawy... 85 17. Rozszerzenie i zmiana zarzutów... 87 18. Udział obrońcy w czynnościach niepowtarzalnych... 88 19. Udział obrońcy w innych czynnościach... 88 20. Dowód z opinii biegłych... 89 21. Przegląd orzecznictwa... 90 Rozdział 5. Obrońca w trakcie stosowania środków zapobiegawczych... 94 1. Wprowadzenie... 94 V
2. Zastosowanie tymczasowego aresztowania... 96 3. Prawo do zapoznania się z treścią wniosku o zastosowanie lub przedłużenie tymczasowego aresztowania... 98 4. Szczególne podstawy tymczasowego aresztowania... 100 5. Negatywne przesłanki stosowania tymczasowego aresztowania... 102 6. Podstawy stosowania tymczasowego aresztowania... 104 7. Stosowanie tymczasowego aresztowania w sprawach karnych gospodarczych... 106 8. Postanowienie sądu o zastosowaniu tymczasowego aresztowania... 107 9. Widzenie z klientem... 111 10. Kontrolowanie administracji aresztu śledczego... 114 11. Widzenia klienta z najbliższymi... 115 12. Dostęp do telefonu... 117 13. Kontrola korespondencji... 117 14. Zezwolenie na opuszczenie zakładu... 118 15. Uchylenie lub zmiana środka zapobiegawczego... 119 16. Czas trwania tymczasowego aresztowania... 119 17. Pojęcie szczególnej zawiłości sprawy jako przesłanka przedłużenia tymczasowego aresztowania... 122 18. Niedopuszczalność usprawiedliwiania przedłużania tymczasowego aresztowania brakiem wolnych terminów rozprawy... 122 19. Korzystanie przez oskarżonego ze swoich uprawnień w sposób zmierzający do przewlekania postępowania a stosowanie tymczasowego aresztowania... 123 20. Zwolnienie tymczasowo aresztowanego... 124 21. Inne (niż tymczasowe aresztowanie) środki zapobiegawcze. 125 22. Przegląd orzecznictwa... 129 Rozdział 6. Obrońca objęty klauzulą ściśle tajne... 133 1. Wprowadzenie... 133 2. Rodzaje klauzul tajności, zasady nadawania... 134 3. Upoważnienie do nadania klauzuli, czas ochrony... 135 4. Postępowanie sprawdzające... 136 5. Pełnomocnik ochrony... 136 6. Obowiązek utworzenia kancelarii tajnej... 137 7. Wyłączenie zasady swobodnego dostępu do akt... 138 8. Doręczenie odpisu aktu oskarżenia bez uzasadnienia... 138 VI
9. Przemówienie końcowe... 141 10. Ogłoszenie wyroku... 141 11. Zapowiedź apelacji... 141 12. Apelacja... 142 13. Treść środka odwoławczego... 142 14. Zarzuty apelacyjne... 144 15. Wymogi formalne apelacji... 145 16. Odpowiedzialność karna i dyscyplinarna obrońcy... 146 17. Przegląd orzecznictwa... 147 Rozdział 7. Udział obrońcy w czynnościach po zamknięciu postępowania przygotowawczego, a przed rozpoczęciem przewodu sądowego przed sądem I instancji... 149 1. Wprowadzenie... 149 2. Odpowiedź na akt oskarżenia... 152 3. Termin na złożenie odpowiedzi... 153 4. Wniosek o skazanie bez rozprawy... 154 5. Udział w posiedzeniu... 156 6. Cofnięcie zgody na skazanie bez przeprowadzania rozprawy... 157 7. Warunkowe umorzenie postępowania karnego... 157 8. Podjęcie postępowania karnego... 160 9. Wniosek o warunkowe umorzenie postępowania karnego. Wyrok... 161 10. Podjęcie postępowania warunkowo umorzonego... 163 11. Przygotowanie klienta do postępowania przed sądem... 164 12. Przegląd orzecznictwa... 167 Rozdział 8. Udział obrońcy w rozprawie głównej, przesłuchaniu oskarżonych, świadków, biegłych i eksperymencie procesowym... 173 1. Uwagi wstępne... 173 2. Przygotowanie rozprawy... 174 3. Jawność rozprawy głównej... 175 4. Odczytanie aktu oskarżenia... 177 5. Przesłuchanie oskarżonego... 178 6. Tryb przesłuchania... 179 7. Inicjatywa dowodowa... 179 8. Wymagania formalne wniosku dowodowego... 183 9. Oddalenie wniosku... 184 10. Cofnięcie wniosku dowodowego... 185 VII
11. Zakazy dowodowe... 185 12. Tryb przesłuchiwania... 187 13. Przesłuchanie biegłych... 189 14. Eksperyment procesowy... 190 15. Dodatkowe dowody... 191 16. Rozszerzenie aktu oskarżenia... 192 17. Zmiana kwalifikacji prawnej... 192 18. Zamknięcie przewodu sądowego... 193 19. Głosy stron... 194 20. Przegląd orzecznictwa... 198 Rozdział 9. Obrońca w postępowaniu apelacyjnym przed sądem II instancji... 203 1. Wyrokowanie... 203 2. Wniosek o uzasadnienie... 204 3. Wniosek o uzasadnienie wyroku w postępowaniu przyspieszonym... 205 4. Dalsze uwagi praktyczne... 205 5. Ograniczony zakres uzasadnienia... 206 6. Treść uzasadnienia... 207 7. Apelacja... 207 8. Zakres zaskarżenia... 209 9. Wskazanie zarzutów... 210 9.1. Uwagi wstępne... 210 9.2. Zarzut obrazy prawa materialnego... 214 9.3. Zarzut obrazy prawa procesowego... 216 9.4. Zarzut błędu w ustaleniach faktycznych... 218 9.5. Zarzut rażącej niewspółmierności kary... 221 9.6. Sposoby przedstawiania zarzutów... 222 10. Wnioski apelacyjne... 225 11. Uzasadnienie apelacji... 227 12. Przegląd orzecznictwa... 229 Rozdział 10. Obrońca w postępowaniach szczególnych... 234 1. Postępowanie uproszczone... 234 2. Postępowanie nakazowe... 236 3. Postępowanie przyspieszone (sąd 24-godzinny)... 238 4. Przegląd orzecznictwa... 247 Rozdział 11. Obrońca w postępowaniu kasacyjnym... 250 1. Wprowadzenie... 250 2. Wymogi formalne kasacji... 251 VIII
3. Wyznaczenie obrońcy z urzędu do postępowania kasacyjnego... 254 4. Przymus adwokacko-radcowski... 256 5. Wnioski kasacji... 256 6. Rodzaje postępowań po uprawomocnieniu się orzeczenia... 257 7. Przegląd orzecznictwa... 258 Rozdział 12. Wznowienie postępowania karnego uwagi adwokackie... 263 1. Wprowadzenie... 263 2. Weryfikacja prawdziwości nowych faktów i dowodów... 264 3. Środki odwoławcze... 265 4. Przegląd orzecznictwa... 265 Rozdział 13. Obrońca w postępowaniu wykonawczym. Warunkowe przedterminowe zwolnienie... 267 1. Uwagi wstępne... 267 2. Przesłanki warunkowego przedterminowego zwolnienia... 268 3. Orzeczenie warunkowego przedterminowego zwolnienia wyjątek od zasady ciągłości odbywania kary, pozytywne zachowanie w zakładzie karnym... 268 4. Warunkowe zwolnienie a kara... 269 5. Podstawy orzekania o warunkowym przedterminowym zwolnieniu... 269 6. Obowiązek przedterminowego zwolnienia w sytuacji ustalenia istnienia pozytywnej prognozy kryminologicznej... 270 7. Prognoza społeczno-kryminologiczna a prognoza penitencjarna warunkowe zwolnienie... 270 8. Przynależność do podkultury przestępczej jako okoliczność istotna dla formułowania prognozy kryminologicznej... 271 9. Przesłanki zastosowania warunkowego przedterminowego zwolnienia... 271 10. Okres próby... 273 11. Właściwość sądu... 274 12. Wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia... 275 13. Orzeczenie o warunkowym przedterminowym zwolnieniu. 276 14. Zażalenie na postanowienie w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia... 277 15. Ponowne warunkowe zwolnienie... 280 IX
16. Bieg terminu do złożenia ponownego wniosku o warunkowe przedterminowe zwolnienie a zastosowanie tymczasowego aresztowania w kolejnej sprawie... 280 17. Uznanie kary za odbytą... 281 18. Leczenie ambulatoryjne lub rehabilitacja... 281 19. Warunkowe zwolnienie... 282 20. Probacja na gruncie Kodeksu karnego skarbowego... 283 21. Wydanie decyzji wymiarowej jako warunek orzeczenia obowiązku uiszczenia należności w sprawie o przestępstwo skarbowe... 284 22. Przegląd orzecznictwa... 285 Rozdział 14. Obrona w orzecznictwie Sądu Najwyższego... 292 1. Omówienie tematu... 292 2. Przegląd orzecznictwa... 299 Część II. Wzory pism procesowych... 305 1. Zgłoszenie obrońcy... 307 2. Upoważnienie do obrony nieograniczonej... 309 3. Upoważnienie do reprezentowania oskarżyciela prywatnego... 310 4. Upoważnienie do reprezentowania oskarżyciela posiłkowego... 311 5. Zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa... 312 6. Zażalenie na zatrzymanie... 315 7. Wniosek o uchylenie tymczasowego aresztowania względnie o zmianę środka zapobiegawczego... 318 8. Wniosek o uchylenie środka zapobiegawczego... 321 9. Wniosek o udostępnienie akt sprawy... 323 10. Wniosek o wydanie opinii o oskarżonym... 325 11. Wniosek dowodowy... 326 12. Wniosek o skierowanie sprawy na posiedzenie w celu warunkowego umorzenia postępowania... 328 13. Subsydiarny akt oskarżenia... 330 14. Sprzeciw od wyroku nakazowego... 333 15. Odpowiedź na akt oskarżenia wraz z wnioskami dowodowymi... 334 16. Wniosek o zwrot sprawy do prokuratury... 337 17. Wniosek o przekazanie sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia postępowania przygotowawczego... 339 X
18. Zażalenie na zarządzenie prokuratury odmawiające udostępnienia obrońcy treści wniosku o przedłużenie tymczasowego aresztowania... 341 19. Zażalenie na postanowienie sądu w sprawie przedłużenia tymczasowego aresztowania... 344 20. Zażalenie na postanowienie sądu odmawiające udostępnienia obrońcy wniosku prokuratury o przedłużenie tymczasowego aresztowania wobec podejrzanego... 348 21. Wniosek o sporządzenie uzasadnienia... 351 22. Wniosek o przywrócenie terminu do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku na piśmie... 352 23. Apelacja... 354 24. Zaskarżenie uzasadnienia wyroku... 359 25. Odpowiedź na apelację... 362 26. Zażalenie na postanowienie sądu apelacyjnego w sprawie przedłużenia tymczasowego aresztowania... 365 27. Kasacja... 371 28. Wniosek o wznowienie postępowania... 375 29. Wniosek o udzielenie warunkowego przedterminowego zwolnienia... 378 30. Apelacja dotycząca obrazy przepisów prawa procesowego poprzez przeprowadzenie dowodu z nagrań uzyskanych za pomocą przestępstwa (wzór według znowelizowanych przepisów KPK obowiązujących od 1.7.2015 r.)... 381 Indeks rzeczowy... 385 XI