A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 84, К la u e M u lle r *

Podobne dokumenty
o d ro z m ia r u /p o w y ż e j 1 0 c m d ł c m śr e d n ic y 5 a ) o ś r e d n ic y 2,5 5 c m 5 b ) o śr e d n ic y 5 c m 1 0 c m 8

Echa Przeszłości 11,

ZARZĄDZENIE NR 43/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 24 maja 2019 r.

Ń

K a r l a Hronová ( P r a g a )

ZARZĄDZENIE NR 72/2019 WÓJTA GMINY CZERNIKOWO z dnia 29 sierpnia 2019 r.

Ekonomiczne Problemy Usług nr 74,

ĺ ą Ł ĺĺ ĺ ĺĺĺ ĺ ĺ ę Żĺ ĺĺĺĺ ę ĺ ĺ ĺĺ ĺ ą ę ś Ść Ą ę ę ś ś ś ę ý ś ż ę ś ý ę ę ń ę ą Ż ę ę ý ś ń ą ĺ ż ż ś ć ż Ż ś ć ś ś ś ą ę ś ę ę Ś ęś ś ś ś ę ęć ż

А С Т Л U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S KSZIALLLNIL POLOM S14 c m ; CUDZOZIEMCÓW. tinŕbaru Janouaka ( W a r s z a w a )

Ś Ó Ą Ó Ó Ż ć Ó Ż Ó Ą Ź Ź Ó Ó Ó Ź Ó Ź Ó

ZARZĄDZENIE NR 243/13 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 12 listopada 2013 roku w sprawie projektu budżetu gminy na 2014 rok

ó ń ó

Ę Ę ĘŚ Ą Ł Ę ł ł ś ą ź ż ź ą ż ć ąż ą ś ą

IN ŻYNIE R IA S R O D O W IS K A

ć ć Ł

Í ń ę ń Í ę ź ę ń ľ ń ć ę ę ľ ń ę ľ ć

O bjaśn ien ia. do in form acji o przeb iegu w yk on an ia plan u finansow ego za I -sze półrocze 2018r.

í ś Ś ż ś ż ś ń Ś đ ś ś Ż ć ń í ć ś ń í ś ć Ą Ż ś ń ő Ż ő ć ś Ł ż Ż ő ś Ż Ż Ż ś Ż

ń ń ś ń ę ę Ś ę Ż ę ę ś ń ę ż ń ęś ę ż ń ń Ą Ę ś ś ś ż Ż ś Ś ś ę ś Ś

IN ST Y T U T TECHNOLOGII E LEK T R O N O W E

R O Z D Z IA Ł 1. P R Z E S T R Z E N IE I F O R M Y...

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 84, Eugeniuus K uiatkoweki *

Ó Ż ż Ć ż ż ż Ó Ę Ę Ó Ó ż Ó Ł ż Ł

Ł Ą Ó Ł ć Ą ć ć

Ó Ó ć

Ł Ń ś ń ć Ź ś ń

ć ź ć Ó

ń

Ę Ę Ł Ó Ę Ę ź Ó Ę Ę ĄĄ

Ą Ź ć Ń Ą ć Ź Ź

ż ś ż ś Ę ś ż ś ś ś Ł ś ż Ł ż ś ś ś ż

ć Ą ź ć ć Ż ź ź Ą ź ć ź ć ź

Władcy Skandynawii opracował

Ż Ę ź Ó

ĘŚ ĘŚ Ó Ę

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa

[ m ] > 0, 1. K l a s y f i k a c j a G 3, E 2, S 1, V 1, W 2, A 0, C 0. S t r o n a 1 z 1 5

Gdyńskim Ośrodkiem Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa

Uchwała N r... Rady Gminy Mielec z dnia... w sprawie zmian w Wieloletniej Prognozie Finansowej Gminy Mielec

Ł Ł Ą Ą Ą Ą Ą Ą Ś Ą Ń

P r o j e k t P l a n u f i n a n s o w e g o n a r o k

ą ą Ź Ą Ó Ó Ó ż ą Ź Ó Ę ą

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

SPECYFIKACJA ISTOTNYCH WARUNKÓW ZAMÓWIENIA

Ę Ć Ś Ż ź Ż ć ć ć ć Ś ć ć ż ż Ź ć Ż ć

ć

ŁĄ Ę ę ę Ę ę ę ę ę ę ŁĄ ę Ą ę ę

Ś ń Ó Ł Ą Ę Ą Ń Ó Ś Ż Ę ń ń Ń Ł Ą ń

ź ź ó ó ś ó ó ś ż ź ź ż ż ó ż ó ó ó ż ż

Ł Ę Ę Ł Ł Ś Ę Ę Ę Ę Ę ź

H a lina S o b c z y ń ska 3

ś ć ś ś ś ć Ź ń ś ś ń ść ń ś ś

ZARZĄDZENIE NR 258/17 WÓJTA GMINY HAJNÓWKA z dnia 14 marca 2017 roku. w sprawie sprawozdania finansowego z wykonania budżetu gminy za 2016 rok

ń ń ć ń Ź ć ń ć Ź ń Ź ź ć Ę ć Ź ć ź ń ń ź

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyńskie Centrum Sportu jednostka budżetowa Rozdział 2. Informacja o trybie i stosowaniu przepisów

Ł ś ś ń ń ś

Ę Ł ź Ś ź ź ź

Ść ć Ż ć Ż Ś ć ż ń ż Ż ć Ś Ż ń


Ś ź ź Ł Ó Ń

Ł Ś Ę Ł Ś Ś Ś Ą ń ń Ó

ń ć ć ć ć

Ż Ń Ś Ł Ó Ś ń Ż ń ć Ż ć ń ź Ż ć ć ć ń ń ć Ż Ż ć

Ł ć Ś ć Ś ć ć Ę ź ć ć

Ą Ś Ó

Ż ć ć Ż ź ć ć ż ć ż ć Ż ć Ą ń Ż ć Ę

Ł Ś Ś Ó ń

ń ż ń ń Ą ń ż ż ń ż ż ż Ż ń Ą ń

Ń Ń ć ć Ł Ć Ń ć Ę

ń ż ś

ż ć Ń Ł Ż Ść Ść ć Ż Ść Ż ć ć Ż ź Ś ć ć Ó ć ć Ść

Ę Ł Ź Ł

ś ś Ż ś Ń Ń Ę Ł ć ś Ł

ń ć Ł Ą

Ł Ż Ń Ń ć

Ł Ę Ż Ą Ęć Ń Ń Ł Ę

ź ć

Ż Ą ź ź ź ź

ć ę ę ć ę Ś ę Ń ę ź ę ę ę Ś ę ę ę Ó Ł Ł Ę Ą ę

ć ć Ę Ó Ś ż ż Ś ż ż ż Ęć ż ć ć ż ż

Ś ź Ś Ś

ń ń ń ż ć Ł ż ż ń ż Ą ń Ż ż

Ł Ż

Rozdział 1. Nazwa i adres Zamawiającego Gdyński Ośrodek Sportu i Rekreacji jednostka budżetowa Rozdział 2.

ć ć Ą Ź Ż Ą Ż ć Ą Ż Ź

ź Ł Ą Ż Ń Ń Ś Ń ć

ż ó ś Ą ć ó ó ó ś ś ś ó ś Ł ś

Ó Ó Ę ź

ć

Ó Ą ź ć Ę Ń Ę

Ń ź ź ź ź Ś ź ź Ś ź

Ł Ł ń ć Ą

ć ć

ź Ż Ż Ś ć ć Ł ż Ż Ż Ż Ż Ł Ż Ł Ż Ż Ż ż ż ż ż ż ż Ż ć Ż Ś Ś Ń Ść

Ł ć Ł ć ć ć ć Ń ć ć


Ż Ż Ł

Ść Ł ŁĄ Ł Ł ŁĄ Ą

ć ż Ż Ż Ą Ż Ż Ż

Ę ż Ó Ł Ść ą ą ą Ą ć ż ą ż ń ą ć ż ć Ę ą ż ą ą ż ą ź ą ń ą ń ą ą ż ć

Transkrypt:

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 84, 1988 К la u e M u lle r * KILKA UWAG KRYTYCZNYCH W ZWIĄZKU Z DYSKUSJĄ NA TEMAT KRZYWEJ PHILLIPSA " D y s k u s j ę p h l l l i p s o w s k ą ", k t ó r ą w 1958 r. z a p o c z ą t k o w a ł d z i a - ł a j ą c y w L o n d o n S c h o o l o f E c o n o m ic s n o w o z e l a n d z k i e k o n o m i s t a A. W. P h i l l i p s, t r z e b a z a p e w n e u z n a ć, s z c z e g ó l n i e z u w a g i n a j e j z a - s i ę g i c z a s t r w a n i a o r a z n a w agę z a g a d n i e n i a z s o c j a l n o - c k o n o m i - c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a, z a n a j w a ż n i e j s z ą z p r ó b, j a k i e p o d e j m u - j ą, s z c z e g ó l n i e w o s t a t n i c h l a t a c h, e k o n o m i ś c i b u r ż u a z y j n i. I c h z a u i e r z e n i e n. j e s t, a ż e b y n a d r o d z e a n a l i z y z j a w i s k p o w i e r z c h n i o - wych d o j ś ć d o w n io sk ó w o c h a r a k t e r z e p rz y c z y n o w y m i w o p a r c i u o n i e n a d a ć ty m z j a w i s k o m z n a c z e n i e f u n k c j i p o d s ta w o w y c h - f u n k c j i a p o l o g e t y c z n e j i f u n k c j i p r a k t y c z n o - g o s p o d a r c z e j 1. I. 0 CfcSEZlE DYSKUSJI WOKÓŁ ZALEŻNOŚCI PHILLIPSA A. W. P h i l l i p s w y k a z a ł, p o c z ą t k o w o t y l k o w o d n i e s i e n i u d o j e d n e g o s t u l e c i a ( 1 8 6 2-1 9 5 7 ), że n a j w i ę k s z e p r z y r o s t y l i c z b y b e z - r o b o t n y c h w y s t ę p o w a ł y w*-.edy, gdy s p a d a ł y p ł a c e n o m i n a l n e. N a j - n i ż s z e p r z y r o s t y m o ż n a b y ł o n a t o m i a s t z a n o t o w a ć z a w s z e w t e d y, gdy * P ro f. d r, Wyższa Szkota T echniczna, Karl Marx S t a d t, Niemiecka Republika Demokratyczna. ' a. W. P b i 1 1 i p i, The R elation Between Unenployment and th e Rat«? o f Change o f Honey Wage Kates in th e U nited Kingdom, 1S61-1957, "Economica" 1958, Vol. 25, s. 283-299. Zależność ta nazwana później "krzywa P h illio s a " sformułowana z o s ta la już w cześniej przez 1. F i s h e r а, Д S t a t i s t i c a l R ela tio n between Unemployment and P rise Changes, " i n t e r n a t i o n a l Labour Review", Vol. 13, s. 785-792. Opublikowane ponownie w: "jo u rn a l of P o l i t i c a l Economy"(1973), Vol. 18, s. 49o-502.

p ł a c e n o m i n a l n e r o s ł y. E m p ir y c z n e p o t w i e r d z e n i e t y c h z a l e ż n o ś c i n i e b y ł o z b y t p r z y d a t n e, z w ł a s z c z a ż e i c h i n t e r p r e t a c j a m o g ła wyp a ś ć t y l k o n a " k o r z y ś ć r o b o t n i k ó w ". N a r z u c a j ą c y s i ę t u t a j w n io - s e k o r o z w i ą z a l n o ś c i p r o b l e m u n a d r o d z e p o d n o s z e n i a p ł a c, k ł ó c i s i ę z b u r ż u a z y j n y m i i n t e r e s a m i i a m b i c j a m i. D o p i e r o o b e c n y, g ł o ś - ny r e z o n a n s i p o w s z e c h n e u z n a n i e z a l e ż n o ś c i w y n i k a j ą c y c h z k r z y - w e j P h i l l i p s a sp o w o d o w a ło w m o n to w anie j e j d o t e o r e m a t y o p ł a c a c h i c e n a c h, k t ó r y o d r z u c i l i j u ż k i e d y ś D. R i c a r d o 1 K. M a r k s, a l e k t ó r y w t e o r i i b u r ż u a z y j n e j c i ą g l e j e s z c z e u w a ż a s i ę z a a k s j o - m a t. J e g o n i e n a u k o w o ś ć ma swe ź r ó d ł o w i g n o r o w a n i u t e o r i i w a r - t o ś c i w o d n i e s i e n i u d o u s t a l a n i a c e n y i r e a l n e j m o ż l i w o ś c i t r w a - ł e j p o p r a w y d o chodów p r a c o w n i k ó w. Z t e g o t e ż pow odu n i e d z i w i f a k t, że e k o n o m ia b u r ż u a z y j n ą z t a k i m i a u t o r a m i n a c z e l e, j a k P. A. S a m u e le o n i R. M. S o lo w, s t a r a s i ę n a d a ć p h i l l l p s o w s k i e j z a l e ż n o ś c i t a k ą f o r m ę, k t ó r a d o p u s z c z a ł a b y m o ż l i w o ś ć b a r d z i e j s t o s o w n y c h d l a b u r ż u a z j i i n t e r p r e t a c j i i z a l e c e ń o c h a r a k t e r z e p o l i t y c z n y m. W ł ą c z a j ą c d o r o z w a ż a ń s p i r a l ę p ł a c a - c e n a, o b a j Amer y k a n i e d o c h o d z ą d o d a l e k o i d ą c y c h w n io sk ó w o c h a r a k t e r z e t e o r e - t y c z n o - g o s p o d a r c z y m i g o s p o d a r c z o - p o l i t y c z n y m. O to z w i ę k s z a j ą c a s i ę s t o p a i n f l a c j i - b ę d ą c a j a k o b y n a s t ę p - stw e m r o s n ą c y c h p ł a c, m a l e j ą c y c h o d s e t e k i p o w i ę k s z a j ą c e j s i ę m asy p i e n i ą d z a - p o w o d u je i c h z d a n i e m z m n i e j s z a n i e s i ę s t o p y p r z y - r o s t u b e z r o b o c i a. M ię d z y i n f l a c j ą i b e z r o b o c i e m z a c h o d z i n i e d a - j ą c y s i ę p r z e z w y c i ę ż y ć a u t o m a t y z m z a m i e n n o ś c i 2. T a d r u g a w e r s j a k r z y w e j P h i l l i p s a s p r a w i a p r a ż e n i e z a l e ż n o ś c i o p a r t e j n a p r a w i - d ł o w o ś c i p r z y c z y n o w e j m ię d z y s t o p ą i n f l a c j i i l i c z b ą b e z r o b o t - n y c h, p r z y czym z a l e ż n o ś ć t a o b e j m u j e n i e d a j ą c ą s i ę o b r o n i ć t e - z ę o z a n k n i ę t y m k r ę g u p ł a c a - c e n a. Z g o d n ie z n i ą, p r o d u c e n c i p ryw a t n i t r a k t u j ą s w o j e c e n y j a k o f u n k c j ę p ł a c i r e g u l u j ą j e d r o - g ą s t a ł e g o n a r z u t u do k o s z t ó w j e d n o s t k o w y c h, w y n i k a j ą c y c h z k s z t a ł t o w a n i a s i ę p ł a c. M ożna p o w i e d z i e ć, ż e p r z e z s z e r e g l a t e k o n o m ia b u r ż u a z y j n ą m o g ła b r o n i ć t e j t e z y. S p r a w i a ł a t o p r ż y z w o i t a s t o p a w z r o s t u g o - s p o d a r c z e g o w l a t a c h p i ę ć d z i e s i ą t y c h i s z e ś ć d z i e s i ą t y c h. R e l a t y - w n ie n i s k i w s k a ź n i k b e z r o b o c i a i ł a g o d n a j e s z c z e, c h o c i a ż z w i ę k - 2 P. A. S a n u e l s o n, В. H. S o l o w, A n a ly tic a l A spects o f Ant i - I n f l a t i o n P o lic y, "American Economic Review, Paper* and P roceedings I960, Vol. 50, s. 185-194.

s z a j ą c a s i ę j u ż i n f l a c j a w y d a w a ły s i ę n a d a w a ć o w ej t e z i e w agę em - p i r y c z r i ą. K eynesj zir o s i ą g n ą ł s w ó j p u n k t s z c z y t o w y. J e d n a k j u ż w l a t a c h s z e ś ć d z i e s i ą t y c h z a c z ę ł y b y ć w i d o c z n e pew ne sy m p to n y z m i a - ny t e j s y t u a c j i. W o k r e s i e ty m p o c z ę ł o s i ę j u ż z a r y s o w y w a ć n i e - z n a n e d o t ą d, t r w a j ą c e d o d z i ś, ł ą c z e n i e s i ę p o w s z e c h n y c h, d ł u g o - t r w a ł y c h z j a w i s k k r y z y s o w y c h z t a k i i r i ż z j a w i s k a m i o c h a r a k t e r z e c y k l i c z n y m i k r ó t k o t r w a ł y m. Pomimo z w i ę k s z a j ą c e j s i ę i n f l a c j i b e z r o b o c i e r o s ł o. T r z e b a b y ł o j e d n a k p e w n e g o c z a s u, z a n im z w o l e n n i c y J. M. K eyn e s a z r o z u m i e l i, ż e w w y n ik u r z e c z y w i s t y c h w y d a r z e ń i c h d o g m a ty t e o r e t y c z n e p o z b a w io n e z o s t a ł y p o d s t a w. Pomimo g o r l i w y c h s t a r a ń, o b r o n y, a r g u m e n t a c j i, k t ó r ą p o l u b i o n o, i w y s u w a n ia p o d n a p o r e m "dowodów o p r z e c iw n y m k i e r u n k u " t w i e r d z e n i a, że n a p r z y s z ł o ś ć k o - n i e c z n e s ą i n f l a c j e o w i ę k s z y c h w y m i a r a c h, b y móc w y k u p ić s i ę od b e z r o b o c i a (w t e z a c h t a k i c h g ł o s z o n o, ż e n i e z m i e n i ł a s i ę sa m a z a s a d a w y m i e n i a l n o ś c i, l e c z t y l k o w y m ia ry t e j ż e ), l o s b y ł n i e - u b ł a g a n y d l a k e y n e s i z m u : n i e u d a ł o s i ę u n i k n ą ć n a r a s t a n i a z a - s t r z e ż e ń c o d o w i a r y g o d n o ś c i i n i e p o d w a ż a l n o ś c i j e g o a r g u m e n t a - c j i, k t ó r a m i a ł a w y j a ś n i ć z w i ą z k i m ię d z y ż y c ie m g o s p o d a r c z y m a g o s p o d a r c z o - p o l i t y c z n y m i s p o s o b a m i w p ły w a n ia n a j e g o r o z w ó j. W s z y s tk o t o s p o w o d o w a ło, ż e w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h z y s k u - j e b e z s p o r n i e n a z n a c z e n i u m y ś l e n i e k o n s e r w a t y w n o - m o n e t a r n e. Z a - ł o ż e n i e b o w ie m, j a k o b y k o n t r o l o w a n a i n f l a c j a s t a n o w i ł a w a r u n e k b e z k r y z y s o w e g o w z r o s t u g o s p o d a r c z e g o i w y s o k i e g o z a t r u d n i e n i a, s t a ł o s i ę z u p e ł n i e n i e p r z y d a t n e d l a a p o l o g i i r e a l i ó w k a p i t a l i z - mu z c h w i l ą, gdy n i e m ożna b y ł o n i e z a u w a ż y ć, ż e i n f l a c j a i b e z - r o b o c i e r o s n ą j e d n o c z e ś n i e o b o k s i e b i e. P r o s t y f a k t n i e p o s i a d a - n i a w i& r y g o c m e g o, o p a r t e g o n a e n p i r i i w y j a ś n i e n i a f e n o m e n u s t a g - f l a c j i c h a r a k t e r y z u j e w ł a ś c i w y d y l e m a t, w k t ó r y m z n a l a z ł a s i ę 3 t e o r i a e k o n o m i c z n a k e y n e s i z m u. W t a k i t o s p o s ó b d o c z e k a l i s i ę s w o j e g o c z a s u n e o m o n e t a r y - ś c i ". J e d n a k t o, c o o n i m o g l i z a o f e r o w a ć, n i e b y ł o p o d żadnym w z g lę d e m czymś o r y g i n a l n y m - o z n a c z a ł o t y l k o p o w r ó t d o n e o k l a s y - c z n e g o t e o r e m a t u z a t r u d n i e n i a, z g o d n i e z k t ó r y m p ł a c a i z a t r u d - 3 Por. z J. W. D e a n s, Der Z e r fa ll des keyn esia n iscłien K onsenses, [w :] 0. B e l l, I. K r i s t o l, Die K rise in d er W ir ts c h a fts th e o r ie, S p rin g e r-v erla g, B e rlin (West)-Heidelberg-New York-Tokyo 1984, s. 29 i n. ; M. H. W i 1 l e s, R a tio n a le Erwartungen a ls e in e G enenrevolution, [w :] i - bidem, s. 107 i n.

n i e n i e p o z o s t a w a ł y w z g lę d e m s i e b i e w s t o s u n k u o d w r o t n o ś c i. J. M. K e y n e s n a t o n d a s t zm u szony b y ł. p o d wpływem n i e o d p a r t y c h dowodów e m p i r y c z n y c h n i e t y l k o do o d r z u c e n i a z a ł o ż e n i a m ó w ią c e g o, ż e r e - d u k c j a p ł a c n o m i n a l n y c h z a b e z p i e c z a a u t o m a t y c z n i e "ró w n o w ag ę p e ł - 4 n e g o z a t r u d n i e n i a ". W n o w e j, t z n. t r z e c i e j, n e o m o n e t a r y s t y c z n e j w e r s j i k r z y w e j P h i l l i p s a, s k o n s t r u o w a n e j w d r u g i e j p o ł o w i e l a t s z e ś ć d z i e s i ą t y c h, zdobyw a s o b i e, c h o c i a ż t y l k o n a k r ó t k i c z a s, u z n a n i e t w i e r d z e n i e, ż e g o s p o d a r k a n a r o d o w a c h c ą c z m n i e j s z y ć j e d n o m u s i a ł a b y p o g o d z i ć s i ę z e z w i ę k s z e n i e m u d z i a ł u d r u g i e g o. T w i e r d z e n i e t o u z n a w a n e b y ł o t a k d ł u g o, d o p ó k i p ł a c o b i o r c y z a c h o w y w a l i s i ę n i e r a c j o n a l - n i e, l i c z ą c n a m n i e j s z e z w y ż k i c e n n i ż t e, j a k i e m i a ł y m i e j s c e w r z e c z y w i s t o ś c i. G ł o s i ł o o n o, ż e p o pewnym c z a s i e d o p a s o w y w a n ia p ł a c d o c e n, k t ó r e z d ą ż y ł y " u c i e c d o p r z o d u ", o s i ą g n i e s i ę p o - n o w n ie d a w n y, o k r e ś l a m y j a k o " n a t u r a l n y, p o z i o m b r a k u z a t r u d - n i e n i a, c h o c i a ż ty m r a z e m o c z y w i ś c i e j u ż p r z y p o d w y ż s z o n y c h c e - n a c h. A r g u m e n t a c j a t a u z y s k a ł a r o z g ł o s p o p r o s t u d l a t e g o, ż e p o t r z e b n a b y ł a d o w y j a ś n i e n i a, d l a c z e g o wbrew te z o m z w o le n n ik ó w J. M. K e y n e s a n i e d a j e s i ę z l i k w i d o w a ć b e z r o b o c i a. P o n ie w a ż z a ś w a r t o ś c i s z a c u n k o w e t a k i e g o t e o r e t y c z n i e s k o n s t r u o w a n e g o " n a t u - r a l n e g o 4 b e z r o b o c i a d a w a ł y s i ę b e z t r u d u d o p a s o w a ć d o w a r t o ś c i r z e c z y w i s t y c h p r z y r o s t ó w l i c z b y b e z r o b o t n y c h, z n a l a z ł o s i ę w t e n s p o s ó b w y j a ś n i e n i e, k t ó r e n i e t y l k o, że m i a ł o p o z o r y n au k o w e g o w y j a ś n i e n i a u s t a l o n e g o s t a n u s t a g f l a c j i, a l e d a w a ł o s i ę r ó w n i e ż s p r a w d z i ć e m p i r y c z n i e. W t a k i t o s p o s ó b u d a ł o s i ę p o r a z k o l e j n y p r z e z w y c ię ż y ć p r z e - c i w i e ń s t w o, j a k i e w y s t ę p o w a ł o m ię d z y w y j a ś n i e n i e m t e o r e t y c z n y m a r z e c z y w i s t o ś c i ą. A r g u m e n t a c j a t a s k i e r o w a n a j e s t j e d n o c z e ś n i e p r z e c i w k o i n g e r e n c j i p a ń s t w a w s p r a w y z a t r u d n i e n i a, z w a l n i a j ą c j a k o b y p a ń s t w o, r ó w n i e ż z p u n k t u w i d z e n i a t e o r i i, o d g w a r a n t o w a - n i a z a t r u d n i e n i a, k t ó r e j t o g w a r a n c j i i t a k n i e j e s t o n o w s t a - n i e u d z i e l i ć. A j e d n a k t o, c o z p u n k t u w i d z e n i a t e o r i i w y d a w a ło s i ę k o n s t r u k c j ą n a d z w y c z a j n i e j a s n ą, n i e z r o z u m i a ł ą, b y ł o b a r d z o, p r o s t ą k o n s e k w e n c j ą od s t r o n y p o l i t y c z n e j i p r a g m a t y c z n e j. C hod z i m i a n o w i c i e o t o, że k l a s a r o b o t n i c z a p o t r a f i ł a, w a l c z ą c n a p r z e s t r z e n i t y l u l a t p r z e c i w k o k a p i t a ł o w i, n i e d o p u ś c i ć d o o b n i - 4 P or. J. И. K e y n e s, A llgem eine Theorie der B esc h ä ftig u n g, des Oeldes und des Z in se s, Verlag Duncker and Humbold, B e rlin (W est) 1955, s. 219 i D.

ż e n i ą p ł a c y r e a l n e j pomimo zw yżek c e n. Z t e g o t e ż w z g lę d u n a s t ę - p o w a ł z e s t r o n y k a p i t a ł u m o n o p o l i s t y c z n e g o c o r a z w y r a ź n i e j s z y z w r o t w s t r o n ę p o l i t y k i n a c i s k u n a c e n y n o m i n a l n e. Pomimo t e g o a r g u m e n t a c j a t a j e d n a k d o p u s z c z a ł a j e s z c z e k r ó t k o o k r e s o w ą z a m i a - n ę m ię d z y b e z r o b o c i e m a i n f l a c j ą, c o u d a w a ł o s i ę d z i ę k i p e r m a - n e n tn e m u w p r o w a d z a n iu w b ł ą d p ł a c o b i o r c ó w, j e ś l i c h o d z i ł o o k s z t a ł t o w a n i e s i ę i c h p ł a c r e a l n y c h. Pewna g r u p a e k o n o m is tó w b u r ż u a z y j n y c h, p r z y j m u j ą c y c h l o g i k ę " r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń " s k o n s t r u o w a n ą p r z e z j. f. M u th a 5, wyk l u c z a m o ż l i w o ś ć, ż e w ś r ó d u c z e s t n i c z ą c y c h w g o s p o d a r c e mogą p o - w s ta w a ć o c z e k i w a n i a s t a l e o d b i e g a j ą c e od r z e c z y w i s t o ś c i, a t o г t e j p r z y c z y n y, że m u s i e l i b y s i ę o n i w te d y p e r m a n e n t n i e m y l i ć. W s k a z y w a n ie n a n i e z w y k ł o ś ć p e r m a n e n t n e g o p o w t a r z a n i a s i ę j e d n e j i t e j s a m e j p o m y łk i n i e j e s t o c z y w i ś c i e j e s z c z e dowodem n a t o, że t a k a p o m y łk a n i e może m i e ć m i e j s c a, n a w e t j e ś l i b y p r z y j ą ć, że t r u d n o j e s t w t o u w i e r z y ć, p o n i e w a ż t r z e b a m i e ć n a uw adze t o, ż e l u d z k a z d o l n o ś ć u c z e n i a s i ę i k o r y g o w a n i a s t a l e j e s t n i e d o c e - n i a n a. T e z a, z j a k ą w y s t ą p i l i t a c y e k o n o m i ś c i, j a k : R o b e r t L u c a s, Thom as S a r g e n t, N e i l W a l l a c e i i n n i w " t e o r i i r a c j o n a l n y c h o - c z e k i w a ń ", j a k o b y u c z e s t n i c z ą c y w g o s p o d a r c e f o r m u ł o w a l i r a c j o - n a l n e o c z e k i w a n i a, n i e p o z w a l a l i s i ę j u ż ł u d z i ć i p o t r a f i l i z d o s t a t e c z n ą d o k ł a d n o ś c i ą a n t y c y p o w a ć r o z w ó j r z e c z y w i s t o ś c i, n i e j e s t w żadnym r a z i e b a r d z i e j p r z e k o n u j ą c a. R ó w n ie ż i n a n i e j c i ą ż y z a r z u t n i e w i a r y g o d n o ś c i. " D o s k o n a ł a I n f o r m a c j a " j e s t t a k sam o n i e r e a l n a j a k " p e r m a n e n t n e m y l e n i e s i ę ". P o n ie w a ż p ł a c o b i o r - c y o r a w i d ł o w o p r z e w i d y w a l i b y k s z t a ł t o w a n i e s i ę c e n, p o d e j m o w a l i - by t e ż p r a w i d ł o w e d e c y z j e ( j a k b y p o t r a f i l i s a m i t o c z y n i ć ), a w w y n ik u t e g o r ó w n i e ż k r ó t k o t r w a ł y p r z y r o s t z a t r u d n i e n i a b y ł b y n i e - m o ż liw y. E f e k t n e g a t y w n y, k t ó r y p r z y j m u j ą M. F r i e d m a n i E. S. P ľ ie x p s, n a s t ę p o w a ł b y z a t e m n i e z o p ó ź n i e n i e m, a l e n a t y c h m i a s t. R z e c z n i c y " r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń " p o r u s z a j ą s i ę w i ę c, j a k w i d a ć, w o b r ę b i e k o n w e n c j o n a l n e g o s c h e m a t u a r g u m e n t a c j i. W każdym r a z i e w e d łu g u j ę c i a a n t y k e y n e s o w s k i e g o m a sa p i e n i ą d z a w c h ł a n i a n a j e s t w p e ł n i p r z e z p o z i o m c e n r a z z e s k u t k i e m n a t y c h m i a s t o w y m, innym z a ś r a z e m z czasow ym o p ó ź n i e n i e m. U w a ru n k o w a n ie s u k c e s ó w J. F. M u t h. Rational Expectations and the Theory o f Price ttovev e n ts, "Econometrica" 1961, Vol. 29, s. 315-355.

p o l i t y c z n o - g o s p o d a r c z y c h w s i a ł o b y w i ę c z e s t a n o w i s k a " t e o r i i r a - c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń " p o l e g a ć n a ty r a, że i n s t a n c j e p o l i t y c z n o - g o s p o d a r c z e m i a ł y b y p r z e w a g ę w s t o s u n k u d o u c z e s t n i c z ą c y c h w g o s p o d a r c e p o d w z g lę d e m i n f o r m a c j i, w p r z e c iw n y m r a z i e s u k c e s m ó g łb y z a i s t n i e ć t y l k o n a s k u t e k o s z u k a n i a. P r z y r a c j o n a l n y m p o - s t ę p o w a n i u z a m i e n n o ś ć m ię d z y i n f l a c j ą i b e z r o b o c i e m n i e b ę d z i e rz e k o m o m o ż liw a n a w e t n a k r ó t k i o k r e s. S t w i e r d z e n i e t a k i e w ażne j e s t r ó w n i e ż w p e r s p e k t y w i e a p o l o g i i : w t e o r i i m o n e t a r y s t y c z n e j j a k i w " t e o r i i r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń " b e z r o b o c i e d a s i ę o k r e - ś l i ć j a k o d o b r o w o l n e. B e z r o b o t n y m i s ą z a te m t y l k o c i, k t ó r z y n i e p r z e j a w i a j ą g o t o w o ś c i d o p o d j ę c i a p r a c y z a o s i ą g a l n ą d l a n i c h p ł a c ę r e a l n ą. C h o d z i t u t a j o c a ł k i e m " p o w a ż n e " k o m e n to w a n ie w y m ie n io n e j t e - zy p r z e z t e o r i ę. T w i e r d z i s i ę m i a n o w i c i e, że n a t u r a l n e b e z r o b o c i e o d z w i e r c i e d l a o b o k kom p o n e n tó w s t r u k t u r a l n y c h i w ypadkow ych p r z e - d e w s z y s t k i m a k t u a l n ą l i c z b ę " l u d z i l e n i w y c h i w z b r a n i a j ą c y c h s i ę p o d j ą ć p r a c ę ". Ten t e o r e t y c z n y z w r o t ku n i e f r a s o b l i w o ś c i i s z k a l o w a n i u s t a n o w i o s t r y k o n t r a s t w s t o s u n k u d o c i ę ż k i e g o l o s u t y c h, k t ó r z y d o t k n i ę c i z o s t a l i p l a g ą b e z r o b o c i a, i w y w o łu je s ł u - s z n e o b u r z e n i e t e o r e t y k ó w z w i ą z a n y c h z k l a s ą r o b o t n i c z ą. I I. KRYTYKA MARKSISTOWSKO-LENINOWSKA Z g e n e z y " a r g u m e n t a c j i p h i l l i p s o w s k i e j " w y n ik a p r z e d e w s z y s t - k i m, że b u r ż u a z y j n ą e k o n o m ia p o l i t y c z n a, p e ł n i ą c o b i e s w o je funkc j e p o d s ta w o w e, d ą ż y s t a l e d o t e g o, b y swe t e z y t e o r e t y c z n e u - c z y n i ć s p r a w d z a l n y m i n a d r o d z e e m p i r y c z n e j. Zm iany d o k o n u j ą c e s i ę w e m p i r i i z m u s z a j ą b e z u s t a n n i e t ę e k o n o m ię d o s p r a w d z a n i a i e - w e n t u a l n y c h k o r e k t ú r a k c e p t o w a n y c h d o t e g o c z a s u z a ł o ż e ń. Ta " z d o l n o ś ć d o s t o s o w y w a n i a s i ę " n i e d o d a j e j e j j e d n a k ż e z a s z c z y t u, p r z y p o m i n a o n a r a c z e j p o w i e d z e n i e o c h o r ą g i e w c e n a d a c h u, k t ó r ą d y r y g u j e w i a t r. W ś w i e c i e, k t ó r y i s t n i e j e d z i ę k i w i e l o ś c i c z y n - n ik ó w w z a j e m n i e n a s i e b i e o d d z i a ł u j ą c y c h, z m ia n a p u n k t u w i d z e n i a n i e j e s t czym ś t r u d n y m, j e ś l i wymaga t e g o z a c h o w a n i e f u n k c j i p o d s ta w o w y c h. U p r a w i a j ą c p o w ie r z c h o w n y s p o s ó b a n a l i z o w a n i a można z a w s z e n a ś w i e t l a ć c z ę ś c i o w e a s p e k t y o g ó l n y c h z a l e ż n o ś c i, n i e w y c h w y t u j ą c t e j w ł a ś c i w e j, i s t o t n e j z a l e ż n o ś c i. R ó w n ie ż i " a r - g u m e n t a c j i p h i l l i p s o w s k i e j " w ł a ś c i w y j e s t ów s p e c y f i c z n y, o g ó l n y

n i e d o w ł a d o r a z m a n k am e n ty u o g ó l n i e n i a t e o r e t y c z n e g o, k t ó r e p r z e - j a w i a j ą s i ę w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b. Po p i e r w s z e, k r z y w a P h i l l i p s a t r a k t u j e i i n t e r p r e t u j e r e l a c j e o d k r y t e n a d r o d z e e m p i r i i a p r io r i w z n a c z e n i u p r z y c z y n o w y m, n i e f o r m u ł u j e p o l i t y c z n i e i e k o n o m i c z n i e u z a s a d n i o n y c h a r g u m e n tó w w s k a z u j ą c y c h n a r z e c z y w i s t e w y s t ę p o w a n i e i n i e z m i e n n o ś ć d a n e j r e - l a c j i, n i e m ów iąc j u ż o p o s z u k i w a n i u p r z y c z y n j e j " p r a w i d ł o w o - ś c i ". A t o b y ł o b y w ł a ś c i w i e z a d a n i e m a n a l i z y t e o r e t y c z n e j, a l e de f a j t o n i e p o d e j m u j e s i ę j e j. K o r e l a c j e o d k r y t e n a d r o d z e emp i r y c z n e j z a s t ę p u j ą p r a c ę t e o r e t y c z n ą. J e d n a k ż e z e m p i r y c z n y c h s z c z e g ó ł ó w, m o g ą c y c h b e z w ą t p i e n i a r z e c z y w i ś c i e w y s t ę p o w a ć, z a - ró w n o t y c h, k t ó r e w s k a z u j ą n a r o z w ó j w tym samym, j a k i p r z e - c iw s ta w n y m k i e r u n k u, j a k n p. b e z r o b o c i e i i n f l a c j a, n i e m ożna w ż a d e n s p o s ó b w y c z y t a ć i s t o t n e g o z w ią z k u l e ż ą c e g o u i c h p o d s t a w. P r z y c z y n r o z m i a r u i z m ia n y r e l a c j i m ię d z y p ł a c ą i z a t r u d n i e n i e m l u b c e n a m i i b e z r o b o c i e m t r z e b a s z u k a ć p o z a o b r ę b e m t y c h z a l e ż - n o ś c i - m i a n o w i c i e w m e c h a n iz m ie a k u m u l a c j i, r e a l i z a c j i i m e c h a - n i z m i e k r y z y s u - pomimo że w y s t ę p u j ą o c z y w i ś c i e m o ż l i w o ś c i w z a - je m n e g o u w a r u n k o w a n ia t y c h k a t e g o r i i, a l e w z a l e ż n o ś c i od c y k l u ro z w o jo w e g o s ą o n e c a ł k i e m r ó ż n e g o r o d z a j u. C h a r a k t e r y s t y c z n ą c e c h ą e k o n o m i i b u r ż u a z y j n e j j e s t t o, ż e z w i e l o ś c i s to s u n k ó w p r z y c z y n o w y c h i w z a je m n y c h z a l e ż n o ś c i p o d n o s i o n a w ł a ś n i e t a k i a s p e k t, d a j ą c y s i ę s t w i e r d z i ć e m p i r y c z n i e, k t ó r y n a j b a r d z i e j n a d a j e s i ę d l a s t r o n n i c z e j o c e n y b u r ż u a z y j n e j. Na pewn o s ł u s z n e j e s t p r z y tym s t w i e r d z e n i e, ż e w o b r ę b i e f a z k r y z y s o - w ych n a s t ę p u j e z a w ę ż e n i e m o ż l i w o ś c i p o d w y ż s z a n i a c e n, m o ż l i w o ś c i z a t r u d n i e n i a z m n i e j s z a j ą s i ę g w a ł t o w n i e, a p ł a c e u l e g a j ą r e d u - k o w a n i u, p o d c z a s g d y w o b r ę b i e w z r o s t o w y c h fas! c y k l u m ożna o b - se rw o w a ć o d w r o t n o ś ć p o p r z e d n i e g o o b r a z u : p o d n o s i s i ę s t o p a w z r o - s t u c e n, r o s n ą p ł a c e, w z a l e ż n o ś c i o d k s z t a ł t o w a n i a s i ę w y d a j n o - ś c i o r a z s k ł a d u o r g a n i c z n e g o, m oże s i ę r ó w n i e ż p o l e p s z y ć p o d a ż m i e j s c p r a c y, p r z y czym j e s t t o m o ż l i w o ś ć, k t ó r a z a r ó w n o w o - becnym c z a s i e, j a k i w d a j ą c e j s i ę p r z e w i d z i e ć p r z y s z ł o ś c i o d - g r y w a, j a k p o w s z e c h n i e w ia d o m o, n i e w i e l k i e z n a c z e n i e. Z n a jo m o ś ć r e l a c j i p o w i e r z c h n i o w y c h s t a n o w i d l a n a u k i m a r k s i - s t o w s k i e j p r a w d ę p o s p o l i t ą, a n i e w ł a ś c i w y p r o b l e m t e o r e t y c z n y. J u ż K. M arks w y k a z a ł w r a m a c h s w e j t e o r i i a k u m u l a c j i, ż e k s z t a ł - t o w a n i e s i ę p ł a c j e s t w y n ik ie m d y n a m i k i z a t r u d n i e n i a ( p o p y t u n a s i ł ę r o b o c z ą ) i n a s k u t e k o g r a n i c z e n i a m o ż l i w o ś c i r e a l i z a c j i p r o -

d u k tó w może o d d z i a ł y w a ć h a m u ją c o n a a k u m u l a c j ę 1 z m n i e j s z a ć możl i w o ś c i z a t r u d n i e n i a. J e d n a k z a r ó w n o u j ę c i e od s t r o n y t e o r i i p o - p y t u, j a k i p o d a ż y s t a n o w i ą t y l k o c z ę ś c i o w e u j ę c i a p r o b l e m u, z k t ó r y c h k a ż d e sam o d l a s i e b i e p o z o s t a n i e n i e p e ł n e, n a t o m i a s t n a c a ł o ś c i o w e u c h w y c e n ie w z a je m n y c h p o w ią z a ń p o z w a l a d o p i e r o u - w z g l ę d n i e n i e o b u u j ę ć t r a k t o w a n y c h j a k o c a ł o ś ć r z e c z y w i ś c i e i s t - n i e j ą c a, n i e w o ln a o d s p r z e c z n o ś c i. R ó w n ie ż w s p o r z e m ię d z y k e y n e s iz m e m i " n e o k l a s y k ą " ( n e o m o n e - ta r y z m e m ) d o t y c z ą c y m " z a l e ż n o ś c i p h i l l l p s c w s k l c h " n a s t ę p u j e i n - s t y t u c j o n a l i z a c j a o c z y w i s t e j n ie m o c y b u r ż u a z y j n e j e k o n o m i i p o l i - t y c z n e j, j e ś l i c h o d z i o d i a l e k t y c z n e p o jm o w a n ie r z e c z y w i s t o ś c i, t z n. p o jm o w a n ie j e j j a k o s p r z e c z n e j w s o b i e j e d n o ś c i p r z e c i - w i e ń s t w, g d z i e j e d n o p r z e c i w i e ń s t w o z a k ł a d a i s t n i e n i e d r u g i e g o, g d z i e p r z e c i w i e ń s t w a w z a j e m n i e s i ę w a r u n k u j ą 1 w y k l u c z a j ą. W t e j e k o n o m i c z n e j r z e c z y w i s t o ś c i m ożna s o b i e w y o b r a z i ć r ó ż n o r a k i e z a - l e ż n o ś c i m ię d z y k s z t a ł t o w a n i e m s i ę c e n i z a t r u d n i e n i a, a i n t e n - s y w n o ś ć o b u p r o c e s ó w z a l e ż e ć b ę d z i e r ó w n i e ż od t e g o, w j a k i m o - t o c z e n i u e k o n o m ic z n y m t e r e l a c j e s i ę p r z e j a w i a j ą. P o d r u g i e, w p o z o r n i e s p r z e c z n y c h z e s o b ą u j ę c i a c h e k o n o m i- s tó w b u r ż u a z y j n y c h r ó ż n i c e s p r o w a d z a j ą s i ę d o u z a s a d n i e n i a s z c z e g ó ł ó w - p ł a c e t r a k t u j e s i ę je d n a k o w o z a r ó w n o j a k o p r z y c z y n ę i n f l a c j i, j a k i b e z r o b o c i a. A p r z e d s t a w i a j ą c l u d z i u z a l e ż n i o n y c h od p ł a c j a k o b u r z y c i e l i s t a b i l n o ś c i g o s p o d a r c z e j, u d z i e l a s i ę sys te m o w i n i e t y l k o pom ocy w p o s t a c i a p o l o g i i, 1 о з г u k a z u j e mu s i ę r ó w n i e ż n a d a j ą c e s i ę p o d w z g lę d e m k la s o w y m d o p r z y j ę c i a możl i w o ś c i u t r z y m a n i a i n f l a c j i i b e z r o b o c i a w r o z m i a r a c h, k t ó r e m ożna k o n t r o l o w a ć w s e n s i e s o c j a l n y m. P o d c z a s g d y d l a z w o l e n n i - ków t e o r i i J. M. K e y n e s a p ł a c e r e a l n e s t a n o w i ą w i e l k o ś ć k l u c z o - wą ( g d y b y o b n i ż y ć j e p o n i ż e j p o z io m u i n f l a c j i, m o g ło b y n a s t ą p i ć z w n i e j s z e n i e b e z r o b o c i a ), t o p r o b l e m d l a n e o m o n e t a r y s t ó w i n e o - k la s y k ó w " t k w i w z b y t w y s o k i c h p ł a c a c h n o m i n a l n y c h n i e d l a t e g o, ż e b y t r a k t o w a l i k e y n e s o w s k ą t e z ę o p ł a c a c h r e a l n y c h j a k o c h y b i o - n ą, l e c z d l a t e g o że o b n i ż e n i e p ł a c r e a l n y c h p o n a d z w y ż k i ce n o w e - c o j e s t z r e s z t ą s p r z e c z n e z f a k t y c z n y m r o z w o je m - u w a ż a j ą z a n i e t.i o ż l i w e d o p r z e p r o w a d z e n i a. D l a t e g o w ł a ś n i e t o z b y t w y s o k i e p ł a c e n o m i n a l n e m a j ą r z e k o m o p r o w a d z i ć n i e t y l k o d o i n f l a c j i ( c h o c i a ż r ó w n i e ż i d o t e g o, w c o ż a d e n k e y n e s i s t a n a t u r a l n i e n i e w ą t p i ;, l e c z j e d n o c z e ś n i e d o z m n i e j s z e n i a z a t r u d n i e n i a.

Z w ią z e k m ię d z y w2r o s t e m a o s p o d a r c z y m, k s z t a ł t o w a n i e m s i ę p ła c, c e n i z a t r u d n i e n i e m j e s t j e d n a k d a l e k o b a r d z i e j w i e l o p o s t a c i o w y, z r ó ż n i c o w a n y i z a w i e r a w s o b i e w i ę c e j s p r z e c z n o ś c i * n i ż p o t i a f i ą t o o d d a ć t e n i e d i a l c k t y c2 n i e s k o n s t r u o w a n e, m o n o k a u z a l i s t y c z n e k o m e n t a r z e b u r ż u a z y j n e. N ie m ożna g o p r z e d e w s z y s t k i m a n a l i z o w a ć w o d e r w a n i u o d s u m a r y c z n e g o z e s p o ł u c z y n n ik ó w e k o n o m ic z n y c h 1 n i e z a l e ż n i e o d c y k l i c z n e g o p r z e b i e g u p r o c e s u r e p r o d u k c j i. S p o ś r ó d w i e l o ś c i m o ż liw y c h ' z a r z u t ó w, u m ia r k o w a n y c h r e l a t y w i z a c j i i k o - n i e c z n y c h k o r e k t w s k a ż ę t y l k o n a t o, że p ł a c e s t a n o w i ą n i e t y l - k o c z y n n i k k o s z t ó w, l e c z r ó w n i e ż i e l e m e n t p o p y t u. R e la ty w n e z w o l n i e n i e i c h w z r o s t u p r o w a d z i z a t e m n i e t y l k o j e d y n i e d o p o - p ra w y m o ż l i w o ś c i r e a l i z a c j i k a p i t a ł u ; p r o w a d z i o n o j e d n o c z e ś n i e d o p o g o r s z e n i a t y c h w a ru n k ó w, g d y ż b ę d ą c d e c y d u j ą c ą m o ty w a c ją wyp ł a c a l n e g o p o p y t u ( c o m ożna z a u w a ż y ć w w y s t ę p u j ą c y c h w o s t a t n i c h c z a s a c h w i e l k i c h k r y z y s a c h c y k l i c z n y c h k a p i t a ł u ś w i a t o w e g o ), o - b i e K t y w n i e m u si p r z y c z y n i a ć s i ę d o z a o s t r z e n i a k r y z y s u. A p o z a tym s c y k l i c z n o ś ć, p r z y s p i e s z e n i e w z r o s t u, w z g l ę d n i e c o f a n i e s i ę, b e z r o b o c i e i i n f l a c j a n i e s ą, g e n e r a l n i e r z e c z u j m u j ą c, p r o b l e - mem c z y w ypadkow ą p ł a c y, n i e s ą a n i s k u t k i e m r z e k o m o z b y t w y so - k i c h c z y r o s n ą c y c h, a n i z b y t n i s k i c h c z y m a l e j ą c y c h p ł a c, a l e s ą r ó ż n o r a k o p o w i ą z a n e z k s z t a ł t o w a n i e m s i ę p ł a c i s t a n o w i ą s k ła - dow ą c z ę ś ć n a d z w y c z a j s k o m p l ik o w a n e g o s p l o t u c z y n n ik ó w i m e c h a - n iz m u o d d z i a ł y w a n i a, g d z i e d e c y d u j ą c ą r o l ę o d g r y w a s t o p i e ń r e a - l i z a c j i k a p i t a ł u. To n i e w z r o s t p ł a c, l e c z o d d z i a ł y w a n i e w y m ie n io n y c h d a l e j c z y n n ik ó w p o w o d u je w c z a s i e p r z e b i e g u c y k l u z m n i e j s z a n i e s i ę o - p ł a c a l n o ś c i, s t o p y a k u m u l a c j i 1, c o z a tym i d z i e. n i e u n i k n i o n e w k r a c z a n i e w k r y z y s. S ą t o s z w i ę k s z a j ą c a s i ę r ó ż n i c a m ię d z y r>rod u k c j ą z j e d n e j s t r o n y a r e l a t y w n y m o g r a n i c z e n i e m s i ł y n a b y w c z e j g łó w n y c h k o n su m e n tó w г d r u g i e j, z a o s t r z a n i e s i ę s p r z e c z n o ś c i m ię d z y w z r a s t a j ą c ą p r o d u k c j ą p r z e m y s ł o w ą a p o z o s t a j ą c ą w t y l e p r o d u k c j ą su ro w có w i z m n i e j s z a j ą c y t r i s i ę z a s o b a m i s u r o w c ó w, wys t ę p u j ą c a p r z e w a g a w c h ł a n i a n i a b e z r o b o t n y c h (w p ły w a n a z m n i e j - s z e n i e s i ę z y s k u ) n a d d z i a ł a n i a m i, p o w o d u ją c y m i z w i ę k s z a n i e s i ę z y s k u, z m n i e j s z a n i e s i ę s t o p y w z r o s t u w y d a j n o ś c i p r a c y n a s k u - t e k w y c z e r p a n i a s i ę " z a s o b ó w n a u k o w o - t e c h n i c z n y c h ", r o s n ą c e m i- nimum k a p i t a ł u n a j e d n o s t k ę p r o d u k c j i, z w i ę k s z e n i e s k ł a d u o r g a - n i c z n e g o k a p i t a ł u, k u r c z e n i e s i ę i d r o ż e n i e k r e d y t u, c o w p o ł ą -

c z e n i u z w y s o k im i o d s e t k a m i c z y n i a t r a k c y j n y m l o k a t ę k a p i t a ł u n a r y n k a c h f i n a n s o w y c h 6. J a k z t e g o w i d a ć, t e o r i a m ó w ią c a o m o ż l i w o ś c i u n i k a n i a l u b p r z e z w y c i ę ż a n i a c y k l i c z n y c h k r y z y s ó w n a d r o d z e z m n i e j s z a n i a p ł a c ' r e a l n y c h, w z g l ę d n i e n o m i n a l n y c h, m u s i p o z o s t a ć i l u z j ą. Po t r z e c i e, m ożna z p e w n o ś c i ą b e z t r u d u u d o w o d n ić p r z y p o - mocy s t a t y s t y k i, ż e p o d w y ż k i c e o w o k r e ś l o n y c h f a z a c h p r z e b i e g u k a p i t a l i s t y c z n e j r e p r o d u k c j i ( s z y b k i w z r o s t ) u k i e r u n k o w a n e na w y p ł a c a l n y c h nabywców mogą w i ą z a ć s i ę z e z w i ę k s z e n i e m z a t r u d n i e - n i a, a z a te m i z e z m n i e j s z a n i e m l i c z b y b e z r o b o t n y c h. J e ż e l i n a - w e t t ę p o z y t y w n ą k o r e l a c j ę m ożna w o k r e ś l o n y c h s y t u a c j a c h w y k a- z a ć n a d r o d z e e m p i r y c z n e j, t o n i e o z n a c z a t o j e s z c z e, ż e p r z e d - s t a w i a n y u n e o k e y n e s i s t ó w s t o s u n e k z a m i e n n o ś c i m ię d z y i n f l a c y j - nym i zw yżkam i c e n i b e z r o b o c i e m m ó g łb y b y ć u z a s a d n i o n y t e o r e t y - c z n i e j a k o " p r a w o ". A n i k o i n c y d e n c j a w y s o k i c h i w z r a s t a j ą c y c h c e n z n i s k i m i i z m n i e j s z a j ą c y m i s i ę l i c z b a m i b e z r o b o t n y c h, a n i t e ż o d w r o t n i e k o i n c y d e n c j a w z g l ę d n i e n i s k i c h c e n ( l u b n i s k i e j s t o p y w z r o s t u ) z w y s o k ą l i c z b ą b e z r o b o t n y c h n i e s ą w t e o r e t y c z - nym z n a c z e n i u n i e u c h r o n n o ś c i ą. W n a j l e p s z y m p r z y p a d k u m ożna t u m ów ić o u c h w y c e n iu z a l e ż n o - ś c i s z c z e g ó ł o w y c h, k t ó r e m o gą, a l e n i e m u sz ą s i ę t a k p r z e d s t a - w i a ć, p o n ie w a ż z a l e ż y t o od r o d z a j u c a ł o k s z t a ł t u z a l e ż n o ś c i, d o k t ó r e g o t e s z c z e g ó ł o w e s ą w p ro w a d z o n e. P o m i j a j ą c f a k t, ż e w o - k r e ś l o n y c h s y t u a c j a c h g o s p o d a r c z y c h o c z y w i s t ą l u b m o ż liw ą d o u d o - w o d n i e n i a n a d r o d z e e m p i r y c z n e j może b y ć r ó w n i e ż z a l e ż n o ś ć o d w r o t - n a ( n i s k i e j e s z c z e c e n y, n p. n a ś r o d k i p r o d u k c j i i p r z e d m i o t y p r o d u k c j i p r z y k o ń c u d e p r e s j i p o m a g a j ą w w e j ś c i u w f a z ę o ż y w i e - n i a ; w y s o k ie c e n y r e l a t y w n e n a ś r o d k i p r o d u k c j i w o s t a t n i e j c z ę - ś c i r o z m a c h u p r z y s p i e s z a j ą z a k o ń c z e n i e t e j f a z y i w e j ś c i e w k r y - z y s ), t r z e b a p o d k r e ś l i ć, ż e e k o n o m i ś c i b u r ż u a z y j n i u j m u j ą z r e - g u ł y t y l k o c z ę ś ć w z a je m n y c h p o w i ą z a ń i p r z y j m u j ą p r z y ty m, ż e t e p r o s t e p o w i ą z a n i a w y t w o r z y ł y s i ę s a m o i s t n i e. W r z e c z y w i s t o ś c i o k r e s o w e k r y z y s y p o w o d u ją s i l n i e j s z e c z y s ł a b s z e z a o s t r z e n i e s i ę s p r z e c z n o ś c i, k t ó r e d a d z ą s i ę w y j a ś n i ć s p r z e c z n o ś c i ą p o d s ta w o w ą. W p r z e c iw n y m w y p ad k u o s ł a b i e n i e t y c h s p r z e c z n o ś c i u m o ż l i w i a w y j ś c i e z k r y z y s u. U b y te k m i e j s c p r a c y, Por. H. M o t t e c k, Die K risen und d ie E ntw icklung des K apitalis m u s, Akademie-Verlag, B urliü 1982, s. 111-119.

n a c i s k n a c e n y, w z g l ę d n i e n a w e t s p a d e k c e n p o j e d n e j s t r o n i e, a z w y ż k i c e n i p r z y r o s t z a t r u d n i e n i a p o d r u g i e j n i e s ą w s e n s i e p rz y c z y n o w y m b y n a j D n i e j z m ie n n y m i w i e l k o ś c i a m i e k o n o m ic z n y m i, k t ó - r e d a t y b y s i ę w y t ł u m a c z y ć s a n e z s i e b i e. S ą o n e r a c z e j z a w s z e a l b o w y ra zem i w y n ik ie m k r y z y s u, a l b o j e g o p r z e c i w i e ń s t w a - p r o - s p e r i t y. P o c z w a r t e, t r z e b a s t w i e r d z i ć z c a ł k o w i t y m p r z e k o n a n i e m, że n a l e ż y r o z r ó ż n i ć m ię d z y n a t y c h m i a s t o w y m o d d z i a ł y w a n i e m z a l e ż n o ś c i e k o n o m ic z n y c h a t a k i m, k t ó r e u j a w n i a s i ę w d a l s z y m c z a s i e, p o - n ie w a ż o d d z i a ł y w a n i e n a k r ó t k i o k r e s w y w o łu je n a p o d s t a w i e p r a w e k o n o m ic z n y c h a k t y w n o ś ć z e s t r o n y s e k t o r a p r y w a t n e g o, k t ó r a b a r - d z o c z ę s t o p r o w a d z i d o r e z u l t a t ó w, k o r y g u j ą c y c h o d d z i a ł y w a n i a o c h a r a k t e r z e n a t y c a n d a s t o w y m. A k c e p t a c j a t e g o n i e o z n a c z a o c z y - w i ś c i e, ż e t r z e b a p r z y j ą ć j e g o p r a w i d ł o w e " n e o k l a s y c z n e " ( n e o m o - n e t a r y s t y c z n e ) w y j a ś n i e n i e t a k i e j k o r e k t ú r y. J a k t o j u ż z a z n a c z y ł e m, w y j a ś n i e n i e t o j e s t c z y s t o s u b i e k t y - wną i n t e r p r e t a c j ą z a i s t n i a ł y c h s ta n ó w 1 w y d a r z e ń e k o n o m i c z n y c h, b ę d ą c y c h j a k o b y w ypadkow ą l u d z k i c h m o ż l i w o ś c i - ś c i ś l e j n i e m o c y, j e ś l i c h o d z i o p r z e w i d y w a n i e - l u d z k i e j " z d o l n o ś c i " u m o ż l i w i a j ą - c e j p o p r a w i e n i e k a ż d e g o z a i s t n i a ł e g o b ł ę d u. A l e m o ż l i w o ś ć d o j - ś c i a n i e t y l k o d o w y j a ś n i e n i a z m ia n ( n p. r u c h u c e n i z a t r u d n i e - n i a ), l e c z r ó w n i e ż d o z r o z u m i e n i a w y n i k a j ą c e g o s t ą d ł a ń c u c h a s k u - tków u m o ż l i w i a j ą w y ł ą c z n i e p r a w a k a p i t a l i s t y c z n e j p r o d u k c j i t o - w a r o w e j o r a z m e c h a n iz ity j e j r e a l i z a c j i i s p o s o b u o d d z i a ł y w a n i a. P r z y tym b ę d ą z a w s z e i s t n i e ć pew ne m o ż l i w o ś c i a l t e r n a t y w n e, p o - n i e w a ż w k o ń c u r o d z a j i i n t e n s y w n o ś ć p r z e j a w i a n i a s i ę, j a k i r o - d z a j w z a je m n e g o s t o s u n k u w y b r a n y c h w i e l k o ś c i, b ę d z i e z a w s z e z a - l e ż n y o d w i e l u c z y n n ik ó w i s t n i e j ą c y c h p o z a w y s t ę p u j ą c y m i w i e l k o - ś c i a m i, a w y w i e r a j ą c y c h n a n i e w p ły w. rio ż n a s o b i e n p. w y o b r a z i ć, ż e p e w i e n w z r o s t p o z io m u c e n, z w i ą z a n y p i e r w o t n i e z e f e k t a m i w z r o s t u, s p o w o d u je s p a d a n i e c e n w s k a l i m i ę d z y n a r o d o w e j ( c o o c z y w i ś c i e n i e m u s i z a i s t n i e ć, a l e - z a ł o ż y w s z y n i e z m i e n n o ś ć, w z g l ę d n i e s t o s u n k o w o w o ln e p o d n o s z e n i e s i ę m ię d z y n a r o d o w e g o p o z io m u c e n - z a i s t n i e ć m o ż e ). N a s t ę p n i e m ożna z a ł o ż y ć - znów z u w z g l ę d n i e n i e m m o ż l i w e j z a l e ż n o ś c i l u b m o d y f i k a c j i sp o w o d o w a n e j w i e l o m a, n a r a z i e w y ł ą c z o n y m i z r o z w a - ż a ń c z y n n i k a m i ( k s z t a ł t o w a n i e s i ę k u r s ó w, s t r u k t u r y w a r t o ś c i u - ż y t k o w e j, c e c h y j a k o ś c i o w e, o b s ł u g a k l i e n t ó w, b a d a n i e r y n k u, a - s p e k t y p o l i t y c z n o - g o s p o d a r c z e i i n n e ) - ż e z a i s t n i a ł y w z r o s t im -

p o r t u i u t r u d n i e n i a e k s p o r t o w e u n i e m o ż l i w i a j ą d z i a ł a n i e b r a n y c h p o d uw agę s k u tk ó w n a t y c h m i a s t o w y c h i p o w o d u ją, ż e b ę d z ie m y m i e l i d o c z y n i e n i a z i c h p r z e c i w i e ń s t w e m ( s p a d e k c e n i z m n i e j s z e n i e im - p o r t u ). Z n i e s i e n i a s k u tk ó w n a t y c h m i a s t o w y c h i w p r o w a d z e n ia n a i c h m i e j s c e o d l e g ł y c h n i e m ożna i n t e r p r e t o w a ć j a k o k o r e k t ú r y n i e p r a - w id ło w y c h o c z e k i w a ń z w i e l u p r z y c z y n. Po p i e r w s z e - t e z a t a k a z a k ł a d a p e r m a n e n t n e p o m y łk i t e g o sa m eg o r o d z a j u, p o d r u g i e z d o l n o ś ć d o p r z e p r o w a d z e n i a k o r e k t ú r y. A b s t r a h u j e s i ę w n i e j p r z y tym od s o c j a l n o - e k o n o n i l c z n e g o c h a r a k t e r u s y s t e m u, w k tó r y m r e a - l i z a c j ę t e g o c o k o n i e c z n e p r z e p r o w a d z i ć m ożna t y l k o n a d r o d z e w a l k i k l a s i i n t e r e s ó w i, c o ma z n a c z e n i e d e c y d u j ą c e, i n t e r p r e t u - j e s i ę z m ia n y w g o s p o d a r c e j e d y n i e j a k o s u b i e k t y w n i e o k r e ś l o n e s t a n y f a k t y c z n e. O b o j ę t n e j e s t p r z y ty m, c z y u c z e s t n i c y g o s p o - d a r o w a n i a u l e g l i b y p o m y łc e ( o d n o ś n i e d o k s z t a ł t o w a n i a c e n ) i mus i e l i b y s k o r y g o w a ć swe ż ą d a n i a ( p ł a c o w e ) a l b o t e ż - j a k p r a g n ą u c z y n i ć t o w ia r y g o d n y m z w o l e n n i c y r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń " - n i e p o m y l i l i s i ę, l e c z p o d e j m o w a l i z a w s z e p r a w i d ł o w e d e c y z j e i w t e n s p o s ó b p o w o d o w a li z a w s z e s k u t k i n a t y c h m i a s t o w e, k t ó r e w p r z e - ciw nym r a z i e z a i s t n i a ł y b y d o p i e r o n a s k u t e k u ś w i a d o m i e n i a s o b i e p o m y łk i i o d p o w i e d n i e j k o r e k t ú r y z a c h o w a n i a. W każ d y m r a z i e s ą t o s u b i e k t y w n e w z o r c e z a c h o w a ń - d e r y w a t y n a t u r a l n y c h l u b g n o s e o l o g l - c z n y c h c e c h p ł a c o b i o r c ó w, k t ó r e j a k o c z y n n i k z a k ł ó c a j ą c y o k r e ś l a - j ą b i e g g o s p o d a r k i ; w p r z e c iw n y m r a z i e s z ł a b y o n a p o w y z n a c z o - n y c h z g ó r y t o r a c h j a k k o n s t r u k c j a a u t o m a t y c z n a. W zajem ny s t o s u - n e k m ię d z y s u b ie k ty w n y m z a c h o w a n ie m a p ra w a m i e k o n o m ic z n y m i p r z e d s t a w i o n y j e s t w t e j b u r ż u a z y j n e j a r g u m e n t a c j i w y s o c e n i e z a - d o w a l a j ą c o, m o ty w a c ja p r z y c z y n o w a p o z o s t a j e c h y b i o n a. Po p i ą t e, z j e d n e j s t r o n y a b s o l u t y z u j e s i ę r o l ę i c e c h y n a - t u r a l n e l u d z i d z i a ł a j ą c y c h w d z i e d z i n i e g o s p o d a r k i, p o n ie w a ż p o j - m u je s i ę t ę r o l ę j a k o w w y so k im s t o p n i u a u t o n o m i c z n ą, n i e z a l e ż - n ą n a w e t o d s y t u a c j i g o s p o d a r c z e j, a l e z d r u g i e j s t r o n y, w tym samym c z a s i e, n i e d o c e n i a s i ę j e j, p o n ie w a ż s u b i e k t y w n o ś ć n i e j e s t r o z u m i a n a j a k o p r z e s ł a n k a o b i e k t y w n o ś c i o d d z i a ł y w a n i a p ra w e k o n o m i c z n y c h. Wobec t e g o, że p r a w a o b e j m u j ą s y s t e m s k ł ó c o n y c h e l e m e n tó w i w y k a z u j ą c h a r a k t e r t e n d e n c y j n y, t o k o n i e c z n o ś ć z a - d o ś ć u c z y n i e n i a im s p r a w i a, ż e p o w s t a j ą s t a l e nowe z a x r e s y m ożl i w o ś c i. N im i t o p o s ł u g u j e s i ę a k t y w n a w d z i e d z i n i e g o s p o d a r -

c z e j j e d n o s t k a d l a o k r e ś l e n i a w a r i a n t ó w r e a l i z a c j i t e g o, c o j e s t o b i e k t y w n ą k o n i e c z n o ś c i ą. W ś w i e c i e r z e c z y w i s t o ś c i e k o n o m i c z n e j, k t ó r e g o n i e n o ż n a p o j - mować j a k o r e a l i z a c j ę k o n i e c z n o ś c i w y n i k a j ą c y c h z d z i e d z i n p r a w e k o n o m i c z n y c h 7, c h o ć b y k o n i e c z n o ś c i t e b y ł y m o ż liw e d o p r z e w i - d z e n i a c o do sw ych f o r m, n i e u n i k n i o n e s ą z a s k a k u j ą c e n i e s p o - d z i a n k i i n i e p e w n o ś ć. A le n i e u n i k n i o n e j e s t r ó w n i e ż i t o, ż e b ę - d ą p o w s ta w a ć o c z e k i w a n i a, k t ó r e w p r o c e s i e rozw ojow ym mogą b y ć p o t w i e r d z a n e l u b o d r z u c a n e, ż e n a d z i e j e i p r z y p u s z c z e n i a o d n o ś - n i e d o b i e g u r z e c z y w p r z y s z ł o ś c i s ą d l a i n d y w i d u a l n y c h i p o l i - t y c z n o - g o s p o d a r c z y c h p r o c e s ó w p o d e j m o w a n ia d e c y z j i c z y n n i k a m i, k t ó r y c h n i e można n i e d o c e n i a ć. K o n i e c z n o ś ć o b i e k t y w n a, p o z n a - n i e n a d r o d z e p r o g n o z o w a n i a l u b c h o ć b y t y l k o s p e k u l a c j a i d z i a - ł a n i e p r a k t y c z n e ś c i ś l e z a z ę b i a j ą s i ę w z a je m n ie j a k o c z ł o n y i s t r o n y z a l e ż n o ś c i d i a l e k t y c z n e j. To d i a l e k t y c z n e, w z a je m n e o d d z i a ł y w a n i e n i e s i e p r z y ty m z s o b ą o c z y w i ś c i e i t ę m o ż l i w o ś ć, ż e r ó w n i e ż f o r m u ł o w a n i e o c z e k i - wań może p o p r z e z wpływ n a p r o c e s p o d e jm o w a n ia d e c y z j i i t w o r z e - n i a s i ę z a c h o w a ń z j e d n e j s t r o n y d z i a ł a ć j a k o e l e m e n t e g z e k u c j i p r a w i d ł o w o ś c i e k o n o m i c z n y c h, a l e z d r u g i e j s t r o n y pom aga j e d n o - c z e ś n i e w m o d y f ik o w a n i u w i e l k i e j l i c z b y m o ż l i w o ś c i, w k t ó r y c h i d z i ę k i k t ó r y m n a s t ę p u j e r e a l i z a c j a p r a w i p r a w i d ł o w o ś c i, p o - n ie w a ż w p r o c e s i e d z i a ł a l n o ś c i n i e t y l k o d o c h o d z i d o p o w s ta w a - n i a k o n k r e t n y c h zw ią z k ó w z a l e ż n o ś c i, l e c z s t a ł e j z m i a n i e u l e g a j ą r ó w n i e ż w a r u n k i, a z a t e m fo rm y i s p o s ó b i c h p o w s t a w a n i a. E k o n o m i ś c i b u r ż u a z y j n i, p o d k r e ś l a j ą c z n a c z e n i e o c z e k i w a ń, o - m a w i a ją p r z y ty m n a d z w y c z a j w ażny a s p e k t d z i a ł a l n o ś c i w k a p i t a - l i z m i e. N ie n a l e ż y p r z e c e n i a ć p r z e s a d n i e a k c e n t o w a n e g o i c h z n a - c z e n i a, j a k c z y n i t o A m e r y k a n in M ark H. W i l l e s, d l a k t ó r e g o r a - c j o n a l n e o c z e k i w a n i a " s t a n o w i ą k o n t r r e w o l u c j ę " w z a k r e s i e t e o - r i i, a t o z t e j p r z y c z y n y, ż e j e s t t o p o p r o s t u czym ś zw ykłym d l a s k ł ó c o n e j b u r ż u a z y j n e j e k o n o m i i t e o r e t y c z n e j, k t ó r e j p r z e d - s t a w i c i e l e z m u s z e n i s ą u b i e g a ć s i ę n a d r o d z e w a l k i k o n k u r e n c y j - 7 Konieczność i przypadek s? właściwościami dotyczącymi c a ł o ś c i, w k tó - rych różnorodne aspekty u zasadniają obiektywhie możliwości r e a l i z a c j i je d - nej z a le ż n o śc i. "Prawo j e s t odbiciem i s t o tn o ś c i w poruszaniu s ie wszechświata " ; "prawo dotyczy tego co spokojne - d la tego prawe, każde prawo j e s t o- graniczone, n ie p e łn e, p rzy b liż o n e ", p is z e W. I. L e n i n ( Konspekt zu Heg e ls, W issenschaft der L ogik, Tw:] Lenin-W erke, t. 38, D ietz-v erlag, Berl i n 1955-1963, s. 141.

n e j o w z g lę d y r z ą d z ą c y c h, o t o, by z r o b i ć w r a ż e n i e 1 z w r ó c i ć n a Q s i e b i e uwagę. B ł ą d, j a k i p o p e ł n i a j ą z w o l e n n i c y r a c j o n a l n y c h o c z e k i w a ń, n i e p o l e g a t e ż n a ty m, że a k c e p t u j ą o n i z w i ą z e k m ię d z y d e c y z j a m i e - k o n o m ic z n y m i i o c z e k i w a n i a m i n o s i c i e l i d e c y z j i, a l e c o o c z y w i - ś c i e n i e n o ż e s t a n o w i ć z a r z u t u p o d a d r e s e m e k o n o m i i b u r ż u a z y j n e j - ż e c z y n i ą t o n a m o d łę b u r ż u a z y j n ą. B ł ą d i c h p o l e g a r a c z e j n a ty m, że p r z y p i s u j ą u c z e s t n i c z ą c y m w g o s p o d a r o w a n i u w o ln e o d b ł ę - dów z a c h o w a n i e, a b s o l u t n ą p e w n o ś ć 1 z d o l n o ś ć a n t y c y p o w a n i a m a j ą - c y c h n a s t ą p i ć w y d a r z e ń o r a z a b s o l u t n ą z d o l n o ś ć p r z e w i d y w a n i a, j a k i n i e o m y l n o ś ć c z ł o w i e k a. To g r o t e s k o w e z n i e k s z t a ł c e n i e r z e c z y w i - s t o ś c i j e s t im p o t r z e b n e, b y f o r m u ł o w a ć b u r ż u a z y j n e ( s k i e r o w a n e p r z e c i w k o k l a s i e r o b o t n i c z e j ) p o z o r n e w y t ł u m a c z e n i e k o i n c y d e n c j i i n f l a c j i i b e z r o b o c i a, j a k i r z e k o m e j n i e s k u t e c z n o ś c i p a ń s tw o w o - m o n o p o l i 8 t y c z n e j t e o r i i z a t r u d n i e n i a. P r z y j ę c i e t a k i e g o k ł ó c ą c e g o s i ę z r z e c z y w i s t o ś c i ą z a ł o ż e n i a z m u s i ł o n a w e t n i e k t ó r y c h z w o le n n ik ó w t e o r i i d o w y z n a n i a, ż e mod e l e i c h s ą n a iw n e, "wol u n t a r y s t y c z n e " Q l u b " n i e s t a ł e ". A n a - w e t j e ś l i b y g d z i e ś i k i e d y ś r z e c z y w i s t y r o z w ó j s y t u a c j i p o t w i e r - d z i ł t o p r z e w i d y w a n i e ( w ł a ś c i w i e p r z e w i d y w a n i e c z e g o ś w r z e c z y - w i s t o ś c i e k o n o m i c z n e j, k t ó r e j k o n k r e t n e z j a w i s k a s ą t a k r ó ż n o - r o d n e, że n i e może c h y b a w o g ó l e b y ć mowy o z a k ł a d a n i u j e d n o r o - d n o ś c i o c z e k i w a ń? ), t o n i e o z n a c z a b y n a j m n i e j, ż e m u s i t o a u t o - m a t y c z n i e - j a k c h c i e l i b y t e g o z w o l e n n i c y t e o r i i o c z e k i w a ń - d o - p r o w a d z i ć d o d o s t o s o w a n i a p ł a c d o s z y b c i e j r o s n ą c y c h c e n. S y t u a - c j a t a k a z m o b i l i z u j e w p r a w d z ie o r g a n i z a c j e r o b o t n i c z e d o w a l k i w c e l u u t r z y m a n i a p ł a c r e a l n y c h. J e d n a k ż e m o ż l i w o ś ć r e a l i z a c j i i c h ż ą d a ń b ę d z i e w o s t a t e c z n o ś c i f u n k c j ą s t o s u n k u s i ł między g r u - p a m i i k l a s a m i s p o ł e c z n y m i. T en i s t o t n y z p u n k t u w i d z e n i a s o c j a l n o - e k o n o m i c z n e g o e l e m e n t r e l a c j i p ł a c a - c e n a w y r z u c o n y z o s t a ł z m o d e lu r a c j o n a l n y c h o c z e - k i w a ń, c o s t a n o w i n a s t ę p n ą k ł ó c ą c ą s i ę z r z e c z y w i s t o ś c i ą z a - s a d n i c z ą c e c h ę o m a w ia n e j a n a l i z y b u r ż u a z y j n e j. J e ś l i n a w e t k s z t a ł - g M. H. W ille i s a d z i, że im plikacje " t e o r i i racjonalnych oczekiwań" sg prawdziwym dynam ites: "Prawie wszystko, co naszym zdaniem wiemy o p o lity c e makroekonomicznej, przedstaw ia s ię te r a z in a c z e j" (W i 1 1 e s, op. e i t., e. 115). 9 Por. P. D a v i d s o n, Die p o stk e y n e sia n isc h e W irtsc h a ftsw isse n - s c h a ft, [w:] B e l l, K r i s t o l, op. c i t., s. 202.