WYMAGANIA EDUKACYJNE Z HISTORII I SPOŁECZEŃSTWA DLA KLASY PIĄTEJ TEMAT LEKCJI POLSKA PIERWSZYCH PIASTÓW 1.Początki Polski 2.Mieszko i i chrzest Polski UCZEŃ: WYMAGANIA PODSTAWOWE dopuszczający/dostateczny opowiada legendę o początkach państwa polskiego odczytuje z mapy zamieszczonej w podręczniku nazwy najważniejszych plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie w X w. wymienia narzędzia rolnicze używane przez Słowian opisuje polskie godło zaznacza na datę chrztu Polski przedstawia, kim byli Mieszko I i Dobrawa opisuje wygląd słowiańskiego grodu na podstawie ilustracji z podręcznika podaje, kto zamieszkiwał średniowieczne Gniezno określa okoliczności, w jakich doszło do chrztu Polski 3.Zjazd gnieźnieński zaznacza na daty śmierci św. Wojciecha, zjazdu gnieźnieńskiego oraz koronacji Bolesława Chrobrego przedstawia, kim byli Bolesław Chrobry, św. Wojciech i Otton III wyjaśnia znaczenie terminów: relikwie, koronacja opowiada o misji św. Wojciecha opisuje przebieg zjazdu gnieźnieńskiego na podstawie tekstu źródłowego ocenia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego w historii państwa polskiego SPOŁECZEŃSTWO ŚREDNIOWIECZA 1.W średniowiecznym klasztorze wyjaśnia znaczenie terminów: duchowieństwo, styl romański, styl gotycki, katedra, witraż, sklepienie, rozeta, skryptorium, miniatura, kopista, reguła zakonna wymienia surowce budowlane, których używano w średniowieczu opisuje na podstawie ilustracji z podręcznika architekturę kościołów romańskich i gotyckich odróżnia budynki wzniesione w stylu romańskim od budowli w stylu gotyckim wymienia zajęcia zakonników UCZEŃ: WYMAGANIA PONADPODSTAWOWE dobry/bardzo dobry podaje imiona i nazwiska autorów średniowiecznych kronik zawierających legendy o początkach państwa polskiego charakteryzuje wierzenia mieszkańców ziem polskich przed przyjęciem chrztu przez Mieszka I wyjaśnia, na czym polegał słowiański obrzęd postrzyżyn opowiada o powstaniu państwa polskiego wskazuje na daty utworzenia pierwszego biskupstwa na ziemiach polskich oraz śmierci Mieszka I określa, jaką rolę pełnili duchowni w państwie Mieszka I tłumaczy, dlaczego chrzest w 966 r. miał kluczowe znaczenie w historii państwa polskiego odszukuje potrzebne informacje w tekście źródłowym porównuje przebieg współczesnych granic Polski z zasięgiem panowania Mieszka I, korzystając z mapy zamieszczonej w podręczniku oraz z aktualnej mapy politycznej Europy określa skutki misji i męczeńskiej śmierci biskupa Wojciecha tłumaczy, jakie znaczenie miał dla Polski zjazd gnieźnieński omawia plany Ottona III dotyczące utworzenia cesarstwa chrześcijańskiego wskazuje na mapie w podręczniku Gdańsk, Gniezno, ziemie Prusów oraz biskupstwa utworzone w Polsce opowiada o przebiegu wojen prowadzonych przez Bolesława Chrobrego wskazuje na fotografiach przyporę, sklepienie, rozetę i portal porównuje styl romański i styl gotycki wyjaśnia, jaką rolę w sztuce średniowiecznej odgrywała tematyka religijna przedstawia informacje na temat zabytków romańskich i gotyckich znajdujących się w jego rodzinnym mieście lub regionie określa rolę klasztorów w średniowiecznym piśmiennictwie omawia znaczenie związku
2.Epoka rycerzy 3.Średniowieczne miasto 4.Średniowieczna wieś POLSKA I KRZYŻACY 1Krzyżacy nad Bałtykiem 2.Polska Kazimierza Wielkiego wyjaśnia znaczenie terminów: rycerz, paź, giermek, pasowanie określa funkcję, jaką pełniły zamki w średniowieczu opowiada o kolejnych etapach wychowania szlachetnie urodzonego młodzieńca od momentu zostania paziem do pasowania na rycerza wymienia cechy idealnego rycerza podaje przykłady zajęć wykonywanych przez przedstawicieli stanu rycerskiego wyjaśnia znaczenie terminów: mieszczanin, rzemieślnik, kupiec, samorząd miejski opowiada o średniowiecznym mieście i jego mieszkańcach porównuje miasto średniowieczne z miastem współczesnym wyjaśnia znaczenie terminów: sołtys, pług, trójpolówka tłumaczy, na czym polegała praca chłopów opisuje, co spożywali na co dzień mieszkańcy wsi średniowiecznej porównuje los chłopa z życiem rycerza lub mieszczanina opowiada, co wydarzyło się w latach 1226, 1308, 1320 i 1331, oraz zaznacza te daty na tłumaczy, kim byli Konrad Mazowiecki i Władysław Łokietek odnajduje na mapie w podręczniku Pomorze Gdańskie, Małopolskę, Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze wyjaśnia znaczenie terminów: Prusy, zakon krzyżacki, wielki mistrz podaje powody, dla których Konrad Mazowiecki sprowadził Krzyżaków do Polski wskazuje na mapie w podręczniku państwo krzyżackie i Malbork omawia rolę Władysława Łokietka w procesie zjednoczenia ziem polskich określa przyczyny konfliktu polsko-krzyżackiego wskazuje, co wydarzyło się w latach 1333, 1364 i 1370, oraz zaznacza te daty na osi czasu wyjaśnia, kim byli Kazimierz Wielki i Mikołaj Wierzynek odnajduje na mapie w podręczniku Wielkopolskę, Małopolskę, Mazowsze oraz Ruś Halicką frazeologicznego benedyktyńska praca oraz tłumaczy, skąd wywodzi się to sformułowanie tłumaczy, na czym polegały turnieje rycerskie wymienia elementy kultury rycerskiej i dworskiej podaje przykłady miejsc w Polsce, w których znajduje się zamek wzniesiony w średniowieczu bądź ruiny tego typu budowli podaje przykłady zawodów rzemieślniczych uprawianych w średniowieczu tłumaczy, jaką rolę odgrywali w średniowiecznym mieście burmistrz i członkowie ławy miejskiej wyjaśnia pochodzenie nazw współczesnych ulic, np. Szewska, Garncarska, Tkacka wyjaśnia znaczenie terminów: sołtys, pług, trójpolówka tłumaczy, na czym polegała praca chłopów opisuje, co spożywali na co dzień mieszkańcy wsi średniowiecznej określa okoliczności powstania zakonu krzyżackiego wymienia skutki sprowadzenia Krzyżaków do Polski ocenia politykę Krzyżaków i działalność zakonu na podbitych terenach wyjaśnia, jakie znaczenie dla Polski miała utrata Pomorza Gdańskiego o zamku w Malborku wskazuje czynniki, które umożliwiły ponowne zjednoczenie ziem polskich ocenia politykę wewnętrzną i politykę zagraniczną Kazimierza Wielkiego wyjaśnia sens powiedzenia, według którego król Kazimierz zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną dotyczące panowania Kazimierza Wielkiego
wymienia osiągnięcia Kazimierza Wielkiego tłumaczy, dlaczego królowi Kazimierzowi nadano przydomek Wielki opowiada o uczcie u Wierzynka 3.Jadwiga i Jagiełło opowiada, co wydarzyło się w latach 1385, 1410 i 1411, oraz zaznacza te daty na osi czasu przedstawia, kim byli: Jadwiga, Władysław Jagiełło, Ulrich von Jungingen, Kazimierz Jagiellończyk wyjaśnia znaczenie terminu unia określa przyczyny i skutki zawarcia unii polsko-litewskiej w 1385 r. odnajduje na mapie w podręczniku Polskę i Wielkie Księstwo Litewskie w granicach z 1385 r. przedstawia przebieg bitwy pod Grunwaldem opisuje na podstawie ilustracji z podręcznika wygląd rycerzy polskich i krzyżackich w okresie wielkiej wojny EUROPEJCZYCY ODKRYWAJĄ ŚWIAT 1.Wielkie odkrycia geograficzne 2.Skutki odkryć geograficznych 3.Renesans sztuka i nauka. wskazuje, co wydarzyło się w latach 1488, 1492, 1498 i 1519, oraz zaznacza te daty na wyjaśnia, kim byli Bartłomiej Diaz, Vasco da Gama, Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan omawia przyczyny odkryć geograficznych opowiada, jak średniowieczni Europejczycy wyobrażali sobie świat opisuje okręt, na którym wyruszył do Indii Krzysztof Kolumb wyjaśnia, kim byli Hernan Cortez i Francisco Pizarro określa pozytywne i negatywne skutki odkryć geograficznych wymienia ludy podbite przez konkwistadorów opisuje na podstawie ilustracji w podręczniku wygląd Azteków zaznacza na datę wynalezienia druku określa, kim byli Jan Gutenberg, Leonardo da Vinci, Mikołaj Kopernik i Galileusz wyjaśnia znaczenie terminów renesans i humanizm tłumaczy, na czym polegała teoria Mikołaja Kopernika wymienia na podstawie ilustracji w podręczniku charakterystyczne cechy budowli renesansowych przedstawia rolę Kościoła w średniowieczu opowiada o okolicznościach objęcia tronu przez Jadwigę określa na podstawie drzewa genealogicznego pokrewieństwo łączące przedstawicieli dynastii Piastów i Andegawenów o Władysławie Jagielle podaje przyczyny i skutki wojen z Krzyżakami tłumaczy, jakie znaczenie miało dla Polski ponowne przyłączenie Pomorza Gdańskiego porównuje przebieg dwóch wojen z Krzyżakami, które prowadziła Polska w XV w., oraz wskazuje na wynikające z tych konfliktów korzyści wymienia głównych odkrywców i ich dokonania, a także porządkuje te informacje w tabeli wskazuje na mapie lądy odkryte w XV i XVI wieku oraz trasy, które przebyli Bartłomiej Diaz, Vasco da Gama, Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan tłumaczy, jaki wpływ miały odkrycia geograficzne na wyobrażenia ludzi o świecie dotyczące Krzysztofa Kolumba oraz tworzy notatkę na temat tej postaci tłumaczy, jakie znaczenie dla krajów europejskich miały kolonie wymienia państwa, które wzięły udział w odkryciach geograficznych formułuje wnioski dotyczące niewolnictwa i wyraża swoją opinię na ten temat omawia wpływ wynalazku Jana Gutenberga na zmianę światopoglądu ludzi na przełomie epok średniowiecza i renesansu określa, czym charakteryzowała się epoka renesansu wymienia co najmniej dwa dzieła sztuki renesansowej wyjaśnia znaczenie terminu mecenat na podstawie odszukanych informacji sporządza notatkę dotyczącą wybranego twórcy renesansowego
W RZECZYPOSPOLIT EJ SZLACHECKIEJ 1.Ostatni Jagiellonowie 2.Na sejmiku ziemskim i sejmie walnym 3.Wisłą do Gdańska 4.Państwo wielu narodów 5.Wolna elekcja 6.XVII wiekstulecie wojen. zaznacza na datę złożenia hołdu pruskiego przedstawia, kim byli Zygmunt I Stary, Zygmunt II August, Mikołaj Rej i Jan Kochanowski tłumaczy, czym były arrasy podaje przykłady budynków renesansowych, które można zobaczyć w Polsce określa, czym zajmowali się paziowie oraz damy dworu zaznacza na datę uchwalenia konstytucji nihil novi wyjaśnia znaczenie terminów: szlachta, przywilej, sejm walny, sejmik, poseł, herb tłumaczy, na czym polegała uprzywilejowana pozycja szlachty przedstawia skład sejmu walnego wymienia różne grupy tworzące stan szlachecki na podstawie infografiki z podręcznika porównuje różne stroje szlacheckie wyjaśnia znaczenie terminów: folwark, pańszczyzna, kmieć, flisak, spichlerz opisuje na podstawie infografiki zabudowę folwarku szlacheckiego określa, jakie znaczenie miała Wisła dla rozwoju handlu zbożem w XVI w. zaznacza na daty zawarcia unii lubelskiej i uchwalenia konfederacji warszawskiej wymienia postanowienia unii lubelskiej wskazuje na mapie terytorium Rzeczypospolitej Obojga Narodów wymienia narodowości żyjące w granicach Rzeczypospolitej Obojga Narodów wyjaśnia znaczenie terminu tolerancja religijna zaznacza na datę pierwszej wolnej elekcji w Polsce przedstawia, kim był Henryk Walezy wyjaśnia znaczenie terminu wolna elekcja omawia na podstawie ilustracji z podręcznika przebieg wolnej elekcji określa przyczyny ustanowienia Artykułów henrykowskich ocenia nadużywanie zasady liberum veto podczas obrad sejmów szlacheckich wskazuje, co wydarzyło się w latach 1655, 1660 i 1683, oraz zaznacza te daty na osi czasu wskazuje na wpływy włoskie w Polsce ostatnich Jagiellonów wymienia charakterystyczne elementy architektury renesansowej odszukuje w różnych źródłach utwory Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego porównuje funkcję, jaką pełnił dawniej Zamek Królewski, z przeznaczeniem współczesnej siedziby prezydenta Polski tłumaczy, na czym polegała przemiana rycerstwa w stan szlachecki wyjaśnia znaczenie terminów: magnateria, szlachta średnia, szlachta zagrodowa, gołota, kontusz, żupan wskazuje różnice występujące w obrębie stanu szlacheckiego porównuje szlachecki sejm walny i współczesny polski parlament wymienia przyczyny wzrostu gospodarczego znaczenia szlachty określa funkcje poszczególnych zabudowań wchodzących w skład folwarku szlacheckiego wskazuje na mapie obszary Rzeczypospolitej objęte intensywną uprawą zbóż omawia rolę Gdańska w handlu zbożem w XVI wieku porównuje funkcjonowanie portów morskich w XVI i XXI wieku określa pozytywne i negatywne skutki unii lubelskiej ocenia różnorodność religijną społeczeństwa I Rzeczypospolitej w kontekście sytuacji panującej w innych państwach europejskich tłumaczy, co gwarantowały szlachcie zapisy konfederacji warszawskiej omawia prawa grup wyznaniowych we współczesnej Polsce wskazuje różnice między Artykułami henrykowskimi a pacta conventa określa znaczenie, jakie miało dla Rzeczypospolitej wprowadzenie wolnej elekcji dotyczące zasad wyboru prezydenta Polski opowiada o roli, jaką odegrał Stefan Czarniecki podczas wojny z Królestwem Szwecji
UPADEK RZECZYPOSPOLI- TEJ 1.Czasy reform przedstawia, kim byli Stefan Czarniecki i Jan III Sobieski określa znaczenie obrony klasztoru na Jasnej Górze dla Polaków walczących podczas potopu szwedzkiego wymienia państwa, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII w., oraz odnajduje je na mapie opisuje uzbrojenie husarii na podstawie ilustracji w podręczniku opowiada, co wydarzyło się w latach 1764,1772 i 1773, oraz zaznacza te daty na przedstawia, kim byli Stanisław August Poniatowski, Ignacy Krasicki i Tadeusz Rejtan wymienia postulaty konfederatów barskich wskazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą podczas I rozbioru opisuje obraz Jana Matejki Rejtan, czyli upadek Polski wyjaśnia, na czym polegała działalność Szkoły Rycerskiej i Komisji Edukacji Narodowej omawia zmiany, jakie w polskim systemie oświaty wprowadzili Stanisław August Poniatowski i członkowie Komisji Edukacji Narodowej 2.Konstytucja 3 maja opowiada, co wydarzyło się w latach 1788, 1791, 1792 i 1793, oraz zaznacza te daty na przedstawia, kim byli Stanisław Małachowski i Hugo Kołłątaj wyjaśnia znaczenie terminów: Sejm Wielki, konstytucja omawia reformy Sejmu Wielkiego wymienia główne postanowienia zapisane w Konstytucji 3 maja podaje nazwy państw, które dokonały II rozbioru Polski opisuje obraz Jana Matejki Konstytucja 3 maja 1791 roku 3.Powstanie kościuszkowskie zaznacza na daty wybuchu powstania kościuszkowskiego oraz III rozbioru Polski przedstawia, kim byli Tadeusz Kościuszko, Jan Henryk Dąbrowski i Jan Kiliński określa przyczyny wybuchu powstania kościuszkowskiego wskazuje na rolę kosynierów w walkach powstańczych pokazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą po III rozbiorze wskazuje na mapie miejsca najważniejszych bitew stoczonych przez wojsko polskie w XVII w. analizuje tekst źródłowy zamieszczony w podręczniku i formułuje na jego podstawie proste wnioski określa skutki zwycięstwa wojsk polskich w bitwie pod Wiedniem przedstawia przyczyny i skutki wojen prowadzonych przez Polskę w XVII w. porównuje zasięg terytorialny Rzeczypospolitej Obojga Narodów z granicami współczesnej Polski wymienia przyczyny słabości i upadku Rzeczypospolitej w XVIII w., dzieląc je na wewnętrzne i zewnętrzne ocenia postawę Tadeusza Rejtana dostrzega związek zachodzący między wykształceniem obywateli a ich poczuciem odpowiedzialności za państwo wskazuje na mapie ziemie utracone przez Rzeczpospolitą podczas II rozbioru omawia skutki reformy oświaty w okresie stanisławowskim wymienia działaczy politycznych, którzy w XVIII w. dążyli do przeprowadzenia reformy państwa polskiego tłumaczy, dlaczego rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja jest obecnie świętem narodowym porównuje Konstytucję 3 maja z obowiązującą współcześnie konstytucją z 1997 r. tłumaczy, dlaczego Tadeusz Kościuszko wydał Uniwersał połaniecki wymienia miejsca głównych starć powstańców z armią rosyjską ocenia okoliczności, które spowodowały upadek Rzeczypospolitej opowiada o późniejszych losach Tadeusza Kościuszki 4.Barok i oświecenie przedstawia, kim byli Wolter, Monteskiusz, porównuje sztukę barokową
James Watt, Gabriel Fahrenheit, Peter Paul Rubens, Canaletto wyjaśnia znaczenie terminów: barok, oświecenie, klasycyzm na podstawie ilustracji i tekstu z podręcznika wymienia charakterystyczne cechy sztuki barokowej i klasycystycznej podaje przykłady budowli barokowych i klasycystycznych nazywa dziedziny nauki i techniki, w których w XVIII w. dokonał się największy postęp tłumaczy, czym była Wielka encyklopedia francuska i klasycystyczną opowiada o rozwoju literatury i teatru w epoce baroku wyjaśnia, dlaczego wielu myślicieli oświeceniowych krytykowało Kościół tłumaczy, co spowodowało postęp nauki w epoce oświecenia na temat wybranej wybitnej postaci żyjącej w epoce baroku lub oświecenia