MO LIWO CI FINANSOWE GMINY EWA G SIOREK Akademia Ekonomiczna w Katowicach Streszczenie Mo liwo ci finansowe gminy w powi zaniu z jako ci zarz dzania wyznaczaj kierunek rozwoju lokalnego. W praktyce wysoko planowanych wydatków determinowana jest wielko ci uzyskiwanych dochodów zasilanych wpływami z tytułu przychodów. Przy u yciu analizy regresji udowodniono tez, e municypalno gminy wpływa na samodzielno finansow jednostki. Dowiedziono, e gminy wiejskie s uzale nione od bud etu centralnego w znacznie wi kszym stopniu ni gminy miejskie. Dochody własne eksponuj ce samodzielno jednostki, odgrywaj istotn rol w mo liwo ciach finansowania zada własnych jednostki samorz du terytorialnego. Maj c powy sze na uwadze, wykorzystuj c analiz korelacji, przy u yciu Persona, zbadano korelacj pomi dzy wielko ci jednostki a generowanymi przez ni dochodami własnymi z wykorzystaniem sprawozda z wykonania bud etów wszystkich gmin województwa l skiego. Istotnym instrumentem nap dzaj cym rozwój lokalny, zwłaszcza od momentu wej cia Polski do Unii Europejskiej, s rodki pomocowe pozyskiwane przez samorz d terytorialny ze ródeł zagranicznych. Najistotniejszym z punktu widzenia rozwoju lokalnego dochodem fakultatywnym realizowanym przez gminy s dotacje stanowi ce ródło dofinansowania inwestycji komunalnych. Na podstawie przeprowadzonych bada odrzucono hipotez w my l, której gminy miejskie posiadaj c teoretycznie wi kszy potencjał, w porównaniu do gmin wiejskich, miałyby statystycznie pozyskiwa wy sze w przeliczeniu na osob rodki zewn trzne na dofinansowanie zada publicznych. Słowa kluczowe: gmina, finanse publiczne, samodzielno finansowa gminy, pozyskiwanie bezzwrotnych funduszy, korelacja dochodów z wielko ci jednostki. 1. Wprowadzenie Gmina jako lokalna wspólnota samorz dowa dysponuje okre lonym ustawowo zakresem swobody w decydowaniu o wspólnym maj tku oraz zaspakajaniu zbiorowych potrzeb społecznych. W procesie strategicznego zarz dzania gmin, finanse odgrywaj fundamentaln rol. Zapotrzebowanie finansowe gmin wyznaczone poprzez przekazane do realizacji zadania i kompetencje ukształtowane zostało w procesie decentralizacji i dekoncentracji funkcji. Mo liwo ci finansowe gminy w powi zaniu z jako ci zarz dzania wyznaczaj kierunek rozwoju lokalnego. W praktyce wysoko planowanych wydatków determinowana jest wielko ci uzyskiwanych dochodów zasilanych wpływami z tytułu przychodów. Celem artykułu jest zbadanie mo liwo ci finansowania zada publicznych w zale no ci od municypalnego charakteru gminy. W artykule zało ono hipotezy: Typ gminy (jej miejski b d wiejski charakter) determinuje samodzielno finansow jednostki.
92 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Charakter (miejski lub wiejski) gminy wpływa na umiej tno pozyskiwania dofinansowania zewn trznego. Ponadto analizuj c mo liwo ci finansowe gmin, zbadano korelacj pomi dzy wielko ci jednostki a generowanymi przez ni dochodami własnymi w przeliczeniu na osob. Sporz dzono ranking gmin województwa l skiego w zale no ci od wysoko ci generowanych przez jednostki w 2007 roku dochodów własnych w przeliczeniu na osob, transferów z bud etu w przelicz na 1 os. oraz udziału dochodów pozyskanych z zewn trz w dochodach ogółem.. 2. Zwi zek mi dzy typem gminy a samodzielno ci finansow jednostki Katalog dochodów jednostek samorz du terytorialnego ukształtowany w II połowie lat dziewi dziesi tych XX wieku zapewnia gminom znaczn samodzielno finansow 1. Obok systemów dochodów własnych, pochodz cych głownie z podatków i opłat lokalnych oraz z gospodarowania mieniem komunalnym, działaj tak e systemy redystrybucji mi dzy aparatem centralnym a strukturami lokalnymi. Nale y zauwa y, i wpływy ze ródeł zewn trznych, zwłaszcza w przypadku transferów z bud etu stanowi istotn informacj o samodzielno ci finansowej jednostki. Im wy szy udział dochodów pozyskiwanych z bud etu w strukturze dochodów ogółem tym wi ksze uzale nienie od, tym mniejsza samodzielno jednostki. Hipotetycznie mo na zało y, e dochody gmin wiejskich s w wi kszym stopniu uzale nione od transferów z bud etu. Po pierwsze z uwagi na procentowy udział w katalogu dochodów własnych wpływów, które z definicji posiadaj ni sze wska niki a w konsekwencji daj gorsze mo liwo ci generowania przychodów (w przypadku gmin wiejskich podatek rolny, natomiast gmin miejskich podatek od nieruchomo ci), a po drugie z uwagi na potencjał terytorialno demograficzny (g sto zaludnienia). Z wykorzystaniem analizy regresji, zbadano zwi zek pomi dzy municypalno ci (typem) gminy a transferami z bud etu mierzonymi w przeliczeniu na jednego mieszka ca. Na potrzeby analizy przyj to: typ gminy miejsko-wiejskiej wiejska, typ gminy stanowionej przez miasto na prawach powiatu miejska. Badaniem obj to (wszystkie) 197 gmin województwa l skiego. Na podstawie danych uzyskanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach oraz Urz du Statystycznego przedstawionych w Tabeli 1, z wykorzystaniem programu SPSS, przy u yciu testu t-studenta dla dwóch prób niezale nych stwierdzono, na poziomie istotno ci 0,05, e istnieje ró nica pomi dzy rednimi transferami z bud etu w grupie gmin miejskich oraz wiejskich (p=0,000 przy spełnionym zało eniu o równo ci wariancji w obu grupach (p=0,534)). Dla zbadania wpływu typu gminy na wysoko transferów z bud etu centralnego sformułowano Hipotez Ho i alternatywn H1: Ho: bj = 0, Xj nie ma istotnego wpływu na zmienn Y: tzn. rednia transferów z bud etu w gminach miejskich nie ró ni si od redniej transferów w gminach wiejskich typ gminy nie wpływa na wysoko transferów z bud etu /w przeliczeniu na osob / typ gminy nie determinuje samodzielno ci finansowej gminy H1: bj 0, Xj wpływa istotnie na zmienn Y: co oznacza, e rednia transferów z bud etu w gminach miejskich ró ni si /statystycznie/ od redniej transferów w gminach wiejskich typ gminy wpływa na wysoko transferów z bud etu /w przeliczeniu na 1 Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorz du terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa 2009, s. 241.
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 93 osob / typ gminy determinuje samodzielno finansow gminy. Tabela 1. Wykonanie dochodów gmin województwa l skiego za rok 2007 w zestawieniu z danymi statystycznymi (powierzchnia gminy, liczba mieszka ców, typ gminy (w tys. zł) Gmina Dochody Dochody własne Dotacje bud et Subwencja Pozostałe dochody zewn trz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Blachownia 23 047 12 729 3 808 6 276 234 2 67 13 342 Koniecpol 19 890 8 046 4 462 7 075 307 2 147 10 231 D browa Zielona 9 585 2 631 2 928 3 905 121 2 100 4 157 Janów 12 963 4 489 1 868 5 664 942 2 147 5 948 Kamienica Polska 12 795 6 816 1 615 3 000 1 364 2 46 5 650 Kłomnice 33 961 11 594 9 705 11 162 1 500 2 147 13 768 Konopiska 22 580 10 432 3 049 6 832 2 267 2 78 10 454 Kruszyna 12 085 5 443 1 840 4 419 383 2 94 4 900 Lelów 9 463 2 466 2 142 4 826 29 2 124 5 170 Mstów 25 023 8 106 3 599 7 966 5 352 2 120 10 344 Mykanów 30 295 10 569 5 178 12 784 1 764 2 142 14 036 Olsztyn 15 831 8 857 2 065 4 835 74 2 109 6 678 Poczesna 24 778 14 564 3 320 6 164 730 2 60 12 551 Przyrów 8 949 2 747 2 046 3 453 703 2 80 4 123 R dziny 21 822 12 804 2 936 5 835 247 2 41 9 759 Stracza 5 242 2 039 709 2 223 271 2 20 2 712 Kłobuck 37 701 23 105 5 499 8 899 198 2 130 20 363 Krzepice 18 038 7 604 2 997 7 067 370 2 79 9 355 Lipie 13 300 4 290 2 406 5 657 947 2 99 6 466 Mied no 13 565 3 523 2 510 7 344 188 2 113 7 590 Opatów 12 212 3 112 2 278 6 561 261 2 74 6 732 Panki 9 418 3 732 1 581 3 840 265 2 55 5 028 Popów 12 266 5 418 1 898 4 600 350 2 102 6 056 Przystaj 11 731 3 662 2 183 5 800 86 2 89 6 030 Wr czyca Wielka 32 768 11 810 5 391 15 261 306 2 148 17 169 Myszków 58 813 32 843 12 071 13 689 210 1 74 32 941 Koziegłowy 31 473 10 881 4 720 11 263 4 609 2 159 14 319 arki 17 996 7 128 3 934 6 338 596 2 101 8 245 Niegowa 11 169 2 142 2 326 6 524 177 2 88 5 664 Poraj 21 433 12 513 3 439 5 193 288 2 57 10 545 Cz stochowa 712 038 356 121 88 256 204 767 62 894 1 160 242 300 Szczyrk 17 261 10 621 1 926 2 048 2 666 1 39 5 809 Czechowice- Dziedzice 90 603 62 585 9 667 17 392 959 2 67 43 431
94 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Gmina Dochody Dochody własne Dotacje bud et Subwencja Pozostałe dochody zewn trz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Wilamowice 28 552 13 172 3 931 10 948 501 2 57 15 434 Bestwina 20 283 12 080 2 329 5 650 224 2 38 10 571 Buczkowice 21 402 9 519 3 030 8 649 204 2 20 10 704 Jasienica 41 444 20 139 5 848 14 576 881 2 92 20 807 Jaworze 14 564 9 267 1 335 3 369 593 2 21 6 682 Kozy 24 221 12 044 3 068 8 708 401 2 27 11 749 Por bka 27 716 14 165 4 899 8 597 55 2 64 14 908 Wilkowice 24 114 12 481 3 132 6 384 2 117 2 34 12 600 Cieszyn 84 003 58 021 8 805 13 248 3 929 1 29 35 401 Ustro 45 861 32 003 4 811 5 616 3 431 1 59 15 418 Wisła 29 748 20 062 3 119 4 089 2 478 1 109 11 320 Skoczów 49 045 30 639 7 352 10 276 778 2 64 25 724 Strumie 24 514 12 953 2 982 7 934 645 2 58 12 117 Brenna 20 171 9 960 3 377 6 702 132 2 96 10 394 Chybie 16 545 7 850 2 263 6 324 108 2 32 9 166 D bowiec 11 796 5 210 2 001 4 281 304 2 43 5 518 Goleszów 22 084 11 692 2 884 6 601 907 2 66 12 262 Ha lach 17 934 8 819 2 724 6 272 119 2 49 9 973 Istebna 27 130 6 928 5 835 11 845 2 522 2 84 11 291 Zebrzydowice 26 743 14 089 3 056 7 261 2 337 2 41 12 647 ywiec 81 077 52 550 8 675 12 848 7 004 1 51 32 130 Czernichów 27 080 10 640 3 056 3 666 9 718 2 56 6 540 Gilowice 11 501 4 595 1 735 4 936 235 2 28 5 811 Jele nia 29 024 11 408 6 314 10 857 445 2 170 13 420 Koszarawa 5 588 1 418 1 306 2 696 168 2 32 2 497 Lipowa 18 885 5 529 3 289 9 497 570 2 59 9 817 Ł kawica 10 221 2 920 1 813 4 420 1 068 2 43 4 282 Łodygowice 29 202 10 745 4 326 12 190 1 941 2 36 13 378 Milówka 22 196 7 080 3 726 9 991 1 399 2 99 9 945 Radziechowy- Wieprz 25 024 6 849 4 851 12 120 1 204 2 65 12 503 Rajcza 19 016 5 561 3 650 9 383 422 2 131 9 049 lemie 11 393 3 141 2 385 3 230 2 637 2 45 3 482 winna 16 194 5 703 2 615 6 193 1 683 2 39 7 935 Ujsoły 11 127 2 617 3 606 4 538 366 2 110 4 643 W gierska Górka 27 849 11 187 4 705 11 079 878 2 76 14 647 Bielsko-Biała 544 677 346 994 54 310 130 866 12 507 1 125 175 690 B dzin 145 905 98 315 14 903 16 914 15 773 1 37 58 639 Czelad 70 776 48 889 8 600 10 625 2 662 1 16 34 072
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 95 Gmina Dochody Dochody własne Dotacje bud et Subwencja Pozostałe dochody zewn trz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Sławków 20 631 15 790 1 684 2 688 469 1 37 6 866 Wojkowice 18 095 12 277 2 313 3 172 333 1 13 9 368 Siewierz 26 532 18 227 2 533 5 620 152 2 114 12 205 Bobrowniki 19 833 13 379 1 835 4 187 432 2 52 11 308 Mierz cice 14 275 7 361 1 504 4 265 1 145 2 49 7 333 Psary 19 128 11 304 2 222 4 708 894 2 46 11 369 Bieru 46 995 35 048 3 692 7 770 485 1 41 19 464 Imielin 19 973 15 527 1 421 2 743 282 1 28 8 010 L dziny 31 157 21 112 3 120 6 781 144 1 31 16 262 Bojszowy 19 077 12 963 1 477 4 045 592 2 35 6 760 Chełm l ski 21 949 16 377 1 091 3 698 783 2 23 5 759 Knurów 86 321 60 447 7 484 16 201 2 189 1 34 39 449 Pyskowice 43 848 27 395 4 273 6 810 5 370 1 31 19 104 So nicowice 18 318 8 901 1 656 5 014 2 747 2 116 8 277 Toszek 19 351 8 961 2 628 7 111 651 2 100 9 919 Gierałtowice 41 153 32 200 1 702 6 232 1 019 2 38 10 724 Pilchowice 18 841 11 428 1 779 4 960 674 2 70 10 427 Rudziniec 21 394 10 588 2 333 8 303 170 2 159 10 576 Wielowie 11 656 4 235 1 605 5 669 147 2 116 6 014 Lubliniec 55 034 37 602 7 420 8 433 1 579 1 89 24 126 Wo niki 20 242 7 610 2 898 7 460 2 274 2 128 9 557 Boronów 7 514 4 162 910 2 328 114 2 57 3 316 Ciasna 16 253 6 653 2 360 6 497 743 2 134 7 831 Herby 16 413 9 183 2 190 4 109 931 2 86 6 975 Kochanowice 15 622 4 586 2 564 5 965 2 507 2 80 6 670 Kosz cin 19 418 7 500 3 222 8 489 207 2 129 11 523 Pawonków 13 859 3 605 2 362 6 411 1 481 2 119 6 470 Łaziska Górne 60 084 44 571 4 664 8 871 1 978 1 20 21 942 Mikołów 104 420 80 643 10 889 12 040 848 1 79 38 698 Orzesze 34 421 22 766 4 611 7 000 44 1 84 18 907 Ornontowice 19 112 12 040 963 3 203 2 906 2 15 5 626 Wyry 14 923 10 107 1 279 3 228 309 2 35 6 533 Pszczyna 130 562 62 227 13 773 23 011 31 551 2 175 50 062 Goczałkowice Zdrój 21 403 16 119 1 680 3 525 79 2 47 6 297 Kobiór 9 715 6 267 996 2 382 70 2 48 4 679 Mied na 36 722 17 784 4 796 13 031 1 111 2 50 15 576 Pawłowice 45 697 28 756 3 062 11 939 1 940 2 76 17 684 Suszec 28 794 16 859 2 657 7 689 1 589 2 75 10 932
96 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Gmina Dochody Dochody własne Dotacje bud et Subwencja Pozostałe dochody zewn trz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Kalety 13 911 6 547 2 268 4 680 416 1 76 8 682 Miasteczko l skie 21 916 17 242 1 961 2 590 123 1 68 7 347 Radzionków 35 421 25 821 3 769 5 675 156 1 13 17 163 Tarnowskie Góry 123 131 86 470 14 401 21 354 906 1 84 60 975 Krupski Młyn 10 730 7 483 729 2 373 145 2 39 3 483 O arowice 18 977 9 757 1 694 2 776 4 750 2 46 5 402 wierklaniec 23 302 15 511 2 240 5 283 268 2 45 11 052 Tworóg 15 511 7 573 2 046 5 713 179 2 125 8 069 Zbrosławice 30 216 15 615 3 800 9 458 1 343 2 148 15 511 Por ba 14 374 9 419 1 970 2 963 22 1 40 8 768 Zawiercie 113 876 69 807 15 701 18 338 10 030 1 85 52 435 Łazy 31 316 15 086 5 765 6 399 4 066 2 133 15 975 Ogrodzieniec 18 856 8 170 2 546 6 068 2 072 2 85 9 508 Pilica 19 028 6 391 2 924 7 743 1 970 2 143 8 985 Szczekociny 16 721 6 189 3 361 7 033 138 2 134 8 250 Irz dze 6 474 1 730 1 497 2 839 408 2 71 2 860 Kroczyce 12 505 4 213 2 162 5 830 300 2 110 6 306 Włodowice 11 290 3 685 1 935 4 118 1 552 2 77 5 291 arnowiec 9 312 2 445 1 861 4 982 24 1 125 4 938 Bytom 477 501 246 915 72 873 130 584 27 129 1 69 184 765 Chorzów 343 942 192 617 47 384 92 062 11 879 1 33 113 678 D browa Górnicza 424 092 303 830 34 669 82 706 2 887 1 189 128 795 Gliwice 720 811 470 395 56 469 144 800 49 147 1 134 197 393 Jaworzno 279 535 174 174 26 547 67 430 11 384 1 153 95 520 Katowice 1146119 832 020 86 339 214 144 13 616 1 165 312 201 Mysłowice 301 116 232 071 23 642 44 361 1 042 1 66 74 912 Piekary l skie 129 875 77 033 20 222 31 490 1 130 1 40 59 061 Ruda l ska 510 416 258 226 67 563 132 602 52 025 1 78 144 584 Siemianowice l skie 192 045 121 950 28 804 37 581 3 710 1 25 71 621 Sosnowiec 607 990 364 131 55 607 126 482 61 770 1 91 222 586 wi tochłowice 123 983 65 910 22 439 34 724 910 1 13 54 525 Tychy 427 281 272 315 35 174 87 201 32 591 1 82 129 776 Zabrze 549 820 303 633 67 666 159 721 18 800 1 80 189 062 Racibórz 124 973 82 289 12 326 22 911 7 447 1 75 56 919 Krzanowice 10 796 3 743 1 696 5 216 141 2 47 6 010 Ku nia Raciborska 21 587 10 251 2 988 7 916 432 2 127 12 055
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 97 Gmina Dochody Dochody własne Dotacje bud et Subwencja Pozostałe dochody zewn trz Typ gmin Pow. w km 2 Ludno (w os.) Kornowac 8 192 3 758 1 042 3 260 132 2 26 4 787 Krzy anowice 20 415 8 737 2 514 8 800 364 2 70 11 420 N dza 12 438 5 211 1 757 5 002 468 2 57 7 139 Pietrowice Wielkie 13 328 5 354 1 693 5 967 314 2 68 7 181 Rudnik 14 116 3 553 1 460 6 227 2 876 2 74 5 220 Czerwionka- Leszczyny 82 093 45 683 9 829 16 595 9 986 2 115 40 967 Gaszowice 16 174 8 203 1 903 5 714 354 2 20 8 847 Jejkowice 7 620 3 785 858 2 951 26 2 8 3 736 Lyski 18 049 9 728 2 133 5 424 764 2 57 9 013 wierklany 32 535 18 058 2 032 7 064 5 381 2 24 11 368 Pszów 25 862 16 530 3 286 5 017 1 029 1 20 14 011 Radlin 35 944 24 976 3 901 6 372 695 1 13 17 711 Rydułtowy 49 419 24 675 6 352 8 409 9 983 1 15 21 915 Wodzisław l ski 92 375 60 980 10 330 17 507 3 558 1 50 49 132 Godów 20 491 11 253 2 276 6 814 148 2 38 12 566 Gorzyce 37 181 17 831 4 870 12 663 1 817 2 64 19 824 Lubomia 14 899 7 457 1 752 4 437 1 253 2 42 7 981 Marklowice 23 886 14 932 1 479 3 034 4 441 2 14 5 159 Mszana 16 616 11 146 1 345 4 089 36 2 31 7 018 Jastrz bie Zdrój 249 219 149 377 25 819 68 842 5 181 1 85 93 939 Rybnik 514 833 260 538 41 237 100 012 113 046 1 148 141 080 ory 186 972 96 961 15 074 43 282 31 655 1 65 62 008 ródło: Opracowanie własne na podstawie danych uzyskanych z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Katowicach oraz Urz du Statystycznego w Cz stochowie. T-TEST;GROUPS= typ(1 2);/MISSING = ANALYSIS;/VARIABLES = transfery z bud etu. W przeliczeniu na.1os.w.zl / CRITERIA = CI(.95). Group Statistics Transfery z bud etu w przelicz na 1 os. (w złotych) Typ gminy N Mean miejska 50 789,8148 wiejska 117 1029,2846
98 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Independent Samples Test Transfery z bud etu w przelicz na 1 os. w złotych) Analiza badania: Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F Sig. t df Sig. (2-tailed) Lower Upper Lower Upper Lower Equal variances assumed,389,534-5,495 165,000 Equal variances not assumed -5,744 102,782,000 Sig = 0,534 tj. > 0,05 wariancja jednorodna nie ma podstaw do odrzucenia Hipotezy H o Sig. (2-tailed) = 0,000 tj. < 0,05 odrzucam Hipotez H o na korzy hipotezy H 1 typ gminy wpływa na wysoko transferów z bud etu typ gminy determinuje samodzielno finansow jednostki. ródło: Opracowanie własne. Wykazano, e typ gminy wpływa na wysoko transferów z bud etu. W gminach miejskich redni poziom transferów wynosi 789,8 zł a w gminach wiejskich 1029,3 zł w przeliczeniu na osob. Wykazano, e mimo ustawowej równo ci jednostek samorz du terytorialnego, gminy miejskie cechuje wi ksza samodzielno finansowa, a co za tym idzie tak e wi ksza swoboda w podejmowaniu decyzji o alokacji swoich zasobów. 3. Wpływ charakteru gminy (miejski/wiejski) na umiej tno pozyskiwania bezzwrotnych funduszy zewn trznych Istotnym instrumentem nap dzaj cym rozwój lokalny, zwłaszcza od momentu wej cia Polski do Unii Europejskiej, s rodki pomocowe pozyskiwane przez samorz d terytorialny ze ródeł zagranicznych 2. Najistotniejszym z punktu widzenia rozwoju lokalnego dochodem fakultatywnym realizowanym przez gminy s dotacje stanowi ce ródło finansowania inwestycji komunalnych. Obecnie gminy korzystaj c z mo liwo ci jakie daj Regionalne Programy Operacyjne pozyskuj dotacje z bud etów województw na realizacj zada z zakresu szeroko rozumianej infrastruktury. Na dofinansowanie realizacji inwestycji maj cych na celu ochron rodowiska jednostki samorz du terytorialnego staraj si o dotacje ze rodków Narodowego b d Wojewódzkiego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej. W zasadzie wi kszo prowadzonych przez jednostki samorz du terytorialnego inwestycji przy spełnieniu okre lonych kryteriów mo e by dofinansowana ze ródeł zewn trznych. Maj c na uwadze funkcj i rang jak mog pełni rodki pozyskiwane z zewn trz w stymulowaniu i kreowaniu rozwoju lokalnego, dokonano badania w zakresie zdolno ci do pozyskiwania zewn trznych rodków w zale no ci od typu gminy. W oparciu o t- Studenta z wykorzystaniem analizy regresji, przy u yciu programu SPSS zbadano zwi zek pomi dzy typem gminy a pozyskanymi rodkami zewn trznymi. 2 E. Kami ska E, Rating samorz dów terytorialnych, Fitch Polska, Warszawa 2009 r.
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 99 Hipotetycznie zało ono, e zdolno i umiej tno gmin miejskich w tym zakresie jest wi ksza ni gmin wiejskich. Z uwagi na lepsze mo liwo ci pozyskiwania wykwalifikowanej kadry (wi ksza liczba ludno ci), przy uwzgl dnieniu wy szego wska nika uzyskiwania dochodów w przeliczeniu na jednego mieszka ca w gminach miejskich ogółem zało ono, e typ gminy wpływa na umiej tno pozyskiwania dofinansowania zewn trznego. Na u ytek badania za wska nik uzyskanego z zewn trz dofinansowania realizacji zada własnych przyj to procentowy udział pozyskanych z zewn trz dochodów w strukturze dochodów ogółem. Tak zdefiniowany wska nik, obrazuje nie tylko skal umiej tno ci pozyskiwania zewn trznego, ale tak e wskazuje na procentowy wkład zewn trznych rodków w realizacj wykonywanych zada publicznych. W analizie wykorzystano dane zawarte w Tabeli 1. T-TEST;GROUPS= typ(1 2);/MISSING = ANALYSIS;/VARIABLES = udział dochodów pozyskanych z zewn trz / CRITERIA = CI(.95). Group Statistics Typ gminy N Mean udział dochodów pozyskanych z zewn trz miejska 50,04951 (bez obligatoryjnych transferów z bud etu ) wiejska 117,0548 Independent Samples Test udział dochodów pozyskanych z zewn trz (bez obligatoryjnych transferów z bud etu ) Levene's Test for Equality of Variances t-test for Equality of Means F t t df Sig. (2-tailed) Lower Lower Lower Upper Lower Equal variances assumed,572-5,495 -,522 165,602 Equal variances not assumed -5,744 -,560 109,58,577 ródło: Opracowanie własne. redni udział dochodów pozyskiwanych z zewn trz w gminach miejskich wynosi 5%, natomiast w grupach wiejskich 5,5%. Test t-studenta nie pozwala stwierdzi, e istniej ró nice pomi dzy rednimi na poziomie istotno ci 0,05 i tym samym nie mo na dowie, e typ gminy wpływa na zdolno do pozyskiwania rodków ze ródeł zewn trznych (p=0,602 przy spełnionym zało eniu o równo ci wariancji w obu grupach (p=0,451)). Oznacza to, e typ gminy, mimo wskazanych ró nic (na korzy miast) nie jest kompatybilny z uzyskaniem zewn trznego dofinansowania. Gminy wiejskie mimo, gorszych warunków wyj- ciowych w rywalizacji o zewn trzne rodki, radz sobie nie gorzej ni miejskie.
100 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 4. Korelacja pomi dzy wielko ci jednostki a generowanymi przez ni dochodami Podstawowe zało enia finansowania jednostek samorz du terytorialnego w Polsce wyznaczaj regulacje zawarte w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zgodne z wytycznymi Europejskiej Karty Samorz du Lokalnego przewiduj ce, e w warunkach narodowej polityki gospodarczej, społeczno ci lokalne maj prawo do posiadania własnych, wystarczaj cych zasobów finansowych, którymi mog dysponowa w ramach swoich uprawnie. Przy czym rodzaj nale nych danin publicznych oddanych do dyspozycji samorz du terytorialnego oraz elementy techniki podatkowej zwi zane z ich obliczaniem i poborem s ustalane przez organy naczelne. Organy gminy maj natomiast mo liwo wyboru stawki podatkowej, chocia ustawodawca okre la górne, a czasem tak e i dolne limity. Organom władzy terytorialnej przyznano tak e stosunkowo szerokie uprawnienia w zakresie wymiaru, udzielenia zwolnie i ulg oraz poboru podatków 3. Ustalaj c stawki podatkowe, organ kolegialny powinien kierowa si prakseologicznym planowaniem, ze zwróceniem szczególnej uwagi na fakt, by obci enia z tego tytułu nadmiernie nie dotykały społeczno ci lokalnej. W strukturze realizowanych przez gmin dochodów własnych podatki i opłaty lokalne stanowi najistotniejsze ródło 4. Najwy sze wpływy do bud etów lokalnych w tym zakresie uzyskiwane s z tytułu podatku od nieruchomo ci w gminach miejskich, natomiast w przypadku gmin wiejskich z tytułu podatku rolnego. Zaraz po wpływach z tytułu podatków i opłat lokalnych klasyfikowane s dochody uzyskiwane z maj tku i praw maj tkowych. Wa nym rodzajem przychodów gminy, z uwagi na procentowy udział w dochodach ogółem i szczególnym, z uwagi na powi zania z kondycja finansow podmiotów zamieszkuj cych i maj cych swoj siedzib na terenie gminy, s udziały w podatkach stanowi cych dochód bud etu. Wpływy bud etowe gmin z tego tytułu zale od globalnej wielko ci dochodów uzyskiwanych przez podmioty zamieszkałe i maj ce swoj siedzib na danym terenie oraz od procentowej stawki udziału gminy w podatku, nało onej przez ustawodawc. Dochody własne, eksponuj ce samodzielno jednostki, odgrywaj istotn rol w mo liwo ciach finansowania zada własnych jednostki samorz du terytorialnego 5. Bior c pod uwag powy sze, wykorzystuj c analiz korelacji, przy u yciu Persona, zbadano korelacj pomi dzy wielko ci jednostki a generowanymi przez ni dochodami własnymi w przeliczeniu na osob. Wielko jednostki wyra ona została przez: powierzchni w km2, ludno (w osobach) oraz ludno przypadaj c na km2. CORRELATIONS /VARIABLES = dochody własne w przeliczeniu na osob w zł, powierzchnia w km 2 ludno w osobach, ludno przypadaj ca na km w osobach /PRINT=TWOTAIL NOSIG, /MISSING=PAIRWISE 3 E. Chojna-Duch: Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, LexisNexis, Warszawa 2003,s.41. 4 T. Famulska, K. Znaniecka K., Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE im. Adamieckiego, Katowice 2004, (red.), s.56. 5 T. Famulska, K. Znaniecka, Obci enia fiskalne w Polsce, AE im. Adamieckiego, Katowice 2003, s.128.
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 101 dochody własne gminy w przelicz. na osob (w zł.) powierzchnia km2 w ludno (w osobach) dochody własne w przelicz. na osob (w zł.) powierzch. w km2 ludno (w osobach) ludno przypad. na km2 (w osobach) Pearson Correlation 1 -,197(*),425(**),383(**) Sig. (2-tailed),011,000,000 N 167 167 167 167 Pearson Correlation -,197(*) 1,273(**) -,196(*) Sig. (2-tailed),011,000,011 N 167 167 167 167 Pearson Correlation,425(**),273(**) 1,694(**) Sig. (2-tailed),000,000,000 ludno przypadaj. na km2 (w osobach) N 167 167 167 167 Pearson Correlation,383(**) -,196(*),694(**) 1 Sig. (2-tailed),000,011,000 N 167 167 167 167 * Correlation is significant at the 0.05 level (2-tailed). ** Correlation is significant at the 0.01 level (2-tailed). Wyznaczone korelacje pomi dzy wskazanymi zmiennymi a wysoko ci dochodów własnych gmin pozwalaj twierdzi, e wielko jednostki w ka dym z tych trzech aspektów wpływa na poziomie istotno ci 0,05 na wska nik dochodów własnych. Warto ci p wynosz odpowiednio 0,011; 0,000 oraz 0,000. Zale no pomi dzy powierzchni w km2 a wysoko ci dochodów własnych jest ujemna co oznacza, e im wi ksza powierzchnia tym przeci tnie dochody własne w przeliczeniu na osob malej. Zale no ci pomi dzy pozostałymi dwoma zmiennymi s dodatnie, co oznacza, e zarówno wzrost liczby ludno ci (w osobach) jak i wzrost g sto ci zaludnienia powoduje wzrost dochodów własnych jednostki w przeliczeniu na osob. 5. Mo liwo ci finansowania zadania publicznych ranking gmin województwa l skiego W pierwszej kolejno ci w gminach zabezpieczane s rodki na realizacj zada obligatoryjnych, a nast pnie w miar mo liwo ci zada fakultatywnych, w tym wydatków inwestycyjnych. Samorz d terytorialny stanowi c form samoorganizacji społecze stwa przybieraj c posta wyodr bnionego zwi zku publiczno-prawnego korporacji prawa publicznego 6, został powołany do wykonywania zada okre lonych w ustawie. Katalog zada własnych gmin okre lony ustaw ustrojow nie jest zamkni ty. Zawarta w ustawie zasada domniemania kompetencji umo liwia zaliczenie do zada gmin wszystkich zada niezastrze onych ustawami innym podmiotom 7. Ustalenie proporcji wydatków na realizacj zada fakultatywnych nale y do organów jednostki samorz du terytorialnego. 6 J. Ostaszewski: Finanse, praca zbiorowa,, DIFIN, Warszawa 2007, s.133. 7 B. Pietrzak, Z. Poga ski, B. Wo niak: System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa 2006, s.548.
102 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Maj c na uwadze wskazane uwarunkowania zbadano mo liwo ci finansowania zada publicznych rozumiane jako wysoko generowanych dochodów, we wszystkich gminach województwa l skiego. Na podstawie danych dotycz cych wykonania bud etu za rok 2007 uporz dkowano liniowo jednostki z uwagi na osi gni te wska niki po stronie dochodowej. W analizie porz dkowania liniowego Hellwiga wykorzystane zostały trzy zmienne dla których kierunek optymalizacji stanowił maksymalizacj ka dej z nich: rolnego, dochody własne w przeliczeniu na osob ; stanowi ce o samodzielno ci finansowej jednostki, transfery z bud etu (dotacje, subwencje) w przelicz na 1 os., z jednej strony stabilne i pewne ródło finansowania zada a z drugiej wska nik informuj cy o uzale nieniu finansów jednostki od bud etu cmentarnego, udział dochodów pozyskanych z zewn trz (bez obligatoryjnych transferów z bud etu ) w dochodach ogółem; obrazuj cy skal i sprawno ale tak e mo liwo ci organów terytorialnych i pracowników samorz dowych w uzyskiwaniu bezzwrotnego dofinansowania realizacji zada z zewn trz. Metoda pozwoliła wyodr bni obiekt wzorzec w ka dym wymiarze, a w dalszej kolejno ci uszeregowa obiekty na podstawie odległo ci od wzorca. Tabela 2 prezentuje proces ustalania kolejno ci obiektów. Tabela 2. Porz dkowanie liniowe gmin woj. l skiego z uwagi na generowane dochody gmina Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 Blachownia 954 756 0,01-0,46-0,72-0,72 15,01 12,74 33,74 7,84 0,04 Koniecpol 786 1128 0,02-0,77 0,61-0,63 17,45 5,02 32,73 7,43 0,09 D browa Zielona 633 1644 0,01-1,05 2,45-0,68 19,85 0,16 33,27 7,30 0,11 Janów 755 1266 0,07-0,82 1,10 0,32 17,94 3,04 22,73 6,61 0,19 Kamienica Polska 1206 817 0,11-0,01-0,50 0,89 11,69 11,23 17,66 6,37 0,22 Kłomnice 842 1516 0,04-0,67 2,00-0,15 16,62 0,73 27,48 6,70 0,18 Konopiska 998 945 0,10-0,39-0,04 0,79 14,41 8,36 18,54 6,43 0,21 Kruszyna 1111 1277 0,03-0,18 1,14-0,36 12,90 2,90 29,70 6,75 0,18 Lelów 477 1348 0,00-1,33 1,39-0,84 22,44 2,11 35,13 7,73 0,06 Mstów 784 1118 0,21-0,77 0,57 2,68 17,50 5,17 5,83 5,34 0,35 Mykanów 753 1280 0,06-0,83 1,15 0,08 17,96 2,88 25,08 6,78 0,17 Olsztyn 1326 1033 0,00 0,21 0,27-0,81 10,25 6,64 34,81 7,19 0,12 Poczesna 1160 756 0,03-0,09-0,72-0,40 12,26 12,74 30,11 7,42 0,09 a di
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 103 Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca a gmina dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Przyrów 666 1334 0,08-0,98 1,34 0,42 19,32 2,26 21,80 6,59 0,20 R dziny 1312 899 0,01 0,18-0,21-0,70 10,42 9,35 33,52 7,30 0,11 Starcza 752 1081 0,05-0,83 0,44-0,03 17,98 5,79 26,18 7,07 0,14 Kłobuck 1135 707 0,01-0,14-0,90-0,80 12,59 14,01 34,70 7,83 0,04 Krzepice 813 1076 0,02-0,72 0,42-0,54 17,06 5,88 31,77 7,40 0,10 Lipie 663 1247 0,07-0,99 1,03 0,30 19,36 3,29 22,96 6,75 0,18 Mied no 464 1298 0,01-1,35 1,22-0,66 22,66 2,65 33,03 7,64 0,07 Opatów 462 1313 0,02-1,35 1,27-0,53 22,69 2,49 31,61 7,54 0,08 Panki 742 1078 0,03-0,85 0,43-0,42 18,13 5,84 30,35 7,37 0,10 Popów 895 1073 0,03-0,57 0,41-0,41 15,86 5,93 30,28 7,22 0,12 Przystaj 607 1324 0,01-1,09 1,31-0,76 20,26 2,37 34,29 7,54 0,08 Wr czyca Wielka 688 1203 0,01-0,95 0,88-0,73 18,97 3,88 33,90 7,53 0,08 Myszków 997 782 0,00-0,39-0,63-0,83 14,42 12,08 35,03 7,84 0,04 Koziegłowy 760 1116 0,15-0,82 0,57 1,55 17,86 5,20 12,52 5,96 0,27 arki 865 1246 0,03-0,63 1,03-0,33 16,29 3,30 29,45 7,00 0,14 Niegowa 378 1563 0,02-1,51 2,16-0,62 24,16 0,47 32,65 7,57 0,08 Poraj 1187 819 0,01-0,04-0,50-0,66 11,93 11,19 33,11 7,50 0,08 Cz stochowa 1470 1209 0,09 0,47 0,90 0,58 8,66 3,79 20,31 5,72 0,30 Szczyrk 1828 684 0,15 1,12-0,98 1,69 5,27 14,63 11,59 5,61 0,31 Czechowice- Dziedzice 1441 623 0,01 0,42-1,20-0,71 8,97 16,35 33,66 7,68 0,06 Wilamowice 853 964 0,02-0,65 0,02-0,59 16,46 7,98 32,33 7,53 0,08 Bestwina 1143 755 0,01-0,12-0,72-0,70 12,49 12,76 33,57 7,67 0,06 Buczkowice 889 1091 0,01-0,58 0,48-0,73 15,94 5,62 33,86 7,44 0,09 Jasienica 968 982 0,02-0,44 0,09-0,53 14,82 7,63 31,63 7,35 0,10 Jaworze 1387 704 0,04 0,32-0,91-0,21 9,56 14,09 28,09 7,19 0,12 Kozy 1025 1002 0,02-0,34 0,16-0,61 14,04 7,22 32,52 7,33 0,10 Por bka 950 905 0,00-0,47-0,19-0,85 15,07 9,21 35,34 7,72 0,06 Wilkowice 991 755 0,09-0,40-0,72 0,58 14,51 12,75 20,39 6,90 0,16 Cieszyn 1639 623 0,05 0,77-1,20-0,11 6,95 16,35 27,03 7,09 0,13 Ustro 2076 676 0,07 1,56-1,01 0,36 3,41 14,85 22,39 6,38 0,22 Wisła 1772 637 0,08 1,01-1,15 0,50 5,74 15,96 21,07 6,54 0,20 Skoczów 1191 685 0,02-0,04-0,97-0,62 11,88 14,60 32,65 7,69 0,06 Strumie 1069 901 0,03-0,26-0,20-0,45 13,45 9,30 30,69 7,31 0,11 Brenna 958 970 0,01-0,46 0,04-0,78 14,96 7,86 34,45 7,57 0,08
104 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca a gmina dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 Chybie 856 937 0,01-0,64-0,07-0,78 16,41 8,54 34,45 7,71 0,06 D bowiec 944 1138 0,03-0,48 0,65-0,46 15,15 4,84 30,79 7,13 0,13 Goleszów 954 774 0,04-0,47-0,66-0,20 15,02 12,29 28,03 7,44 0,09 Ha lach 884 902 0,01-0,59-0,20-0,78 16,01 9,28 34,43 7,73 0,06 Istebna 614 1566 0,09-1,08 2,17 0,66 20,16 0,45 19,62 6,34 0,23 Zebrzydowice 1114 816 0,09-0,18-0,51 0,57 12,86 11,25 20,45 6,68 0,18 ywiec 1636 670 0,09 0,77-1,03 0,55 6,99 15,02 20,60 6,53 0,20 Czernichów 1627 1028 0,36 0,75 0,25 5,09 7,07 6,74 0,00 3,72 0,55 Gilowice 791 1148 0,02-0,76 0,68-0,55 17,39 4,69 31,78 7,34 0,10 Jele nia 850 1280 0,02-0,65 1,15-0,63 16,51 2,88 32,75 7,22 0,12 Koszarawa 568 1603 0,03-1,16 2,31-0,39 20,91 0,29 30,00 7,16 0,13 Lipowa 563 1302 0,03-1,16 2,31-0,39 20,91 0,29 30,00 7,32 0,11 Ł kawica 682 1456 0,10-0,96 1,78 0,85 19,07 1,14 17,96 6,18 0,25 Łodygowice 803 1235 0,07-0,74 0,99 0,22 17,20 3,45 23,72 6,66 0,19 Milówka 712 1379 0,06-0,90 1,51 0,16 18,60 1,80 24,29 6,68 0,18 Radziechowy- Wieprz 548 1357 0,05-1,20 1,43-0,09 21,24 2,01 26,80 7,07 0,14 Rajcza 615 1440 0,02-1,08 1,73-0,52 20,15 1,26 31,45 7,27 0,11 lemie 902 1613 0,23-0,56 2,34 2,97 15,75 0,26 4,50 4,53 0,45 winna 719 1110 0,10-0,89 0,54 0,84 18,49 5,30 18,04 6,47 0,21 Ujsoły 564 1754 0,03-1,17 2,85-0,34 20,98 0,00 29,49 7,10 0,13 W gierska Górka 764 1078 0,03-0,81 0,43-0,36 17,80 5,85 29,73 7,31 0,11 Bielsko - Biała 1975 1054 0,02 1,38 0,34-0,50 4,12 6,26 31,31 6,46 0,21 B dzin 1677 543 0,11 0,84-1,48 0,91 6,60 18,76 17,45 6,54 0,20 Czelad 1435 564 0,04 0,40-1,41-0,26 9,03 18,09 28,64 7,47 0,09 Sławków 2300 637 0,02 1,97-1,15-0,51 2,08 15,96 31,35 7,03 0,14 Wojkowice 1311 586 0,02 0,18-1,33-0,58 10,44 17,45 32,17 7,75 0,05 Siewierz 1493 668 0,01 0,51-1,04-0,79 8,41 15,08 34,61 7,62 0,07 Bobrowniki 1183 533 0,02-0,05-1,52-0,52 11,98 19,07 31,53 7,91 0,03 Mierz cice 1004 787 0,08-0,37-0,61 0,45 14,33 11,96 21,55 6,92 0,16 Psary 994 610 0,05-0,39-1,24-0,11 14,46 16,74 27,03 7,63 0,07 Bieru 1801 589 0,01 1,07-1,32-0,71 5,50 17,35 33,71 7,52 0,08 Imielin 1938 520 0,01 1,31-1,56-0,65 4,39 19,47 32,98 7,54 0,08 L dziny 1298 609 0,00 0,16-1,25-0,81 10,58 16,76 34,82 7,88 0,04 Bojszowy 1918 817 0,03 1,28-0,50-0,37 4,55 11,23 29,82 6,75 0,18 di
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 105 Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca a gmina dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 Chełm l ski 2844 832 0,04 2,95-0,45-0,29 0,21 10,88 28,99 6,33 0,23 Knurów 1532 600 0,03 0,58-1,28-0,46 8,01 17,01 30,86 7,48 0,09 Pyskowice 1434 580 0,12 0,40-1,35 1,15 9,04 17,61 15,51 6,49 0,21 So nicowice 1075 806 0,15-0,25-0,54 1,61 13,36 11,49 12,11 6,08 0,26 Toszek 903 982 0,03-0,56 0,09-0,33 15,73 7,62 29,35 7,26 0,11 Gierałtowice 3003 740 0,02 3,24-0,78-0,47 0,03 13,15 30,98 6,64 0,19 Pilchowice 1096 646 0,04-0,21-1,11-0,29 13,09 15,68 28,97 7,60 0,07 Rudziniec 1001 1006 0,01-0,38 0,17-0,75 14,36 7,16 34,17 7,46 0,09 Wielowie 704 1210 0,01-0,92 0,90-0,68 18,72 3,79 33,27 7,47 0,09 Lubliniec 1559 657 0,03 0,63-1,07-0,41 7,74 15,38 30,25 7,31 0,11 Wo niki 796 1084 0,11-0,75 0,45 0,98 17,31 5,74 16,86 6,32 0,23 Boronów 1255 976 0,02 0,08 0,07-0,63 11,09 7,73 32,78 7,18 0,12 Ciasna 850 1131 0,05-0,65 0,62-0,13 16,51 4,96 27,21 6,98 0,15 Herby 1317 903 0,06 0,19-0,19 0,06 10,37 9,26 25,33 6,70 0,18 Kochanowice 688 1279 0,16-0,95 1,15 1,79 18,98 2,89 10,92 5,73 0,30 Kosz cin 651 1016 0,01-1,01 0,21-0,71 19,56 6,96 33,65 7,76 0,05 Powonków 557 1356 0,11-1,18 1,42 0,89 21,09 2,03 17,62 6,38 0,22 Łaziska Górne 2031 617 0,03 1,48-1,22-0,34 3,72 16,53 29,48 7,05 0,14 Mikołów 2084 593 0,01 1,58-1,31-0,75 3,36 17,24 34,14 7,40 0,10 Orzesze 1204 614 0,00-0,01-1,23-0,87 11,72 16,61 35,48 7,99 0,02 Ornontowice 2140 740 0,15 1,68-0,78 1,65 3,00 13,13 11,87 5,29 0,35 Wyry 1547 690 0,02 0,61-0,96-0,54 7,86 14,47 31,73 7,35 0,10 Pszczyna 1243 735 0,24 0,06-0,80 3,14 11,24 13,28 3,81 5,32 0,35 Goczałkowice Zdrój 2560 827 0,00 2,44-0,47-0,83 0,95 10,99 35,01 6,85 0,16 Kobiór 1339 722 0,01 0,23-0,84-0,77 10,10 13,62 34,32 7,62 0,07 Mied na 1142 1145 0,03-0,13 0,67-0,38 12,50 4,75 29,97 6,87 0,16 Pawłowice 1626 848 0,04 0,75-0,39-0,18 7,08 10,49 27,78 6,73 0,18 Suszec 1542 946 0,06 0,60-0,04 0,03 7,91 8,34 25,59 6,47 0,21 Kalety 754 800 0,03-0,83-0,56-0,39 17,95 11,63 30,03 7,72 0,06 Miasteczko l skie 2347 619 0,01 2,05-1,21-0,79 1,84 16,45 34,63 7,27 0,11 Radzionków 1504 550 0,00 0,53-1,46-0,81 8,29 18,52 34,87 7,85 0,04 Tarnowskie Góry 1418 586 0,01 0,37-1,33-0,76 9,22 17,43 34,29 7,81 0,05 Krupski Młyn 2148 891 0,01 1,69-0,24-0,66 2,94 9,53 33,10 6,75 0,18 O arowice 1806 827 0,25 1,08-0,47 3,28 5,45 10,97 3,27 4,44 0,46 di
106 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca a gmina dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 wierklaniec 1403 681 0,01 0,35-0,99-0,70 9,38 14,73 33,48 7,59 0,07 Tworóg 939 962 0,01-0,49 0,01-0,69 15,23 8,03 33,48 7,53 0,08 Zbrosławice 1007 855 0,04-0,37-0,37-0,15 14,29 10,34 27,43 7,21 0,12 Por ba 1074 563 0,00-0,25-1,41-0,86 13,38 18,14 35,43 8,18 0,00 Zawiercie 1331 649 0,09 0,22-1,10 0,58 10,20 15,60 20,35 6,79 0,17 Łazy 944 761 0,13-0,48-0,70 1,28 15,15 12,59 14,56 6,50 0,21 Ogrodzieniec 859 906 0,11-0,64-0,18 0,94 16,37 9,19 17,20 6,54 0,20 Pilica 711 1187 0,10-0,90 0,82 0,84 18,61 4,11 18,09 6,39 0,22 Szczekociny 750 1260 0,01-0,83 1,08-0,75 18,01 3,12 34,11 7,43 0,09 Irz dze 605 1516 0,06-1,10 2,00 0,16 20,30 0,72 24,29 6,73 0,18 Kroczyce 668 1267 0,02-0,98 1,11-0,49 19,29 3,03 31,12 7,31 0,11 Włodowice 696 1144 0,14-0,93 0,67 1,40 18,84 4,76 13,60 6,10 0,26 arnowiec 495 1386 0,00-1,29 1,53-0,84 22,13 1,73 35,23 7,69 0,06 Bytom 1336 1101 0,06 0,23 0,51 0,06 10,14 5,45 25,32 6,40 0,22 Chorzów 1694 1227 0,03 0,87 0,96-0,31 6,43 3,55 29,19 6,26 0,24 D browa Górnicza 2359 911 0,01 2,07-0,17-0,77 1,78 9,08 34,39 6,73 0,18 Gliwice 2383 1020 0,07 2,12 0,22 0,25 1,67 6,89 23,45 5,66 0,31 Jaworzno 1823 984 0,04 1,11 0,09-0,21 5,31 7,58 28,09 6,40 0,22 Katowice 2665 962 0,01 2,63 0,02-0,69 0,61 8,01 33,41 6,48 0,21 Mysłowice 3098 908 0,00 3,41-0,18-0,83 0,00 9,15 35,05 6,65 0,19 Piekary l skie 1304 876 0,01 0,17-0,29-0,74 10,51 9,86 34,03 7,38 0,10 Ruda l ska 1786 1384 0,10 1,04 1,53 0,81 5,62 1,75 18,32 5,07 0,38 Siemianowice l skie 1703 927 0,02 0,89-0,11-0,56 6,36 8,74 31,99 6,86 0,16 Sosnowiec 1636 818 0,10 0,77-0,50 0,81 6,98 11,20 18,37 6,05 0,26 wi tochłowice 1209 1048 0,01 0,00 0,32-0,76 11,66 6,36 34,29 7,23 0,12 Tychy 2098 943 0,08 1,60-0,05 0,38 3,26 8,41 22,16 5,82 0,29 Zabrze 1606 1203 0,03 0,71 0,88-0,32 7,27 3,89 29,25 6,36 0,22 Racibórz 1446 619 0,06 0,42-1,21 0,11 8,92 16,46 24,85 7,09 0,13 Krzanowice 623 1150 0,01-1,06 0,69-0,67 20,01 4,66 33,18 7,61 0,07 Ku nia Raciborska 850 905 0,02-0,65-0,19-0,55 16,50 9,22 31,86 7,59 0,07 Kornowac 785 899 0,02-0,77-0,21-0,62 17,47 9,35 32,60 7,71 0,06 Krzy anowice 765 991 0,02-0,81 0,12-0,59 17,78 7,45 32,27 7,58 0,07 N dza 730 947 0,04-0,87-0,04-0,26 18,32 8,33 28,64 7,44 0,09 Pietrowice 746 1067 0,02-0,84 0,39-0,49 18,08 6,04 31,20 7,44 0,09 di
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 107 Kierunek optymalizacji Zamiana destymulant na stymulanty Standaryzacja Wzorzec odległo ci od wzorca a gmina Wielkie dochod. własn. w przel. na osob transf. z bud etu -dotacje subwen. w przel. na os. udział zewn. w ogółem 1211 957 0,05 3,41 2,85 5,09 di0 di Rudnik 681 1473 0,20-0,96 1,84 2,51 19,09 1,01 6,68 5,17 0,37 Czerwionka - Leszczyny 1115 645 0,12-0,17-1,12 1,14 12,84 15,72 15,62 6,65 0,19 Gaszowice 927 861 0,02-0,51-0,35-0,52 15,39 10,19 31,51 7,56 0,08 Jejkowice 1013 1020 0,00-0,36 0,22-0,83 14,20 6,90 35,06 7,49 0,08 Lyski 1079 838 0,04-0,24-0,43-0,18 13,31 10,71 27,80 7,20 0,12 wierklany 1588 800 0,17 0,68-0,56 1,87 7,44 11,63 10,39 5,43 0,34 Pszów 1180 593 0,04-0,06-1,30-0,22 12,02 17,24 28,25 7,58 0,07 Radlin 1410 580 0,02 0,36-1,35-0,56 9,30 17,62 31,99 7,68 0,06 Rydułtowy 1126 674 0,20-0,15-1,02 2,48 12,70 14,92 6,83 5,87 0,28 Wodzisław l ski 1241 567 0,04 0,05-1,40-0,25 11,26 18,02 28,48 7,60 0,07 Godów 896 723 0,01-0,57-0,84-0,77 15,85 13,58 34,31 7,98 0,02 Gorzyce 899 884 0,05-0,56-0,26-0,07 15,79 9,67 26,67 7,22 0,12 Lubomia 934 775 0,08-0,50-0,65 0,51 15,29 12,24 20,95 6,96 0,15 Marklowice 2894 875 0,19 3,04-0,30 2,21 0,14 9,88 8,30 4,28 0,48 Mszana 1588 774 0,00 0,68-0,66-0,85 7,45 12,27 35,31 7,42 0,09 Jastrz bie Zdrój 1590 1008 0,02 0,69 0,18-0,54 7,43 7,12 31,72 6,80 0,17 Rybnik 1847 1001 0,22 1,15 0,16 2,77 5,11 7,24 5,38 4,21 0,49 ory 1564 941 0,17 0,64-0,06 1,93 7,69 8,45 9,97 5,11 0,38 ródło: Obliczenia własne z zastosowaniem miary Hellwiga na podstawie danych z wykonania bud etu gmin woj. l skiego za 2007 rok, pozyskanych z Ministerstwa Finansów. W rezultacie został stworzony ranking gmin województwa l skiego ze wzgl du na osi gane dochody (w podziale na wskazane trzy kategorie), to samy z mo liwo ciami gminy, co do realizacji zada publicznych. Ranking prezentuje Tabela 3.
108 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 Tabela 3. Ranking gmin woj. l skiego z uwagi na osi gni te w 2007 roku dochody Lp. Gmina di Lp. Gmina di Lp. Gmina di 1 Czernichów 0,546 57 Irz dze 0,178 113 Szczekociny 0,092 2 Rybnik 0,486 58 Pawłowice 0,177 114 N dza 0,092 3 Marklowice 0,477 59 Koszarawa 0,176 115 Pietrowice Wielkie 0,092 4 O arowice 0,458 60 Krupski Młyn 0,175 116 Goleszów 0,091 5 lemie 0,447 61 Bojszowy 0,175 117 Buczkowice 0,091 6 Ruda l ska 0,381 62 Lipie 0,175 118 Rudziniec 0,088 7 ory 0,376 63 Mykanów 0,172 119 Czelad 0,088 8 Rudnik 0,368 64 Zawiercie 0,170 120 Wielowie 0,088 9 Ornontowice 0,354 65 Jastrz bie Zdrój 0,169 121 Knurów 0,087 10 Pszczyna 0,350 66 11 Mstów 0,348 67 Goczałkow.. Zdrój Siemianow. l skie 0,163 122 Jejkowice 0,085 0,162 123 Poraj 0,084 12 wierklany 0,337 68 Mied na 0,161 124 Bieru 0,081 13 Szczyrk 0,315 69 Wilkowice 0,157 125 Tworóg 0,080 14 Gliwice 0,309 70 Mierz cice 0,155 126 Wr czyca Wielka 0,080 15 Cz stochowa 0,301 71 Lubomia 0,150 127 Wilamowice 0,080 16 Kochanowice 0,301 72 Ciasna 0,148 128 Opatów 0,080 17 Tychy 0,290 73 arki 0,145 129 Imielin 0,079 18 Rydułtowy 0,283 74 Sławków 0,142 130 Przystaj 0,078 19 Koziegłowy 0,271 75 Łaziska Górne 0,139 131 Gaszowice 0,077 20 Sosnowiec 0,262 76 Starcza 0,137 132 Brenna 0,076 21 So nicowice 0,257 77 Radziechowy - Wieprz 0,136 133 Niegowa 0,076 22 Włodowice 0,255 78 Racibórz 0,134 134 Krzy anowice 0,074 23 Ł kawica 0,245 79 Cieszyn 0,133 135 Pszów 0,074 24 Chorzów 0,235 80 Ujsoły 0,132 136 wierklaniec 0,073 25 Wo niki 0,228 81 D bowiec 0,130 137 Ku nia Raciborska 0,073 26 Chełm l ski 0,227 82 Koszarawa 0,126 138 Pilchowice 0,072 27 Istebna 0,225 83 Boronów 0,123 139 Wodzisław l ski 0,072 28 Zabrze 0,224 84 Olsztyn 0,122 140 Krzanowice 0,071 29 Kamienica Polska 0,222 85 Jaworze 0,121 141 Kobiór 0,069 30 Ustro 0,221 86 Lyski 0,121 142 Siewierz 0,069 31 Powonków 0,220 87 Zbrosławice 0,119 143 Psary 0,068 32 Pilica 0,220 88 Popów 0,119 144 Mied no 0,067 33 Bytom 0,219 89 Gorzyce 0,118 145 Bestwina 0,063 34 Jaworzno 0,218 90 Jele nia 0,118 146 Radlin 0,062 35 Konopiska 0,215 91 wi tochłowice 0,117 147 Czechowice-Dziedzice 0,062 36 Bielsko - Biała 0,211 92 Toszek 0,113 148 arnowiec 0,061 37 winna 0,210 93 Rajcza 0,112 149 Skoczów 0,061 38 Suszec 0,210 94 Miasteczko l skie 0,111 150 Chybie 0,059
Ewa G siorek Mo liwo ci finansowe gminy 109 Lp. Gmina di Lp. Gmina di Lp. Gmina di 39 Katowice 0,208 95 D browa Zielona 0,108 151 Kornowac 0,058 40 Pyskowice 0,207 96 R dziny 0,108 152 Kalety 0,057 41 Łazy 0,206 97 Lubliniec 0,108 153 Por bka 0,057 42 ywiec 0,203 98 W gierska Górka 0,108 154 Lelów 0,056 43 Ogrodzieniec 0,201 99 Kroczyce 0,107 155 Ha lach 0,056 44 Wisła 0,201 100 Strumie 0,107 156 Wojkowice 0,053 45 B dzin 0,201 101 Lipowa 0,106 157 Kosz cin 0,053 46 Przyrów 0,196 102 Kozy 0,104 158 Tarnowskie Góry 0,047 47 Janów 0,192 103 Gilowice 0,104 159 Kłobuck 0,044 48 Gierałtowice 0,188 104 Wyry 0,102 160 Blachownia 0,042 49 Czerwionka - Leszczyny 0,188 105 Jasienica 0,102 161 Myszków 0,042 50 Mysłowice 0,188 106 Panki 0,100 162 Radzionków 0,041 51 Łodygowice 0,186 107 Piekary l skie 0,099 163 L dziny 0,037 52 Zebrzydowice 0,185 108 Krzepice 0,097 164 Bobrowniki 0,034 53 Milówka 0,184 109 Mikołów 0,096 165 Godów 0,025 54 Kłomnice 0,182 110 Mszana 0,094 166 Orzesze 0,024 55 Herby 0,181 111 Poczesna 0,093 167 Por ba 0,001 56 D browa Górnicza 0,178 112 Koniecpol 0,093 ródło: Obliczenia własne z zastosowaniem miary Hellwiga na podstawie danych z wykonania bud etu gmin woj. l skiego za 2007 rok. 6. Zako czenie Przy pomocy analizy regresji udowodniono tez, e typ gminy wpływa na samodzielno finansow jednostki. Dowiedziono, e gminy wiejskie s uzale nione od bud etu centralnego w znacznie wi kszym stopniu ni gminy miejskie. Obalono tak e hipotez, w my l której gminy miejskie posiadaj c wi kszy potencjał, miałyby pozyskiwa wi ksze, ni gminy wiejskie rodki zewn trzne na dofinansowanie zada publicznych. Wykorzystuj c analiz korelacji zbadano i udowodniono wpływ wielko ci jednostki na wysoko generowanych prze gmin dochodów własnych w przeliczeniu na osob. Sporz dzono ranking gmin województwa l skiego z uwagi na wysoko zrealizowanych w 2007 roku dochodów (w podziale na wpływy własne, transfery z bud etu i bezzwrotne rodki pozyskane z zewn trz) eksponuj cy mo liwo ci realizacji zada publicznych poszczególnych jednostek. [1] Chojna-Duch E., Polskie prawo finansowe. Finanse publiczne, Lewis Nexis, Warszawa 2003. [2] Famulska T., Znaniecka K., Finansowe aspekty rozwoju lokalnego, AE im. Adamieckiego, Katowice 2004. [3] Famulska, T., Znaniecka K.: Obci enia fiskalne w Polsce, AE im. Adamieckiego, Katowice 2003.
110 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Seria: Studia i Materiały, nr 30, 2010 [4] Kami ska E., Rating samorz dów terytorialnych, Fitch Polska, Warszawa 2009. [5] Metodyka kompleksowej oceny gospodarki finansowej jednostki samorz du terytorialnego, red. B. Filipiak, Difin, Warszawa 2009. [6] Ostaszewski J., Finanse, praca zbiorowa,, DIFIN, Warszawa 2007. [7] Pietrzak B., Z. Poga ski, B. Wo niak: System finansowy w Polsce, PWN, Warszawa 2006. [8] Słomi ska B., Gmina w procesach stymulowania przedsi biorczo ci, Samorz d Terytorialny 2007, nr 3. [9] Statystyczna analiza danych, redakcja naukowa M.Walesiak, E.Gatnar, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009. FINANCIAL POSSIBILITIES OF THE MUNICIPALITY Summary Financial possibilities of the municipality in connection with the management quality create a way of local development. In practice, the level of planed expenses is determined by the level of gained incomes reinforced by the proceeds as receipts. Thanks to the analysis of regression there has been proved a thesis that the civic character of the municipality has an influence on the financial independence of the local government. There has been proved as well that rural municipalities are dependent on the central budget on the higher level than urban municipalities. The own incomes, presenting the independence of the local government, play very important role in financing its own objectives. Taking above thing into consideration and using the analysis of correlation according to Person, there has been researched the correlation between the size of the local government and the own incomes gained by it thanks to making use of budget reports of all municipalities in the Silesia province. Financial resources gained by the local government from the international resources, especially since Poland is the member of the European Union, are a significant instrument influencing on local development. The subsidies co-financing municipal investments are the main facultative income for the municipalities considering local development. According to several researches there has been rejected the hypothesis claiming that urban municipalities having theoretically bigger potential than rural ones would gain statistically higher additional resources, counting for one person, to co-finance public objectives. Keywords: municipality, public finance, financial independence of the municipality, acquirement of non-refundable funds, correlation of incomes with local government size. Ewa G siorek Akademia Ekonomiczna w Katowicach e-mail: ewagasiorek@gazeta.pl