Grudzień jest miesiącem magicznym i pomimo mrozu za oknem obfituje w gorące uczucia. To również okres radosnej świątecznej atmosfery i czas obdarowywania prezentami, ale kto tak naprawdę je przynosi? Powszechnie przyjęło się, że Mikołaj lekko otyły starszy pan w czerwonym kubraczku, z długą białą brodą. To najpopularniejszy obraz Mikołaja, zaczerpnięty z amerykańskiej reklamy Coca-Coli. Jednak wiele krajów ma swojego charakterystycznego posłannika z prezentami. POLSKA W Polsce utarło się, że dzieci dostają prezenty dwukrotnie, najpierw 6 grudnia od Świętego Mikołaja, a następnie w Wigilię. Święty Mikołaj był biskupem Miry i urodził się na terenie dzisiejszej Turcji jako dziecko zamożnych rodziców. Od młodości wyróżniał się pobożnością, a także hojnością i pewnie dlatego stał się pierwowzorem postaci obdarowującej biedne osoby prezentami. Legenda głosi, że gdy pewien ojciec, który popadł w bankructwo, musiał oddać swoje trzy córki do domu publicznego, św. Mikołaj podrzucił im w nocy przez komin wprost do pozostawionych przy kominku butów trzy sakwy monet, dając im tym samym możliwość zamążpójścia. Św. Mikołaj wręcza prezenty 6 grudnia, w rocznicę swojej śmierci. Coraz częściej przynosi również prezenty 24 grudnia, jednak według tradycji jest to rola Gwiazdki lub Aniołka. Na Śląsku przyjęło się, że w trakcie kolacji wigilijnej pod choinką prezenty zostawia 1 / 8
Dzieciątko, czyli nowonarodzony Jezus. Z kolei na Kaszubach i w Wielkopolsce rolę tę pełni Gwiazdor. To postać zaczerpnięta z luterańskich Niemiec, wywodząca się z grupy kolędników, a jej nazwa pochodzi od noszonej przez niego gwiazdy. Gwiazdor jest ubrany w baranicę i futrzaną czapę, a dodatkowo niesie wór z prezentami dla grzecznych dzieci i wymierza rózgi tym, które były nieposłuszne. BELGIA Tutaj Mikołaj, czyli Saint Nicolas lub Sinterklaas, przybywa kilka dni wcześniej, żeby wypytać, które dzieci były grzeczne, a następnie prezenty podrzuca w nocy z 5 na 6 grudnia. Najczęściej podarunki zostawia w butach, a w zamian otrzymuje marchewkę i sianko dla osiołków. Mikołajowi towarzyszy zabawny pomocnik Zwarte Piet, który rozśmiesza dzieci. Kolejne prezenty najmłodsi otrzymują od Kerstmana w Boże Narodzenie, ale znacznie ważniejsze (i większe) od nich są te z 6 grudnia. Z Mikołajem, który jest patronem uczniów, wiąże się również legenda. Mówi ona o tym, że św. Mikołaj przywrócił do życia troje dzieci, które po ciężkiej pracy w polu zawitały do pierwszego domu we wsi. Mieszkańcem okazał się rzeźnik, który dzieci pokroił na drobne kawałeczki i zrobił z nich piramidę z kiełbasek. HOLANDIA Tam Mikołaj, czyli Sinterklaas, przybywa już w ostatnią sobotę listopada statkiem z dalekiej Hiszpanii. Następnie podróżuje po kraju na białym koniu (odwiedza m.in. parę książęcą) i rozpytuje, czy dzieci były grzeczne. Prezenty rozdaje już 5 grudnia. Pomaga mu w tym Zwarte Piet Czarny Piotruś, który rzuca w tłum małe pierniczki i cukierki. FRANCJA Francja jako kraj świecki wykreowała do rozdawania prezentów postać Père Noël dziadka z białą brodą. W przeszłości dawał on prezenty 6 grudnia, ubrany w niebieski płaszcz, jednak obecnie przychodzi w święta Bożego Narodzenia w czerwonym stroju. Równie znaną postacią 2 / 8
jest we Francji św. Marcin, który rozdaje podarki dużo wcześniej niż P ère Noël już 11 listopada, rozpoczynając okres świąteczny. Legenda głosi, że spacerując kiedyś po wydmach, zgubił swojego osiołka. W odnalezieniu pomogły mu dzieci, a w nagrodę św. Marcin podarował im ciasteczka. Były to... ośle bobki zamienione w pyszne smakołyki. Obecnie na pamiątkę tego wydarzenia dzieci co roku chodzą z lampionami na wydmy, a gdy wracają do miasta, na ulicach wręcza im się słodkie bułeczki. WŁOCHY Zupełnie inaczej sprawa prezentów wygląda we Włoszech. Najpierw w pierwszy dzień świąt przynosi je św. Mikołaj, czyli Babbo Natale. Ale to nie wszystko. Istnieje też La Befana, czyli złośliwa wróżka o strasznym wyglądzie, która lata na miotle i przynosi prezenty grzecznym dzieciom w nocy z 5 na 6 stycznia. Niegrzeczne dzieci strasznie się jej boją, bo za swoje uczynki mogą otrzymać worek popiołu, czosnek albo cebulę. Jednak żeby cokolwiek od La Befany otrzymać, trzeba wieczorem przygotować jej kieliszek wina i cytrusy. Postać ta wywodzi się z legendy o narodzinach Jezusa. Gdy Befana dowiedziała się od Trzech Króli, spóźniła się z powitaniem Dzieciątka, dlatego po dzień dzisiejszy lata na miotle i podrzuca przez komin prezenty z nadzieją, że któryś trafi do małego Jezusa. HISZPANIA Również w Hiszpanii dzieci czekają na prezenty do 6 stycznia. Przynoszą je Trzej Królowie, czyli Kacper, Melchior i Baltazar. W zamian za prezenty wieczorem trzeba im przygotować po kieliszku sherry i marchewkę do nakarmienia wielbłądów, na których przybywają. 6 stycznia w miastach organizowane są dodatkowo wielkie parady uliczne, w centrum których są Trzej Królowie. Tradycja obdarowywania się prezentami 6 grudnia i w okresie Bożego Narodzenia nie jest w Hiszpanii zbytnio popularna. NIEMCY 3 / 8
W Niemczech, żeby dostać prezent od św. Mikołaja, trzeba wystawić przed drzwi swoje buty to w nich zostawia on podarunki. Św. Mikołaj jest tam patronem uczniów, być może więc dlatego w szkołach przygotowuje się okolicznościowe przedstawienia. Jak głosi legenda, przywrócił on do życia troje dzieci zabitych przez drwala i obradował ich prezentami. W tym czasie w piekarniach można też kupić ciasta w kształcie mikołaja. Natomiast w święta Bożego Narodzenia prezenty przynosi Weihnachtsmann. DANIA Również w Danii dzieci mają swojego Julemanden to Mikołaj, któremu towarzyszy świta elfów. Podróżuje saniami zaprzęgniętymi w renifery. Dzieci przygotowują dla nich mleko i pudding, a największą radość sprawia im, gdy do rana z poczęstunku pozostaną tylko okruszki. SZWECJA Tam Mikołaj został zupełnie wyparty w XVI wieku podczas reformacji, a zastąpił go karłowaty skrzat Jul Tomte. Ponoć na początku był bardzo brzydki, odrażający i zamieszkiwał pod podłogą lub w zakamarkach stodół. Z czasem zaczęto przedstawiać go w coraz bardziej pozytywnej formie, a szwedzkie dzieci tak go polubiły, że tylko on przynosi im prezenty. Robi to pod koniec kolacji wigilijnej lub następnego dnia rano. CZECHY I SŁOWACJA Do naszych południowych sąsiadów Mikołaj, zwany tu Mikuláš, przybywa 6 grudnia w 4 / 8
magiczny sposób zjeżdża na złotej nitce zwisającej z nieba. Wraz z nim zjawiają się anioły i czart. Dawniej Mikuláš miał postać upiora z kosą w ręku, a jego towarzysze wyganiali z domu śmierć. Dziś przynosi ze sobą wielką ciężką księgę, w której zapisane są informacje, czy dziecko było grzeczne. Aby dostać prezenty, dzieci czyszczą swoje buciki i ustawiają je na parapecie okna. ROSJA Znany w Rosji i na terenach całego byłego Związku Radzieckiego Dziadek Mróz to wcale nie odpowiednik Mikołaja, ale zupełnie odrębna postać, wywodząca się ze wschodniosłowiańskiego folkloru, z własną historią i atrybutami. Dziadek Mróz nosi wielką białą czapkę i długi niebieski albo czerwony kożuch przepasany sznurem, a na nogach ma walonki. To zawsze wysoki i postawny starszy mężczyzna z długą, prostą brodą, wsparty na lasce. Jego dom znajduje się tuż za białoruską granicą, w głębokiej puszczy, w miejscowości Kamieniuki. W Rosji ma jednak swoją bardziej znaną siedzibę Wielki Ustiug. Co roku 18 listopada obchodzi się tam jego urodziny. Dziadek Mróz rozwozi prezenty dopiero w Nowy Rok, podróżując zaprzęgiem składającym się z trzech koni. Pomaga mu Śnieżynka, czyli jego wnuczka. NAPISZ DO MIKOŁAJA! Do Mikołaja naprawdę można wysłać list, a później już tylko oczekiwać na odpowiedź. To fantastyczna niespodzianka dla dzieci! W Europie mamy kilka znanych adresów. Najpopularniejszy jest fiński adres Mikołaja. W Finlandii znajduje się wioska Mikołaja, usytuowana na wzgórzu w kształcie ucha charakterystyczny kształt ma zagwarantować, że wszystkie życzenia i marzenia dzieci zostaną spełnione. 5 / 8
Santa Claus Arctic Circle 96930 Rovaniemi FINLAND Niemiecki Mikołaj zawsze odpowiada na listy w jednym z 16 języków (także po polsku!), którymi się posługuje, a do odpowiedzi dołącza mały upominek. List opieczętowany jest specjalną mikołajową pieczątką. An den Weihnachtsmann Weihnachtspostfiliale 16798 Himmelpfort GERMANY Listy można również pisać do polskiego Mikołaja, który ma siedzibę na Dolnym Śląsku. Biuro Listów do Świętego Mikołaja 6 / 8
Polska Wioska Świętego Mikołaja Przystanek Mikołajów 57-215 Srebrna Góra POLSKA Ile krajów, tyle różnych tradycji związanych z dawaniem prezentów. Najważniejsza jest na pewno radość z obdarowywania i spędzania tego świątecznego czasu z najbliższymi. Agnieszka Szołtysik 7 / 8
Gazetka 147 grudzień 2015 8 / 8