Laureaci 2010, 2011 i 2012

Laureaci 2010, 2011 i 2012

wyprodukowano na papierze ekologicznym

Szanowni Państwo, GreenEvo Akcelerator Zielonych Technologii to zapoczątkowany i prowadzony dla przedsiębiorców projekt Ministerstwa Środowiska, który wyszukuje najlepsze polskie technologie sprzyjające ochronie środowiska i wspiera ich międzynarodowy transfer. Co roku polskie firmy zgłaszają do udziału w przedsięwzięciu nowe, innowacyjne rozwiązania. Te następnie oceniają niezależni eksperci, wybierając laureatów. Uczestnictwo w projekcie i marka GreenEvo gwarantuje firmom, między innymi, szkolenia i usługi doradcze oraz pomoc w udoskonalaniu oferty tak, by jak najlepiej zaspokajać oczekiwania zagranicznych kontrahentów. Jak dowodzą firmy uczestniczące w GreenEvo można być ekologicznym, innowacyjnym i zarabiać na tym pieniądze. Oferowane przez nie technologie zdobywają rynki na całym świecie, śmiało konkurując z największymi graczami. Rozwiązania polskich przedsiębiorców, działających w ramach GreenEvo, służą między innymi do utylizacji niebezpiecznych odpadów w Armenii, czy wytwarzania ekologicznego paliwa w Tanzanii. Uczestnicy GreenEvo udowadniają, że Polska ma duży potencjał do wykorzystania w obszarze technologii przyjaznych środowisku, a dzięki projektowi możemy ich promować jako naszych zielonych ambasadorów na globalnych rynkach. Zielone technologie oferowane w ramach projektu GreenEvo to zazwyczaj wynik wielu lat prac badawczorozwojowych. Większość z nich posiada międzynarodowe patenty - między innymi w Stanach Zjednoczonych i Europejskim Urzędzie Patentowym. Ta ochrona potwierdza także globalne ambicje firm GreenEvo, które widzą że swój potencjał mogą z powodzeniem realizować na całym świecie, wszędzie tam gdzie rośnie popyt na zielone technologie. Swój sukces laureaci GreenEvo zawdzięczają innowacjom i dostępowi do wykwalifikowanej kadry. Dodatkowo, dzięki relatywnie niskim kosztom pracy w naszym kraju, zaawansowane technologie z Polski są tańsze niż zbliżone rozwiązania od zagranicznych dostawców. Firmyuczestnicy GreenEvo potrafią to, oraz fakt że ich produkty mają doskonałą jakość, świetnie wykorzystać. Tylko w 2011 roku ich przychody wzrosły średnio o 31%, a przychody z eksportu o 58%. Ministerstwo Środowiska dba o to, by coraz więcej firm szło tym powoli przecieranym szlakiem w kierunku nowej jakości wzrostu gospodarczego, który łączy ochronę zasobów naturalnych z kształtowaniem postaw proekologicznych. Pomóżcie nam Państwo dokonać zielonej rewolucji. Marcin Korolec Minister Środowiska 3

GreenEvo a zrównoważony rozwój POLSKA TO JEDEN Z NAJWIĘKSZYCH KRAJÓW CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ, KTÓRY W OSTATNICH 20 LATACH PRZECHODZI TRANSFORMACJĘ W KIERUNKU ZIELONEJ GOSPODARKI, OPARTEJ NA WIEDZY I INNOWACJACH. Zielony znaczy ważny Dajemy dobry przykład Technologie środowiskowe są przedmiotem znaczących inwestycji publicznych i prywatnych w większości krajów świata. Skala tych inwestycji przekracza nawet nakłady na rozwiązania informatyczne i komunikacyjne. Podczas gdy czytelnicy mediów i internauci fascynują się doniesieniami o portalach społecznościowych, nowych modelach telefonów komórkowych czy kolejnych wersjach popularnych programów komputerowych, na całym świecie o wiele więcej środków inwestowanych jest w zielone technologie. Dzięki nim możemy zapobiegać katastrofom ekologicznym, oczyszczać środowisko naturalne, ograniczać emisje zanieczyszczeń i tworzyć zielone miejsca pracy. Co ważniejsze, inwestycje w zielone technologie są niezbędne niezależnie od tego, jak zamożne są poszczególne kraje. Wyzwania związane z ochroną środowiska przekraczają granice krajów, są przedmiotem międzynarodowych porozumień i ważnym tematem projektów pomocy rozwojowej. Transformacja polityczna i gospodarcza, której doświadczyła Polska od 1989 roku, pozwoliła na dorównanie najbardziej rozwiniętym krajom dzięki inwestycjom w ochronę środowiska, stymulowanie rozwoju zielonych technologii i budowę ram instytucjonalnych wspierających zieloną gospodarkę. Dzisiaj Polska chce pomagać innym krajom, dzieląc się z nimi doświadczeniami i know-how. Przejawem tych dążeń jest projekt GreenEvo wspierający międzynarodowy transfer technologii przyjaznych dla środowiska. W oparciu o doświadczenia okresu transformacji chcemy pokazać innym krajom, jak budować lokalne kompetencje technologiczne i współpracować z sektorem prywatnym. 4

RYNEK TECHNOLOGII ŚRODOWISKOWYCH W POLSCE Technologie dla zrównoważonego rozwoju Działając na rzecz zrównoważonego rozwoju, nawiązujemy do historycznych źródeł tej koncepcji, propagowanych przez Konferencję Narodów Zjednoczonych nt. Zrównoważonego Rozwoju. Oprócz bardzo popularnych w wielu krajach działań na rzecz ochrony klimatu, w ramach projektu GreenEvo przypominamy również o innych, ważnych obszarach technologicznych: wspieraniu bioróżnorodności oraz ochronie gleby, wody i roślinności. Mam nadzieję, że dzięki GreenEvo skorzystają Państwo z potencjału polskich zielonych technologii, które pomagają zachowywać naturalne ekosystemy, oczyszczać zasoby wodne, przetwarzać odpady, rekultywować glebę i wykorzystywać odnawialne źródła energii. Firmy-laureaci GreenEvo to wizjonerzy, których innowacyjne rozwiązania pozwolą zachować nasze środowisko naturalne dla przyszłych pokoleń. Beata Jaczewska Podsekretarz Stanu, Ministerstwo Środowiska 5

Rynek technologii środowiskowych w Polsce PRZYSŁOWIE MÓWI, ŻE POLAK POTRAFI. POTRAFI NA PRZYKŁAD ZAPOBIEC SKAŻENIU WÓD GRUNTOWYCH STOLICY KRAJU, NEUTRALIZUJĄC TONY SKŁADOWANYCH W RYZYKOWNY SPOSÓB PESTYCYDÓW ALBO ZUTYLIZOWAĆ W JEDNYM Z KRAJÓW AZJATYCKICH POZOSTAŁOŚCI ARSENAŁU WOJSKOWEGO Z CZASÓW ZIMNEJ WOJNY. INNY DOSTAWCA TECHNOLOGII MOŻE Z KOLEI POMÓC W UTYLIZACJI NIEBEZPIECZNYCH ZWIĄZKÓW SIARKI, KTÓRE POWSTAJĄ PRZY OKAZJI WYDOBYCIA ROPY NAFTOWEJ, A JEDNOCZEŚNIE PRZYCZYNIĆ SIĘ DO ROZWOJU LOKALNEGO SEKTORA BUDOWLANEGO. Pasmo sukcesów Świat jest płaski napisał kilka lat temu Thomas Friedman, pokazując jak informatyzacja i dostępność sieci Internet zmieniły globalną gospodarkę. Czy powinno dziwić, że pomysł stworzenia w pełni skomputeryzowanych instalacji do ozonowania wody pitnej powstał właśnie w polskiej firmie? Ta unikalna technologia pozwala na sterowanie procesami uzdatniania wody na odległość z Polski, bez potrzeby zatrudniania przez zagranicznego klienta sztabu specjalistów. Gdy podróżując po Europie zobaczycie kolektory słoneczne, zamontowane na dachach budynków, pomyślcie o tym, że prawdopodobnie zostały one wyprodukowane właśnie przez jednego z polskich liderów tego rynku. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej, w niektórych krajach Europy Zachodniej media i politycy straszyli wyborców polskim hydraulikiem, który dzięki zniesieniu barier na rynku pracy mógł swoimi kompetencjami zabłysnąć za granicą, oferując usługi lepsze od lokalnych konkurentów. Jeden z laureatów GreenEvo poszedł o krok dalej i zawstydza zagranicznych rywali możliwościami swojej technologii, która pozwala radykalnie podnieść wydajność procesów oczyszczania ścieków bez potrzeby budowy nowych oczyszczalni i została wdrożona w wielu miejscach w Europie oraz w potężnym obiekcie w Pekinie. 6

RYNEK TECHNOLOGII ŚRODOWISKOWYCH W POLSCE Następna generacja W ciągu ostatniego roku firmy-laureaci dwóch edycji GreenEvo odniosły na rynkach międzynarodowych wymierne sukcesy. Przed nami kolejna grupa laureatów, spośród których wielu ma na swoim koncie spektakularne osiągnięcia. Wśród wyróżnionych technologii można znaleźć rozwiązania, wspierające ochronę klimatu poprzez: wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, podnoszenie efektywności wykorzystania zasobów, energooszczędność oraz utylizację i ponowne wykorzystywanie odpadów. GreenEvo to już 40 firm, których oferta może zaspokoić większość potrzeb, związanych z ochroną środowiska. 7

Laureaci GreenEvo 2010, 2011 i 2012 Omnia subiecta sunt naturae 8

SPIS FIRM Spis firm Gospodarka wodno-ściekowa BIOGRADEX-Holding Sp. z o.o. 10 CHEMADEX S.A. 11 CTE Carbotech Engineering S.A. 12 EKOTOP Roman Sobczyk 13 PP-EKO Sp. z o.o. 14 Redor Sp. z o.o. 15 WOFIL Robert Muszański 16 Odnawialne źródła energii APS Energia S.A. 28 ASKET Roman Długi 29 Fu-Wi Sp. z o.o. 30 HEWALEX Sp. z o.o. Sp. k. 31 Hydroergia Sp. z o.o. Sp. k. 32 NEON Wojciech Norberciak 33 Zespół Innowacyjny PROMIS Sp. z o.o. 34 Sunex S.A. 35 URSUS S.A. 36 Watt Sp. z o.o. 37 Oszczędność energii APANET Green System Sp. z o.o. 17 eco in Sp. z o.o. Sp. k. 18 IZODOM 2000 Polska Sp. z o.o. 19 LARS Andrzej Szymański 20 LEDIKO Walendowski i Wilanowski Sp. j. 21 MAKROTERM Agata i Krzysztof Wąchała Sp. j. 22 NMG Sp. z o.o. 23 Promar Sp. z o.o. 24 WSK Kraków Sp. z o.o. 25 Gospodarka odpadami ATON-HT S.A. 38 Ecotech Polska S.A. 39 EKOTECH - Inżynieria Popiołów Sp. z o.o. 40 JAKUSZ Systemy Zabezpieczeń Bankowych 41 MARBET-WIL Sp. z o.o. 42 Multichem Eko Sp. z o.o. 43 PETROSTER Sp. j. 44 Qenergy Sp. z o.o. 45 Technologie Ekologiczne - Zbigniew Tokarz 46 Ochrona powietrza Dagas Sp. z o.o. 26 Energoinstal S.A. 27 Ochrona bioróżnorodności POLIMAT EKO Sp. z o.o. 47 PROCOM SYSTEM S.A. 48 PROTE Technologie dla Środowiska Sp. z o.o. 49 9

LAUREAT I EDYCJI Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii Woda i ścieki Zastosowanie technologii BIOGRADEX pozwala na bardziej efektywne oczyszczanie ścieków. To innowacyjne rozwiązanie, które kilkakrotnie intensyfikuje proces oczyszczania ścieków metodą osadu czynnego. Technologia próżniowa BIOGRADEX to nowy, wyższy, światowy poziom oczyszczania ścieków i czysta korzyść dla środowiska naturalnego. BIOGRADEX to wyjątkowa technologia oczyszczania ścieków metodą osadu czynnego. Pozwala na skuteczną ochronę wód przed zanieczyszczeniem. Unikatowość technologii BIOGRADEX polega na zastosowaniu dodatkowego zabiegu fizycznego w procesie oczyszczania ścieków wykorzystuje ona instalację próżniową w celu odgazowania mieszaniny osadu czynnego przed wprowadzeniem jej do osadnika wtórnego. Zabieg ten powoduje usunięcie z kłaczków osadu oraz cieczy wszelkich pęcherzyków gazu, co zwiększa ilość osadu w procesie do MLSS = 7000-9000 mg/l oraz pozwala na skuteczną sedymentację w osadniku wtórnym. Po tym zabiegu osad czynny nie flotuje i nie ucieka z osadnika wtórnego mimo zwiększonej koncentracji. Technologia BIOGRADEX z powodzeniem działa w oczyszczalni ścieków w Pekinie od 2004 roku. Została tam zaprojektowana i zainstalowana we współpracy z partnerem chińskim. W ostatnim roku Biogradex Holding nawiązał współpracę ze szwedzką firma konsultingową SWECO i podpisał umowę na wykonanie koncepcji zastosowania technologii BIOGRADEX na jednej z największych oczyszczalni ścieków dla miasta Sztokholm. Firma jest dysponentem patentu opisywanej technologii. Posiada nie tylko patent polski, lecz także europejski, amerykański, kanadyjski, australijski, brazylijski, rosyjski oraz japoński. BIOGRADEX to rozwiązanie nowatorskie, wyznaczające nowe standardy oczyszczania ścieków. W porównaniu do innych technologii, BIOGRADEX zwiększa ilość osadu czynnego w komorach o 80-100%, dzięki czemu efektywność procesu oczyszczania zostaje znacznie poprawiona. Przy zwiększonej ilości osadu czynnego proces oczyszczania jest bardzo skuteczny, utrzymując jednocześnie niskie zużycie energii. Technologia jest tańsza od rozwiązań powszechnie stosowanych na świecie, ponieważ umożliwia zmniejszenie kubatury budowanych obiektów. W przypadku modernizacji istniejących obiektów, BIOGRADEX pozwala na podniesienie wydajności i sprawności takich oczyszczalni. Zastosowanie technologii pozwoliłoby na zwiększenie przepustowości obiektu z 550000 RLM do 700000 RLM bez potrzeby rozbudowy. Została również złożona oferta zastosowania technologii dla oczyszczalni w Grecji. Partner grecki zaakceptował zarówno techniczną, jak i finansową część oferty. Po zastosowaniu technologii BIOGRADEX obiekt zwiększy swoją przepustowość o ok. 25% bez potrzeby rozbudowy do wielkości Q=52000 m3/d. Obecnie klient oczekuje na decyzję o finansowaniu. W Polsce natomiast uruchomiono instalację BIOGRADEX na oczyszczalni w Częstochowie, co znacznie podniosło jej przepustowość, jak i jakość oczyszczonych ścieków. Andrzej Nazar 82-300 Elbląg, ul. Robotnicza 55, dopisek Przegródka 12 tel.: +48 55 239 43 03 e-mail: nazar@biogradex.pl www.biogradex.pl 10

LAUREAT II EDYCJI Dla zakładów przemysłu rolno-spożywczego, farmaceutycznego, papierniczego i produkcji biopaliw, potrzebujących skutecznego sposobu na oczyszczanie ścieków wysokoobciążonych, oferujemy technologię opartą na procesach fermentacji metanowej CHEMADEX. W przeciwieństwie do konkurencji, nasza metoda nie wymaga wprowadzania wstępnej separacji zawiesin i tłuszczy w ściekach i umożliwia powstanie w procesie biogazu, który może być wykorzystany do produkcji energii elektrycznej oraz cieplnej. Stosowana technologia służy do oczyszczania ścieków wysokoobciążonych (ChZT w zakresie od 3000 do 150000 mgo 2 /l) z przemysłu rolno spożywczego (cukrowniczego, cukierniczego, mleczarskiego, owocowo warzywnego, tłuszczowego, rybnego, gorzelniczego, browarniczego) oraz z przemysłu farmaceutycznego, papierniczego i produkcji biopaliw. Technologia oczyszczania ścieków oparta jest na procesach fermentacji metanowej, zachodzących w warunkach beztlenowych, które można przedstawić jako ciąg wielofazowych procesów biochemicznych prowadzących do stopniowego przekształcania złożonych związków organicznych zawartych w ściekach do metanu, dwutlenku węgla i wody. Powstający w procesie oczyszczania biogaz o wysokiej zawartości metanu (70 75%), można wykorzystywać do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. Ścieki podczyszczone w procesie fermentacji metanowej, mogą być odprowadzane do kanalizacji miejskiej lub dalej oczyszczane w procesie tlenowym, z wykorzystaniem metody osadu czynnego. Brak potrzeby separacji wstępnej zawiesin i tłuszczy zawartych w ściekach surowych, w osadnikach wstępnych i odtłuszczaczach. Brak potrzeby budowy dodatkowych instalacji do utylizacji wydzielony osadów i tłuszczy ze ścieków surowych. Możliwość zamiany zawiesin, tłuszczy i toksycznych związków organicznych, będących dziś uciążliwym odpadem, w wartościowy biogaz. Obniżenie kosztów eksploatacji oczyszczalni. Odporność i duża tolerancja technologii na wysokie ładunki zanieczyszczeń. Technologia CHEMADEX została wykorzystana przy realizacji oczyszczalni ścieków dla Südzucker Polska S.A. w Zakładzie Produkcyjnym Cukrownia Strzyżów. Zastosowane rozwiązanie umożliwiło redukcję ładunku zanieczyszczeń z poziomu 13.500 kg ChZT/d do 720 kg ChZT/d, przy obciążeniu fermentora ładunkiem ChZT wynoszącym 15 kg O 2 /m 3 d i pozwoliło uzyskać 5 000 Nm 3 /d biogazu. Dla koncernu Pfeifer & Langen Polska S.A., CHEMADEX zaprojektował dwie kolejne oczyszczalnie ścieków, w tym w Cukrowni Środa o przepustowości 1850 m 3 /d i dla Cukrowni Gostyń o przepustowości 2 585 m 3 /d. W tej ostatniej lokalizacji CHEMADEX wybudował dużą komorę fermentacyjną o pojemności czynnej 3 400 m 3. Brygida Szweda 00-564 Warszawa, ul. Koszykowa 6 tel.: +48 22 629-97-82 E-mail: chemadex@chemadex.com.pl www.chemadex.com.pl Woda i ścieki Oszczędność energii Powietrze OZE Odpady Bioróżnorodność 11

LAUREAT II EDYCJI Woda i ścieki Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii Dla gmin, związków międzygminnych, osiedli mieszkaniowych, domów pomocy społecznej, szkół, hoteli i wszystkich tych, którzy potrzebują skutecznego, łatwego w obsłudze i taniego w eksploatacji systemu oczyszczania ścieków, oferujemy kontenerową, przepływową, biologiczno-mechaniczną oczyszczalnię ścieków typu EKO-WGB. W przeciwieństwie do innych oczyszczalni dostępnych na rynku, proponujemy dostarczenie unikalnego, chronionego patentem, energooszczędnego i wysokosprawnego rozwiązania, które może być w krótkim czasie zamontowane w każdych warunkach gruntowych i dostosowane do indywidualnych potrzeb inwestora. Biologiczno-mechaniczne oczyszczanie ścieków odbywa się w zbiorniku oczyszczalni typu EKO-WGB, w którym wydzielone są komory: osadnik wstępny ze zbiornikiem osadu, komora denitryfikacji, komora tlenowa i osadnik wtórny. Rozwiązania konstrukcyjne, jak i technologiczne objęte są ochroną patentową. Wszystkie elementy oczyszczalni umieszczone są wewnątrz zbiornika, a oczyszczalnia pracuje w sposób całkowicie zautomatyzowany i nie wymaga stałej obsługi. Zaprojektowany i dobrany indywidualnie, do potrzeb każdego inwestora, proces technologiczny, w oparciu o niskoobciążony osad czynny, jest nowoczesny i zapewnia wysoką redukcję zanieczyszczeń. Oczyszczalnia całkowicie eliminuje powstawanie nieprzyjemnych zapachów i nie powoduje uciążliwości dla najbliższego otoczenia. Urządzenie wykonane jest z trwałych materiałów, zapewniających wiele lat bezawaryjnej i stabilnej eksploatacji przy niskich kosztach. Technologia EKO-WGB może być stosowana do oczyszczania ścieków komunalnych i znajduje zastosowanie wszędzie tam, gdzie wymagana jest wysoka redukcja związków zanieczyszczeń. Oczyszczalnie pracują nie Wysoka redukcja zanieczyszczeń dobrany stopień oczyszczania zależny od parametrów ścieków surowych i wskaźników zanieczyszczeń w ściekach oczyszczonych. Możliwość dostosowania przepustowości oczyszczalni do potrzeb klienta. Niski koszt eksploatacji. Automatyzacja i monitoring procesów obniżenie kosztów eksploatacji, możliwość monitoringu i zdalnego sterowania oczyszczalnią z każdego miejsca za pomocą internetu. tylko przy osiedlach mieszkaniowych, czy dla potrzeb całych miejscowości, ale z powodzeniem wykorzystywane są do oczyszczania ścieków ze szkół, szpitali, domów pomocy społecznej (Juchnowiec Kościelny), na przejściach granicznych (Hrebenne i Budomierz), przy jednostkach wojskowych (Westerplatte, Celestynów) i wszędzie tam gdzie wymagane jest zastosowanie wysokosprawnej i niezawodnej technologii. Rozwiązania techniczne i technologiczne z oczyszczalni EKO-WGB stosowane są również przy oczyszczalniach ścieków o większej przepustowości nawet do kilku tysięcy m 3 /d. Małgorzata Ćwiklińska CTE Carbotech Engineering 70-477 Szczecin, Al. Wojska Polskiego 62 tel.: +48 91 812 83 19 e-mail: oczyszczalnie@ctecarbotech.eu www.ctecarbotech.eu 12

LAUREAT II EDYCJI Dla oczyszczalni ścieków poszukujących rozwiązania dla gospodarki odpadami, oferujemy ekologiczną technologię suszenia komunalnych osadów ściekowych w suszarniach hybrydowych, wykorzystujących odnawialne źródła energii. Technologia ta bez szkody dla środowiska, umożliwia ponad 4-krotną redukcję ilości powstających na oczyszczalniach osadów ściekowych. W przeciwieństwie do suszarni solarnych, suszarnie hybrydowe wykorzystują dodatkowe, alternatywne źródła energii (ciepło odpadowe z chłodzenia kogeneratora, ciepło ścieków oczyszczonych, ciepło ziemi, ciepło ze spalania biogazu), co zwiększa wydajność instalacji i umożliwia suszenie osadów niezależnie od warunków atmosferycznych. Hybrydowe suszarnie osadów ściekowych, to instalacje przypominające wyglądem szklarnie ogrodnicze, o stalowej konstrukcji pokrytej poliwęglanem lub szkłem. Zasada ich funkcjonowania opiera się na wykorzystaniu efektu cieplarnianego i ogrzewanej podłogi do odparowywania wody z osadów. Wewnątrz hali osady są przerzucane, napowietrzane i granulowane przez mechaniczną przerzucarkę. Odprowadzanie wilgoci z hali zapewnia system automatycznej wentylacji. Proces suszenia powoduje przetwarzanie wilgotnych osadów na granulat, dzięki czemu następuje ponad 4-krotna redukcja ich masy i objętości. Hybrydowe suszenie osadów to jeden z najtańszych sposobów pozbycia się z nich wody, a odparowanie 1 tony H 2 O wymaga zużycia zaledwie 20-30 kwh energii elektrycznej. Wytworzony granulat, w zależności od jakości nadaje się do stosowania w rolnictwie bądź spalania, a jego wartość kaloryczna zbliżona jest do kaloryczności węgla brunatnego (12 kcal/kg). Technologia hybrydowego suszenia komunalnych osadów ściekowych, z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii, z powodzeniem funkcjonuje Technologia proekologiczna, pozwalająca uniezależnić się od tradycyjnych paliw kopalnych, nie emitująca zanieczyszczeń do środowiska. Suszarnia może stanowić instalację autonomiczną (bez konieczności dostaw energii konwencjonalnej z zewnątrz). Tania i nieskomplikowana eksploatacja suszarni. Automatyzacja procesu nie wymagająca stałej obsługi. Ponad 4-krotna redukcja masy i objętości wysuszonych osadów. na oczyszczalni ścieków w Kłodzku, gdzie znalazła zastosowanie w Centralnej Słonecznej Suszarni Osadów. Proces suszenia realizowany jest w hali suszarniczej wykorzystującej energię słoneczną i ogrzewaną posadzkę. Ciepło do posadzki dostarczane jest z ciepłowni hybrydowej, wykorzystującej energię odnawialną, wytwarzaną przez pompy ciepła ze ścieków oczyszczonych, przepływających przez osadnik wtórny. Suszarnia umożliwia całoroczny odbiór 1300t wilgotnych osadów i ich przetworzenie na granulat o średniej zawartości 80% suchej masy. Hybrydowe suszarnie osadów z powodzeniem funkcjonują również na oczyszczalniach ścieków w Iławie i Myszkowie. dr inż. Roman Sobczyk 64-920 Piła, ul. Wawelska 25/1 tel.: +48 67 215 36 89 tel. kom.: +48 603 363 469 e-mail: ekotop@ekotop.eu, sobczykr@kki.pl www.ekotop.eu Woda i ścieki Oszczędność energii Powietrze OZE Odpady Bioróżnorodność 13

LAUREAT I EDYCJI Woda i ścieki Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii Zero zrzutu, zero odpadów, zero problemów z czystą wodą odzyskaną ze ścieków przemysłowych. Tak jednym zdaniem można opisać technologię ROVAPO, która pozwala na produkcję bardzo czystej wody technologicznej. ROVAPO jest technologią zamkniętego obiegu wodnego, która minimalizuje ilość zużytej energii oraz powstających odpadów. To technologia tak czysta jak woda, którą dzięki niej uzyskujemy. ROVAPO to również wysoka wartość wskaźnika zwracania wody do powtórnego użycia (do ponad 95%). ROVAPO jest autorskim rozwiązaniem polskiej spółki PP-EKO, popartym szeregiem własnych patentów. Należy do rodziny technologii typu zero liqiud discharge i pozwala na pełny odzysk wody ze ścieków. W zależności od przemysłu system ROVAPO umożliwia uzyskanie wody o parametrach <10 ms (woda demineralizowana), np. dla produkcji galwanicznej, superczystej wody dejonizowanej np. w fotowoltaice lub farmacji, wody o parametrach umożliwiających jej powtórne zużycie do procesów produkcyjnych. ROVAPO obejmuje szereg stopni oczyszczania, pozwalających na osiągnięcie zakładanego celu: selekcję strumieni i oczyszczanie chemiczne, układy membranowe i układy wyparne. Technologia ROVAPO została zaprojektowana pod kątem ścieków galwanicznych i przemysłu high-tech. Zamiennie do podstawowej konfiguracji może być uzupełniona o komponenty pozwalające na zastosowanie do innych ścieków wstępnie oczyszczanych chemicznie i biologicznie osadem czynnym z membranami ultrafiltracyjnymi (Reaktory MBR AeroMem ). W nowoopracowanej konfiguracji ROVAPO możliwe jest pełne oczyszczanie ścieków z wydobycia gazu łupkowego. Pierwsza inwestycja w oparciu o technologię ROVAPO została zaprojektowana Pozwala na odzysk wody ze ścieków z efektywnością powyżej 98% (również odzysk wody wysokiej jakości ze ścieków podatnych na oczyszczanie biologiczne). Oparta jest o autorskie oprogramowanie, warunkujące automatyczną pracę instalacji, niezależnie od zmiennej ilości i składu ścieków z produkcji oraz gwarantowaną stałą wydajność instalacji. Pozwala na minimalizację ilości odpadów stałych jedyny odpad to zatężony osad z części chemicznej i koncentrat soli z wyparki zawierający ok. 50% suchej masy. i zrealizowana pod klucz przez PP-EKO Sp. z o.o. w 2006 roku w zakładach lotniczych Augusta Westland PZL-Świdnik. Była to pierwsza w Polsce nowoczesna oczyszczalnia ścieków z pełnym zamkniętym obiegiem wody z nowej galwanizerni. Zamiast ścieków galwanicznych odprowadzanych w klasycznym procesie oczyszczania do kanalizacji miejskiej, ze ścieków powstaje wysokiej jakości woda demineralizowana o ściśle gwarantowanych parametrach. Jest ona zwracana do procesów produkcyjnych w nowoczesnej galwanizerni, obsługującej produkcję podzespołów lotniczych. W latach 2010-2011 zostały uruchomione nowe instalacje ROVAPO w fabryce Hispano Suiza Polska i Wojskowych Zakładach Lotniczych Nr 2 w Bydgoszczy (centrum serwisowe myśliwców F-16). Wojciech Pietraszek 03-680 Warszawa, ul. Agatowa 12 tel.: +48 22 519 60 32 tel. kom.: +48 602 704 632 e-mail: wpietraszek@ppeko.com.pl www.ppeko.com.pl 14

LAUREAT II EDYCJI Dla oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody oraz biogazowni, które poszukują skutecznych, energooszczędnych i nowoczesnych rozwiązań zapobiegających powstawaniu osadów w zbiornikach, oferujemy mieszadła zanurzalne, mieszadła pompujące oraz mieszadła pionowe. W przeciwieństwie do rozwiązań konkurencyjnych, zastosowanie naszej technologii umożliwia prawidłowe mieszanie, intensyfikację reakcji fizykochemicznych oraz procesów biologicznych zachodzących w osadach czynnych. Mieszadła firmy Redor to urządzenia mechaniczne złożone z wirnika, przekładni, silnika elektrycznego i stalowej konstrukcji nośnej. Mieszadła zanurzalne są stosowane przede wszystkim w oczyszczalniach ścieków. Mogą być także stosowane w gospodarstwach rolnych, przemyśle chemicznym, celulozowo-papierniczym, spożywczym i w energetyce. Zapobiegają powstawaniu osadów w zbiornikach, używane są w procesach biochemicznych usuwania węgla organicznego, azotu i fosforu (denitryfikacja, nitryfikacja, defosfatacja). Homogenizują osad czynny i wspomagają jego pracę. Przeznaczone są do wprawiania w ruch cieczy, ujednorodniania jej składu, zapobiegania sedymentacji, nadania cieczy określonego kierunku przepływu oraz pokonania oporów przepływu cieczy cyrkulującej w otwartych zbiornikach, rowach, kanałach. Stosuje się je do intensyfikowania zachodzących w cieczach reakcji fizyko-chemicznych i procesów biologicznych. Mieszadła firmy Redor mogą być stosowane w oczyszczalniach ścieków: reaktory biologiczne-nitryfikacja, denitryfikacja, defosfatacja, komory uśredniania, osadniki wtórne, zbiorniki retencyjne, zbiorniki wody deszczowej, pompownie ścieków, wydzielone komory fermentacyjne, zbiorniki szlamu, Wysokiej klasy urządzenia w bardzo przystępnej cenie. Na etapie doboru mieszadeł pełna optymalizacja pomiędzy najlepszymi parametrami pracy mieszadeł, a zużyciem energii, co pozwala obniżyć koszty ich eksploatacji. Produkcja urządzeń w 90% z polskich komponentów, bazująca na własnym parku maszynowym, wykorzystująca system zarządzania jakością ISO i stanowiska prób testowych mieszadeł zanurzalnych oraz pompujących. Przejrzysta i dogodna polityka serwisowo-gwarancyjna oraz bieżący dostęp do części zamiennych. Sprawdzona technologia poparta 18-letnim doświadczeniem i potwierdzona licznymi referencjami. zbiorniki gnojowicy; w stacjach uzdatniania wody: osadniki, zbiorniki wody deszczowej, akcelatory; w biogazowniach: reaktory osadu fermentacyjnego I i II stopnia, wydzielone komory fermentacyjne. Firma Redor Sp. z o.o. sukcesywnie dostarczała i dostarcza mieszadła zanurzalne, pompujące oraz mieszadła pionowe do większości oczyszczalni w Polsce. Na przestrzeni ostatnich kilku lat współpracowaliśmy i współpracujemy z ponad 350-cioma kontrahentami, którzy realizują zakupy mieszadeł w naszej firmie. Od roku 2010 firma Redor posiada partnera handlowego w Korei Południowej, z którym na przestrzeni dwóch ostatnich lat z powodzeniem realizuje szereg dostaw mieszadeł zanurzalnych oraz pompujących do największych oczyszczalni w tym kraju. Przemysław Sołtys 43-300 Bielsko-Biała, ul. Piekarska 80 tel.: +48 33 827 14 13 tel. kom.: +48 783 90 20 90 e-mail: marketing@redor.com.pl www.redor.com.pl Woda i ścieki Oszczędność energii Powietrze OZE Odpady Bioróżnorodność 15

LAUREAT I EDYCJI Woda i ścieki Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii Uzdatnianie wody dla wszystkich gałęzi przemysłu z zastosowaniem ozonu i filtracji na złożach kwarcowych to prosty, ekologiczny i bezpieczny sposób otrzymania wody najwyższej jakości. Instalacje WOFIL są w pełni skomputeryzowane i monitorowane przez internet. Dzięki temu można je zamontować w dowolnym miejscu na świecie oraz zyskać wygodę i pewność szybkiego wsparcia serwisowego. Firma WOFIL oferuje zaawansowane technologicznie systemy oczyszczania wody w technologii ozonowania i wolnych rodników, bez konieczności stosowania sztucznych środków chemicznych, jak np. chlor, nadmanganian potasu czy koagulanty. Technologia jest w pełni bezpieczna, przyjazna środowisku, oparta tylko na naturalnych procesach zachodzących w przyrodzie. Jedyna różnica polega na tym, że procesy ozonowania przebiegają dużo szybciej i mogą być w pełni kontrolowane. Uniwersalność rozwiązań technologicznych pozwala na wykorzystanie technologii w wielu dziedzinach przemysłu, np. przy produkcji wody pitnej w wodociągach miejskich, butelkowanych wód i napojów oraz przy produkcji wody dla układów chłodzących w energetyce. Technologia ozonowania wykorzystywana jest także przy myciu i dezynfekcji butelek i opakowań, myciu i dezynfekcji powierzchni owoców, warzyw i mięsa, jak i w basenach i sektorze SPA. Instalacje WOFIL są w pełni skomputeryzowane i monitorowane przez internet, co umożliwia ich montaż w dowolnym miejscu na świecie, z zapewnieniem pełnego i szybkiego wsparcia serwisowego. Poprzez zastosowanie w instalacji podziału ciągów technologicznych na moduły, producent gwarantuje wysoką niezawodność Do montażu instalacji WOFIL lub modernizacji istniejącej stacji uzdatniania wody wymagana jest niewielka powierzchnia. Do eksploatacji systemu nie ma potrzeby zatrudniania wysoko wykwalifikowanej kadry technicznej. Minimalizacja ryzyka przerw w produkcji oraz obniżenie kosztów eksploatacyjnych. Praca jednego lub kilku bloków generatora ozonu pozwala dostosować jego wydajność do aktualnych potrzeb oraz zmniejszyć stopień zużycia urządzenia. Technologia i urządzenia posiadają stosowne zezwolenia, atesty i certyfikaty. instalacji oraz nieprzerwaną pracę w czasie przeglądów serwisowych i napraw. Wykorzystywane w rozwiązaniu wieloblokowe generatory ozonu, umożliwiają naprzemienne działanie poszczególnych bloków oraz możliwość ich rozbudowy. Instalacje WOFIL charakteryzują się prostą obsługą i wieloletnią niezawodnością działania. Projekt przewiduje możliwość przeciążenia instalacji o 50%, w okresie zwiększonego zapotrzebowania na wodę. W szczególnych przypadkach system może zostać przeciążony do podwójnej wydajności. Instalacje przygotowane są do obróbki wody o skrajnie złych parametrach. W przeciągu 12 lat działalności firma zainstalowała w Polsce ok. 100 kompletnych stacji uzdatniania wody pod klucz oraz prowadziła inwestycje na rynku rumuńskim i ukraińskim. Aneta Klimek 33-380 Krynica Zdrój, ul. Rzeźniana 10/1 tel.: +48 18 414 00 67 e-mail: a.klimek@wofil.pl www.wofil.pl 16

LAUREAT II EDYCJI Dla przedsiębiorstw, jednostek samorządowych, wspólnot mieszkaniowych i podmiotów poszukujących sprawdzonych rozwiązań zmniejszających koszty oświetlenia ulic, placów, parków, parkingów itp. oferujemy system zdalnej, inteligentnej kontroli oświetlenia. W przeciwieństwie do konkurencyjnych rozwiązań, oferujemy sterowniki umożliwiające pełną kontrolę nad każdą lampą zdalnie przez internet, wskazanie jej bieżącego zużycia energii oraz detekcję awarii, zaś dzięki zastosowanej komunikacji z użyciem istniejących przewodów zasilających (europejski standard LonWorks PLC) i prostej instalacji systemy zapewniają osiągnięcie znacznych oszczędności. System inteligentnego sterowania oświetleniem ulic umożliwia sterowanie i kontrolę poszczególnymi lampami za pomocą sieci internetowej. Operator w prosty sposób ma możliwość włączyć/wyłączyć każdą lampę lub zredukować jej moc, bądź to ręcznie z poziomu strony internetowej, bądź to automatycznie według zadanego wcześniej algorytmu. Sposób sterowania może być zależny od warunków oraz lokalizacji i niezależny dla różnych grup lamp, czy nawet pojedynczych lamp danego obwodu. Komunikacja pomiędzy lampami wykorzystuje istniejące przewody zasilające (europejski standard LonWorks PLC), nie ma więc potrzeby prowadzenia dodatkowych przewodów komunikacyjnych. System na bieżąco monitoruje pracę lamp i operator może być natychmiast powiadamiany o awariach, czy otwarciu oprawy np. SMS-em. Technologia inteligentnego sterowania z wykorzystaniem komunikacji LonWorks PLC ma zastosowanie głównie w przypadku systemów oświetlania ulic. Dzięki naszemu systemowi GLC możliwe jest osiągnięcie znacznych oszczędności w zużyciu energii elektrycznej oraz znaczne ograniczenie emisji CO 2. Ułatwione jest też zarządzanie siecią oświetleniową, gdyż operator Sterowanie poszczególnymi latarniami ulicznymi ręczne lub automatyczne załączanie lub wyłączanie lamp oraz funkcji ograniczania ich mocy. Grupowanie lamp w zależności od potrzeb i ustalanie rożnych algorytmów sterowania dla różnych grup lamp. Monitorowanie zużycia energii elektrycznej czynnej i biernej poszczególnych lamp i grup lamp, czy też dodatkowych urządzeń zasilanych z tej samej instalacji np. oświetlenia świątecznego; ciągły pomiar mocy czynnej i biernej, współczynnika mocy i THD. Detekcja prawidłowego działania lamp, a w przypadku awarii systemu ma możliwość powiadomienia operatora i ekipy serwisowej za pomocą wiadomości SMS o zdarzeniu. Detekcja nieuprawnionego otwarcia obudowy lampy z powiadamianiem odpowiednich służb serwisowych. systemu jest na bieżąco informowany o stanie oświetlenia oraz o awariach. Przykłady instalacji tego typu działających w Oslo oraz na obrzeżach Paryża dowodzą, że oszczędności mogą sięgać nawet 70%, a czas reakcji na awarie może się skrócić do kilku godzin. Nasze produkty oparte o tę technologię działają również w innych instalacjach. Przykładem mogą być systemy ogrzewania aut na parkingach w Szwecji, które dzięki wykorzystaniu naszych rozwiązań, przyczyniły się do racjonalizacji zużycia energii i przyniosły wymierne oszczędności. Andrzej Lis 50-073 Wrocław, ul. Św. Antoniego 2/4 tel.: +48 71 783 29 30 e-mail: andrzej.lis@greensys.pl www.greensys.pl Woda i ścieki Oszczędność energii Powietrze OZE Odpady Bioróżnorodność 17

LAUREAT III EDYCJI Woda i ścieki Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii Dla producentów szyb zespolonych, którzy chcą podnieść bezpieczeństwo pracy swoich pracowników oraz chronić środowisko naturalne, oferujemy masy uszczelniające eco pur B i eco pur C. W przeciwieństwie do innych występujących na rynku mas, eco pur C nie zawiera niebezpiecznych dla zdrowia i środowiska, szkodliwych ftalanów i toksycznej rtęci, a drogi i deficytowy składnik poly-bd zastąpiono alternatywnymi polimerami. Z kolei eco pur B, jako jedyna masa dostępna na rynku, nie zawiera również izocyjanianów. eco pur C to dwukomponentowa poliuretanowa masa uszczelniająca do szyb zespolonych. Służy do zabezpieczania wnętrza szyb przed dostępem wilgoci, utrzymania jak najdłużej gazu obojętnego (argonu) oraz trwałego połączenia szkła z elementami dystansowymi. W produkcji eco pura C zastosowano związki metaloorganiczne, które nie są toksyczne dla środowiska naturalnego i nie kumulują się w organizmach żywych. Dodatkowo produkt nie zawiera szkodliwych ftalanów. eco pur C posiada niezbędne atesty i certyfikaty m.in. IFT Rosenheim w Niemczech, IKATES w Czechach, CEKAL/CEBTP Solen we Francji, TNO w Holandii, czy GOST w Rosji. eco pur B jest w pełni ekologiczną masą uszczelniającą, redukującą zagrożenia przy produkcji i stosowaniu. Łączy zalety poliuretanów, tiokoli i silikonów. W jego produkcji zastosowano polimery hybrydowe, a proces produkcyjny jest zgodny z normą EN 1279-4. Obie masy powstały w wyniku współpracy profesjonalnego zespołu chemików eco in z ośrodkami badawczymi m. in. Politechniką Radomską, Instytutem Szkła i Ceramiki, Instytutem Chemii Przemysłowej, Instytutem Inżynierii eco pur C: Zapewnienie ciągłości dostaw - uniezależnienie się od reglamentacji polimeru poly-bd. Ograniczenie kosztów utylizacji odpadów i gotowego produktu - redukcja niebezpiecznych składników. Ograniczenie kontaktu pracowników i użytkowników z substancjami niebezpiecznymi. eco pur B: Skład neutralny dla środowiska - brak oznakowania dla substancji niebezpiecznych w Unii Europejskiej. Neutralny odpad - brak dodatkowych opłat za składowanie substancji niebezpiecznych. Wysoka tolerancja mieszania składników A:B. Materiałów Polimerowych i Barwników oraz Instytutem Metali Nieżelaznych. Są one z powodzeniem wykorzystywane m.in. w państwach Wspólnoty Państw Niepodległych, Unii Europejskiej, w Mołdawii, na Białorusi, Litwie, Ukrainie i w Rosji. Magdalena Kamińska 02-920 Warszawa, ul. Powsińska 18 tel./faks: + 48 22 651 68 14 tel. kom.: +48 601 470 401 e-mail: magda@ecoin.pl; biuro@ecoin.pl www.ecoin.pl 18

LAUREAT III EDYCJI Dla firm budowlanych i deweloperów, wykonujących budynki mieszkalne, którzy chcą włączyć do swojej oferty trwałe, tanie w utrzymaniu budynki pasywne i energooszczędne, oferujemy kompletną technologię budowlaną IZODOM. Rozwiązanie IZODOM pozwala na szybkie budowanie wysokiej jakości trwałych budynków oszczędzających energię, bez konieczności wynajmowania kosztownego sprzętu budowlanego lub zatrudniania dodatkowych specjalistów. Budynki mieszkalne powinny być trwałe, estetyczne, komfortowe i tanie w utrzymaniu. Komfort wymaga odpowiedniego mikroklimatu - ciepła zimą i przyjemnego chłodu latem. Czy koszty ogrzewania i klimatyzacji takiego budynku muszą być wysokie? Czy budowa musi być długotrwała, skomplikowana i kosztowna? Odpowiedzią jest technologia IZODOM, dająca lokalnym firmom budowlanym możliwość budowy budynków jednorodzinnych i wielopiętrowych, w których wydatki na ogrzewanie i klimatyzację mogą być nawet dziesięciokrotnie niższe, niż w rozwiązaniach tradycyjnych. IZODOM, działając od 1991 roku na 28 rynkach Europy, Azji i Afryki, opracował komplet materiałów do budowy fundamentów, ścian, stropów i izolacji dachów, który idealnie sprawdza się wszędzie tam, gdzie brak jest wykwalifikowanych robotników i trudno o ciężki sprzęt budowlany. Duże i lekkie elementy pozwalają na prowadzenie prac budowlanych nawet pięć razy szybciej, niż przy użyciu tradycyjnej technologii, a do rozpoczęcia budowy wystarczą szkolenia oferowane przez firmę IZODOM. Nasze referencje to ponad 17.000 budynków, które zbudowano m.in. w Niemczech, Francji, Skandynawii, Rosji i na Ukrainie. W Zjednoczonych Domy w technologii IZODOM są dziesięciokrotnie tańsze w ogrzewaniu i klimatyzacji, zimą jest w nich ciepło, a latem przyjemnie chłodno. Trwałość budynków szacowana jest na ponad 100 lat. Domy nadają się do wznoszenia w strefach sejsmicznych, do 6 stopni w skali Richtera. IZODOM pozwala lokalnym firmom budować nawet pięć razy szybciej, bez dodatkowych inwestycji w sprzęt, czy nowych specjalistów. Emiratach Arabskich w naszej technologii zbudowano 3.000 willi, a w Maroku - pałac Rodziny Królewskiej, liczący 10.000 m2 powierzchni użytkowej. Firma posiada dopuszczenia i certyfikaty budowlane wymagane przez Unię Europejską, certyfikat ISO 9001:2008 oraz bardzo bogaty zbiór materiałów informacyjnych dla konstruktorów. Zapraszamy do bezpłatnych konsultacji i wycen Państwa projektów budowlanych my nie narzucamy budowy według naszych projektów, tylko dostosowujemy technologię do lokalnej architektury i warunków klimatycznych. Dla odpowiednio dużych projektów możemy uruchomić lokalną wytwórnię produktów IZODOM. Jakub Wójcik IZODOM 2000 POLSKA Sp. z o.o. 98-220 Zduńska Wola, ul. Ceramiczna 2 tel.: +48 43 823 41 88, fax. +48 43 823 23 68 e-mail: biuro@izodom2000polska.com www.izodom2000polska.com Woda i ścieki Oszczędność energii Powietrze OZE Odpady Bioróżnorodność 19

LAUREAT III EDYCJI Woda i ścieki Bioróżnorodność Odpady OZE Powietrze Oszczędność energii System LMS pozwala dostawcom mediów, zarządcom budynków, deweloperom oraz właścicielom domów, mieszkań, budynków komercyjnych i obiektów użyteczności publicznej oszczędzać energię. Dzięki łączności radiowej, pozwala na zdalny odczyt danych oraz obniżenie kosztów. LMS otwiera okno na świat inteligentnej i ekologicznej automatyki. Wykorzystuje bezprzewodowe, miniaturowe sterowniki, które można zamontować w urządzeniach odpowiedzialnych za sterowanie ogrzewaniem, oświetleniem, systemem alarmowym, czy przeciwpożarowym, a także w licznikach wody, gazu itp. Urządzenia wyposażone w sterownik LMS zyskują na funkcjonalności i energooszczędności za sprawą inteligentnych pomiarów i sterowania. Moduły radiowe charakteryzuje niski pobór prądu, a pojedyncza bateria litowa wystarczy nawet na 20 lat pracy modułu. LMS posiada bogate możliwości wykorzystania. System zapewnia możliwość zdalnej kontroli nie tylko właścicielom budynków, ale też operatorom usług, np. gazowni, zakładowi energetycznemu, czy wodociągom. Wartością dodaną systemu jest możliwość jego ciągłego rozwoju. Wiąże się to ze stałym udoskonalaniem oprogramowania oraz tworzeniem nowych elementów, w zależności od obszaru zastosowania oraz indywidualnych potrzeb klientów. LMS jest wykorzystywany m.in. do sterowania urządzeniami grzewczymi moduł systemu odczytuje stany poszczególnych urządzeń, na przykład klamek Niezawodność - otwartość, stabilność, duży zasięg i szyfrowana transmisja danych. Innowacyjność inteligentne sterowniki o stale doskonalonej funkcjonalności i możliwościach zastosowania. Ekologia niskie zużycie energii i praca na jednej baterii nawet przez 20 lat. okiennych i podejmuje decyzje o włączeniu lub wyłączeniu ogrzewania lub klimatyzatora, czy regulacji temperatury. Firma LARS działa od 1985 roku. Dzięki doświadczeniu, znajomości branży, oraz chęci ciągłego rozwoju i wychodzenia naprzeciw wymaganiom klientów, tworzy rozwiązania, dzięki którym obiekty mieszkalne i użytkowe są bardziej inteligentne, komfortowe i ekologiczne. LARS Andrzej Szymański 60-434 Poznań, ul. Człuchowska 12 tel.: +48 61 840 40 40 e-mail: trade@lars.pl www.lars.pl 20