Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 1/7 1. IDENTYFIKACJA SUBSTANCJI, PRODUCENTA I DYSTRYBUTORA Nazwa produktu: Wzór chemiczny: Inne nazwy: Producent: Dystrybutor: Siarczan(VI) manganu(ii) jednowodny MnSO4.H2O 2. SKŁAD I INFORMACJA O SKŁADNIKACH Składniki stwarzające zagroŝenie: Nazwa chemiczna siarczan(vi) manganu(ii) jednowodny 3. IDENTYFIKACJA ZAGROśEŃ Symbol Zwroty % Nr CAS Nr WE ostrzegawczy zagroŝenia (R)* wag. 100 7785-87-7 232-089-9 Xn, N 48/20/22-51/53 Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Xn N ZagroŜenie poŝarowe: Substancja stała, niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy. ZagroŜenie toksykologiczne: Działa szkodliwie w przypadku naraŝenia drogą oddechową i po spoŝyciu; stwarza powaŝne zagroŝenie zdrowia w następstwie ZagroŜenie ekotoksykologiczne: 4. PIERWSZA POMOC naraŝenia długotrwałego. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. Uwaga: W pierwszej kolejności naleŝy wyprowadzić poszkodowaną osobę ze skaŝonego siarczanem(vi) manganu(ii) jednowodnym środowiska. UłoŜyć na lewym boku z głową skierowaną w dół. Następstwa wdychania: 1. Zapewnić dopływ świeŝego powietrza. UłoŜyć poszkodowaną osobę w pozycji półleŝącej. 2. Zapewnić pomoc lekarską. Następstwa połknięcia: 1. Doraźna pomoc przy ostrych zatruciach polega na płukaniu woda ust a następnie Ŝołądka wodą z dodatkiem duŝej ilości węgla aktywnego i tlenku magnezu a następnie przez podanie środka przeczyszczającego. 2. Do chwili odtransportowania do szpitala choremu zapewnić spokój, leŝenie i ciepło. SkaŜenie oczu: 1. SkaŜone oczy delikatnie oczyścić mechanicznie. Następnie oczy naleŝy obficie i długo przemywać tylko zimną wodą, starając się wywijać powieki. Wpuścić 1-2 krople oleju rycynowego dla złagodzenia bólu. Oczy osłonić gazą. Zapewnić pomoc okulisty. 2. Zapewnić pomoc okulisty. SkaŜenie skóry: 1. Zdjąć skaŝone ubranie. Oczyścić mechanicznie skaŝoną skórę, przemyć duŝą ilością wody, następnie alkoholem oraz wodą z łagodnym mydłem. 2. W przypadku gdy podraŝnienie skóry nie przemija, skonsultować się z lekarzem dermatologiem.
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 2/7 5. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU POśARU Szczególne zagroŝenia: Środki gaśnicze: Zalecenia szczegółowe: Substancja stała, niepalna. W ogniu wydzielają się toksyczne gazy, pary i dymy. Zgodne z naturą poŝaru sąsiednich obiektów. Brak 6. POSTĘPOWANIE W PRZYPADKU NIEZAMIERZONEGO UWOLNIENIA DO ŚRODOWISKA Zalecenia ogólne: W przypadku wydostania się siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego do środowiska, skaŝony teren naleŝy wyizolować z otoczenia, a poza jego obręb wyprowadzić osoby postronne. W pierwszej kolejności odciąć źródło skaŝania środowiska. W razie potrzeby wezwać ekipy ratownicze. Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. Środki ochrony osobistej: Unikać kontaktu z uwolnionym siarczanem(vi) manganu(ii) jednowodnym. Stosować ubrania ochronne z tkanin zwartych, rękawice ochronne, okulary ochronne w szczelnej obudowie, ochrony dróg oddechowych przed pyłami. NaleŜy pamiętać o ograniczonym czasie działania ochronnego filtrów cząsteczkowych (filtr cząsteczkowy oznaczony kolorem białym i symbolem P2). Zalecenia szczegółowe: Starać się odciąć źródło skaŝenia środowiska (uszczelnić uszkodzone opakowanie i umieścić w opakowaniu awaryjnym). Nie wolno uŝywać wody do usuwania pozostałości. Zabezpieczenie środowiska: Chronić źródła wody oraz kanalizację. W czasie działań oczyszczających unikać wzbijania się pyłu. W przypadku skaŝenia wód powiadomić odpowiednie władze. SkaŜony grunt podlega wymianie. Metody utylizacji: Unieszkodliwianie na drodze chemicznej - zgodnie wymogami przepisów prawa krajowego. 7. POSTĘPOWANIE Z SUBSTANCJĄ I JEJ MAGAZYNOWANIE Zapobieganie zatruciom: Zapobieganie poŝarom / wybuchom: Podczas stosowania siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego nie jeść, nie pić, unikać kontaktów z siarczanem(vi) manganu(ii) jednowodnym, unikać wdychania pyłów i par przestrzegać zasad higieny osobistej, stosować odzieŝ i sprzęt ochrony osobistej, pracować w wentylowanym pomieszczeniu. Substancja niepalna. Nie wymaga szczególnego trybu postępowania w tym zakresie. Magazynowanie: W oryginalnych, właściwie oznakowanych opakowaniach w magazynie materiałów szkodliwych, wyposaŝonych w instalację wentylacyjną. Przechowywać w odpowiednio zabezpieczonych pomieszczeniach. Na terenie magazynu przestrzegać zakazu palenia, spoŝywania posiłków, otwartego ognia i narzędzi iskrzących. Zasady magazynowania określa norma PN-89/C-81400. Metody postępowania Za odpad moŝna uznać siarczan(vi) manganu(ii) jednowodny, który w
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 3/7 z odpadami: Ŝadnej postaci nie nadaje się do zagospodarowania. Odpadowy siarczan(vi) manganu(ii) pięciowodny odstawiany jest do miejsca wskazanego przez słuŝbę ochrony środowiska celem utylizacji. 8. KONTROLA NARAśENIA I ŚRODKI OCHRONY INDYWIDUALNEJ Rozwiązania techniczne: Ogólne - niezbędne do prawidłowego przewozu, magazynowania i stosowania siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego. Sprawna wentylacja. Osobiste wyposaŝenie ochronne: Ręce: Oczy: Drogi oddechowe: Skóra i ciało: Ogólne środki ochrony: Ochrony zbiorowe: Higiena pracy: Rękawice z tworzywa powlekanego. Okulary ochronne w szczelnej obudowie (oprawa z tworzywa sztucznego). Ochrony dróg oddechowych w przypadku pracy w atmosferze z pyłami siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego (z filtrem cząsteczkowym oznaczonym kolorem białym i symbolem P2). Ubrania ochronne ze zwartej tkaniny. Fartuchy ochronne. Wentylacja na stanowiskach pracy w obiektach zamkniętych. Zdroiki w pobliŝu stanowisk pracy. Obowiązują przepisy ogólne przemysłowej higieny pracy. Zanieczyszczone ubranie wymienić. Po pracy wymyć powierzchnię ciała oraz oczyścić ochrony osobiste. Nie jeść, nie pić, nie palić, nie zaŝywać leków podczas pracy. Zapobieganie zagroŝeniom: Tam gdzie występuje moŝliwość pojawienia się niebezpiecznych stęŝeń par lub aerozoli pochodzących z siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego, wprowadzić zraszanie rozproszoną wodą. Obowiązujące w Polsce najwyŝsze dopuszczalne stęŝenie (mg/m 3 ) w środowisku pracy: Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769). NDS - brak 9. WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE Masa cząsteczkowa: Postać fizyczna, barwa, zapach: Gęstość: Temperatura topnienia: Temperatura wrzenia: Rozpuszczalność w wodzie i innych rozpuszczalnikach: Stopień zagroŝenia wód: 169,02 g/mol Siarczan(VI) manganu(ii) jednowodny jest uwodnionym związkiem manganu dwuwartościowego. W warunkach normalnych jest ciałem stałym, krystalicznym, o barwie róŝowej. Higroskopijny. 3,0g/cm³ 57-117ºC (spowodowane utratą wody krystalicznej, a powyŝej następuje rozkład termiczny). W czasie ogrzewania, powyŝej 850ºC następuje rozkład, podczas którego wydzielają się toksyczne dymy ditlenku i tritlenku siarki oraz tlenek manganu(ii). Dobrze rozpuszcza się w wodzie (w temperaturze 20ºC 762 g/1) i w metanolu. Smak metaliczny. Substancja higroskopijna. DuŜy
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 4/7 Inne: Siarczan manganu(ii) jednowodny stosowany jest jako m.in. jako odczynnik laboratoryjny i tzw. mikronawóz wnoszący mikroelementy do nawozów ogrodniczych lub do premiksów. 10. STABILNOŚĆ I REAKTYWNOŚĆ Reaktywność i stabilność: Właściwości korozyjne: W warunkach normalnych siarczan(vi) manganu(ii) jednowodny jest chemicznie stabilną substancją. Słabe 11. INFORMACJE TOKSYKOLOGICZNE Drogi naraŝenia człowieka: Wdychanie pyłów, spoŝycie, kontakt pyłu z oczami i ze skórą. Kontakt z roztworami. Informacja ogólna: Literatura przedmiotu jest uboga w doniesienia o szkodliwym działaniu siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego na organizm człowieka. Znana jest łatwość przechodzenia tego związku do organizmów Ŝywych. Wiadomo jest, Ŝe w przypadku naraŝenia zawodowego, siarczan(vi) manganu(ii) jednowodny powoduje przede wszystkim zatrucia przewlekłe. Działanie miejscowe: Wdychanie pyłów i par: DuŜe stęŝenie w postaci pyłów lub dymów prowadzi do podraŝnienia dróg oddechowych i do tzw. manganowego zapalenia płuc. Uszkodzony zostaje układ nerwowy, wątroba, nerki, jądra. SpoŜycie: W wyniku spoŝycia siarczanu(vi) manganu(ii) jednowodnego pojawia się pieczenie w gardle z nudnościami, wymiotami i biegunką. W wymiocinach i kale moŝe pokazać się krew. W cięŝkich przypadkach zdarza się uszkodzenie wątroby i nerek. Jako powikłanie mogą pojawić się drgawki. Kontakt z oczami: MoŜe wystąpić groźne podraŝnienie, zaczerwienienie i ból. Istnieje groźba wystąpienia poparzenia chemicznego. Kontakt ze skórą: Pojawia się ostry bó1 i zaczerwienienie. W cięŝkich przypadkach ma miejsce poparzenie chemiczne. W następstwie przewlekłego naraŝenia zawodowego: u osób naraŝonych stwierdzana jest apatia, ból głowy, brak łaknienia, osłabienie w kończynach, drŝenie. Następnie ujawniać się mogą zaburzenia psychomotoryczne, dochodzące do sztywności ruchowej. Pojawiają się stany euforii i halucynacje. Przewlekłe, długotrwałe zatrucia mogą być nieodwracalne i mogą być przyczyną niezdolności do wykonywania pracy. 12. INFORMACJE EKOLOGICZNE Działanie na organizmy wskaźnikowe: Ryby: Sole manganu przypuszczalnie działają toksycznie na system nerwowy ryb. Pierwsze objawy występują w roztworach doświadczalnych z siarczanem manganu przy stęŝeniu 0,5 g/dm³mn++. Dwukrotnie większe stęŝenie siarczanu manganu jest śmiertelne. NiŜsze organizmy: Siarczan manganu(ii) jest dla mikroorganizmów mniej szkodliwy. Nawet w 0,1% roztworze Infusoria po 24h przypuszczalnie nie odniosły Ŝadnych szkód. Stopień zagroŝenia wód: duŝy 13. POSTĘPOWANIE Z ODPADAMI Metody unieszkodliwiania: Zgodnie z ustawą z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz.U.62 poz. 628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz. 1206) Zawartość opakowania wg: rodzaju 06 03 99 inne, nie wymienione odpady
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 5/7 Opakowania wg: rodzaju 15 01 02 opakowania z tworzyw sztucznych rodzaju 15 01 07 opakowania ze szkła Sposób likwidacji (D10) - termiczne przekształcanie odpadów w instalacjach lub urządzeniach zlokalizowanych na lądzie. ZuŜyte opakowania dostarczać do uprawnionych do ich przerabiania przedsiębiorstw. Opakowania opróŝnić całkowicie. 14. INFORMACJE O TRANSPORCIE Siarczan(VI) manganu(ii) jednowodny nie jest klasyfikowany jako substancja niebezpieczna w myśl przepisów transportowych ADR/RID/IMDG-CODE/IATA/ICAO. Nie podlega ograniczeniom wynikającym z tych przepisów. 15. INFORMACJE DOTYCZĄCE PRZEPISÓW PRAWNYCH Substancja została zaklasyfikowana jako niebezpieczna zgodnie z obowiązującym prawem. Na etykietach naleŝy umieścić następujące informacje: Symbole ostrzegawcze na opakowaniach jednostkowych Napis ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych R 48/20/22 R 51/53 Xn N Produkt szkodliwy. Niebezpieczny dla środowiska. Zwroty wskazujące rodzaj zagroŝenia Działa szkodliwie w przypadku naraŝenia drogą oddechową i po spoŝyciu; stwarza powaŝne zagroŝenie zdrowia w następstwie naraŝenia długotrwałego. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. S 2 S 22 S 61 Zwroty określające warunki bezpiecznego stosowania Chronić przed dziećmi. Nie wdychać pyłu. Unikać zrzutów do środowiska. Postępować zgodnie z instrukcją lub kartą charakterystyki. Kartę wykonano zgodnie z: Ustawą o substancjach i preparatach chemicznych z dnia 11.01.2001r. (Dz.U.11 poz.84; z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem w sprawie karty charakterystyki substancji niebezpiecznej i preparatu niebezpiecznego. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 3 lipca 2002 r. (Dz. U. Nr 140, poz. 1171) ze zmianą z dnia 14.12.2004r. (Dz.U. 2 z 2005r. poz.2). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 28.09.2005r. w sprawie wykazu substancji niebezpiecznych wraz z ich klasyfikacją i oznakowaniem - ZAŁĄCZNIK (Dz.U.201 poz.1674), (29ATP). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie oznakowania opakowań substancji niebezpiecznych i preparatów niebezpiecznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1679 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 2.09.2003r. w sprawie kryteriów i sposobu klasyfikacji substancji i preparatów chemicznych (Dz. U. Nr 171, poz. 1666 z późniejszymi zmianami). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29.11.2002r. (Dz.U. Nr 217, poz. 1833) w sprawie najwyŝszych dopuszczalnych stęŝeń i natęŝeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy ze zmianą z dnia 1.10.2005r. (Dz.U. 212 poz.1769).
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 6/7 Ustawą z dnia 27.04.2001r. o odpadach, (Dz.U.62 poz.628) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.09.2001r. w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.112 poz.1206), Ustawą z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz.U. 2001 nr 63 poz. 638). Klasyfikacją towarów niebezpiecznych zgodnie z Umową Europejską dotyczącą międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych (ADR). Ustawą z dnia 28 października 2002 r. o przewozie drogowym towarów niebezpiecznych (Dz. U. 2002 nr 199 poz. 1671) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 26.09.1997r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2003 nr 169 poz. 1650) z późniejszymi zmianami. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 30.12.2004 roku w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z 2005r. Nr 11, poz. 86). Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej (Dz. U. Nr 259, poz. 2173). 16. INNE INFORMACJE Chemiczne określenie produktu: Siarczan(VI) miedzi(ii) pięciowodny Xn N R 48/20/22 R 51/53 Normy na sprzęt ochronny: Symbol ostrzegawczy na opakowaniach jednostkowych Produkt szkodliwy. Produkt niebezpieczny dla środowiska. Znaczenie zwrotów zagroŝenia z punktu 2 Działa szkodliwie w przypadku naraŝenia drogą oddechową i po spoŝyciu; stwarza powaŝne zagroŝenie zdrowia w następstwie naraŝenia długotrwałego. Działa toksycznie na organizmy wodne; moŝe powodować długo utrzymujące się niekorzystne zmiany w środowisku wodnym. PN-EN 141:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Pochłaniacze i filtropochłaniacze, wymagania, badanie, znakowanie; PN-EN 344:1996 Wymagania i metody badania obuwia bezpiecznego, ochronnego i zawodowego do uŝytku w pracy. Zmiana A1; PN-EN 166:2002 (U) Ochrona indywidualna oczu. Wymagania; PN-EN 374-3:2004 (U) Rękawice chroniące przed chemikaliami i mikroorganizmami. Wyznaczanie odporności na przenikanie chemikaliów; PN-EN 466:1998 OdzieŜ ochronna. Ochrona przed ciekłymi chemikaliami. Wymagania dotyczące odzieŝy chroniącej przed chemikaliami z połączeniami nieprzepuszczającymi cieczy (typ 3); Powietrze na stanowiskach pracy PN-EN 1540:2004 PN-EN 689:2002 Powietrze na stanowiskach pracy. Terminologia Powietrze na stanowiskach pracy. Wytyczne oceny naraŝenia inhalacyjnego na czynniki chemiczne przez porównanie z wartościami dopuszczalnymi i strategia pomiarowa. Uwaga: UŜytkownik ponosi odpowiedzialność za podjęcie wszelkich kroków mających na celu spełnienie wymogów prawa krajowego. Informacja zawarta w powyŝszej karcie stanowi opis wymogów bezpieczeństwa uŝytkowania preparatu. UŜytkownik ponosi całkowitą odpowiedzialność za określenie przydatności produktu
Data wydania: 21.08.2006 Data aktualizacji: Strona/stron 7/7 do określonych celów. Zawarte w niniejszej karcie dane nie stanowią oceny bezpieczeństwa miejsca pracy uŝytkownika. Karta charakterystyki nie moŝe być traktowana jako gwarancja właściwości preparatu. Produkt nie moŝe być uŝywany bez pisemnej zgody w Ŝadnym innym celu aniŝeli podanym w p.1 karty charakterystyki. Karta charakterystyki jest bezpośrednio przekazywana dystrybutorowi produktu, bez zapewnień lub gwarancji co do kompletności bądź szczegółowości wszystkich informacji lub zaleceń w niej zawartych. Kartę wykonano w Przedsiębiorstwie EKOS S.C. 80-266 Gdańsk, al. Grunwaldzka 209, tel/fax: (0-58)305-37- 46, www.ekos.gda.pl e-mail: ekos@ekos.gda.pl na podstawie informacji i konsultacji uzyskanych od Zamawiającego oraz materiałów z własnej bazy danych. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki są zgodne z aktualnym stanem naszej wiedzy i spełniają warunki prawa krajowego oraz Unii Europejskiej. Informacje zawarte w niniejszej karcie charakterystyki nie są gwarancją parametrów technicznych czy przydatności do określonych zastosowań. * * * * *