Przepisy i dokumenty strategiczne oraz krajowe struktury powołane do walki z handlem ludźmi Departament Analiz i Polityki Migracyjnej 1
Pojęcie handlu ludźmi definicja (art. 115 22 Kk) zachowanie sprawcy metody i środki cel formy wykorzystania Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem: 1. przemocy lub groźby bezprawnej, 2. uprowadzenia, 3. podstępu, 4. wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, 5. nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, 6. udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, w pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. 2
Penalizacja handlu ludźmi Art. 189a. k.k. 1. Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3. 2. Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w 1, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 3
kraj źródłowy kraj tranzytowy Kraj docelowy 4
14 lat przeciwdziałania handlowi ludźmi w Polsce 2003 Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2003-2004 2010 Powstanie Mazowieckiego Zespołu ds. przeciwdziałania handlowi ludźmi 2011 Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2011-2012 2004 Utworzenie Międzyresortowego Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi 2009 Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2009-2010 2013 Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2013-2015 2005 Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2005-2006 2009 Zlecenie zadania publicznego Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi 2014-2016 Powołanie wojewódzkich Zespołów ds. przeciwdziałania handlowi ludźmi 2006 Powstanie Departamentu Polityki Migracyjnej oraz Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi 2007 Krajowy Program Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi na lata 2007-2008 2016 Powstanie Departamentu Analiz i Polityki Migracyjnej oraz Wydziału do Spraw Europejskiej Sieci Migracyjnej i Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi 2016 Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2016-2018 1
Przepisy i dokumenty strategiczne Departament Analiz i Polityki Migracyjnej 6
Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi Organ opiniodawczo-doradczy dla Prezesa Rady Ministrów Utworzony na mocy Zarządzenia nr 23 Prezesa Rady Ministrów z dn. 5 marca 2004 r. Sekretarz Stanu w MSWiA przewodniczący Zespołu Zadania: Ocena realizacji krajowych planów działania przeciwko handlowi ludźmi Proponowanie i opiniowanie podejmowanych działań zmierzających do skutecznego zwalczania i zapobiegania handlowi ludźmi Współpraca z organami administracji rządowej, samorządu terytorialnego oraz organizacjami pozarządowymi 7
Zespół do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi Przewodniczący: Sekretarz/Podsekretarz Stanu w MSWiA Wiceprzewodniczący: Zastępca KGP Sekretarz Zespołu: Zastępca Dyrektora DAiPM w MSWiA Członkowie: MSWiA MSZ MS MRPiPS MZ MEN Szef ABW Komendant Główny Policji Komendant Główny SG Pełnomocnik Rządu ds. Społeczeństwa Obywatelskiego i Równego Traktowania Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców Prokuratura Krajowa Instytucje zaproszone: Kancelaria Prezesa Rady Ministrów Min. Sportu i Turystyki Min. Nauki i Szkolnictwa Wyższego KG Żandarmerii Wojskowej RPO RPD GIP La Strada Po-MOC Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę ITAKA Centrum Poszukiwań Osób Zaginionych Centrum Pomocy Prawnej im. Haliny Nieć YouCanFreeUs IOM 8
Krajowy Plan Działań Przeciwko Handlowi Ludźmi na lata 2016-2018 Przyjęty 17 sierpnia 2016 r. przez Radę Ministrów Cel główny: zapewnienie warunków koniecznych dla skutecznego przeciwdziałania handlowi ludźmi w Polsce i wspierania ofiar tego przestępstwa Cele szczegółowe: podnoszenie świadomości nt. zjawiska handlu ludźmi; podniesienie standardu wsparcia udzielanego ofiarom HL (w tym małoletnim); poprawa skuteczności działań instytucji odpowiedzialnych za ściganie przestępstwa HL poprzez doskonalenie narzędzi prawnych, struktur oraz wdrażanie najlepszych praktyk; podniesienie kwalifikacji przedstawicieli instytucji i organizacji zaangażowanych w przeciwdziałanie HL i wsparcie ofiar tego przestępstwa; pogłębienie wiedzy nt. zjawiska handlu ludźmi i efektywności podejmowanych działań; wzmocnienie współpracy międzynarodowej. 9
Ustawa o cudzoziemcach Reguluje kwestie związane z legalizacją pobytu ofiar i domniemanych ofiar handlu ludźmi: Art. 170 zaświadczenie o domniemaniu, że cudzoziemiec jest ofiarą handlu ludźmi (tzw. czas na zastanowienie) Art. 176 zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi (od 6 mies. do 3 lat) Art. 195 ust. 1 - Zezwolenie na pobyt stały dla ofiar handlu ludźmi. 10
Czas na zastanowienie czas na zastanowienie to 3-miesięczny okres (w przypadku małoletnich: 4-miesięczny), w trakcie którego ofiara przebywa na terytorium Polski legalnie na podstawie zaświadczenia potwierdzającego domniemanie, że jest ofiarą handlu ludźmi mając jednocześnie czas na podjęcie decyzji o współdziałaniu z organami ścigania Art. 170. Cudzoziemcowi, w stosunku do którego istnieje domniemanie, że jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu art. 115 objaśnienie pojęć 22 Kodeksu karnego, wydaje się zaświadczenie potwierdzające istnienie tego domniemania.
Pobyt czasowy w związku z podjęciem współpracy z organami ścigania Art. 176. Zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi udziela się cudzoziemcowi, jeżeli łącznie spełnia on następujące warunki: 1) Przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) Podjął współpracę z organem ścigania właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego; 3) Zerwał kontakty z osobami podejrzanymi i popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego.
Pobyt stały Art. 195. 1. ( ) 5) Zezwolenie na pobyt stały udziela się cudzoziemcowi na czas nieoznaczony, na jego wniosek, jeżeli jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu art. 115 22 kk i: a) przebywał na terytorium RP bezpośrednio przed złożeniem wniosku o udzielenie zezwolenia mu zezwolenia na pobyt stały przez okres nie krótszy niż 1 rok na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi, b) współpracował z organami ścigania w postępowaniu karnym w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 kk, c) ma uzasadnione obawy przed powrotem do państwa pochodzenia, potwierdzone przez prokuratora prowadzącego postępowanie w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 kk. 1
Ustawa o pomocy społecznej Określa formy wsparcia dostępnego dla ofiar handlu ludźmi, w tym cudzoziemców Polakom i obywatelom UE art. 5 i art. 7 pkt 7a Obywatelom państw trzecich art. 5a Art. 7 pkt 7a. Pomocy społecznej udziela się osobom i ich rodzinom w szczególności z powodu potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi. Art. 5a. Prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania oraz zasiłku celowego przysługuje cudzoziemcom przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zaświadczenia, o którym mowa w art. 170 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, lub na podstawie zezwolenia, o którym mowa w art. 176 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach. 14
Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla Ofiar Handlu Ludźmi Zadanie publiczne Ministra SWiA W całości finansowane z budżetu państwa - w 2017 r. przeznaczono 1,1 mln zł Nadzorowane przez Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA Realizacja zadania jest powierzana organizacjom pozarządowym 15
Krajowe struktury powołane do walki z handlem ludźmi Departament Analiz i Polityki Migracyjnej 16
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA główny koordynator polityki przeciwko handlowi ludźmi w Polsce Sekretarz Stanu w MSWiA przewodniczący międzyresortowego Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi Zastępca Dyrektora DAiPM MSWiA sekretarz Zespołu Zadania: obsługa prac międzyresortowego Zespołu do Spraw Zwalczania i Zapobiegania Handlowi Ludźmi, jak również Grupy Roboczej i grup eksperckich, monitorowanie prac związanych z realizacją krajowych planów działań przeciwko handlowi ludźmi, przygotowanie i opracowanie krajowych planów działań, koordynacja procesu gromadzenia analiz, informacji i danych statystycznych nt. zjawiska handlu ludźmi, prowadzenie współpracy międzynarodowej w zakresie handlu ludźmi, nadzór nad wykonywaniem zadań przez Krajowe Centrum Interwencyjno-Konsultacyjne dla ofiar handlu ludźmi (KCIK), prowadzenie portalu internetowego www.handelludzmi.eu. 17
Policja Wydział dw. z handlem ludźmi w Biurze Kryminalnym Komendy Głównej Policji; zadania: Zwalczanie przestępczości związanej z handlem ludźmi, pedofilią i pornografią dziecięcą Zespoły dw. z Handlem Ludźmi w Wydziałach Kryminalnych w Komendach Wojewódzkich Policji Stosowanie Algorytmu postępowania dla funkcjonariuszy organów ścigania w przypadku ujawnienia przestępstwa handlu ludźmi Koordynatorzy w Wydziałach Prewencyjnych w Komendach Wojewódzkich Policji 18
Straż Graniczna Zespół ds. stałego monitoringu i koordynacji działań Straży Granicznej w zakresie zapobiegania i zwalczania przestępstwa handlu ludźmi w Komendzie Głównej Straży Granicznej, zadania: Koordynacja realizacji przez SG krajowego planu działań Sekcja ds. nielegalnej migracji i handlu ludźmi w Zarządzie Operacyjno- Śledczym Komendy Głównej Straży Granicznej; zadania: Koordynacja i nadzór nad działaniami podejmowanymi przez SG w zakresie prowadzenia śledztw Nieetatowi koordynatorzy w wydziałach operacyjno-śledczych w oddziałach Straży Granicznej 19
Prokuratura Krajowa Departament do Spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji: Koordynacja działań Prokuratury w zakresie zwalczania handlu ludźmi Specjalny prokurator-koordynator ds. handlu ludźmi Prokuratorzy konsultanci w zakresie handlu ludźmi w prokuraturach apelacyjnych Urząd do Spraw Cudzoziemców Zadanie: wstępna identyfikacja potencjalnych ofiar handlu ludźmi wśród cudzoziemców, którzy ubiegają się o ochronę międzynarodową w Polsce Nieetatowy koordynator ds. handlu ludźmi w Departamencie Postępowań Uchodźczych UdsC Państwowa Inspekcja Pracy Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemców Współpraca ze Strażą Graniczną w kwestii wspólnych kontroli w zakładach pracy, gdzie zatrudnieni są cudzoziemcy 20
Wojewódzkie zespoły do spraw przeciwdziałania handlowi ludźmi Członkowie: Koordynator w UW Lokalny przedstawiciel Policji Lokalny przedstawiciel inspekcji pracy Lokalny przedstawiciel pomocy społecznej Prokurator Lokalne organizacje pozarządowe zespoły zostały utworzone w ramach projektu współfinansowanego z Funduszy Norweskich pn. Poprawa współpracy w zakresie krajowych struktur powołanych do walki z handlem ludźmi 21
Dziękuję za uwagę Adam Knych zastępca dyrektora Departament Analiz i Polityki Migracyjnej MSWiA 22