Procedury współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami mogącymi mieć styczność z problemem handlu ludźmi

Transkrypt

1 Wojewódzki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi Procedury współpracy pomiędzy instytucjami i organizacjami mogącymi mieć styczność z problemem handlu ludźmi 1 marzec 2016 r.

2 2 Wojewódzki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi podczas opracowywania procedur. Jesionka, marzec 2016 r.

3 Spis treści: Wstęp 4 I Krótka charakterystyka województwa lubuskiego w kontekście problemu handlu ludźmi 6 II Podstawowe informacje na temat problematyki handlu ludźmi 9 III Profil, identyfikacja i postępowanie z ofiarami handlu ludźmi 16 IV Tryb postępowania w przypadku powzięcia podejrzenia o zaistnieniu przestępstwa handlu ludźmi 24 3 V Podstawy prawne i kompetencje kluczowych służb i instytucji w zakresie identyfikacji, zwalczania handlu ludźmi i pomocy jego ofiarom 33 Zakończenie 47

4 Wstęp Szanowni Państwo! Oddajemy w Państwa ręce broszurę opracowaną przy współpracy i konsultacji członków Wojewódzkiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi w ramach projektu Lubuski alians służb mundurowych i cywilnych wobec handlu ludźmi i przestępczości transgranicznej dofinansowanego przez Norweski Mechanizm Finansowy. 4 Wojewódzki Zespół ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi został powołany jako drugi zespół w Polsce Zarządzeniem Wojewody Lubuskiego z dnia 19 maja 2014 r. celem usprawnienia organizacji działalności prewencyjnej, wsparcia i reintegracji ofiar handlu ludźmi oraz pobudzania aktywności lokalnych samorządów oraz organizacji pozarządowych w tym zakresie. W skład Zespołu weszło ponad 20 przedstawicieli służb i instytucji mających styczność z problematyką m.in.: Policji, Prokuratury, Straży Granicznej, pomocy społecznej, Sądów, Kuratorium Oświaty, Izby Celnej, Państwowej Inspekcji Pracy, wybranych wydziałów LUW, Wojewódzkiego Urzędu Pracy, organizacji pozarządowych. Działalność Zespołu została włączona w projekt Lubuski alians, realizowany w okresie od marca 2015 r. do marca 2016 r., mający na celu poprawę zdolności służb mundurowych i cywilnych do zapobiegania i zwalczania zorganizowanej przestępczości oraz w zakresie przeciwdziałania handlowi ludźmi, w szczególności profilaktyki zjawiska oraz wspierania jego ofiar na terenie województwa lubuskiego. Dzięki temu m.in. możliwe było wspólne opracowanie oraz publikacja niniejszego materiału. Prezentowana publikacja ma na celu poszerzenie wiedzy przedstawicieli służb i instytucji, którzy w codziennej pracy zawodowej mogą zetknąć się z przypadkami handlu ludźmi, na temat symptomów zjawiska, identyfikowania jego ofiar, kompetencji służb i instytucji w zakresie przeciwdziałania i zwalczania handlu ludź-

5 mi, obowiązujących przepisów prawa, a dzięki temu ułatwienie podjęcia działań, które doprowadzą do powstrzymania procederu i udzieleniu pomocy osobom nim dotkniętym. Broszura zawiera podstawowe informacje na temat problematyki handlu ludźmi, profilu, identyfikacji i postępowania z jego ofiarami, wskazuje tryb postępowania w przypadku powzięcia podejrzenia o zaistnieniu tego przestępstwa, a także podstawy prawne i kompetencje kluczowych służb i instytucji w zakresie identyfikacji, zwalczania handlu ludźmi i pomocy jego ofiarom. Wojewoda Lubuski autor projektu Lubuski alians oraz członkowie Wojewódzkiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi wyrażają nadzieję, że informacje zawarte w niniejszym opracowaniu okażą się przydatne w Państwa codziennej praktyce zawodowej, oraz że przyczynią się do zacieśniania współpracy z partnerskimi instytucjami na polu identyfikacji i ochrony osób zagrożonych i dotkniętych handlem ludźmi przestępstwem tak destrukcyjnym dla życia i zdrowia jednostek oraz całego społeczeństwa. 5

6 I Krótka charakterystyka województwa lubuskiego w kontekście problemu handlu ludźmi 1 Województwo lubuskie jest położone w zachodniej Polsce. Usytuowanie geograficzne sprzyja współpracy w wielu dziedzinach, a także umożliwia mieszkańcom województwa korzystanie z zasobów zarówno innych województw, jak i tych znajdujących się po drugiej stronie granicy. Przez województwo lubuskie przebiegają dwa ważne szlaki komunikacyjne: autostrada A2, która przecina region w kierunku wschód-zachód oraz droga ekspresowa S3, która przecina region w kierunku północ-południe. 6 Pod względem liczby ludności województwo lubuskie jest najmniejszym polskim województwem. Mieszka w nim 2,6% ogółu mieszkańców kraju. W pierwszej połowie 2015 r. liczba ludności wynosiła osób. Województwo lubuskie od lat boryka się z deficytem migracyjnym, co oznacza, że więcej osób wyjeżdża z województwa niż do niego przyjeżdża. Głównie wyjeżdżają osoby w wieku lat, czyli te o najwyższym potencjale życiowym. Województwo lubuskie jest jednym z tych, które odnotowało relatywnie dużo niekorzystnych zjawisk po transformacji systemowej w 1989 roku. Chodzi przede wszystkim o zanikanie przemysłu oraz likwidowanie dużych przedsiębiorstw państwowych. Dodatkowo likwidacji uległy PGR-y, które w tym rejonie (słabo zaludnionym) były dość liczne i były niemal jedynym pracodawcą dla ludności terenów wiejskich. To dlatego w niektórych okresach bezrobocie w tym obszarze sięgało 30% aby teraz osiągnąć poziom zbliżony do krajowego (ok. 10%). 1 Informacje pochodzą z Ekspertyzy opracowanej w 2015 r. przez prof. Zbigniewa Lasocika z Ośrodka Badań Handlu Ludźmi Uniwersytetu Warszawskiego.

7 Jednym ze sposobów przystosowania się do takiej sytuacji była z jednej strony migracja do sąsiednich Niemiec, która jednak nigdy nie osiągnęła takich rozmiarów, jak w województwach Polski południowej. Natomiast specyficznym sposobem radzenia sobie z trudnościami życia codziennego była tzw. juma, czyli dobrze zorganizowany system kradzieży sklepowych w Niemczech. Juma była czymś więcej niż tylko działalnością kryminalną, była formą organizacji i aktywizacji wielu osób i środowisk. Specyfika województwa lubuskiego polega na tym, że większość ofiar (ok. 80%) to Polacy, którzy są werbowani do pracy w Niemczech i tam oszukiwani i rozmaicie wykorzystywani. Modus operandi sprawców jest zawsze bardzo podobny: rekruterzy wybierają osoby podatne społecznie i psychicznie, oferują im dobrą pracę za granicą, natomiast na miejscu informują ich o zmianie planów i zmuszają do pracy w seksbiznesie lub do wyłudzania kredytów albo do popełniania drobnych przestępstw. 7 Specyfika handlu ludźmi w województwie lubuskim podlega silnym wpływom pobliskich Niemiec. Ten wpływ jest różny. Wiemy także, że województwo lubuskie jest obszarem tranzytowym dla ofiar przymusowej prostytucji i pracy przymusowej ze Wschodu do Niemiec, a dalej do Francji i Holandii. Organizatorami tego handlu są Romowie różnego obywatelstwa, a także Polacy i Niemcy. Wykorzystywane kobiety to najczęściej Ukrainki i Białorusinki. Województwo jest miejscem oddziaływania grup przestępczych z Berlina i okolic. Najczęściej są to gangi romsko-bułgarsko-tureckie, które są silne związkami etnicznymi, a także mają swoją specyfikę, bo posługują się rzadkimi językami bałkańskimi. W związku z bliskością Niemiec w województwie występują dwa zjawiska. Pierwsze to turystyka seksualna, a drugie to handel przygraniczny. Wzdłuż granicy istnieje sieć klubów i agencji towarzyskich nastawionych na obsługę gości z Niemiec. Natomiast wzdłuż drogi A2 starej i nowej na parkingach operują prostytutki drogowe. Drugim zjawiskiem jest handel przygraniczy. Także w okolicach granicy działają bazary obsługujące Niemców. Trud-

8 no dopatrywać się w tym czegoś nagannego, ale doświadczenie uczy, że miejsca masowego handlu także przyciągają różne zjawiska patologiczne. Problemem województwa jest prostytucja: w tym specjalizują się grupy Bułgarskie (Romskie). Ofiary to głównie Polki i Bułgarki pochodzenia romskiego. Na koniec warto odnotować, że województwo lubuskie leży na szlaku przemytniczym z Czech do Skandynawii. Oczywiście przemyt ludzi to nie handel ludźmi, ale wobec masowej fali uchodźctwa w Europie ten szlak może być wykorzystywany bardziej intensywnie, a to może prowadzić do szeregu zjawisk związanych także z handlem ludźmi. 8

9 II Podstawowe informacje na temat problematyki handlu ludźmi Handel ludźmi definicja (art Kodeksu karnego) Handlem ludźmi jest werbowanie, transport, dostarczanie, przekazywanie, przechowywanie lub przyjmowanie osoby z zastosowaniem: 1) przemocy lub groźby bezprawnej, 2) uprowadzenia, 3) podstępu, 9 4) wprowadzenia w błąd albo wyzyskania błędu lub niezdolności do należytego pojmowania przedsiębranego działania, 5) nadużycia stosunku zależności, wykorzystania krytycznego położenia lub stanu bezradności, 6) udzielenia albo przyjęcia korzyści majątkowej lub osobistej albo jej obietnicy osobie sprawującej opiekę lub nadzór nad inną osobą w celu jej wykorzystania, nawet za jej zgodą, w szczególności w prostytucji, pornografii lub innych formach seksualnego wykorzystania, w pracy lub usługach o charakterze przymusowym, w żebractwie, w niewolnictwie lub innych formach wykorzystania poniżających godność człowieka albo w celu pozyskania komórek, tkanek lub narządów wbrew przepisom ustawy. Jeżeli zachowanie sprawcy dotyczy małoletniego, stanowi ono handel ludźmi, nawet gdy nie zostały użyte metody lub środki wymienione w pkt 1-6.

10 Handel ludźmi jest zjawiskiem, które szerzej zaczęto identyfikować w Polsce na początku lat 90 XX wieku. Początkowo Polska była głównie krajem pochodzenia ofiar kobiet wykorzystywanych do pracy w prostytucji w Europie Zach. (RFN, Niderlandy), natomiast obecnie pełni trojaką rolę: kraju pochodzenia polskie ofiary wykorzystywane są przede wszystkim na terenie Europy, identyfikowane są także przypadki wykorzystania na innych kontynentach, kraju tranzytowego rejonu, przez który odbywa się transfer ofiar z Europy Wschodniej i Azji do Europy zachodniej, identyfikowane są także ofiary z Afryki, 10 kraju docelowego ofiary, pochodzące głównie z Bułgarii, Rumunii, Ukrainy, ale także coraz częściej z krajów azjatyckich, są eksploatowane na terytorium Polski. W Polsce identyfikowane są także przypadki handlu wewnętrznego wykorzystania Polaków na terytorium RP. Prawo polskie: Art. 189a kodeksu karnego Handel ludźmi jest zbrodnią! 1 Kto dopuszcza się handlu ludźmi, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat Kto czyni przygotowania do popełnienia przestępstwa określonego w 1 podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

11 Prawo międzynarodowe: Art.4 Dyrektywy 2011/36/UE Państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do zapewnienia, by przestępstwo, o którym mowa w art. 2 (handel ludźmi), podlegało sankcjom karnym w maksymalnym wymiarze co najmniej pięciu lat pozbawienia wolności. Ofiara handlu ludźmi to każda osoba, która w związku z użyciem wobec niej groźby, zastraszania, oszustwa lub innych form przymusu lub podstępu, została wykorzystana do świadczenia usług seksualnych, pornografii, pracy przymusowej, pobrania narządów lub innych form eksploatacji, niezależnie od tego, czy wyraziła na to zgodę, czy nie. 11 Osoby dotknięte handlem ludźmi są ofiarami przestępstwa, a nie przestępcami!!! Praca przymusowa Praca przymusowa lub obowiązkowa oznacza wszelką pracę lub usługi wymagane od jakiejś osoby pod groźbą jakiejkolwiek kary i do których dana osoba nie zgłosiła się dobrowolnie (Artykuł 2 ust. 1 Konwencji Nr 29 MOP dotyczącej pracy przymusowej lub obowiązkowej z 1930 r. Dz. U. z 1959 r., Nr 20, poz. 122). Niewolnictwo Niewolnictwo jest stanem czy położeniem jednostki względem której stosowane jest postępowanie w całości lub w części wynikające z prawa własności (Art. 1 ust. 1 Konwencji w sprawie niewolnictwa z 25 września 1926r. Dz. U. z 1930 r., Nr 6, poz. 48)

12 Niewolnictwo jest stanem zależności, w którym człowiek jest traktowany jak przedmiot własności (Art k.k.). Handel ludźmi i praca przymusowa na świecie - najważniejsze fakty: Skala zjawiska 21 mln ofiar 19 mln ofiar jest wykorzystywanych przez sektor prywatny 2 mln ofiar jest wykorzystywanych przez sektor państwowy 4,5 mln ofiar pracy przymusowej jest wykorzystywana do świadczenia usług seksualnych 12 Ofiary pracy przymusowej wypracowują zysk w wysokości 150 miliardów USD (tylko sektor prywatny) Pracownicy cudzoziemscy najczęściej stają się ofiarami pracy przymusowej. Formy handlu ludźmi: Praca przymusowa Eksploatacja seksualna Niewolnictwo domowe Zmuszanie do popełniania przestępstw Zmuszanie do wyłudzania kredytów i świadczeń socjalnych Zmuszanie do żebrania Handel dziećmi

13 Handel narządami Przymusowy udział w konfliktach zbrojnych (np. Afryka) Rekrutacja ofiar handlu ludźmi KTO/GDZIE? 1. Pośrednik 2. Agencja pracy tymczasowej 3. Krewni i znajomi 4. Zorganizowane grupy przestępcze Giełda pracy (birże) JAK? 1. Lover-boy ( na miłość ) 2. Leasing pracowniczy (praca tymczasowa) 3. Ogłoszenia w prasie, radio etc. 4. Informacje od krewnych i znajomych 5. Porwania 6. Szantaż

14 Metody działania sprawców 1. Oszustwo co do warunków pracy i płacy, rodzaju pracy 2. Dług fikcyjny lub faktyczny 3. Przemoc psychiczna, fizyczna 4. Sprawowanie kontroli nad pracownikiem 5. Postępujące wykorzystywanie 14 Sektory gospodarki a ofiary handlu ludźmi i pracy przymusowej: 1. Sektor usług seksualnych 2. Sektory gospodarki korzystające z taniej siły roboczej i słabo wykwalifikowanych pracowników 3. Prace sezonowe 4. Małe fabryki i warsztaty 5. Tzw. szara strefa 6. W Polsce: a. tzw. seks-biznes b. rolnictwo c. włókiennictwo d. budownictwo

15 e. przetwórstwo rolno-spożywcze f. tzw. pomoc domowa 15

16 III Profil, identyfikacja i postępowanie z ofiarami handlu ludźmi Kto należy do grup szczególnego ryzyka, tj. szczególnie zagrożonych wykorzystaniem w ramach handlu ludźmi osoby prostytuujące się, osoby żebrzące, zwłaszcza żebrzące z dziećmi, osoby zajmujące się handlem obwoźnym, w tym handlem podrabianymi towarami, 16 cudzoziemcy nielegalnie pracujący w Polsce (np. ujawniani podczas kontroli w zakładach pracy), małoletni cudzoziemcy pozostawieni na terytorium RP bez opieki, małoletni podróżujący bez opieki lub w towarzystwie osób dorosłych nie będących ich prawnymi opiekunami, młode osoby poszukujące pracy sezonowej.

17 Kim są ofiary handlu ludźmi? Wbrew stereotypom wśród kobiet i mężczyzn prostytuujących się oraz tych, którzy zostali ofiarami handlu ludźmi znajdują się osoby: pochodzące z rodzin o różnym statusie ekonomiczno-społecznym, o zróżnicowanym poziomie wykształcenia, różnych wyznań, różnych narodowości, władające różnymi językami, zamężne lub żonate, 17 wychowujące dzieci, o różnym poziomie inteligencji, posiadających różne uzdolnienia, zainteresowania. Identyfikacja ofiar handlu ludźmi: Identyfikowanie ofiary handlu ludźmi nie jest łatwe, ponieważ: ofiary mają ograniczony kontakt z otoczeniem zewnętrznym, ofiary są zastraszone, ofiary mogą obawiać się kontaktu z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, status prawny ofiary w kraju docelowym może być nieuregu-

18 lowany, ofiary nie znają języka kraju docelowego lub innego języka obcego, ciągle niewiele wiemy o tym zjawisku, społeczna świadomość istnienia tego zjawiska jest ograniczona, przyzwolenie na wykorzystywanie innych czy słabszych. 18 Wskaźniki ułatwiające identyfikację potencjalnych ofiar handlu ludźmi w kontakcie zawodowym/prywatnym jakie komunikaty/symptomy powinny obudzić czujność profesjonalisty: 1. Dotyczące sfery wolności osobistej: osoba przebywała w zamknięciu, osoba miała ograniczoną swobodę poruszania się (nie mogła chodzić tam, gdzie chciała np. po zakupy), osoba nie mogła kontaktować się z innymi osobami z zewnątrz (w tym z rodziną, znajomymi) lub kontakty te były utrudnione (kontrolowane), osobie został odebrany telefon komórkowy lub karta SIM (lub dostęp do innego komunikatora np. Skype). 2. Dotyczące warunków pobytu/ pracy : osoba mieszkała w bardzo złych warunkach (np. przeludnione

19 miejsce noclegu, utrudniony lub brak dostępu do toalety, sanitariatów, kuchni, brak ogrzewania), osoba nie otrzymywała wystarczającego wyżywienia, osoba pracowała w bardzo złych warunkach (np. praca bez zaplecza sanitarnego, bez środków ochrony osobistej, bez przerw, po kilkanaście godzin na dobę, bez dnia wolnego), osoba nie miała dostępu do zarobionych pieniędzy, osoba ma niekontrolowane lub nieproporcjonalnie wysokie zadłużenie u osoby trzeciej np. za pośrednictwo, za dokumenty, transport, zakwaterowanie, wyżywienie, osoba była zobowiązana zarobić (przekazać pracodawcy) dziennie/tygodniowo z góry ustaloną kwotę Dotyczące dokumentów (tożsamości, podróży): osoba nie dysponowała swoimi dokumentami tożsamości (lub posiadała jedynie ich kopię), osoby trzecie miały dostęp do jej/jego dokumentów tożsamości, osoba była zmuszana do posługiwania się cudzymi lub fałszywymi dokumentami.

20 4. Dotyczące stosowania wobec osoby przymusu: wobec osoby była stosowana przemoc fizyczna lub psychiczna (w tym o charakterze seksualnym), wobec osoby były stosowane groźby karalne (np. grożono zemstą na jej rodzinie/bliskich lub doniesieniem organom ścigania lub znajomym o fakcie wykonywanej pracy), osobę zmuszano do brania narkotyków/leków, picia alkoholu lub udostępniano jej narkotyki. 5. Dotyczące nietypowego zachowania/wyglądu osoby w powiązaniu z innymi niepokojącymi symptomami: 20 osoba ma trudności w sprawnym poruszaniu się lub porusza się w sposób mogący świadczyć o stosowaniu wobec niej przemocy fizycznej, osoba posiada na ciele ślady mogące świadczyć o stosowaniu wobec niej przemocy (np. siniaki, otarcia, blizny), osoba sprawia wrażenie nieobecnej lub zastraszonej, sprawia wrażenie poinstruowanej, osoba unika kontaktu wzrokowego, łatwo popada w skrajne emocje (np. reaguje płaczem i złością), ma widoczne zaburzenia psychiczne.

21 Czego może doświadczać ofiara handlu ludźmi: W czasie wykorzystania i po nim: zespół stresu pourazowego, depresje (różne stadia), lęki, strach, niepokój, zaburzenia snu, odizolowanie, 21 utrata wydajności, brak perspektyw na przyszłość Po powrocie do domu: trudności w wykonywaniu najprostszych prac domowych, trudności w zajmowaniu się i wychowywaniu dzieci, problemy w kontaktach i spotkaniach rodzinnych, przyjacielskich, poczucie bezradności, poczucie winy, wstyd,

22 żal, brak wiary w sprawiedliwość, lęk przed utratą szacunku, zagubienie, samotność, rozpacz, pasywność, przeświadczenie, że nie jest nikomu potrzebna, 22 strach przed podjęciem decyzji oczekiwanie, że inni będą mówić jak postępować, brak wiary w zmianę na lepsze. Zasady przy postępowaniu z potencjalnymi ofiarami handlu ludźmi: Nie szkodzić, Zapewnić bezpieczeństwo i komfort, Zapewnić prywatność, Zapewnić poufność, Przekazywać informacje, Poprosić o świadomą zgodę,

23 Zadawać pytania w sposób rozsądny i wrażliwy, Słuchać uważnie, Zwracać uwagę na sygnały, czy rozmówca nie potrzebuje przerwy, Rozważyć swoje potencjalne uprzedzenia wobec ofiary, Wierzyć, nie osądzać, Zachować profesjonalizm, traktując rozmówcę z szacunkiem i współczuciem, Upewnić się, że rozmówcy czują kontrolę nad własnym ciałem i zachowaniem. Zapewniać ofiary handlu ludźmi o braku ich winy, 23 Przypomnieć ofiarom handlu ludźmi o ich mocnych stronach, Poinformować ofiary handlu ludźmi o prawach do medycznej ekspertyzy sądowej i jej wyników, Poinformować ofiary handlu ludźmi o prawie do otrzymania wszystkich kopii dokumentacji medycznej, W razie potrzeby zapewnić tłumacza.

24 IV Tryb postępowania w przypadku powzięcia podejrzenia o zaistnieniu przestępstwa handlu ludźmi Handel ludźmi jest zbrodnią a w związku z tym jest przestępstwem ściganym z urzędu! Jeśli w pracy zawodowej lub kontakcie prywatnym przedstawiciele służb czy instytucji powezmą informację lub podejrzenie, że mogą mieć do czynienia z przypadkiem handlu ludźmi, mają oni prawny obowiązek powiadomić o tym właściwe organy! Wynika to wprost z Kodeksu postępowania karnego: 24 Art [Zawiadomienie o przestępstwie] 1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub Policję. Przepisy art a-2c oraz art. 156a stosuje się odpowiednio. 2. Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję oraz przedsięwziąć niezbędne czynności do czasu przybycia organu powołanego do ścigania przestępstw lub do czasu wydania przez ten organ stosownego zarządzenia, aby nie dopuścić do zatarcia śladów i dowodów przestępstwa. 3. Zawiadomienie o przestępstwie lub własne dane świadczące o popełnieniu takiego przestępstwa, co do którego obowiązkowe jest prowadzenie śledztwa przez prokuratora, Policja przekazuje wraz z zebranym materiałem niezwłocznie prokuratorowi.

25 Kodeks postępowania karnego 2 przewiduje społeczny i prawny obowiązek powiadomienia o przestępstwie ściganym z oskarżenia publicznego. Przepisy nie przewidują szczególnej formy, w jakiej ma zostać złożone zawiadomienie o przestępstwie. Może ono nastąpić na piśmie lub ustnie do protokołu. W sytuacji, gdy o dokonanym przestępstwie zostanie zawiadomiony prokurator, co do którego nie jest właściwy miejscowo, jest on zobowiązany do zapewnienia niezwłocznego dokonania czynności koniecznych dla zabezpieczenia śladów i dowodów przestępstwa, a następnie przekazania sprawy według właściwości. Analogiczne reguły postępowania w odniesieniu do zawiadomień o przestępstwie obowiązują funkcjonariuszy Policji. Obowiązek społeczny, nieobwarowany żadną sankcją, spoczywa na każdej osobie, posiadającej wiarygodną informację o przestępstwie ściganym z urzędu. 25 Obowiązek prawny dotyczy instytucji państwowych i samorządowych, które zobowiązane są do złożenia zawiadomienia o przestępstwie ściganym z urzędu, o którego popełnieniu dowiedziały się w związku ze swą działalnością. Ważne! Obowiązek zawiadomienia o przestępstwie, przewidziany w art KPK, spoczywa na osobach pełniących funkcje kierownicze w instytucjach państwowych i samorządowych lub też osobach upoważnionych do reprezentowania instytucji. Obowiązkiem pracownika jest jedynie zawiadomić osoby sprawujące funkcje kierownicze. 2 Źródło: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. prof. dr hab. Jerzy Skorupka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015.

26 Sankcję za niewywiązanie się z tych obowiązków może stanowić odpowiedzialność karna za przestępstwo określone w art Kodeksu karnego 3. Ochrona pokrzywdzonego i świadka. Wprowadzona ustawą z r., obowiązującą od r. nowela do art. 304 KPK rozszerzyła ochronę danych dotyczących miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonych i świadków składających zawiadomienie o przestępstwie, ustanawiając zakaz umieszczania w protokole tych danych. Wskazane przepisy przewidują, że dane te zamieszcza się w załączniku do protokołu i przechowuje w odrębnym załączniku adresowym do akt sprawy, do wiadomości organu prowadzącego postępowanie Art KK Funkcjonariusz publiczny, który, przekraczając swoje uprawnienia lub nie dopełniając obowiązków, działa na szkodę interesu publicznego lub prywatnego, podlega karze pozbawienia wolności do lat Jeżeli sprawca dopuszcza się czynu określonego w 1 w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat Jeżeli sprawca czynu określonego w 1 działa nieumyślnie i wyrządza istotną szkodę, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 4 Źródło: Kodeks postępowania karnego. Komentarz, red. prof. dr hab. Jerzy Skorupka, Wydawnictwo C.H. Beck, Warszawa 2015.

27 W PRZYPADKU POWZIĘCIA INFORMACJI LUB PODEJRZENIA, ŻE MAMY DO CZYNIENIA Z OFIARĄ HANDLU LUDŹMI, NIEZWŁOCZNIE PODEJMUJEMY DZIAŁANIA! 1. Można skontaktować się z najbliższą jednostką Policji osobiście lub zadzwonić pod numer telefonu 997 Najlepiej prosić o rozmowę z koordynatorem do walki z handlem ludźmi policjantem służby kryminalnej, śledczej lub prewencyjnej wyznaczonym w każdej Powiatowej/Miejskiej Komendzie Policji do koordynacji i realizacji zadań z zakresu handlu ludźmi, lub 27 Można też się kontaktować z koordynatorem Zespołu do Walki z Handlem Ludźmi w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Gorzowie Wlkp., tel Można też skontaktować się z Komendą Główną Policji Wydziałem do Walki z Handlem Ludźmi tel. zaufania nr handelludzmibsk@policja.gov.pl

28 2. Można powiadomić najbliższą jednostkę Prokuratury osobiście lub telefonicznie. Ważne! Po godzinach urzędowania w sprawach tego wymagających kontakt służbowy z prokuratorem dyżurującym zapewnia właściwa jednostka Policji. 3. Można powiadomić Nadodrzański Oddział Straży Granicznej Straż Granicznej w Krośnie Odrzańskim, najlepiej koordynatora ds. handlu ludźmi, tel lub skorzystać z telefonu zaufania: W przypadku pytań, wątpliwości można skonsultować się ze specjalistami z Krajowego Centrum Interwencyjno-Konsultacyjnego dla Ofiar Handlu Ludźmi prowadzonego przez organizacje pozarządowe, w całości finansowane z budżetu państwa (w 2016 r. jest to Fundacja Przeciwko Handlowi Ludźmi i Niewolnictwu La Strada oraz Stowarzyszenie Po MOC dla Kobiet i Dzieci im. Marii Niepokalanej). Cele Krajowego Centrum: zapewnienie ofierze handlu ludźmi prawa do godnego życia oraz realizacji przysługujących jej praw człowieka, podniesienie świadomości i wiedzy na temat przestępstwa handlu ludźmi zarówno wśród obywateli, jak i przedstawicieli instytucji państwowych oraz samorządowych.

29 Główne zadania Centrum: identyfikacja ofiar handlu ludźmi, interwencja, prowadzenie schroniska dla ofiar handlu ludźmi, opieka nad cudzoziemcami włączonymi do Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi, poradnictwo prewencyjne, konsultacje dla instytucji. Kto może skorzystać z usług oferowanych w ramach Krajowego Centrum: 29 w ramach działań interwencji kryzysowej oraz pracy z ofiarami handlu ludźmi: osoby zidentyfikowane przez organy ścigania jako ofiary handlu ludźmi, w tym również cudzoziemcy włączeni do Programu wsparcia i ochrony ofiary/świadka handlu ludźmi, osoby, które czują się pokrzywdzone przestępstwem handlu ludźmi lub poważnie nim zagrożone, w ramach działań prewencyjnych: instytucje państwowe i samorządowe, instytucje pozarządowe, osoby rozważające wyjazd za granicę w celach nieturystycznych.

30 Warunki skorzystania z pomocy w ramach Centrum: Nawiązanie kontaktu (telefonicznego, mailowego) z organizacją pozarządową prowadzącą Centrum: tel.: 22/ info@kcik.pl Działania prowadzone w ramach Krajowego Centrum 30 całodobowe prowadzenie telefonu zaufania dla ofiar i świadków handlu ludźmi - co oznacza 24-godzinny dostęp do usług Centrum wszystkim zainteresowanym osobom, zarówno obywatelom Polski jak i cudzoziemcom, zapewnienie ofiarom handlu ludźmi realizacji należnych im praw (podniesienie ich wiedzy i świadomości na temat ich sytuacji i przysługujących im praw) oraz zapewnienie dostępu do usług na poziomie profesjonalnym, tj. wspieranie identyfikacji ofiar handlu ludźmi, asystowanie ofierze podczas kontaktu z organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości, wsparcie psychologiczne, konsultacje prawne, zapewnienie obecności tłumacza, transport ofiary na terenie kraju, pomoc w uregulowaniu statusu pobytu na terytorium Polski (dot. cudzoziemców włączonych do Programu wsparcia ), całodobowe świadczenie usług w ramach interwencji kryzysowej, mającej na celu przede wszystkim zniwelowanie u ofiar skutków zagrożenia w jakim się znajdowały (tj. szybkie zapewnienie podstawowych potrzeb materialnych, medycznych, psychologicznych), prowadzenie schroniska dla ofiar handlu ludźmi - zapewnienie bezpiecznego zakwaterowania pod opieką wyspecjalizowanego personelu,

31 wsparcie instytucji państwowych i samorządowych w zakresie identyfikacji ofiar handlu ludźmi i pracy z nimi - tj. udzielanie konsultacji i porad zainteresowanym instytucjom, poradnictwo prewencyjne dla osób prywatnych, jak i instytucji świadczących pomoc ofiarom - tj. udział w warsztatach, seminariach, szkoleniach poświęconych prowadzeniu działalności prewencyjnej, opracowywanie i wydawanie materiałów prewencyjnych (broszur, ulotek), prowadzenie poradnictwa prewencyjnego telefonicznie i internetowo (w tym również prowadzenie strony internetowej o charakterze informacyjnym). 31

32 5. Stowarzyszenia specjalizujące się w problematyce handlu ludźmi 1. Fundacja La Strada (Warszawa) tel. zaufania (22) , strada@strada.org.pl 2. Stowarzyszenie Po MOC (Katowice) tel. (32) , biuro@po-moc.pl Fundacja Dzieci Niczyje (Warszawa) tel , fdn@fdn.pl 4. Fundacja Itaka-Centrum Poszukiwań Ludzi Zaginionych tel , biuro@zaginieni.pl 5. Lubuskie Stowarzyszenie na rzecz Kobiet Baba tel. /fax: , kom , baba@baba.org.pl

33 V Podstawy prawne i kompetencje kluczowych służb i instytucji w zakresie identyfikacji, zwalczania handlu ludźmi i pomocy jego ofiarom 1. Policja Zadania w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstwa handlu ludźmi oraz innych czynów zabronionych z nim związanych wykonują w toku służby policjanci, w szczególności służby kryminalnej, śledczej oraz prewencyjnej. Od czerwca 2015 r. w Policji obowiązuje Zarządzenie Komendanta Głównego Policji w sprawie niektórych zadań wykonywanych przez Policję w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstwa handlu ludźmi oraz innych czynów zabronionych z nim związanych. 33 Zarządzenie to określa zadania poszczególnych służb Policji w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstwa handlu ludźmi oraz innych czynów zabronionych z nim związanych, jak również metody i formy wykonywania zadań w zakresie identyfikacji ofiary przestępstwa handlu ludźmi oraz innych czynów zabronionych z nim związanych. W służbie kryminalnej i śledczej tworzy się komórki organizacyjne Policji właściwe do walki z handlem ludźmi albo wyznacza się koordynatora do walki z handlem ludźmi; w służbie prewencyjnej wyznacza się koordynatora.

34 Do zadań komórki w służbie kryminalnej w komendzie wojewódzkiej Policji należy: 1) rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw handlu ludźmi; 2) nadzorowanie i koordynowanie zadań realizowanych przez komendy powiatowe Policji oraz podległe im jednostki organizacyjne Policji w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi; 3) monitorowanie miejsc zagrożonych popełnieniem przestępstw handlu ludźmi; 34 4) identyfikowanie i wspomaganie procesu identyfikacji ofiar przestępstw handlu ludźmi, prowadzonego przez komórkę lub koordynatora w służbie kryminalnej w podległych jednostkach organizacyjnych Policji; 5) współdziałanie z komórką Komendy Głównej Policji; 6) współpraca i wymiana informacji z innymi komórkami lub koordynatorami w jednostkach organizacyjnych Policji; 7) uczestniczenie w międzynarodowych operacjach, w szczególności udział we wspólnych zespołach śledczych związanych z zapobieganiem i wykrywaniem przestępstw handlu ludźmi; 8) współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi; 9) organizowanie i przeprowadzanie doskonaleń zawodowych w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi.

35 Do zadań komórki albo koordynatora w służbie kryminalnej w komendzie powiatowej Policji w szczególności należy rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw handlu ludźmi: 1) monitorowanie miejsc zagrożonych popełnieniem przestępstw handlu ludźmi; 2) koordynowanie zadań realizowanych przez podległe jednostki organizacyjne Policji w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi; 3) identyfikowanie i wspomaganie procesu identyfikacji ofiar przestępstw handlu ludźmi; 4) współdziałanie z komórką w służbie kryminalnej w komendzie wojewódzkiej Policji; 35 5) niezwłoczne przekazywanie do komórki w służbie kryminalnej w komendzie wojewódzkiej Policji informacji i dokumentów o zaistnieniu przestępstw handlu ludźmi; 6) współpraca i wymiana informacji z koordynatorem w służbie prewencyjnej miejscowej komendy powiatowej Policji; 7) współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi; 8) organizowanie i przeprowadzanie doskonaleń zawodowych w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi.

36 Do zadań koordynatora w służbie prewencyjnej w komendzie wojewódzkiej Policji w szczególności należy: 1) współpraca i wymiana informacji z innymi komórkami lub koordynatorami w jednostkach organizacyjnych Policji; 2) inicjowanie, realizowanie i koordynowanie przedsięwzięć profilaktycznych i prewencyjnych podejmowanych na rzecz ograniczania na terenie działania komendy wojewódzkiej Policji przestępstw handlu ludźmi; 3) uczestniczenie w spotkaniach z przedstawicielami podmiotów pozapolicyjnych; 4) współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi; 36 5) udział w doskonaleniach zawodowych w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi. Do zadań koordynatora w służbie prewencyjnej w komendzie powiatowej Policji w szczególności należy: 1) inicjowanie, realizowanie i koordynowanie przedsięwzięć profilaktycznych i prewencyjnych podejmowanych na rzecz ograniczania na terenie działania komendy powiatowej Policji przestępstw handlu ludźmi; 2) rozpoznawanie miejsc przebywania i gromadzenia się ofiar oraz sprawców przestępstw handlu ludźmi; 3) współpraca i wymiana informacji z innymi komórkami lub koordynatorami w jednostkach organizacyjnych Policji; 4) współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi.

37 Do zadań komórki albo koordynatora w służbie śledczej w szczególności należy: 1) koordynowanie i prowadzenie w służbie śledczej działań ukierunkowanych na rozpoznanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw handlu ludźmi; 2) identyfikowanie i wspomaganie procesu identyfikacji ofiar przestępstw handlu ludźmi; 3) uczestniczenie w międzynarodowych operacjach, w szczególności udział we wspólnych zespołach śledczych związanych z zapobieganiem i wykrywaniem przestępstw handlu ludźmi; 4) współdziałanie z komórką organizacyjną Komendy Głównej Policji; 5) współpraca i wymiana informacji z innymi komórkami lub koordynatorami w jednostkach organizacyjnych Policji; 37 6) współpraca z podmiotami pozapolicyjnymi; 7) organizowanie i przeprowadzanie doskonaleń zawodowych dla policjantów służby śledczej w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw handlu ludźmi.

38 2. Straż Graniczna Podmiot działa na podstawie ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej (Dz. U nr 78 poz. 462 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r., poz z późn. zm.). Do zadań Straży Granicznej należy m.in.: ochrona granicy państwowej na lądzie i morzu; organizowanie i dokonywanie kontroli ruchu granicznego; zapobieganie i przeciwdziałanie nielegalnej migracji; 38 wydawanie zezwoleń na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz; rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców w zakresie właściwości Straży Granicznej, m.in.: przestępstw i wykroczeń dot. przekraczania granicy państwowej i związanych z jej przekraczaniem, przestępstw związanych z powierzaniem wykonywania pracy cudzoziemcom przebywającym wbrew przepisom na terytorium RP oraz przestępstw określonych w art. 189a Kodeksu karnego (handel ludźmi) i w art. 8 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. - Przepisy wprowadzające Kodeks karny (art.1, ust.2 pkt 4, lit. j ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej); zapobieganie przemieszczaniu, bez zezwolenia wymaganego w myśl odrębnych przepisów przez granicę państwową środków odurzających i substancji psychotropowych oraz broni, amunicji i materiałów wybuchowych; przeprowadzanie kontroli legalności wykonywania pracy przez cudzoziemców, prowadzenia działalności gospodarczej przez cudzoziemców, powierzania wykonywania pracy cudzoziemcom.

39 3. Prokuratura Podmiot działa na podstawie ustawy o prokuraturze z dnia 20 czerwca1985r. (Dz.U t.j. ze zm). Do zadań Prokuratury należy: Prowadzenie i nadzorowanie postępowań karnych prowadzonych przez policję i inne organy, których przedmiotem jest handel ludźmi, wnosi akty oskarżenia w tych sprawach i uczestniczy w postępowaniu przed sądem, jako oskarżyciel publiczny. Podmiot posiada możliwość zapewnienia pomocy prawnej ofierze handlu ludźmi w ramach uprawnień przewidzianych przepisami - Informacja o uprawnieniach. Przyznanie statusu osoby pokrzywdzonej handlem ludźmi. Podmiot posiada wdrożone procedury dotyczące handlu ludźmi, które obejmują wskazówki dotyczące prowadzenia postępowań przygotowawczych w sprawach o handel ludźmi opracowane w Departamencie do spraw Przestępczości Zorganizowanej i Korupcji Prokuratury Generalnej oraz koordynacja spraw dotyczącej tego rodzaju przestępczości na szczeblu Prokuratury Generalnej. 39

40 4. Państwowa Inspekcja Pracy Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2015 r. poz. 640). Konwencja nr 81 Międzynarodowej Organizacji Pracy dot. Inspekcji Pracy w Przemyśle i Handlu przyjęta w Genewie 11 lipca 1947 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 72, poz. 450). Państwowa Inspekcja Pracy jest organem powołanym do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a także przepisów dotyczących legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej w zakresie określonym w ustawie z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy. 40 Do zadań Państwowej Inspekcji Pracy należy m.in.: nadzór i kontrola przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy, kontrola legalności zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, wykonywania działalności oraz wykonywania pracy przez obywateli polskich i cudzoziemców; kontrola prowadzenia agencji zatrudnienia; współpraca z urzędami państw członkowskich Unii Europejskiej odpowiedzialnymi za nadzór nad warunkami pracy i zatrudnienia pracowników, polegająca na: a) udzielaniu informacji o warunkach zatrudnienia pracowników skierowanych do wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej na określony czas, przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

41 b) informowaniu o stwierdzonych wykroczeniach przeciwko prawom pracowników skierowanych do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na określony czas przez pracodawcę mającego siedzibę w państwie będącym członkiem Unii Europejskiej, c) wskazywaniu organu nadzoru nad rynkiem pracy, właściwego do udzielania żądanej informacji ze względu na zakres jego działania; ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika określonych w Kodeksie pracy, wykroczeń, o których mowa w art ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a także innych wykroczeń, gdy ustawy tak stanowią oraz udział w postępowaniu w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego; wykonywanie innych zadań określonych w ustawie i przepisach szczególnych. 41 Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji zadań współdziała m.in. z Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi, Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, organami administracji państwowej, w szczególności z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, publicznymi służbami zatrudnienia w rozumieniu przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, organizacjami pracodawców, a także ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców oraz z organami samorządu terytorialnego.

42 5. Urzędy Wojewódzkie Wydziały Spraw Obywatelskich i Cudzoziemców Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2013 r., poz ze zm.) Możliwość legalizacji pobytu osobie, w stosunku do której istnieje domniemanie, że jest ofiarą handlu ludźmi najważniejszy art. 176 podstawa prawna legalizacji pobytu. Pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej cudzoziemców będących ofiarami handlu ludźmi 42 Art Cudzoziemcowi, w stosunku do którego istnieje domniemanie, że jest ofiarą handlu ludźmi w rozumieniu art Kodeksu karnego, wydaje się zaświadczenie potwierdzające istnienie tego domniemania. Art ) Pobyt cudzoziemca na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się za legalny przez okres ważności wydanego mu zaświadczenia, o którym mowa w art ) Pobyt cudzoziemca, o którym mowa w art. 170, przestaje się uważać za legalny z chwilą odnotowania przez ministra właściwego do spraw wewnętrznych w rejestrze, o którym mowa w art. 428 ust. 1 pkt 7, informacji, że cudzoziemiec aktywnie, dobrowolnie i z własnej inicjatywy ponownie nawiązał kontakt z osobami podejrzanymi o popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego. 3) Informację, o której mowa w ust. 2, przekazuje organ, który wydał zaświadczenie, o którym mowa w art Art Zaświadczenie, o którym mowa w art. 170, wydaje cudzoziemcowi organ właściwy do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego. 2. Zaświadczenie, o którym mowa w art. 170, jest ważne przez okres

43 3 miesięcy od dnia jego wydania, a w przypadku małoletniego cudzoziemca - przez okres 4 miesięcy od dnia jego wydania. Art Organ właściwy do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego, poucza cudzoziemca na piśmie w języku dla niego zrozumiałym o przepisach zawartych w art. 171 i art Art Organ, który wydał cudzoziemcowi zaświadczenie, o którym mowa w art. 170, powiadamia o tym fakcie ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Art Minister właściwy do spraw wewnętrznych określi, w drodze rozporządzenia, wzór zaświadczenia, o którym mowa w art. 170, uwzględniając cel, w jakim zaświadczenie jest wydawane, oraz dane potwierdzające tożsamość cudzoziemca. Art Zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi udziela się cudzoziemcowi, jeżeli łącznie spełnia następujące warunki: 1) przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej; 2) podjął współpracę z organem właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego; 3) zerwał kontakty z osobami podejrzanymi o popełnienie przestępstwa, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego. 43 Art Zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi udziela się na okres co najmniej 6 miesięcy. Art W postępowaniu w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi nie stosuje się przepisów art. 99 ust. 1 pkt 2 i 4-6 oraz art. 100 ust. 1 pkt 2, 3 i 6-9. Art Organ prowadzący postępowanie w sprawie udzielenia cudzoziemcowi zezwolenia na pobyt czasowy dla ofiar handlu

44 ludźmi zapewnia cudzoziemcowi, który nie włada w wystarczającym stopniu językiem polskim, możliwość korzystania z pomocy tłumacza. Art Zezwolenie na pobyt czasowy dla ofiar handlu ludźmi cofa się cudzoziemcowi: 1) w przypadkach, o których mowa w art. 101 pkt 1 lub 2, w szczególności gdy cudzoziemiec zaprzestał współpracy z organem właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo, o którym mowa w art. 189a 1 Kodeksu karnego, lub jeżeli postępowanie to zostało zakończone, lub 2) gdy wystąpiła przynajmniej jedna z okoliczności, o których mowa w art. 100 ust. 1 pkt 4 lub Pomoc społeczna Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2015 r., poz. 163 ze zm.) Ustawowe powody przyznawania pomocy społecznej (art. 7): ubóstwo, sieroctwo, bezdomność, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała lub ciężka choroba, przemoc w rodzinie, PO- TRZEBA OCHRONY OFIAR HANDLU LUDŹMI, potrzeba ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, TRUDNOŚCI W INTEGRACJI CUDZOZIEMCÓW, KTÓRZY UZYSKALI W RP STATUS UCHODŹCY LUB OCHRONĘ UZUPEŁNIAJĄ- CĄ, trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizm lub narkomania, zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa, klęska żywiołowa lub ekologiczna. Uprawnienia w udzielaniu pomocy ofiarom handlu ludźmi na podstawie ustawy o pomocy społecznej: art. 7 pkt. 7a: Pomocy społecznej udziela się osobom i ich rodzinom w szczególności z powodu potrzeby ochrony ofiar handlu

45 ludźmi. O uzyskanie takiej pomocy mogą ubiegać się ofiary handlu ludźmi, które są uprawnione do korzystania z pomocy społecznej, tj.: - obywatele polscy oraz cudzoziemcy legalnie przebywający na terytorium RP; - cudzoziemcy legalizujący pobyt na podstawie przyznanego im statusu domniemanej ofiary handlu ludźmi. Obywatelom polskim oraz cudzoziemcom legalnie przebywającym na terytorium RP zakres pomocy ustalany jest na podstawie rozeznanych przez pracownika socjalnego potrzeb osoby ubiegającej się o pomoc (art. 5 ustawy). Cudzoziemcy legalizujący pobyt na podstawie przyznanego im statusu domniemanej ofiary handlu ludźmi (art. 5a. ustawy) mają prawo do świadczeń w formie interwencji kryzysowej, schronienia, posiłku, niezbędnego ubrania zasiłku celowego (przysługuje cudzoziemcom przebywającym na terytorium RP na podstawie zaświadczenia ). 45 Nie jest wymagane przeprowadzenie wywiadu środowiskowego ani ustalenie sytuacji materialnej; do udzielenia pomocy właściwa jest gmina miejsca pobytu cudzoziemca. Cudzoziemcy uprawnieni do świadczeń z pomocy społecznej: Mający miejsce zamieszkania i przebywający na terytorium RP na podstawie - zezwolenia na pobyt stały, - zezwolenia pobyt rezydenta długoterminowego UE, - zezwolenia na pobyt czasowy w celu połączenia się z rodziną

46 i jest członkiem rodziny cudzoziemca zamieszkującego na terytorium RP: * w związku z nadaniem mu statusu uchodźcy, * w związku z udzieleniem mu ochrony uzupełniającej, - zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego UE udzielonego przez inne państwo członkowskie Unii Europejskiej oraz: * zamierza wykonywać pracę lub prowadzić działalność gospodarczą na terytorium RP na podstawie przepisów obowiązujących w tym zakresie na tym terytorium, zamierza podjąć lub kontynuować na terytorium RP studia lub szkolenie zawodowe lub wykaże, że zachodzą inne okoliczności uzasadniające jego zamieszkiwanie na terytorium RP w związku z uzyskaniem w RP statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej; W związku z uzyskaniem w RP zgody na pobyt ze względów humanitarnych lub zgody na pobyt tolerowany; Mający miejsce zamieszkania i przebywający na terytorium RP obywatele państw członkowskich UE, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej oraz członkowie ich rodzin, posiadający prawo pobytu lub prawo stałego pobytu na terytorium RP.

47 Zakończenie Zjawisko handlu ludźmi, jak wynika z doświadczeń profesjonalistów zajmujących się rozwiązywaniem tego problemu, narasta. Jest to zjawisko dynamiczne, rokrocznie diagnozowane są coraz to nowe formy i odmiany tego przestępstwa, stąd nieodzowne jest stałe podnoszenie wiedzy, umiejętności i kompetencji właściwych instytucji i służb, jak również uświadamianie społeczeństwa o jego przejawach, skutkach i sposobach unikania zagrożenia stania się jego ofiarą. Wojewoda Lubuski wyraża przekonanie, że w sposób znaczący podniosła się świadomość problematyki handlu ludźmi u profesjonalistów oraz wśród społeczności województwa lubuskiego dzięki działaniom podjętym w ramach projektu Lubuski alians na terenie naszego województwa, m.in. przeprowadzeniu cyklu 9 seminariów obejmujących łącznie 16 godzin dydaktycznych (8 godzin wykładów oraz 8 godzin warsztatów). Wykładowcami byli specjaliści w dziedzinie profilaktyki, zwalczania i badania zjawiska handlu ludźmi. Szkolenie pn. Handel ludźmi aspekty ścigania, prewencji oraz udzielania wsparcia jego ofiarom było adresowane do przedstawicieli służb i instytucji, które mają lub mogą mieć styczność ze zjawiskiem handlu ludźmi: pracowników pomocy społecznej, prokuratorów, kuratorów sądowych, sędziów, Policji, przedstawicieli oświaty, organizacji pozarządowych, Starostw Powiatowych, Urzędów Miast i Gmin, Urzędów Pracy z terenu wszystkich lubuskich powiatów. 47 Zaprezentowany w niniejszej publikacji materiał przygotowany przez członków Wojewódzkiego Zespołu ds. Przeciwdziałania Handlowi Ludźmi ma w założeniu stanowić dla Państwa wsparcie merytoryczne oraz zachęcać do aktywnego podejmowania działań na rzecz przeciwdziałania handlowi ludźmi.

48 Lubuski alians służb mundurowych i cywilnych wobec handlu ludźmi i przestępczości transgranicznej to projekt realizowany w ramach Programu PL 15 Współpraca w obszarze Schengen oraz walka z przestępczością transgraniczną i zorganizowaną, w tym przeciwdziałania handlowi ludźmi oraz migracją grup przestępczych. 48 Norweski Mechanizm Finansowy oraz Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego są formą bezzwrotnej pomocy zagranicznej skierowanej przez Norwegię, Islandię i Lichtenstein do państw członkowskich Unii Europejskiej. Głównym zadaniem funduszy norweskich i funduszy EOG jest zmniejszanie różnic ekonomicznych i społecznych w obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz wzmacnianie stosunków dwustronnych pomiędzy państwami-darczyńcami a państwami korzystającymi ze wsparcia. Zawarte umowy międzynarodowe, w tym tzw. Memorandum of Understanding stanowią podstawę do wydatkowania drugiej transzy środków przyznanej przez darczyńców na lata Kwota dostępna w tym okresie dla Polski wynosiła ok. 570 mln euro. Źródłem informacji zawartych na niniejszej stronie są informacje pochodzące z oficjalnych stron internetowych poświęconych Mechanizmom Finansowym oraz informacje znajdujące się w dokumentach programowych podanych do publicznej wiadomości.