do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). Dział 1. Poznajemy najbliższe otoczenie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.1, 1.2, 1.3, 1.4, 1.5, 1.8, 9.13 wymienia źródła wymienia elementy opisuje zasady wyjaśnia zasady, informacji o przyrodzie tworzące świat przyrody skutecznego uczenia którymi powinni (B); proponuje sposoby (A); opisuje sposób się (B); wyjaśnia, czym kierować się bezpiecznego właściwego jest zdrowy styl życia kolekcjonerzy okazów spędzania przerw (C); przygotowania miejsca (B); wyjaśnia, dlaczego przyrodniczych (B); wyjaśnia, na czym do nauki (B); podaje należy stosować opisuje wpływ hałasu na polega zachowanie przykłady czynników różnorodne formy samopoczucie w szkole asertywne (nie pozytywnie i negatywnie wypoczynku (B) (B); charakteryzuje używając terminu wpływających na czynniki wpływające na asertywność ) (C); samopoczucie w szkole tworzenie dobrej podaje przykłady form i w domu (B); opisuje atmosfery w szkole wypoczynku biernego i zasady zdrowego stylu i w domu (C) aktywnego (B) życia (B) celująca). podaje przykłady 2 3 cech charakteru i zachowania, które ułatwiają lub utrudniają kontakty z rówieśnikami (B) 1
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). Dział 2. Odkrywamy tajemnice warsztatu przyrodnika bardzo dobra). celująca). Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.6, 1.7, 1.8, 1.9, 2.1, 2.3, 2.4, 3.1, 4.1 wymienia 3 4 elementy przyrody nieożywionej i ożywionej (A); podaje nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji w terenie (A); wymienia zmysły umożliwiające poznawanie otaczającego świata (B) podaje przykłady obiektów, które można obserwować za pomocą mikroskopu (B); podaje nazwy głównych wymienia 3 składniki przyrody nieożywionej niezbędne do życia (A); podaje 3 przykłady wytworów działalności człowieka (B); opisuje rolę poszczególnych zmysłów w poznawaniu świata (B); wymienia cechy przyrodnika (B); przyporządkowuje przyrząd do obserwowanego obiektu (C); opisuje sposób wyznaczania wymienia cechy ożywionych elementów przyrody (A); określa rolę obserwacji w poznawaniu przyrody (B); opisuje etapy doświadczenia (A); podpisuje na schemacie poszczególne części mikroskopu (C); wyjaśnia, co to jest widnokrąg (B); wyjaśnia, na czym polega orientowanie mapy (B); podaje nazwy etapów podaje przykłady powiązań przyrody nieożywionej i ożywionej (A); wyjaśnia, czym jest doświadczenie (B); planuje obserwację dowolnego obiektu lub organizmu w terenie (D); określa przeznaczenie poszczególnych części mikroskopu (C); określa warunki niezbędne do prowadzenia uprawy wyjaśnia, w jaki sposób zmiana jednego elementu przyrody może wpłynąć na pozostałe wybrane elementy (B); wyjaśnia, dlaczego do niektórych doświadczeń należy używać dwóch zestawów (D); wymienia nazwy przyrządów służących do prowadzenia obserwacji (odległych obiektów, głębin) (B) wymienia 2
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). kierunków kierunków rozwoju rośliny (A); roślin (C); porównuje nazwy kilku roślin geograficznych (C); geograficznych za rozpoznaje drzewa budowę zewnętrzną leczniczych rysuje różę głównych pomocą kompasu i krzewy rosnące w drzew, krzewów i roślin uprawianych w domu kierunków i gnomonu (C); rysuje najbliższym otoczeniu zielnych (C) lub w ogrodzie (B) geograficznych (B); różę głównych (C); określa cel hodowli wymienia rodzaje map i pośrednich kierunków zwierząt (B); wyjaśnia, (A); wymienia zasady geograficznych (B); dlaczego nie wszystkie pielęgnacji roślin (B); rozpoznaje obiekty zwierzęta możemy dzieli rośliny na drzewa, przedstawione na hodować w domu (B) krzewy i rośliny zielne planie za pomocą (B); podaje przykłady znaków topograficznych zwierząt hodowanych (C); określa położenie przez człowieka (B) innych obiektów na mapie w stosunku do podanego obiektu (C); opisuje zasady pielęgnacji roślin (B); 3
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). podaje przykłady drzew, krzewów i roślin zielnych rosnących w ogrodach (C); opisuje zasady opieki nad zwierzętami (B) Dział 3. Odkrywamy tajemnice zjawisk przyrodniczych Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 2.2, 3.2, 3.3, 3.9, 3.10, 3.11, 3.12, 3.13, 14.4 podaje przykłady występowania wody w różnych stanach skupienia (B); odczytuje wskazania termometru (C); podaje nazwy przemian stanów skupienia wody (C); przyporządkowuje stany opisuje budowę termometru (B); wymienia czynniki wywołujące topnienie, krzepnięcie parowanie i skraplanie (A); zapisuje temperaturę dodatnią i ujemną (C); podaje nazwy osadów wyjaśnia zasadę działania termometru (B); wymienia przyrządy służące do obserwacji meteorologicznych (A); opisuje sposób powstawania chmur (B); wyjaśnia, czym jest ciśnienie atmosferyczne analizuje wpływ zmian temperatury powietrza na życie organizmów żywych (C); wykazuje związek pomiędzy porą roku a występowaniem określonego rodzaju osadów (D); rozpoznaje rodzaje chmur (D); wyjaśnia, popierając przykładami, zjawiska sublimacji i resublimacji (D); opisuje obieg wody w przyrodzie (B); wyjaśnia różnice między opadami a osadami atmosferycznymi (D); wymienia fenologiczne 4
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). skupienia wody do atmosferycznych (B); (B); proponuje wyjaśnia, jak powstaje pory roku, czyli te, które właściwych przedziałów podpisuje na rysunku doświadczalne wiatr (B); opisuje wyróżnia się na temperaturowych (B); kierunek wiatru (C); wykazanie istnienia zmiany długości cienia podstawie fazy rozwoju wymienia składniki określa jednostki, ciśnienia w ciągu dnia (B); roślinności (A) pogody (A); rozpoznaje w których wyraża się atmosferycznego (C); porównuje wysokość rodzaje opadów (C); składniki pogody (B); opisuje zmiany Słońca nad przyporządkowuje opisuje pozorną temperatury powietrza widnokręgiem oraz nazwy 3 przyrządów do wędrówkę Słońca nad w ciągu dnia (B); długość cienia rodzajów obserwacji widnokręgiem opisuje zmiany w w poszczególnych meteorologicznych (C); uwzględniając zmiany pozornej wędrówce porach roku (C) odczytuje symbole długości cienia (B); Słońca nad umieszczone na mapie wyjaśnia pojęcia: widnokręgiem pogody (C); wyjaśnia równonoc jesienna, w poszczególnych pojęcia: wschód Słońca, równonoc wiosenna, porach roku (B) zachód Słońca (B); przesilenie letnie, wymienia daty przesilenie zimowe (B); rozpoczęcia opisuje cechy pogody 5
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). kalendarzowych pór w poszczególnych roku (A); podaje po porach roku (B) 3 przykłady zmian zachodzących w przyrodzie w poszczególnych porach roku (C) Dział 4. Odkrywamy tajemnice życia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.1, 4.4, 4.5, 4.6, 4.11, 4.12, 4.14 odróżnia organizmy wymienia czynności opisuje hierarchiczną podaje przykłady jednokomórkowe od życiowe organizmów budowę organizmów różnych sposobów wielokomórkowych (C); (A); podaje nazwy wielokomórkowych (B); wykonywania tych opisuje dwie wybrane królestw organizmów charakteryzuje samych czynności (np. czynności życiowe (A); opisuje cechy czynności życiowe ruch, wzrost, organizmów (B); roślin, zwierząt organizmów (C); opisuje odżywianie) przez przyporządkowuje i grzybów (B); podaje cechy przedstawicieli organizmy należące do podane organizmy do przykłady organizmów poszczególnych poznanych królestw (C); celująca). uzasadnia potrzebę klasyfikacji organizmów (C); charakteryzuje wirusy (C); wymienia nazwy jednostek systematycznych (A); opisuje zasady nazewnictwa 6
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). grup troficznych (samożywne, cudzożywne) (B); wymienia, na podstawie ilustracji, charakterystyczne cechy drapieżników (B); układa łańcuch pokarmowy z podanych organizmów (C) roślinożernych (B); wyjaśnia, na czym polega wszystkożerność (B); wyjaśnia, czym są zależności pokarmowe (B); podaje nazwy ogniw łańcucha pokarmowego (A) królestw organizmów (B); wyjaśnia pojęcia: organizm samożywny, organizm cudzożywny (B); wymienia cechy roślinożerców (B); wymienia przedstawicieli pasożytów (B); wyjaśnia, co to jest sieć pokarmowa (B) opisuje sposób wytwarzania pokarmu przez rośliny (B); określa rolę, jaką odgrywają w przyrodzie zwierzęta odżywiające się szczątkami glebowymi (C); wyjaśnia, na czym polega pasożytnictwo (B) organizmów (B); podaje przykłady pasożytnictwa w świecie roślin, grzybów, bakterii i protistów (B); podaje przykłady obrony przed wrogami w świecie roślin i zwierząt (C) Dział 5. Odkrywamy tajemnice ciała człowieka Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 8.1 a), b), c), d), e), 8.2, 8.3, 8.4, 8.5, 8.6, 9.3, 9.5, 9.6, 9.13 podaje przykłady produktów spożywczych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego (C); wymienia składniki pokarmowe (A); wymienia zasady spożywania posiłków opisuje rolę składników pokarmowych w organizmie (B); opisuje drogę pokarmu opisuje rolę witamin (B); opisuje skutki niedoboru i nadmiernego opisuje rolę narządów wspomagających trawienie (B); wymienia czynniki, które mogą 7
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). opisuje znaczenie wody (B); wymienia narządy w organizmie (B); spożycia szkodliwie wpłynąć na dla organizmu (B); budujące przewód wymienia funkcje układu poszczególnych funkcjonowanie wątroby opisuje zasady pokarmowy, drogi krwionośnego (B); składników lub trzustki (A); przygotowywania oddechowe (B); opisuje proponuje zestaw pokarmowych (B); charakteryzuje rolę posiłków (B); wyjaśnia, rolę układu prostych ćwiczeń wyjaśnia rolę poszczególnych dlaczego należy pokarmowego, serca i poprawiających enzymów trawiennych składników krwi (B); dokładnie żuć pokarm naczyń krwionośnych, funkcjonowanie układu (B); wskazuje uzasadnia konieczność (B); uzasadnia układu oddechowego krwionośnego (D); narządy, w których regularnego odżywiania konieczność mycia rąk (B); opisuje zasady opisuje budowę płuc zachodzi się dla prawidłowego przed każdym posiłkiem higieny układu (B); wyjaśnia, na czym mechaniczne funkcjonowania (C); podpisuje na pokarmowego, układu polega oddychanie i chemiczne organizmu (D); schemacie elementy ruchu, oczu i uszu (C); komórkowe (B); przekształcanie wyjaśnia, dlaczego szkieletu oraz narządy wymienia produkty porównuje pokarmu (B); w okresie szkolnym układów: pokarmowego, oddychania zapotrzebowanie wyjaśnia, jak należy należy szczególnie krwionośnego, komórkowego (A); energetyczne dbać o układ dbać o prawidłową oddechowego wymienia 3 funkcje organizmu człowieka w krwionośny (B); postawę (B); podaje i rozrodczego (C); szkieletu (A); wymienia zależności od podanych opisuje wymianę przykłady skutków 8
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). zaznacza na schemacie zasady higieny układu czynników (np. stan gazową zachodzącą uszkodzenia układu ręki miejsce, w którym ruchu (A); opisuje rolę zdrowia, wiek, płeć, w płucach (B); nerwowego (A) mierzy się puls (C); poszczególnych wysiłek fizyczny) (C); wyjaśnia, na czym wymienia zasady narządów zmysłów (B); rozróżnia rodzaje polega współdziałanie higieny układu podaje nazwy połączeń kości (C); układów: oddechowego (B); elementów budowy oka, podaje nazwy głównych pokarmowego, podaje przykłady służących do jego stawów organizmu oddechowego czynności, do ochrony (A); wskazuje człowieka (A); wymienia i krwionośnego wykonywania których na planszy małżowinę zadania mózgu (B); w procesie niezbędna jest energia uszną, przewód wskazuje różnice uzyskiwania energii (B); wymienia narządy słuchowy i błonę w budowie ciała kobiety przez organizm (C); zmysłów (A); opisuje bębenkową (C); i mężczyzny (C); opisuje opisuje pracę mięśni rolę oka i ucha (B); wymienia narządy główne etapy rozwoju szkieletowych (C); przyporządkowuje tworzące żeński i męski dziecka wewnątrz wymienia narządy podane cechy budowy układ rozrodczy (A); organizmu matki (A) budujące układ zewnętrznej do sylwetki określa rolę układu nerwowy (B); kobiety lub mężczyzny rozrodczego (A); opisuje wyjaśnia, w jaki 9
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). (C); rozpoznaje na zasady higieny układu sposób układ ilustracji komórki rozrodczego (B); nerwowy odbiera rozrodcze: męską i wyjaśnia pojęcie ciąża informacje żeńską (C); wyjaśnia (B); podaje przykłady z otoczenia (B); pojęcie zapłodnienie zmian zachodzących w uzasadnia, że układ (B); podaje nazwy organizmie w nerwowy koordynuje etapów życia po poszczególnych pracę wszystkich narodzeniu (A); podaje etapach rozwojowych narządów zmysłów przykłady zmian w (A); wymienia zmiany (D); opisuje rozwój organizmie fizyczne zachodzące w zygoty od momentu świadczących o okresie dojrzewania u zapłodnienia do chwili rozpoczęciu okresu dziewcząt i chłopców zagnieżdżenia się w dojrzewania u własnej (B) macicy (A); wyjaśnia, płci (B) jaką rolę pełni łożysko (B); porównuje funkcjonowanie organizmu 10
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). w poszczególnych okresach życia (D) Dział 6. Odkrywamy tajemnice zdrowia Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 1.9, 9.1, 9.2, 9.4, 9.7, 9.8, 9.9, 9.10, 9.11, 9.12 wymienia drogi wnikania do organizmu człowieka drobnoustrojów chorobotwórczych (A); odczytuje informacje umieszczane na opakowaniach żywności (skład, data przydatności do spożycia, sposób przechowywania) (C); wymienia pasożyty wewnętrzne i wymienia przyczyny chorób zakaźnych (A); wyjaśnia, co to jest gorączka (B); opisuje przyczyny zatruć (B); rozpoznaje wszy i kleszcze (C); opisuje sposoby zapobiegania zarażeniu się pasożytami wewnętrznymi i zewnętrznymi (C); wyjaśnia, dlaczego wymienia objawy towarzyszące gorączce (A); wymienia sposoby zapobiegania zatruciom pokarmowym (B); opisuje zasady przechowywania żywności (C); opisuje zasady zapobiegania chorobom przenoszonym przez zwierzęta domowe (C); opisuje sposób opisuje objawy wybranych chorób zakaźnych (B); wymienia drobnoustroje mogące wnikać do organizmu przez uszkodzoną skórę (B); charakteryzuje objawy mogące świadczyć o obecności pasożyta wewnętrznego (C); wyjaśnia, na czym polega higiena osobista wyjaśnia istotę działania szczepionek (B); wyjaśnia, dlaczego należy rozsądnie korzystać z kąpieli słonecznych i solariów (B); wymienia sposoby pomocy osobom uzależnionym (B); podaje przykłady profilaktyki chorób nowotworowych (B) 11
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). zewnętrzne człowieka należy dbać o higienę pielęgnacji skóry ze (C); opisuje sposób (A); wyjaśnia, dlaczego skóry (B); opisuje szczególnym unieruchamiania ważna jest czystość rąk zasady udzielania uwzględnieniem okresu kończyn przy (B); opisuje sposób pierwszej pomocy dojrzewania (C); złamaniach (C); opisuje mycia zębów (C); w przypadku skaleczeń wyjaśnia, na czym zasady postępowania wymienia numery i oparzeń (C); opisuje polega higiena jamy w przypadku zatruć telefonów alarmowych zasady pielęgnacji ustnej (B); środkami chemicznymi (A); opisuje zasady ozdobnych roślin charakteryzuje objawy (C); rozpoznaje kilka bezpiecznego trujących i silnie stłuczeń, złamań i roślin trujących (D); korzystania z drażniących (C); opisuje oparzeń (C); wyjaśnia, wyjaśnia, czym jest domowych urządzeń zagrożenia związane z czym są niewypały i uzależnienie (B); elektrycznych (C); przebywaniem nad niewybuchy (B); uzasadnia konieczność wymienia przyczyny wodą, na wsi (B); uzasadnia celowość zachowań asertywnych wypadków drogowych opisuje sposób umieszczania symboli (D) (B); opisuje zasady postępowania w na opakowaniach poruszania się po przypadku pożaru (B); substancji drogach (B); podaje wyjaśnia, jak należy niebezpiecznych (C); 12
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). przynajmniej dwa postępować opisuje zagrożenia ze przykłady negatywnego z zardzewiałymi strony owadów i roślin wpływu dymu przedmiotami (B); wyjaśnia, na czym tytoniowego i alkoholu niewiadomego polega palenie bierne na organizm człowieka pochodzenia (B); podaje (B); wymienia skutki (B); prezentuje właściwe przykłady substancji, przyjmowania zachowanie asertywne które mogą uzależniać narkotyków (B); w wybranej sytuacji (C) (B); podaje przykłady wyjaśnia, czym jest sytuacji, w których asertywność (B) należy zachować się asertywnie (C) Dział 7. Odkrywamy tajemnice życia w wodzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.8, 4.9, 4.10, 4.11, 4.12, 12.3 wskazuje na mapie lądy podaje przykłady wód wyjaśnia pojęcia: wody charakteryzuje wody oraz morza i oceany słodkich (w tym wód słodkie, wody słone (B); słodkie występujące na (C); wymienia powierzchniowych) i wymienia cechy budowy Ziemi (C); wyjaśnia, przystosowania wód słonych (B); zwierząt wodnych dlaczego zbiornik celująca). wymienia nazwy: najdłuższej rzeki, największego jeziora, największej głębi 13
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). wybranych zwierząt, charakteryzuje warunki ułatwiające wodny nie zamarza do oceanicznej (A); np. ryb, delfinów, do życia w wodzie (B); pokonywanie oporu dna (B); wymienia wymienia życia w wodzie (C); opisuje przystosowania wody (B); opisuje czynniki wpływające na przystosowania opisuje schemat rzeki, roślin do życia w wodzie warunki świetlne ilość światła i organizmów wodnych wymieniając: źródło, (C); wyjaśnia, co to jest panujące w zbiorniku głębokość, na jaką ono (np. żaby) do bieg górny, środkowy, plankton (B); podaje wodnym (B); wymienia przenika (B); wyjaśnia przetrwania zimy (B); dolny, ujście (C); nazwy organizmów cechy, którymi różnią pojęcie plecha (B); podaje przykłady zaznacza na mapie żyjących w biegu się poszczególne opisuje odżywianie się pozytywnego rzekę główną i jej górnym, środkowym i odcinki rzeki (C); pierwotniaków (B); i negatywnego wpływu dopływy (C); dolnym rzeki (B); opisuje przystosowania opisuje rolę rzek na życie rozpoznaje na rysunku wyjaśnia pojęcia: rzeka organizmów żyjących pierwotniaków i gospodarkę glony jednokomórkowe, główna, dopływ, w biegu górnym, w łańcuchach człowieka (B); podaje kolonijne, dorzecze (B); na środkowym i dolnym pokarmowych (C); przykłady pozytywnej i wielokomórkowe (C); planszy lub rzeki (C); wyjaśnia wyjaśnia wpływ negatywnej roli glonów odróżnia glony schematycznym pojęcie glony (B); mieszania się wód morskich (B); jednokomórkowe od rysunku podpisuje wskazuje poszczególne jeziora na życie zaznacza na mapie pierwotniaków (C); elementy doliny rzeki elementy budowy organizmów wodnych położenie morza 14
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). rozpoznaje amebę (C); wymienia cechy glonów (B); wyjaśnia, dlaczego najbardziej i najmniej i pantofelka (C); glonów (A); podaje wielokomórkowych (C); w strefie przybrzeżnej zasolonego (C) podpisuje, np. na nazwy przedstawicieli opisuje znaczenie jeziora występuje schematycznym glonów glonów i pierwotniaków bogactwo organizmów rysunku, strefy życia w jednokomórkowych, (B); opisuje warunki żywych (B); jeziorze, w morzach i kolonijnych życia w jeziorze w charakteryzuje oceanach (C); i wielokomórkowych (C); zależności od pory roku zależności pokarmowe wymienia nazwy 2 3 wymienia sposoby (C); charakteryzuje występujące w strefie organizmów żyjących poruszania się roślinność strefy otwartej toni wodnej w strefie przybrzeżnej pierwotniaków (B); przybrzeżnej jeziora (B); jeziora (C); opisuje jeziora, morza i oceanu z podanych organizmów opisuje warunki cechy przystosowujące (C); podaje nazwy układa łańcuch panujące w strefie organizmy do życia organizmów pokarmowy w jeziorze otwartej toni wodnej w strefie głębinowej tworzących plankton (C); opisuje warunki jeziora (B); wyjaśnia, mórz i oceanów (B) (A) panujące w strefie dlaczego w strefie wód przybrzeżnej jeziora (B); głębokich jeziora nie podaje przykłady roślin występują rośliny (B); 15
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). strefy przybrzeżnej opisuje warunki jeziora (B); podaje panujące w strefie nazwy organizmów głębinowej mórz tworzących plankton i oceanów (B); podaje (B); podaje nazwy przykłady zależności zwierząt żyjących pokarmowych w strefie toni wodnej lub występujących w strefie wód głębokich morzach i oceanach (C) jeziora (B); opisuje piętrowe rozmieszczenie glonów w morzach i oceanach (B); podaje nazwy zwierząt żyjących w strefie otwartej toni wodnej mórz i oceanów (B) 16
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). Dział 8. Odkrywamy tajemnice życia na lądzie Treści nauczania (wymagania szczegółowe) z podstawy programowej: 4.2, 4.3, 4.4, 4.6, 4.7 4.13, 4.14, 5.3 wymienia 2 cechy charakteryzujące skały: lite, zwięzłe i luźne (C); podaje przykłady organizmów żyjących w glebie (A); opisuje przystosowania zwierząt do zmian temperatury (C); podpisuje na schemacie nazwy warstw lasu (C); rozpoznaje na ilustracji dwa drzewa iglaste i dwa drzewa liściaste (C); opisuje wygląd łąki podaje przykłady poszczególnych rodzajów skał (B); opisuje budowę gleby (B); wymienia rodzaje gleb występujących w Polsce (A); opisuje rolę organizmów glebowych (C); wskazuje przystosowania roślin do ochrony przed niekorzystną (zbyt niską lub zbyt wysoką) temperaturą (C); opisuje budowę skał litych, zwięzłych i luźnych (C); wyjaśnia, w jaki sposób powstaje próchnica (B); porównuje żyzność poszczególnych rodzajów gleb (C); wyjaśnia, dlaczego należy dbać o glebę (B); charakteryzuje przystosowania roślin zabezpieczające przed utratą wody (C); wymienia przykłady przyporządkowuje rodzaje skał do rodzajów gleb, które na nich powstały (C); opisuje przykładowe sposoby ograniczania strat wody przez zwierzęta (C); opisuje rolę wiatru w życiu roślin (B); charakteryzuje wymianę gazową u roślin (C); charakteryzuje poszczególne warstwy lasu, uwzględniając opisuje przystosowania 2 3 gatunków zwierząt lub roślin do życia w ekstremalnych warunkach lądowych (C); charakteryzuje bory, grądy, łęgi i buczyny (C); wyjaśnia, czym jest walka biologiczna (B); wymienia korzyści i zagrożenia wynikające ze stosowania chemicznych środków 17
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). (uwzględnia opisuje zasady przystosowań czynniki abiotyczne oraz zwalczających występowanie traw, zachowania się chroniących zwierzęta rośliny i zwierzęta szkodniki (B) drobnych zwierząt) (B); w lesie (B); wymienia przed działaniem wiatru żyjące w tych podaje dwa przykłady nazwy przykładowych (B); opisuje sposoby warstwach (D); znaczenia łąki (A); organizmów żyjących wymiany gazowej u przyporządkowuje wyjaśnia, dlaczego nie w poszczególnych zwierząt lądowych (C); rodzaj lasu do typu wolno wypalać traw (B); warstwach lasu (C); opisuje znaczenie lasu gleby, na której rośnie podaje nazwy zbóż porównuje wygląd igieł (B); opisuje wymagania (C); podaje przykłady uprawianych na polach sosny i świerka (C); środowiskowe drzew rosnących (C); podaje przykłady wymienia cechy łąki wybranych gatunków w poszczególnych warzyw uprawianych na (B); wymienia zwierząt żyjących typach lasów (C); polach (B); wymienia zwierzęta mieszkające w poszczególnych przyporządkowuje nazwy drzew na łące i żerujące na warstwach lasu (C); nazwy gatunków roślin uprawianych w sadach niej (B); w formie porównuje drzewa do charakterystycznych (A); wymienia dwa łańcucha liściaste z iglastymi (C); barw łąki (C); szkodniki upraw pokarmowego rozpoznaje rosnące uzasadnia, że łąka jest polowych (A); uzupełnia przedstawia proste w Polsce rośliny iglaste środowiskiem życia 18
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). brakujące ogniwa zależności pokarmowe (C); przedstawia zmiany wielu zwierząt (C); w łańcuchach między organizmami zachodzące na łące podaje przykłady innych pokarmowych żyjącymi na łące (C); w różnych porach roku upraw niż zboża, organizmów żyjących opisuje sposoby (C); rozpoznaje pięć warzywa, drzewa i na polu (C) wykorzystywania gatunków roślin krzewy owocowe, roślin zbożowych (B); występujących na łące wskazując sposoby ich wymienia nazwy (C); wyjaśnia, które wykorzystywania (B); krzewów uprawianych zboża należą do przedstawia zależności w sadach (A) ozimych, a które do występujące na polu jarych (B); podaje w formie łańcuchów przykłady pokarmowych (C) wykorzystywania uprawianych warzyw (B); wymienia sprzymierzeńców człowieka w walce ze szkodnikami upraw 19
do działów Tajemnice przyrody. Klasa 4 konieczne dostateczna). bardzo dobra). celująca). polowych (B) 20