RYZYKA PLANOWANEJ REFORMY SYSTEMU KIEROWANIA I DOWODZENIA ARMIĄ

Podobne dokumenty
KIEROWANIE OBRONĄ PAŃSTWA

Ryzyka planowanej reformy kierowania obronnością i dowodzenia Siłami Zbrojnymi

REFORMA SYSTEMU KIEROWANIA I DOWODZENIA SIŁAMI ZBROJNYMI RP. Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Stanisław Koziej

Stanisław Koziej BEZPIECZEŃSTWO MILITARNE W SYSTEMIE BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP: ZERWANIE CIĄGŁOŚCI STRATEGICZNEJ

MIEJSCE I ROLA NACZELNEGO DOWÓDCY SIŁ ZBROJNYCH W POŁĄCZONEJ OPERACJI OBRONNEJ W WYMIARZE NARODOWYM I SOJUSZNICZYM

RYZYKA W KIEROWANIU BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM

Warszawa, dnia 29 lipca 2013 r. Poz. 852 USTAWA. z dnia 21 czerwca 2013 r.

Warszawa, dnia 31 stycznia 2019 r. Poz. 196

Stanisław KOZIEJ STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA POLSKI W WARUNKACH HYBRYDOWEJ ZIMNEJ WOJNY

USTAWA z dnia 24 maja 2007 r. o zmianie ustawy o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej oraz o zmianie niektórych innych ustaw 1)

PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO

Prezydent RP uwarunkowania administracyjnoprawne. mgr Maciej M. Sokołowski WPiA UW

Szanowny Panie Przewodniczący, Szanowne Panie i Panowie Posłowie! W wystąpieniu skupię się na zagadnieniach przedstawionych na slajdzie: -

ROZKAZ Nr 40 DOWÓDCY WOJSK LĄDOWYCH z dnia 05 lutego 2013 roku

Spis treści. Wprowadzenie. I. KSZTAŁCENIE OBRONNE MŁODZIEśY W POLSCE (TRADYCJE I WSPÓŁCZESNOŚĆ)

PROGRAM PRZYSPOSOBIENIA OBRONNEGO

@SKoziej.

Warszawa, dnia 9 października 2013 r. Poz DECYZJA Nr 296/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 października 2013 r.

o zmianie ustawy o urzędzie Ministra Obrony Narodowej oraz niektórych innych ustaw.

Zadaniem Dowódcy Operacyjnego Sił Zbrojnych, który również jest podporządkowany Szefowi Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, jest dowodzenie

propozycji dotyczącej zastąpienia dowódców różnych rodzajów Sił Zbrojnych

ĆWICZENIE Z WOJSKAMI ANAKONDA-14

DECYZJA Nr 379/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 13 listopada 2009 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2009

DECYZJA Nr 275/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 21 lipca 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011

Dyrektor Centrum Doktryn i Szkolenia Sił Zbrojnych. płk Jarosław MOKRZYCKI

Dziennik Urzędowy Ministra Obrony Narodowej Nr 4 z dnia r., poz. 20

DECYZJA Nr 292/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 1 października 2004 r.

DECYZJA Nr 108/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 16 lipca 2019 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2020 r.

Chcesz pracować w wojsku?

P R AWO KO N S T Y T U C Y J N E. SEMESTR LETNI 2017/2018 mgr Anna Kuchciak

@SKoziej.

Administracja obrony kraju Służba wojskowa Obrona cywilna oprac. Tomasz A. Winiarczyk

Celem współpracy jest angażowanie społeczeństwa w działania na rzecz obronności państwa oraz edukacja obronna społeczeństwa szczególnie młodzieży.

ŚWIATOWY DZIEŃ ORONY CYWILNEJ

Warszawa, dnia 24 lipca 2013 r. Poz. 196

Druk nr 4355 Warszawa, 10 czerwca 2011 r.

Koncepcja strategiczna obrony obszaru północnoatlantyckiego DC 6/1 1 grudnia 1949 r.

DECYZJA Nr 146/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 13 lipca 2017 r.

Mniej wodzów, więcej Indian czyli reforma struktury kierownictwa i dowodzenia Sił Zbrojnych RP

MINISTER OBRONY NARODOWEJ

DECYZJA Nr 304/MON. z dnia 12 sierpnia 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011

MIEJSCE I ROLA MINISTERSTWA OBRONY NARODOWEJ W SYSTEMIE KIEROWANIA BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM SPRAWOZDANIE Z SYMPOZJUM

Stanisław Koziej KWADRYGA POLSKICH GRZECHÓW STRATEGICZNYCH W KIEROWANIU BEZPIECZEŃSTWEM NARODOWYM

Zbigniew Nowak Uprawnienia dowódcze inspektorów Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych

listopad 13, Warszawa. Rozporządzenie wykonawcze Rady Ministrów do rozporządzenia z dn. 28 sierpnia 1919 r. (Dz. Pr. P. P. 72 poz.

USTAWA. z dnia 21 listopada 1967 r. o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej

WOJSKOZNAWSTWO. Nowy kierunek studiów. na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie w nowym roku akademickim 2015 / 2016

Kierowanie Siłami Zbrojnymi Estonii oparte jest na zasadzie cywilnego kierownictwa

Zakres rozszerzony - moduł 25 Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Janusz Korzeniowski

ORGANIZACJA SYSTEMU ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO W KRAJU I RESORCIE OBRONY NARODOWEJ

1. Komisja Obrony Narodowej na posiedzeniu w dniu 20 października 2016 roku rozpatrzyła projekt ustawy budżetowej na 2017 rok w zakresie:

WYDZIAŁ BEZPIECZEŃSTWA I ZARZĄDZANIA KRYZYSOWEGO STANY NADZWYCZAJNE. URZAD MIEJSKI W SŁUPSKU r.

Druk nr 1301 Warszawa, 12 grudnia 2006 r.

Warszawa, dnia 19 października 2012 r. Poz DECYZJA Nr 332/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 19 października 2012 r.

DECYZJA Nr 90/MON. z dnia 9 kwietnia 2002 r.

Krystian Cuber Udział sił zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w zapewnieniu bezpieczeństwa obywateli w sytuacjach kryzysowych

OBRONNOŚĆ POLSKI W ROKU 20-LECIA CZŁONKOSTWA W NATO. (Referat na konferencji SEA, )

DECYZJA Nr 415/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 10 listopada 2010 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2010

WYTYCZNE WOJEWODY ŁÓDZKIEGO. z dnia 18 stycznia 2011 roku do działalności w zakresie realizacji zadań obronnych w 2011 roku

EXPERTYZA STAN OBECNY POŻĄDANE KIERUNKI ZMIAN PUBLIKACJE NEPTUNE ZREALIZOWANA NA ZLECENIE BIURA ANALIZ SEJMOWYCH

ORGANY PRZEDSTAWICIELSKIE ŻOŁNIERZY ZAWODOWYCH STRUKTURA I ZADANIA

DECYZJA Nr 179/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 16 maja 2011 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2011

DECYZJA Nr 359/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 29 lipca 2008 r.

ROLA SIŁ ZBROJNYCH RP WE WSPARCIU ORGANÓW ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ PODCZAS SYTUACJI KRYZYSOWYCH

DECYZJA Nr 268/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 13 lipca 2011 r. bezpośredniego podporządkowania jednostek organizacyjnych

WYTYCZNE WOJEWODY ŁÓDZKIEGO z dnia 23 stycznia 2012 roku do realizacji zadań obronnych w 2012 roku

Generalny Inspektor Sił Zbrojnych

ISBN

NORMALIZACJA W OBSZARZE

Potrzeba debaty o przyszłości Sił Zbrojnych

MODERNIZACJA POŁĄCZONYCH RODZAJÓW SIŁ ZBROJNYCH RP W NOWYCH WARUNKOWANIACH GEOPOLITYCZNYCH.

MODELE USTROJOWE PAŃSTW DEMOKRATYCZNYCH

STRATEGICZNE FORUM BEZPIECZEŃSTWA STRATEGIA BEZPIECZEŃSTWA NARODOWEGO RP

Senat. Rzeczypospolitej Polskiej. VIII kadencja

DECYZJA Nr 167/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 9 kwietnia 2008 r.

BEZPIECZEŃSTWO MIĘDZYNARODOWE cz. IV. Polska w systemie bezpieczeństwa międzynarodowego

OPERACJE ZAGRANICZNE W STRATEGII I DOKTRYNIE RP

USTAWA z dnia 17 grudnia 1998 r. o zasadach użycia lub pobytu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej poza granicami państwa

Wojskowe plany wzmocnienia Polski Wschodniej

Warszawa, dnia 11 stycznia 2016 r. Poz. 7

DECYZJA Nr 44/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 5 lutego 2010 r. w sprawie szkolenia w zakresie ochrony informacji niejawnych

PRAWO KONSTYTUCYJNE. Ćwiczenia 5

Podstawy prawa w gospodarce (PPwG) Prezydent

DECYZJA Nr 363/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 27 września 2010 r. zmieniająca decyzję budżetową na rok 2010

Założeniem długoterminowej transformacyjno-modernizacyjnej. Reforma systemu kierowania i dowodzenia Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej

@SKoziej.

ZARZĄDZENIE Nr 22/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 29 lipca 2014 r.

YADEMECUM NATO. Wydanie jubileuszowe. Dom Wydawniczy Bellona. przy współpracy. Departamentu Społeczno-Wychowawczego MON Biura Prasy i Informacji MON

Warszawa, dnia 28 lutego 2014 r. Poz. 75. DECYZJA Nr 61/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 26 lutego 2014 r.

DECYZJA Nr 178/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 17 listopada 2017 r.

KONCEPCJA SYSTEMU STRATEGICZNEJ ODPORNOŚCI KRAJU

DECYZJA Nr 336/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 18 listopada 2013 r.

r. Pełnomocnik Ministra Obrony Narodowej ds. współpracy ze Związkami Zawodowymi

WIEDZA O SPOŁECZEŃSTWIE POZIOM ROZSZERZONY

DECYZJA Nr 74/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 27 marca 2013 r. w sprawie eksploatacji niejawnego systemu teleinformatycznego PL_NS NOAN

Warszawa, dnia 28 grudnia 2018 r. Poz. 2439

Ustawa o powszechnym obowiązku obrony Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. nr 241 z 2004 r., poz. 2416).

CHARAKTERYSTYKA OBRONNEJ PAŃSTWA ORAZ STANÓW W NADZWYCZAJNYCH. Zbigniew FILIP

DECYZJA Nr 156/MON MINISTRA OBRONY NARODOWEJ. z dnia 1 września 2017 r. w sprawie naboru na szkolenie wojskowe kandydatów na oficerów w 2018 r.

ZARZĄDZENIE Nr 20/2011

Transkrypt:

Warszawa, 12.06.2018r. Stanisław Koziej RYZYKA PLANOWANEJ REFORMY SYSTEMU KIEROWANIA I DOWODZENIA ARMIĄ MON skierowało do uzgodnień wewnątrzrządowych projekt reformy (a raczej kontrreformy, jak ją nazywam) systemu politycznego kierowania i wojskowego dowodzenia siłami zbrojnymi (tzw. SKiD). Reforma w planowanym kształcie rodzi szereg poważnych ryzyk dla bezpieczeństwa państwa. Przede wszystkim grozi zakłóceniem cywilnego zwierzchnictwa władz państwa (Prezydenta, Rady Ministrów i Ministra Obrony Narodowej) nad siłami zbrojnymi. Dotyczy to w szczególności zamiaru połączenia w jednym organie wojskowym dziś rozdzielonych funkcji szefa Sztabu Generalnego (jako organu pomocniczego dla władz państwa) z funkcją Dowódcy Sił Zbrojnych. Biorąc pod uwagę (prezentowaną na poniższych szkicach) istotę obecnego systemu kierowania i dowodzenia siłami zbrojnymi i szczególną rolę zwornika, jaką pełni w nim szef Sztabu Generalnego, można wskazać co najmniej siedem następujących rodzajów ryzyk, które niesie z sobą obecna wersja planowanej reformy. 1

Po pierwsze - władze państwa (MON, a w czasie wojny także Prezydent) pozbawione zostaną obiektywnego, niezależnego od odpowiedzialności za bieżące dowodzenie wojskiem, czyli realizację decyzji państwowych, strategicznego organu pomocniczego, jakim jest obecnie szef Sztabu Generalnego. On bowiem, będąc jednocześnie Dowódcą Sił Zbrojnych, sam dla siebie będzie planował zadania, proponował je przełożonym, potem realizował, oceniał i meldował (pomyślne) wykonanie. To nie może być obiektywne. Osłabi to zatem niewątpliwie merytoryczność kierowania siłami zbrojnymi przez władze państwowe. Dlatego np. w USA konsekwentnie przestrzega się zasady rozdzielności funkcji dowodzenia strategicznego i doradztwa polityczno-strategicznego: szef Połączonego Szefostwa Sztabów, czyli odpowiednik naszego szefa Sztabu Generalnego nie dowodzi bezpośrednio wojskiem. Po drugie - taka sytuacja wprowadza jednocześnie ryzyko woluntaryzmu (dowolności, kierowania się własnym widzi mi się ) w cywilnym zwierzchnictwie nad wojskiem (zwłaszcza przez MON) wobec braku pewności co do obiektywizmu doradztwa i wsparcia ze strony sztabo-dowództwa, jakim będzie Sztab Generalny występujący jako sędzia we własnej sprawie. Jakie skutki niesie woluntaryzm, mogliśmy przekonać się na przykładzie kierowania siłami zbrojnym przez niedawnego ministra obrony narodowej. Po trzecie połączenie funkcji szefa Sztabu Generalnego i Dowódcy Sił Zbrojnych to rozwiązanie wyjątkowe w historii wojskowości. Szef Sztabu Generalnego z reguły nie był dowódcą, lecz organem pomocniczym najwyższej władzy nad wojskiem, czyli nad najwyższymi dowódcami wojskowymi. Wyjątkiem od tej reguły był H. Moltke (starszy) w Prusach w drugiej połowie XIX wieku, a w polskiej wojskowości gen. T. Wilecki w latach 90., w początkowym okresie wdrażania cywilnego i demokratycznego zwierzchnictwa nad armią. Dodajmy, że nie były to chlubne czasy z punktu widzenia cywilnej i demokratycznej kontroli nad 2

armią (słynny casus obiadu drawskiego, w czasie którego generalicja doprowadziła do zdymisjonowania ministra obrony narodowej). Po czwarte - należy brać pod uwagę, że taka sytuacja byłaby niezdrowa także dla samego systemu dowodzenia wojskowego. Jeśli nie ma się nad sobą zwierzchnictwa zdolnego do merytorycznej kontroli i oceny działań, osłabia to mobilizację wewnętrzną; pojawia się skłonność do bezkrytycyzmu w samoocenie, samozadowolenia i samouspokojenia, braku czujności oraz woluntaryzmu decyzyjnego. Taka omnipotencja najwyższego organu wojskowego to także ryzyko autonomizacji armii w systemie państwa. Należy tu wskazać na pewną sprzeczność wewnętrzną projektu ustawy, która z jednej strony ma zwiększać kompetencje szefa Sztabu generalnego, a z drugiej nakłada nań obowiązek wykonywania zadań zleconych nie tylko przez ministra obrony narodowej i Prezydenta, ale także wiceministrów, co stawia go niżej niż obecnie w hierarchii kierownictwa MON. Po piąte - zupełnie nie do przyjęcia jest powierzenie z góry funkcji Naczelnego Dowódcy Sił Zbrojnych na czas wojny szefowi Sztabu Generalnego. To rozwiązanie potrójnie niekonstytucyjne. Nie można bowiem ustawą ograniczać konstytucyjnych uprawnień Prezydenta i Premiera, a to oni właśnie mają konstytucyjne kompetencje w tym zakresie (art. 134.4). Ponadto szef Sztabu Generalnego jako jednocześnie Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych w czasie wojny wchodzi wraz z całymi Siłami Zbrojnymi RP w bezpośrednie podporządkowanie Prezydenta, w wyniku czego powstałby tzw. resort prezydencki, z pozbawieniem zwierzchności rządu, w tym MON, nad wojskiem (odcięcie rządu od armii). Obydwie te sytuacje są w sposób oczywisty także niekonstytucyjne (szkic 3.). 3

Po szóste zupełnie kuriozalne jest pozostawienie Wojsk Obrony Terytorialnej jako odrębnego rodzaju sił zbrojnych poza tworzonym przez ustawę systemem dowodzenia wojskowego. Dowódca tych wojsk jest zrównany z najwyższym dowódcą wojskowym, jakim ma być szef Sztabu Generalnego. Brak określenia terminu lub kryteriów osiągnięcia przez nie pełnej zdolności do działania, kiedy to miałyby być włączone w ten system, tylko potęguje dotychczasowe podejrzenia co do intencji władz politycznych w stosunku do tych wojsk. Po siódme wprowadzające w błąd jest uzasadnianie zmian dostosowaniem do struktur dowodzenia w NATO. Otóż w sojuszu nie ma jednego modelu narodowych systemów dowodzenia. To pozostaje w wyłącznych kompetencjach państw członkowskich. Np. model amerykański jest zupełnie inny niż brytyjski lub niemiecki, ale za to w pełni podobny do obecnie obowiązującego w Polsce. Natomiast po planowanych zmianach nasz system byłby co do swej istoty zupełnie odmienny od systemu NATO, w którym kolegialny szef SG, czyli Komitet Wojskowy składający się z szefów sztabów państw członkowskich, jest organem pomocniczym decydenta politycznego, czyli Rady Północnoatlantyckiej, ale szef Komitetu Wojskowego nie jest dowódcą strategicznym. Dlatego kontrreforma SKiD raczej oddala nas od systemu NATO (i USA), niż przybliża. Te krytyczne uwagi do planowanych zmian w systemie dowodzenia nie oznaczają, że zmiany nie są wskazane. Po ponad czterech latach jego funkcjonowania rzeczywiście w sposób naturalny ujawniły się w nim różne słabości, które należałoby wyeliminować, ale bez powodowania wskazanych wyżej ryzyk. Przede wszystkim nie jest potrzebna rewolucja na poziomie ustaw. Wystarczyłoby tylko doprowadzić do konsekwentnego i ścisłego przestrzegania obecnych regulacji ustawowych, ustanawiających jasne kompetencje a) szefa Sztabu Generalnego jako organu pomocniczego władz państwa, b) Dowódcy Generalnego jako wyłącznego (pełnego) dowódcy całości sił zbrojnych oraz c) Dowódcy Operacyjnego jako organu głównie przygotowującego się i przygotowującego dowództwa i sztaby do operacyjnego dowodzenia wojennego, a także dowodzącego tylko operacyjnie (ale nie całościowo) kontyngentami wydzielonymi przez MON (Dowódcę Generalnego) do operacji w czasie pokoju. Jeśli na poziomie ustaw należałoby coś doprecyzować, to tylko tak i po to, aby wyraźniej nakreślić istotę takiego właśnie podziału kompetencji. Natomiast na poziomie wykonawczym, czyli w praktycznym wdrożeniu postanowień ustawowych decyzjami (rozporządzeniami, zarządzeniami) MON, warto byłoby wprowadzić co najmniej trzy istotne zmiany. Po pierwsze warto byłoby poszerzyć kompetencje Inspektorów Rodzajów Sił Zbrojnych (wojsk lądowych, sił powietrznych, marynarki wojennej, wojsk specjalnych) tak, aby byli oni organami dowodzenia Dowódcy Generalnego w stosunku do swoich rodzajów sił zbrojnych. Wojska Obrony Terytorialnej należałoby natomiast w ogóle przekształcić w rodzaj wojsk (jak np. saperzy, chemicy, logistycy itp.) występujący we wszystkich czterech rodzajach sił zbrojnych. 4

Po drugie należałoby przenieść wszystkie kompetencje dowódcze, jakie mają obecnie na bieżąco szef Sztabu Generalnego i Dowódca Operacyjny, do Dowódcy Generalnego tak, aby był on wyłącznym i jednoznacznym dowódcą całości sił zbrojnych. Stan obecny, gdy szef Sztabu Generalnego i Dowódca Operacyjny mają podporządkowane i dowodzą na co dzień różnymi strukturami wojskowymi jest sprzeczny z ustawową istotą systemu dowodzenia na poziomie strategicznym i powstał w wyniku wyszarpywania sobie uprawnień dowódczych w czasie wdrażania obecnego systemu. Po trzecie warto wystąpić z inicjatywą w ramach NATO stworzenia dowództwa pierwszego rzutu strategicznego na kierunku północno-wschodnim i powierzenia funkcji takiego sojuszniczego dowódcy polskiemu narodowemu dowódcy operacyjnemu wedle znanej praktyki tzw. podwójnego kapelusza. Bazą do rozwijania takiego dowództwa na czas zagrożenia i wojny mogłoby być obecne Dowództwo Operacyjne 1. Wielka szkoda, że przed złożeniem projektu ustawy ani MON, ani BBN nie zdobyło się na przeprowadzenie szerszej publicznej debaty na ten temat. Przypomnę, że w kierowanym przeze mnie BBN dyskusje takie były na porządku dziennym w ramach Strategicznego Forum Bezpieczeństwa. 1 Szerzej na ten temat pisałem w Rzeczpospolitej w tekście: Podwójny kapelusz bezpieczeństwa, http://www.rp.pl/publicystyka/180509764-zachod-kontra-rosja-podwojny-kapelusz-bezpieczenstwa.html 5