+ ++ Dział 1. Odkrywamy tajemnice naszej planety - rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii - omawia założenia teorii geocentrycznej i heliocentrycznej heliocentrycznej - wymienia rodzaje ciał niebieskich - podaje nazwę jednej gwiazdy i 2-3 planet - podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, księżyc, kometa, planetoida, meteor, meteoryt - opisuje kształt Ziemi oraz odczytuje z rysunku wymiary Ziemi - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu - omawia budowę globusa - podaje przykłady ciał przyciąganych przez magnes i ciał, których magnes nie przyciąga - podpisuje bieguny na rysunkach magnesów przyciągających się lub odpychających, używając symboli N i S - wymienia przykłady zastosowań igły magnetycznej oraz buduje prosty kompas - pokazuje na globusie bieguny magnetyczne Ziemi - pokazuje na mapie światai globusie: południki, równoleżniki, równik, określa kierunki na półkuli północnej - korzystając z globusa lub mapy świata, podpisuje na rysunku schematycznym południki, równoleżniki i równik, półkule: wschodnią i zachodnią, północną i południową - zaznacza na mapie świata lub globusie punkty leżące na tym samym równoleżniku lub południku - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc - zaznacza na rysunku lub demonstruje na globusie kierunek ruchu obrotowego Ziemi - podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca - wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku - pokazuje na mapie świata i globusie zwrotniki - podaje różnice między planetami a gwiazdami - wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, dzieli planety na typy: ziemskie, olbrzymy i karłowate, opisuje Słońce - podaje różnice między poszczególnymi ciałami niebieskimi -podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej - wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska - wyjaśnia, czym jest oś ziemska - wyjaśnia pojęcia: pole magnetyczne, linie sił pola magnetycznego, na podstawie obserwacji rysuje linie sił pola magnetycznego - wyjaśnia pojęcia: bieguny jednoimienne, bieguny różnoimienne - wykazuje istnienie pola magnetycznego Ziemi za pomocą kompasu, podaje przykłady przedmiotów zakłócających wskazania kompasu - omawia zależność między położeniem ziemskich biegunów geograficznych i magnetycznych - wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników - wyjaśnia znaczenie pojęć: siatka geograficzna, siatka kartograficzna - podaje nazwy półkul, na których są położone wskazane na mapie świata lub globusie kontynenty, państwa, miasta oraz przykłady praktycznego wykorzystania umiejętności określania położenia punktów na Ziemi i określa współrzędne geograficzne dowolnych punktów na mapie - wyjaśniaczym jest doba - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi występują różnice czasu i wskazuje spośród dwóch wybranych miast polskich to, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej - wyjaśnia, dlaczego wprowadzono rok przestępny - omawia oświetlenie Ziemi w dniach równonocy, przesileń letniego i zimowego - pokazuje i charakteryzuje na mapie świata i
Raka i Koziorożca, równik, koła podbiegunowe - pokazuje na mapie świata i globusie położenie kontynentów oraz odczytuje z mapy świata nazwy kontynentów - opisuje wybrany kontynent - odczytuje z mapy nazwy co najmniej 3 oceanów - wyjaśnia, dlaczego obszary nadmorskie są atrakcyjnym miejscem wypoczynku - omawia przebieg wyprawy Krzysztofa Kolumba i pokazuje na mapie świata lub globusie trasę wyprawymorskiej F. Magellana Dział 2. Poznajemy zjawiska fizyczne - na podstawie rysunku toru rozpoznaje ruch prostoliniowy i krzywoliniowy - wyjaśnia, czym jest ruch ciał - charakteryzuje wielkości opisujące ruch: prędkość, drogę i czas - podaje przykłady występowania siły tarcia - wyjaśnia pojęcie: siła oporu - wymienia czynniki, od których zależy wielkość siły oporu - podaje przykłady elektryzowania ciał - opisuje wzajemne oddziaływanie ładunków o takich samych i różnych znakach - podaje przykłady źródeł prądu, przewodników i izolatorów elektrycznych - podaje przykłady odbiorników prądu - rysuje schemat prostego obwodu elektrycznego - wymienia zasady bezpiecznego i oszczędnego korzystania z energii elektrycznej - podaje przykłady sztucznych źródeł światła - podaje cechy obrazu zaobserwowanego przez camerę obscurę - wyjaśnia, kiedy obraz oglądany przez lupę jest obrazem powiększonym - rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej - rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej - wyjaśnia, dlaczego należy używać elementów odblaskowych - wymienia źródła dźwięku - wymienia cechy dźwięku - porównuje prędkość rozchodzenia się dźwięku w różnych ośrodkach globusie strefy oświetlenia Ziemi oraz wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny - wyjaśnia pojęcie: kontynent, omawia położenie kontynentów na poszczególnych półkulach oraz wymienia nazwy kontynentów według ich powierzchni, rozpoczynając od największego - charakteryzuje poznane kontynenty - wymienia nazwy wszystkich oceanów i pokazuje na mapie świata ich położenie - podaje przykłady towarów transportowanych drogą morską, wymienia przykłady surowców mineralnych pozyskiwanych z wód i spod dna oceanów - wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych, wymienia zasługi: B. Diaza, A. Vespucciego i V. da Gamy w poznawaniu świata - wyjaśnia, na czym polega względność ruchu - oblicza drogę, czas, mając podane pozostałe wielkości opisujące ruch - oblicza prędkość poruszającego się ciała - wyjaśnia, od czego zależy siła tarcia - wymienia sposoby zwiększania i zmniejszania siły tarcia - porównuje siły oporu powietrza i wody - opisuje znaczenie sił oporu - wyjaśnia, czym jest siła elektryczna - wyjaśnia, popierając przykładami, pojęcia: przewodniki i izolatory - wymienia skutki przepływu prądu elektrycznego - wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny - opisuje wpływ przepływającego prądu na igłę magnetyczną - wyjaśnia, czym są wyładowania elektryczne - wyjaśnia, dlaczego przebywanie w samochodzie podczas burzy jest bezpieczne - wyjaśnia, czym jest promień świetlny - podaje przykłady wykorzystania camery obscura - opisuje zasadę działania camery obscura - podaje przykłady przyrządów, w których wykorzystano zjawisko odbicia światła - wyjaśnia pojęcia: odbicie zwierciadlane, ognisko, ogniskowa - opisuje sposób powstawania obrazu w oku - opisuje sposób rozchodzenia się światła i dźwięku - porównuje prędkość światła i dźwięku - opisuje cechy dźwięku - opisuje wpływ hałasu na organizm człowieka
Dział 3. Odkrywamy tajemnice świata zwierząt - wymienia miejsca, w których żyją zwierzęta - podaje przykłady zwierząt należących do - przyporządkowuje poznane zwierzęta do kręgowców i bezkręgowców kręgowców i bezkręgowców - wymienia charakterystyczne cechy kręgowców - podpisuje na ilustracji parzydełkowce, i bezkręgowców płazińce, nicienie, pierścienice, stawonogi - porównuje postać polipa i meduzy - opisuje budowę zewnętrzną tasiemca - porównuje płazińce i nicienie - wymienia wspólne cechy budowy różnych - wskazuje różnice w budowie przedstawicieli grup stawonogów poszczególnych grup mięczaków - podpisuje na rysunku części ciała stawonogów - opisuje pokrycie ciała stawonogów i mięczaków - porównuje budowę przedstawicieli - wymienia miejsca, w których żyją mięczaki poszczególnych grup stawonogów - podpisuje na rysunku części ciała ryby - rozpoznaje na ilustracjach przedstawicieli - wymienia cechy budowy zewnętrznej ryb poszczególnych grup mięczaków świadczące o ich przystosowaniu do życia w - opisuje sposób oddychania ryb wodzie - opisuje sposób rozmnażania się ryb - rozpoznaje na ilustracjach płazy oraz ryby - wyjaśnia określenie: ryby dwuśrodowiskowe morskie i słodkowodne - dzieli płazy na bezogonowe i ogoniaste, - wymienia cechy budowy zewnętrznej płazów podając ich charakterystyczne cechy przystosowujące je do życia w dwóch - porównuje budowę płazów i gadów środowiskach - wymienia cechy budowy gadów świadczące o - wymienia miejsca występowania gadów ich przystosowaniu do życia na lądzie - przyporządkowuje pokazane na rysunkach - opisuje sposób rozmnażania się gadów gady do poszczególnych grup systematycznych - charakteryzuje poznane grupy ptaków - rozpoznaje trzy gatunki gadów żyjące w Polsce - wyjaśnia, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze - wymienia trzy cechy budowy ptaków rozwinięty układ oddechowy świadczące o ich przystosowaniu do lotu - wyjaśnia, popierając przykładami, pojęcia: - wymienia charakterystyczne cechy ptaków gniazdownik, zagniazdownik drapieżnych - opisuje sposób rozmnażania się ssaków - wymienia charakterystyczne cechy ptaków - opisuje przystosowania ssaków do życia w brodzących różnych typach środowisk - opisuje przekształcenia kończyn ssaka w - wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po zależności od pełnionych przez nie funkcji urodzeniu są zdolne do samodzielnego - rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki ssaków żyjących w Polsce Dział 4. Poznajemy różnorodność krajobrazów Ziemi - wyjaśnia pojęcia: pogoda, klimat - wymienia cechy klimatu: morskiego, kontynentalnego, górskiego - wymienia składniki pogody - wymienia dwie cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych - odczytuje z wykresu klimatycznego informacje dotyczące przebiegu temperatury powietrza i opadów w omawianych strefach - podpisuje na mapie strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących, śródziemnomorskiej, lasów mieszanych, stepów, tajgi, tundry, pustyń lodowych, gór wysokich - rozpoznaje na ilustracjach krajobrazy strefy: wilgotnych lasów równikowych, sawann, pustyń gorących, śródziemnomorskiej, lasów mieszanych, stepów, tajgi, tundry, pustyń lodowych, gór wysokich - określa, jakie czynniki wpływają na występowanie danego klimatu - opisuje cechy klimatu na podstawie informacji zawartych na wykresie klimatycznym - wyjaśnia pojęcia: strefy klimatyczne, klimat astrefowy - opisuje związek między oświetleniem Ziemi a występowaniem stref klimatycznych - opisuje wpływ działalności człowieka na zmiany krajobrazów Ziemi - podaje przykłady działań człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych - opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego - opisuje zagrożenia wynikające z działalności człowieka w strefie wilgotnych lasów równikowych - opisuje roślinność sawanny oraz
- rozpoznaje na ilustracjach po trzy przykłady roślin i zwierząt występujących w omawianych strefach - opisuje przystosowania wybranych zwierząt do życia w omawianych strefach - podpisuje na mapie Saharę - wymienia pięć produktów otrzymywanych z roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej - rozpoznaje na ilustracjach pięć roślin uprawianych w strefie śródziemnomorskiej - wymienia po kolei piętra roślinne w Tatrach Dział 5. Poznajemy substancje i ich przemiany - wymienia przykłady mieszanin - wyjaśnia, podając przykłady, pojęcia: mieszanina niejednorodna i mieszanina jednorodna - wymienia sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych - do podanych mieszanin dobiera sposób ich rozdzielania - wyjaśnia różnice między rozpuszczaniem a topnieniem - wymienia czynniki przyspieszające proces rozpuszczania - podaje przykłady wykorzystania różnych sposobów rozdzielania mieszania w życiu codziennym - nazywa przemiany stanów skupienia substancji - podaje przykłady przemian nieodwracalnych zachodzących w najbliższym otoczeniu Dział 6. Odkrywamy, jak się zmienia Ziemia - wymienia przykłady zasobów przyrody - wyjaśnia pojęcia: zasoby przyrody, dziura ozonowa - podaje po dwa przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych - wymienia przyczyny zanieczyszczeń środowiska - wymienia dwa przykłady globalnych skutków zanieczyszczeń środowiska przystosowania roślinności pustyń i stepów - wymienia charakterystyczne elementy krajobrazu pustynnego - opisuje rodzaje pustyń gorących, podając ich przykłady - opisuje cechy klimatu: śródziemnomorskiego, tundry, pustyń lodowych i wysokogórskiego - opisuje przystosowania drzew liściastych do zmian temperatury w ciągu roku i drzew iglastych do warunków klimatycznych tajgi - opisuje cechy roślin tworzących makię śródziemnomorską - wyjaśnia pojęcie: roślinność twardolistna - porównuje strukturę lasu liściastego i wilgotnego lasu równikowego - podaje przykłady przekształcania stepów przez człowieka - wyjaśnia pojęcia: step, pampa, preria - opisuje przystosowania ssaków do życia na obszarach polarnych - porównuje Arktykę i Antarktydę - wymienia po kolei piętra roślinne w Alpach - porównuje piętra roślinne Tatr i Alp - opisuje życie i zajęcia mieszkańców poznanych stref - opisuje cechy mieszaniny - charakteryzuje powietrze jako jednorodną mieszaninę gazów - opisuje sposoby rozdzielania podanych mieszanin jednorodnych i niejednorodnych - do poznanych sposobów rozdzielania mieszanin dobiera przykłady z życia codziennego - wyjaśnia, na czym polega rozpuszczanie - opisuje składniki roztworu - wyjaśnia, czym są stopy - wyjaśnia, na czym polega przemiana odwracalna i nieodwracalna - opisuje spalanie jako przykład przemiany nieodwracalnej - porównuje procesy utleniania i spalania - charakteryzuje wyczerpywalne i niewyczerpywalne zasoby przyrody - wyjaśnia, podając przykłady, czym są odnawialne i nieodnawialne zasoby przyrody - wyjaśnia, dlaczego zanieczyszczenia powietrza należą do szczególnie niebezpiecznych - wymienia czynniki wpływające na wzrost ilości gazów cieplarnianych w atmosferze - opisuje rolę warstwy ozonowej
- wymienia nazwy gazów cieplarnianych - na podstawie schematu opisuje powstawanie efektu cieplarnianego - podaje przykłady negatywnego wpływu kwaśnych opadów na stan środowiska - proponuje dwa sposoby ratowania ginących gatunków roślin i zwierząt - podaje przykłady pamiątek z podróży (przedmiotów), których przywożenie jest zabronione - opisuje skutki wzrostu ilości gazów cieplarnianych dla środowiska przyrodniczego - podaje sposoby zapobiegania kwaśnym opadom - podaje przykłady działań na rzecz ochrony przyrody prowadzonych przez organizacje międzynarodowe - podaje przykłady zadań z zakresu ochrony przyrody wymagających międzynarodowej współpracy - podaje przykłady międzynarodowych konwencji na rzecz ochrony przyrody