Polityka prorodzinna: Polska nadal w czołówce państw UE Listopad 2017 www.pwc.pl
Celem PwC jest budowanie społecznego zaufania i rozwiązywanie kluczowych problemów www.pwc.pl/onas PwC s Digital Services 2
O badaniu Cel: na jaką pomoc w poszczególnych państwach UE może liczyć w 2017 roku przeciętna rodzina Dla każdego państwa przeprowadzono symulację zgodnie z przyjętymi założeniami Założenia: Rodzina 2+2 W badaniu uwzględniono najistotniejsze elementy finansowego wsparcia rodzin z dziećmi w systemach podatkowych oraz w zakresie świadczeń rodzinnych w krajach Unii Europejskiej w 2017 roku: Prorodzinne ulgi podatkowe Świadczenia na dzieci Rodzice pracują Wysokość wynagrodzenia Każdy z małżonków zarabia średnią krajową Dzieci w wieku 4 i 8 lat Dzieci są zdrowe Nieuwzględnione zostały: cena koszyka dóbr, darmowe posiłki, lekarstwa i podręczniki dla dzieci, odliczenia indywidualne (nie na dzieci) 3
Wnioski z naszej analizy 1 Średnia kwota pomocy państw Unii Europejskiej w zakresie ulg na dzieci i świadczeń rodzinnych wynosi ok. 10 178 zł rocznie, w Polsce to 8 225 zł.* 2 Porównując poziom wsparcia do przeciętnego wynagrodzenia, Polska utrzymuje się na 4. miejscu wśród państw Unii. 3 Same środki finansowe nie są gwarantem sukcesu, liczy się efektywność ich wykorzystania. Sukcesy odnoszą państwa posiadające rozwiązania systemowe. 4 Nowoczesne podejście do polityki prorodzinnej to, obok pomocy finansowej, coraz większa rola pracodawców we wspieraniu rodzin wychowujących dzieci. *Dane dotyczące modelowej rodziny (zgodnie z założeniami symulacji) 4
Kierunek dla Polski rozwiązania systemowe Szwecja dzięki prowadzeniu konsekwentnej polityki prorodzinnej ma dobre perspektywy demograficzne w Europie Polityka prorodzinna w Szwecji cechuje się stabilnością oraz rozwiązaniami strukturalnymi 64% dzieci do 3 r. życia jest objętych instytucjonalnymi formami opieki (np. żłobki) Premia za szybkość jeśli kolejne dziecko urodzi się w ciągu 30 miesięcy od urodzenia poprzedniego, urlop rodzicielski można wydłużyć nawet o rok Łotwa najwyższy wzrost współczynnika dzietności w UE w ostatnich latach, o prawie 40% z poziomu ok. 1,22 w 2001 r. do poziomu ok. 1,7 w 2015 r. wzrost dzięki m.in. poszerzeniu grona osób uprawnionych do zapomóg oraz ujednoliceniu zasad przyznawania świadczeń, a także wprowadzeniu rządowego programu leczenia niepłodności Przykład Łotwy sugeruje, że można podnieść współczynnik dzietności pod warunkiem zmian o charakterze strukturalnym dostosowanych do oczekiwań potencjalnych rodziców. Dania: dzięki rozwiniętej infrastrukturze żłobkowo-przedszkolnej, rodzice mogą pogodzić życie codzienne z życiem zawodowym. Dzięki temu i długoletnim tradycjom w prowadzeniu polityki prorodzinnej, współczynnik dzietności utrzymuje się cały czas na podobnym poziomie i należy do najwyższych w UE. Dania żłobkami stoi! aż ok. 77% dzieci do lat 3 jest objętych opieką poprzez instytucje takie jak żłobki (w Polsce tylko ok. 5%). Jest to najwyższy wskaźnik w Unii. Źródło: Analiza własna PwC (na podstawie danych z Eurostatu) 5
Francja Węgry Austria Polska Chorwacja Luksemburg Łotwa Holandia Estonia Słowenia Belgia Niemcy Słowacja UE Czechy Szwecja Irlandia Portugalia Litwa Wielka Brytania Finlandia Dania Rumunia Malta Włochy Hiszpania Grecja Cypr Bułgaria Polska wciąż na 4. pozycji w rankingu państw Unii: wsparcie w relacji do przeciętnego wynagrodzenia Łączna pomoc państwa/przeciętne wynagrodzenie małżeństwa/pary w 2017 r. (w EUR) 16,0% 14,0% 12,0% 10,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% Francja z wynikiem 13,7 % wciąż na prowadzeniu Polska z wynikiem 7,9% utrzymuje swoją 4. pozycję w stosunku do roku poprzedniego 4,9% przeciętne wsparcie w stosunku do wynagrodzenia w państwach UE Awans Litwy na 18.pozycję z wynikiem 3,7%, spowodowany zwiększeniem obowiązujących ulg na dzieci (wzrost o 1,3 p.p.) 13,5 pkt proc. różnica między państwami znajdującymi się na skrajnych pozycjach Awans Chorwacji na 5. pozycję z wynikiem 7,4%, spowodowany zwiększeniem ulg na dzieci (wzrost o 1,7 p.p.) Źródło: Analiza własna PwC (na podstawie symulacji) 6
Luksemburg Francja Austria Holandia Niemcy Belgia Dania Irlandia Szwecja Finlandia UE Węgry Wielka Brytania Słowenia Chorwacja Polska Estonia Włochy Łotwa Czechy Portugalia Słowacja Hiszpania Malta Cypr Litwa Rumunia Grecja Bułgaria Średnia kwota pomocy państw UE dla modelowej rodziny w 2017 r. wynosi 2 383 EUR (10 178 PLN) Łączne wsparcie państwa w 2017 r. (w EUR) ulgi na dzieci i świadczenia prorodzinne Luksemburg 7 538 EUR (32 190 PLN) Przeciętne roczne wsparcie państw UE: 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Francja 6 786 EUR (28 979PLN) Polska: 1 926 EUR (8 225 PLN) Wsparcie państwa od 1 000 EUR do 2 000 EUR Oszczędności na ulgach Świadczenia prorodzinne 1 498 EUR świadczenia na dzieci i w Polsce: 885 EUR ulgi na dzieci 521 EUR ulgi na dzieci 1 405 EUR świadczenia dla dzieci Źródło: Analiza własna PwC (na podstawie symulacji) 7
Stosowanie odpowiednich zachęt i ulg przez państwa dla rodzin może sprzyjać dzietności Ale czy to wystarczy? Współczynnik dzietności w krajach UE w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci* 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Współczynnik dzietności w Polsce (1,32)* należy do najniższych w UE Współczynnik dzietności % PKB Francja i Niemcy charakteryzują się wysokim wsparciem dla rodzin, jednak. we Francji stosowane zachęty oraz ulgi idą w parze z wysokim współczynnikiem dzietności, podczas gdy niemiecki współczynnik należy do najniższych w UE. W większości krajów UE można dostrzec zależności między stosowaniem zachęt i ulg podatkowych o charakterze prorodzinnym a wysokością współczynnika dzietności. Istnieją jednak wyjątki, w których prosta zależność nie występuje * Dane dotyczące 2015 roku; Źródło: Analiza własna PwC na podstawie danych z Eurostatu 8
Współczynnik dzietności w Polsce w 2016 roku najwyższe i najniższe wartości w województwach Województwo zachodniopomorskie 1,326 1,296 Województwo lubuskie 1,286 1,466 Województwo dolnośląskie Województwo wielkopolskie 1,506 Województwo pomorskie Województwo opolskie Województwo kujawskopomorskie 1,201 1,318 Współczynnik dzietności według województwa: Województwo łódzkie 1,323 1,324 Województwo śląskie 1,400 1,300 1,399 1,200 1,299 1,284 Województwo warmińskomazurskie Województwo małopolskie 1,482 Województwo mazowieckie Województwo świętokrzyskie 1,397 1,203 1,254 Województwo podlaskie Województwo lubelskie Województwo podkarpackie 1,303 1,271 Źródło: Analiza PwC oparta na danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Poland Pomorskie Opolskie 1,506 Pomorskie Najwyższa wartość w roku 2016 Stabilny wzrost współczynnika dzietności od roku 2013 1,201 Opolskie Najniższa wartość w roku 2016 9
Polityka prorodzinna obowiązująca w krajach Unii Europejskiej 10
Przykładowe narzędzia polityki prorodzinnej Ulgi podatkowe i inne odliczenia Ulga na dzieci Ulga na dzieci niepełnosprawne Odliczenie wydatków Odliczenie na alimenty Iloraz rodzinny Preferencyjne rozliczenie z małżonkiem / dzieckiem Zasiłki i świadczenia rodzinne Zasiłek rodzinny Zasiłki na dzieci kontynuujące naukę Becikowe za urodzenie Świadczenia na pokrycie kosztów wychowania Świadczenia socjalne Opieka nad dziećmi a emerytura 11
Czy to pierwsze efekty 500+? Urodzenia w latach 2015-2017 wg poszczególnych miesięcy 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 Styczeń Luty Marzec Kwiecień Maj Czerwiec Lipiec Sierpień Wrzesień Październik Listopad Grudzień 2015 2016 2017 Liczba urodzeń w każdym miesiącu okresu styczeń - sierpień 2017 była wyższa niż w analogicznych miesiącach roku 2016 (z wyjątkiem kwietnia). Jeżeli tendencja wzrostowa utrzyma się do końca roku 2017 to liczba urodzonych dzieci w całym 2017 roku powinna przekroczyć 400 tys. co byłoby najwyższym wynikiem od 2011 r. W ciągu ostatnich 16 lat, próg 400 tys. urodzeń w ciągu roku był przekraczany tylko trzy razy (tj. w latach 2008 2010). Warto również przytoczyć prognozę GUS z 2014 r., według której w Polsce w 2017 r. miało się urodzić ok. 346 tys. dzieci Źródło: Analiza własna PwC na podstawie danych z GUS Od stycznia 2017 r. do sierpnia 2017 r. urodziło się ok. 272 tys. dzieci (wzrost o ok. 7% w stosunku do analogicznego okresu roku ubiegłego i o prawie 10% w porównaniu do analogicznego okresu 2015 r.) 12
Współczynnik dzietności w Polsce w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 1,27 1,20 Zapoczątkowanie systematycznego wydłużania urlopu macierzyńskiego oraz wprowadzenie becikowego 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 1,32 1,40 Wnioski: % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci Współczynnik dzietności Wprowadzanie doraźnych zmian w ostatnich latach w połączeniu z nieznacznym wzrostem nakładów na politykę prorodzinną (z 0,9% PKB w 2004 r. do 1,4% PKB w 2014 r.) w minimalnym stopniu wpłynęło na dzietność w Polsce (wzrost z 1,22 w 2003 r. do 1,41 w 2010 r., potem jednak niewielki spadek do poziomu 1,32 w 2014 r.) Jeden z najniższych współczynników dzietności w Europie wskazuje na nieskuteczność dotychczasowych rozwiązań oraz potrzebę kompleksowego podejścia do kwestii polityki prorodzinnej Źródło: Analiza własna PwC na podstawie Eurostatu 13
Co proponuje Szwecja Współczynnik dzietności w Szwecji w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci 3,0 2,8 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 2,80 1,57 W roku 2011 wprowadzono powszechny system miesięcznych zasiłków na dzieci, który dotyczy również szwedzkiej rodziny królewskiej 2,50 2,50 1,90 1,85 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wnioski: % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci Współczynnik dzietności W Szwecji od wielu dekad prowadzi się konsekwentną politykę prorodzinną, która skupia się na umożliwianiu pogodzenia kariery zawodowej z życiem rodzinnym Bardzo ważnym aspektem jest równouprawnienie zarówno w sferze zawodowej, jak i sferze rodzinnej. Takie podejście przyczynia się do większej aktywizacji zawodowej kobiet oraz do większego zaangażowania mężczyzn w życie rodzinne Polityka prorodzinna w Szwecji cechuje się stabilnością oraz tym, że stawia się przede wszystkim na rozwiązania strukturalne Źródło: Analiza własna PwC na podstawie Eurostatu 14
Tymczasem na Łotwie Współczynnik dzietności na Łotwie w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 Ustawa o Koordynacji Systemu Ochrony Socjalnej, poszerzająca grono osób uprawnionych do zapomóg oraz ujednolicająca zasady przyznawania świadczeń 1,36 1,00 1,44 1,70 0,80 Rządowy program diagnozy i leczenia niepłodności 0,70 0,4 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wnioski: % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci Współczynnik dzietności wskaźnik dzietności wykazuje na Łotwie wyjątkowo silną korelację z ogólnym rozwojem ekonomicznym kraju zachowania linii trendu wskaźnika dzietności nie pokrywają się ze wzrostem % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci, co tłumaczyć można z jednej strony stosunkowo niską współzależnością, a z drugiej skutecznością przeprowadzonych reform, które przyczyniły się do wzrostu efektywności wykorzystania środków na politykę prorodzinną Źródło: Analiza własna PwC na podstawie Eurostatu 15
Duńska opiekuńczość Współczynnik dzietności w Danii w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci 7,0 6,0 5,0 W roku 2008 osiągnięto jeden z najwyższych wskaźników dzietności Zalegalizowanie małżeństwa homoseksualnych w roku 2012 i umożliwienie małżeństwom homoseksualnym adopcji dzieci w roku 2014 4,90 5,50 Uzależnienie zasiłków na dzieci od wysokości dochodów w roku 2014, które poskutkowało zmniejszeniem nakładów na ten cel 4,90 4,80 4,60 4,0 3,0 2,0 1,0 1,89 1,84 1,73 1,69 1,71 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Wnioski: % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci Współczynnik dzietności Dania od wielu dekad przeznacza bardzo duże środki finansowe na politykę prorodzinną i od wielu lat posiada rozwiązania strukturalne, które w niektórych krajach funkcjonują dopiero od niedawna Duże nakłady finansowe sprawiają, że współczynnik dzietności jest stabilny, lecz nie widać szansy na stały wzrost dzietności w Danii Mimo wielu udogodnień i duży pieniędzy przeznaczanych na politykę rodzinną dzietność od roku 2008 ciągle spada w roku 2013 osiągnięto najniższy wskaźnik dzietności od roku 1990 Źródło: Analiza własna PwC na podstawie Eurostatu 16
Prosty wzór Estonii Współczynnik dzietności w Estonii w porównaniu do % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci 2,6 2,4 2,2 2,0 1,8 1,6 1,4 1,2 1,0 Ustawa o Państwowych Świadczeniach rodzinnych, rozszerzających zakres stosowanych instrumentów prorodzinnych, która z niewielkimi zmianami obowiązuje do dziś 1,50 1,32 1,80 1,47 Dalsza reforma polityki prorodzinnej, decyzja o rozwoju sieci żłobków i wydłużeniu urlopu macierzyńskiego 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2,40 1,72 Wprowadzenie znaczących cięć budżetowych w związku z kryzysem finansowym 2,30 1,58 Wnioski: % PKB przeznaczanego na ulgi prorodzinne i dotacje na dzieci Współczynnik dzietności Konsekwencją reformy polityki prorodzinnej w latach 2001 i 2004 był wzrost dzietności o blisko 0,35 punktu w przeciągu 5 lat W związku z cięciami budżetowymi spowodowanymi kryzysem finansowym 2008 r. I znaczącym ograniczeniem rządowej polityki prorodzinnej nastąpił nagły spadek dzietności o 0,2 punktu na przestrzeni trzech lat, co świadczy o dużym wpływie polityki prorodzinnej na decyzje obywateli związane z planowaniem wielkości własnej rodziny Źródło: Analiza własna PwC na podstawie Eurostatu 17
Rola pracodawców 18
Praca polskich kobiet 30% Polek nie decyduje się na posiadanie dzieci z obawy przed trudnościami w godzeniu obowiązków zawodowych z rodzinnymi Pracujący według czasu pracy i płci w pełnym wymiarze czasu (przepracowali tygodniowo) 7000 6000 5726 Kobiety spędzają coraz więcej czasu w pracy Pracują powyżej 40 godzin tygodniowo Ponad 8 godzin dziennie Ponad godzinę więcej niż średnia unijna 5000 4000 3000 4444 Mniej pracują m.in. Włoszki, Dunki, Holenderki i Litwinki Udział kobiet w ogólnej liczbie zatrudnionych wzrasta systematycznie Obecnie to około 50% 2000 1000 0 Mężczyźni 10061089 do 39 godzin tygodniowo Kobiety 40-49 godzin tygodniowo 893 50-59 godzin tygodniowo 496 219 110 ponad 60 godzin tygodniowo Źródło: Analiza własna PwC (na podstawie GUS oraz Eurostatu); Badanie CBOS 19
Polska na końcu listy elastycznie zatrudniających Odsetek osób pracujących w niepełnym wymiarze czasu pracy w krajach UE w 2016 r. (w %) 80 60 40 20 Holandia Aż 76,5% kobiet oraz 26,2% mężczyzn pracuje w niepełnym wymiarze godzin Polska Tylko 9,7% kobiet oraz 3,7% mężczyzn pracuje w niepełnym wymiarze godzin Polska 25% Polaków nie przepada za elastycznym czasem pracy (o 12% więcej niż średnia w UE) 0 Kobiety Mężczyźni Ogółem Polska 40% przedsiębiorstw nie pozwala pracownikom korzystać z elastycznego czasu pracy Źródło: Analiza własna PwC na podstawie danych z Eurostatu; Pracownicy przyszłości: ewolucja miejsca pracy w erze transformacji cyfrowej badanie przeprowadzone na zlecenie Cornerstone OnDemand 2016 20
Różnice pomiędzy Polską a Niemcami elastyczny system pracy Praktyki w miejscach pracy sprzyjające rodzinie w % Polska Niemcy 0 20 40 60 80 100 Możliwość akumulacji godzin w celu późniejszego ich odebrania (również w postaci pełnych dni wolnych) oraz możliwość zmiany godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy Możliwość akumulacji godzin w celu późniejszego ich odebrania (również w postaci pełnych dni wolnych), ale brak możliwości zmiany godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy Możliwość zmiany godziny rozpoczęcia i zakończenia pracy, ale brak możliwości akumulacji godzin w celu późniejszego ich odebrania Niemcy: 62% pracodawców umożliwia akumulowanie godzin w celu wzięcia dnia 62% wolnego i zmienianie godzin rozpoczęcia i 44% zakończenia codziennej pracy Polska: 44% pracodawców zapewnia te same możliwości Źródło: Analiza na podstawie danych OECD dokonana przez PwC przy współpracy ze studentami Akademii Leona Koźmińskiego i Duale Hochschule Baden-Württemberg 21
Polska Estonia Węgry Dania Irlandia Francja Szwecja Niemcy Średnia UE Czechy Wielka Brytania Estonia Polska Węgry Szwecja Francja Czechy Średnia UE Dania Niemcy Irlandia Wielka Brytania Zmiany w polityce prorodzinnej powinny mieć charakter systemowy oraz powinny być dostosowane do oczekiwań potencjalnych rodziców... Średnia tyg. liczba godzin w placówkach wczesnej edukacji i opieki dzieci poniżej 3 r.ż. Średnia tyg. liczba godzin w placówkach wczesnej edukacji i opieki od ukończenia 3 r.ż. do rozpoczęcia szkoły 39,1 37,1 35,9 35,1 34,0 30,0 29,6 29,7 26,4 19,2 13,5 38,5 34,8 34,6 33,4 30,3 29,9 29,3 27,6 27,6 21,8 20,1 Polskie dzieci średnio 8 godzin dziennie w placówkach wczesnej edukacji i opieki - wynik najwyższy w Europie! Średnia w UE: Dzieci poniżej 3 lat: 26 godzin tygodniowo Polskie maluchy o 13 godzin więcej! Średnia w UE: dzieci powyżej 3 lat: 29 godzin tygodniowo Polskie dzieci o 6 godzin więcej! Źródło: Opracowanie PwC na podstawie: Eurydice and Eurostat Report, Key Data on Early Childhood Edition Education and Care in Europe 22
Proponowane formy wsparcia Elastyczny czas pracy Odpowiednia infrastruktura FORMY WSPARCIA Finansowe i rzeczowe Informacyjno-szkoleniowe 23
Elastyczny czas pracy Dodatkowy płatny urlop macierzyński Krótszy dzień pracy przed i po urlopie macierzyńskim Możliwość pracy w niepełnym wymiarze czasu pracy 40% USA TOP BENEFITS organizacji oferowało elastyczne warunki pracy jako jedną z najskuteczniejszych strategii rekrutacyjnych 57% umożliwiło flex-time Dodatkowy urlop (sabbatical) Job-sharing (dzielenie pracy) Możliwość pracy z domu 62% zezwoliło na pracę zdalną Źródło: Opracowanie własne PwC; 2017 Employee Benefits, SHRM Society for Human Resources Management 24
Odpowiednia infrastruktura USA Pokoje matki z dzieckiem/pokoje do odpoczynku dla kobiet ciężarnych (z odpowiednim wyposażeniem) Dogodnie położone miejsca parkingowe, specjalne krzesła i inne udogodnienia dla kobiet ciężarnych 42% 29% Pokój laktacyjny / pokój matki Zezwala na przyprowadzanie dzieci do pracy w awaryjnej sytuacji Kontraktowanie dla dzieci pracowników miejsc w żłobkach, przedszkolach itp. Własne (firmowe) lub przyzakładowe żłobki/przedszkola (+długie godziny otwarcia) 2% Nowość dowożenie mleka matki w trakcie podróży służbowej Źródło: Opracowanie własne PwC; 2017 Employee Benefits, SHRM Society for Human Resources Management 25
Finansowe i rzeczowe USA Partycypowanie w kosztach prowadzenia ciąży i porodu Wyprawka dla dziecka Pakiet medyczny dla całej rodziny Pomoc przy adopcji 67% 25% 17% Elastyczne konto wydatków dla rodziny Benefity dla partnerów życiowych Usługi skierowane na opiekę nad dziećmi 9% Pomoc przy adopcji Becikowe Organizacja kolonii/wyjazdów oraz zajęć dodatkowych dla dzieci Szczepionki w miejscu pracy dla niemowląt 3% Szczepionki dla niemowląt w miejscu pracy 3% Opieka zastępcza 4% Dodatkowe programy opieki nad dziećmi Źródło: Opracowanie własne PwC; 2017 Employee Benefits, SHRM Society for Human Resources Management 26
Informacyjno-szkoleniowe Informowanie pracowników o prawach związanych z ich nieobecnością w związku z wychowywaniem dziecka (wynikających z kodeksu pracy oraz wewnętrznych programów wsparcia) i Szkolenia ułatwiające pracownikowi ponowne wdrożenie się w życie firmy po dłuższej nieobecności i 9% USA Programy dla rodziców przy ponownym wejściu na rynek pracy Pozostawienie pracownikowi do dyspozycji komputera i telefonu służbowego oraz dostępu do przydatnych narzędzi Umożliwienie uczestnictwa w szkoleniach podczas dłuższej nieobecności pracownika 8% Usługi wsparcia laktacyjnego (doradztwo i edukacja) i i Źródło: Opracowanie własne PwC; 2017 Employee Benefits, SHRM Society for Human Resources Management 27
Łączne wsparcie badanej rodziny w poszczególnych państwach UE (w EUR) w 2017 r.* Lp. Państwo UE Oszczędności na ulgach Świadczenia prorodzinne Łączne wsparcie państwa w EUR Łączne wsparcie państwa w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia pary 1. Francja 5228 1558 6786 13,7% 2. Węgry 1187 1052 2239 9,8% 3. Austria 420 4538 4958 9,5% 4. Polska 521 1405 1926 7,9% 5. Chorwacja 1950 0 1950 7,4% 6. Luksemburg 938 6600 7538 6,5% 7. Łotwa 966 410 1376 6,5% 8. Holandia 2778 1777 4555 6,2% 9. Estonia 370 1200 1570 5,7% 10. Słowenia 1228 822 2050 5,3% 11. Belgia 1031 3213 4244 5,2% 12. Niemcy 1956 2304 4260 5,0% 13. Słowacja 514 564 1078 5,0% 14. Czechy 1253 0 1253 4,9% Lp. Państwo UE Oszczędności na ulgach Świadczenia prorodzinne Łączne wsparcie państwa w EUR Łączne wsparcie państwa w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia pary 15. Szwecja 0 2832 2832 4,7% 16. Irlandia 0 3360 3360 4,5% 17. Portugalia 1200 0 1200 4,3% 18. Litwa 720 0 720 3,7% 19. Wielka Brytania 0 2080 2080 3,0% 20. Finlandia 100 2397 2497 2,9% 21. Dania 0 3416 3416 2,9% 22. Rumunia 0 444 444 2,7% 23. Malta 0 900 900 2,6% 24. Włochy 1430 0 1430 2,4% 25. Hiszpania 970 0 970 2,1% 26. Grecja 0 320 320 2,0% 27. Cypr 0 760 760 1,7% 28. Bułgaria 21 0 21 0,2% Łączne wsparcie państw EU Średnia: 2383 *Dane dotyczące modelowej rodziny (zgodnie z założeniami symulacji) 28
Aneks 29
Co proponuje Szwecja Świadczenia dla rodzin wypłacane bezpośrednio Przykładowe świadczenie na dzieci: Zasiłek na dziecko ok 111 euro na m-c. Podatnikom wychowującym więcej niż jedno dziecko przysługuje dodatkowa kwota ok. 11 euro na drugie, 53 euro na trzecie dziecko. Zasiłek opiekuńczy dla dzieci chorych i niepełnosprawnych, wymagających specjalistycznej opieki ok. 980 euro na m-c. Zasiłki wolne od podatku. Urlopy rodzicielskie model partnerski 480 dni płatnego urlopu rodzicielskiego 60 dni przysługuje matce, 60 dni ojcu (mogą wykorzystać równocześnie pozostając w domu) zaś resztę mogą rozdysponować dowolnie między siebie. Urlop można wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12 lat. Większa część urlopu powinna być skonsumowana do 4-go roku życia dziecka (po upływie tego okresu okresie rodzic może sobie jeszcze pozostawić do wykorzystania 96 dni). Premia za szybkość jeśli kolejne dziecko urodzi się w ciągu 30 miesięcy od urodzenia poprzedniego, urlop rodzicielski można wydłużyć nawet o rok. Rozbudowana i różnicowana opieka instytucjonalna Szerokie formy wsparcia dla rodzin uboższych Bezpłatny dostęp do leków Od 1 stycznia 2016 roku weszła w życie ustawa, w ramach której wszystkie dzieci poniżej 18. roku życia mieszkające w Szwecji są objęte całkowicie bezpłatnym dostępem do leków. Ich zakup finansuje państwo. Bezpłatna edukacja, darmowe podręczniki i posiłki w szkołach Opieka instytucjonalna nad małymi dziećmi Opieka nad dziećmi do lat 6 jest częściowo opłacana przez rodziców. Wysokość opłat za tę opiekę uwarunkowana jest dochodem rodziny oraz ilością dzieci w rodzinie. Dodatkowo rodziny, w których jest więcej niż jedno dziecko, mają prawo do bezpłatnego pobytu dzieci w placówce przez 3 godziny dziennie. Z kolei opieka nad dziećmi w wieku 6 7 lat jest całkowicie bezpłatna. Wsparcie dla samotnych rodziców, opiekunów osób niepełnosprawnych lub starszych. Rodziny w trudnej sytuacji finansowej otrzymują odpowiednie do ich potrzeb formy wsparcia (np. dodatek mieszkaniowy). Opieka nad dziećmi a emerytura Systemowe wliczanie czasu poświęconego na opiekę nad dziećmi do podstawy emerytury matki 3 alternatywne sposoby Składka emerytalna odprowadzana jest od kwoty wynagrodzenia uzyskiwanego przed rozpoczęciem opieki. Dla kobiet, które w momencie zajścia w ciążę uzyskiwały niski dochód lub nie podejmowały pracy zawodowej (np. z powodu kontynuacji edukacji na uczelni wyższej) podstawą obliczenia składki jest 75% średniego krajowego wynagrodzenia. Dla kobiet, które nie rezygnują z pracy j i kontynuują ją w mniejszym wymiarze czasowym (np. ¼ etatu) konto emerytalne zostaje zasilone jednorazowo dodatkową kwotą bazową. Źródło: Analiza własna PwC; Raport Instytutu Ordo Iuris Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?, Warszawa 2015 30
Tymczasem na Łotwie Ulgi podatkowe Odliczenie wydatków na edukację Odliczenie od dochodu: 1 980 euro za każde dziecko. Odliczenie wydatków na edukację (koszty limitowane). Urlopy macierzyńskie i wychowawcze Urlop macierzyński 112 dni. Urlop wychowawczy 18 m-cy. Zasiłek macierzyński wynosi 80% średniego wynagrodzenia zasadniczego stanowiącego podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie. Świadczenia dla rodzin wypłacane bezpośrednio Przykładowe świadczenie na dzieci: Becikowe -- 421 euro. Miesięczny dodatek na opiekę nad dzieckiem 171 euro na dziecko do 18 m-cy i 43 euro na dziecko od 1,5-2 lat. Miesięczne świadczenie rodzinne 11 euro na pierwsze dziecko, 23 euro na drugie, 34 euro na trzecie. Zasiłek opiekuńczy na dziecko niepełnosprawne 107 euro na m-c. Dodatek adopcyjne 1,4 tys euro na każde zaadoptowane dziecko. Kredyty mieszkaniowe dla młodych Gwarancje kredytów hipotecznych Rodzina może aplikować o państwowe gwarancje w celu otrzymania kredytu na zakup domu lub mieszkania. Wysokość gwarancji zależy od ilości dzieci: do 10% wartości, ale nie więcej niż 10 tys euro dla rodziny z jednym dzieckiem poniżej 18 r.ż. do 15% wartości, ale nie więcej niż 15 tys euro dla rodziny z dwójką dzieci poniżej 18 r.ż. do 20% wartości, ale nie więcej niż 20 tys euro dla rodziny z trójką lub większą ilością dzieci poniżej 18 r.ż. Dodatkowo rodzina płaci opłatę skarbową za nabycie nieruchomości w wysokości 0,5% zamiast 2% wartości nieruchomości. Źródło: Analiza własna PwC 31
Duńska opiekuńczość Zasiłek rodzinny Zasiłek dla rodziców: Zasiłek przypada na każde dziecko, a jego wysokość zależy od wieku dziecka: 601 euro kwartalnie na dziecko w wieku 0-2 lata, 475,5 euro kwartalnie na dziecko w wieku 3-6 lat, 374 euro kwartalnie na dziecko w wieku 7-14 lat, 125 euro miesięcznie na dziecko w wieku 15-17 lat. Wysokość świadczenie zależy również od dochodu rodziny. Urlopy rodzicielskie model partnerski Urlopy rodzicielskie w Danii charakteryzują się elastycznością. Wiążę się to z różnymi formami urlopu rodzicielskiego: urlop macierzyński, urlop tacierzyński, urlop rodzicielski oraz urlop związany z opieką nad dzieckiem. Matki są uprawnione do 18 tygodni urlopu macierzyńskiego 4 tygodnie przysługują przed planowanym porodem, a 14 tygodni po urodzeniu dziecka. W ciągu tych 14 tygodni, również ojcowie mogą skorzystać z 2-tygodniowego urlopu tacierzyńskiego. Po urlopie macierzyńskim rodzicom nowonarodzonego dziecka przysługują 32 tygodnie urlopu rodzicielskiego. W ramach tego świadczenia rodzice otrzymują zazwyczaj równowartość zasiłku dla bezrobotnych. W związku z zasadą wolnego wyboru, rodzice mogą podzielić się urlopem lub mogą też odebrać urlop równocześnie. Zasiłek dla samotnych matek Zasiłek dla rodzica samotnie wychowującego dziecko: Od roku 2014 kobiety, które zdecydują się być samotnymi matkami (tj. zajdą w ciąże w skutek sztucznego zapłodnienia lub adoptują dziecko) są uprawnione do otrzymania zasiłku dla rodzica samotnie wychowującego dziecko. Publiczna opieka nad dziećmi Publiczna opieka nad dziećmi ma w Danii długie tradycje. Obecnie około 20% dzieci do 12 miesiąca życia oraz 94% dzieci między 1 a 6 rokiem życia jest zapisanych do żłobka bądź przedszkola. Źródło: Analiza własna PwC 32
Prosty wzór Estonii Ulgi podatkowe Odliczenie wydatków na szkołę Odliczenie od dochodu: 1 980 euro za każde dziecko. Odliczenie wydatków za szkołę odliczenie nie może przekraczać kwoty równej 50% dochodu podlegającego opodatkowaniu w danym roku lub kwoty 1 200 euro. Urlopy macierzyńskie i wychowawcze Urlop macierzyński do 140 dni a niezależny od niego urlop wychowawczy aż do 435 dni w sumie 575 dni urlopu (19 miesięcy), w trakcie których rodzicowi (urlop można podzielić, choć pierwsze 140 dni musi wykorzystać matka) przysługuje pensja w dotychczasowej wysokości aż do poziomu 2 143 euro miesięcznie. Świadczenie w minimalnej wysokości przysługuje osobom, które nie uzyskiwały wynagrodzenia w roku poprzednim. Świadczenia dla rodzin wypłacane bezpośrednio Przykładowe świadczenie na dzieci: Miesięczny zasiłek przysługujący jednemu z rodziców: 50 euro na pierwsze i drugie dziecko, 100 euro na trzecie i kolejne (do 16-go r.ż., gdy kontynuuje naukę do 19 r.ż.). Świadczenia wychowawcze od 19,18 euro do 38,35 euro na m-c wysokość uzależniona od wieku dziecka. Becikowe - 320 euro przy urodzeniu jednego dziecka i 1 000 euro za każde następne. Kredyty mieszkaniowe dla młodych Gwarancje kredytów hipotecznych dla osób, które planują wziąć kredyt na zakup nowej albo używanej nieruchomości są zaprojektowane tak, aby obniżyć wysokość wkładu własnego. Młode rodziny są specjalną grupą docelową, tj. rodzic lub rodzice wychowujący dziecko do 15 r.ż (włącznie). Opieka nad dziećmi a emerytura Za wychowywanie przynajmniej: pięciorga lub więcej dzieci lub dziecka niepełnosprawnego prawo do pobierania emerytury na 5 lat przed osiągnięciem wieku emerytalnego. czwórki dzieci - na 3 lata przed osiągnięciem wieku emerytalnego. trójki dzieci na 1 rok przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Dodatkowe świadczenia i zasiłki dla rodzin wielodziet-nych Świadczenie dla rodzin wielodzietnych rodziny z siedmiorgiem lub większą liczbą dzieci ok. 169 euro na m-c. Jednorazowy zasiłek mieszkaniowy Rodziny z czworgiem lub większą liczbą dzieci np. rodziny z 7-giem dzieci maks. do 7 tys euro, z 8-giem i więcej maks. 14 tys euro. Źródło: Analiza własna PwC; Raport Instytutu Ordo Iuris Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?, Warszawa 2015 33
Źródła pomocne przy opracowaniu raportu Jakiej polityki rodzinnej potrzebuje Polska?, raport Instytutu na rzecz Kultury Prawej Ordo Iuris, Warszawa 2015. Badanie postaw i przekonań Polaków dotyczących posiadania dzieci i polityki prorodzinnej, Warsaw Enterprise Institute, 2015. 2017 Employee Benefits, SHRM Society for Human Resources Management. Eurydice and Eurostat Report, Key Data on Early Childhood Edition Education and Care in Europe. Pracownicy przyszłości: ewolucja miejsca pracy w erze transformacji cyfrowej, badanie przeprowadzone na zlecenie Cornerstone OnDemand 2016. Dane GUS. Dane Eurostat. Dane CBOS.
Kontakty Tomasz Barańczyk Partner tel.: +22 746 4852 tomasz.baranczyk@pwc.com Joanna Narkiewicz-Tarłowska Dyrektor tel.: +22 746 4764 joanna.narkiewicz-tarlowska@pwc.com Iwona Boniecka Starszy Konsultant tel.: +22 746 4699 iwona.boniecka@pwc.com Karolina Król Konsultant karolina.krol@pwc.com Piotr Mamiński Starszy Konsultant piotr.maminski@pwc.com Piotr Modzelewski Konsultant piotr.modzelewski@pwc.com 2017 PwC Polska Sp. z o.o.