Korony teleskopowe kompromis między funkcją a estetyką? Część I Autor _ tech. dent. Robert Michalik Ryc. 2 Ryc. 1 Ryc. 3 Ryc. 1,2,3_Korony teleskopowe w postaci àczników indywidualnych, na modelu i w ustach pacjenta. Ryc. 4_Analiza wst pna dokonana wzd u osi d ugiej z ba 11 wiert o musi dotykaç szyjki z ba. Ryc. 5_Wynikowe nachylenie Êciany dystalnej z ba 25, górny przebieg czerwonej linii mo e wytyczaç granic preparacji Êciany dystalnej. Ryc. 6_Obszar czarny wyró nia stref tzw. wysokiej estetyki i jej najkorzystniejszy przebieg. Z by ustawione do preparacji w ten sposób umo liwiajà technikowi wykonanie estetycznych koron teleskopowych w obszarze przyszyjkowym. Korony teleskopowe stanowią jedno z niewielu uzupełnień, które mogą zaskakiwać funkcją i prostotą działania. W ciągu wielu lat pracy zawodowej spotykałem się wielokrotnie z opinią wykluczającą korony teleskopowe z oferty dentystycznej ze względu na trudności w ich wykonywaniu i niezadowalający efekt estetyczny pracy (Ryc. 1,2,3). _W niniejszym artykule postaram się przedstawić korony teleskopowe, jako uzupełnienie estetyczne, funkcjonalne i bezpieczne zarówno dla pacjenta, jak i lekarza podejmującego decyzję o ich zastosowaniu. Moje spostrzeżenia zawarłem w dwóch odrębnych częściach pierwsza dotyczy technologii wykonania i popełnianych błędów, natomiast druga broni ich estetyki poprzez zmodyfikowanie niektórych etapów pracy i używanych materiałów. Na wspomnianą modyfikację uzyskałem patent i mam nadzieję, że zachęcę Państwa do jej szerokiego zastosowania w praktyce codziennej. Prawidłowo zastosowane i wykonane korony teleskopowe dają pełny komfort pacjentowi oraz uwalniają lekarza od problemów związanych z utratą zębów filarowych i konieczności sporządzenia nowej pracy protetycznej. Wykonanie koron teleskopowych musi przebiegać zgodnie z następującymi etapami: _analiza wstępna warunków pacjenta, _preparacja zgodna z analizą filarów, _sporządzenie wycisku roboczego, _ustalenie wysokości zwarcia, 18 I
Temat specjalny _ Innowacyjne rozwiàzania I Ryc. 4 Ryc. 5 Ryc. 6 Ryc. 7 Ryc. 8 Ryc. 9 Ryc. 10 Ryc. 11 _wykonanie modelu roboczego w laboratorium techniki dentystycznej, _przygotowanie koron pierwotnych, _wykonanie łyżki indywidualnej, _przymiarka koron pierwotnych oraz ich przeniesienie wyciskiem sytuacyjnym, _przygotowanie modelu sytuacyjnego w laboratorium, _frezowanie koron pierwotnych, _wykonanie koron wtórnych. Nie można pominąć żadnego z tych etapów, ich niedokładne wykonanie będzie przyczyną końcowego niepowodzenia. Czynnością bardzo istotną jest analiza modelu przed i po szlifowaniu zębów. Dlaczego? Cały sekret leży w ustaleniu prawidłowego kierunku szlifowania zębów, czyli określenia, który ząb znajduje się w tzw. strefie estetyki wysokiej, a który jest już poza nią (Ryc. 4,5,6). Uzyskanie doskonałego, końcowego efektu estetycznego pracy wymaga rozpoczęcia szlifowania od zębów przednich, których oś długa wytycza szlifowanie pozostałych zębów filarowych. Błędem jest szlifowanie w pierwszej kolejności zębów bocznych i zakończenie tej czynności na zębach przednich, ponieważ uzyskana oś bocznych zębów często nie koreluje równoległością z zębami przednimi, co w konsekwencji zmusza lekarza do szlifowania zbyt doprzednio wychylonego (Ryc. 7,8,9). Filary przygotowane w ten sposób, pogrubione dodatkowo wykonaniem koron teleskopowych, przyczyniają się do zniweczenia efektu kosmetycznego pracy. Niedopuszczalne jest też szlifowanie wyrywkowe, będące następstwem zaniechania ustalenia chronologii preparacji. Aby uniknąć tego typu sytuacji należy przed preparacją sporządzić modele robocze i dokonać analizy filarów za pomocą paralelometru, ustalając kolejność preparacji. W części pierwszej tego postępowania należy ustawić analizator względem osi długiej siekaczy w ten sposób, aby jego koniec dotykał szyjki zęba filarowego. Wyznaczony tą metodą tor szlifowania pozwoli uzyskać optymalny efekt kosmetyczny pracy (Ryc. 10). Dla zębów bocznych nie ma to większego znaczenia,ponieważ równoległość tych filarów może być wynikowa i często przebiega ponad równikiem zęba (Ryc. 11). Część druga analizy dotyczy określenia liczby filarów i ich długości od tych czynników zależy kąt pochylenia ścian oraz długość powierzchni prowadzących przyszłych koron mają one Ryc. 7, 8_Analiza wst pna dokonana wzgl dem osi d ugiej z ba 25 i wynikajàce z tego po o enie siekaczy z niekorzystnym przebiegiem linii szyjki. Ryc. 9_Zakres podcieni zarysowanych na siekaczach przy rozpocz ciu preparacji od z ba 25. Ryc. 10_Prawid owa preparacja wykonana po analizie wst pnej. Przy takim u o eniu rant teleskopu pierwotnego i wtórnego nie b dzie widoczny. Powierzchnia wargowa ma wystarczajàcà iloêç miejsca do wykonania estetycznego licowania. Ryc. 11_Wynikowe szlifowanie z ba 25 daje mo liwoêç wykonania stopnia naddziàs owego na Êcianie dystalnej. Âciana ta nie ma wi kszego wp ywu na poziom estetyki oraz utrzymanie teleskopu. Ryc. 12 Ryc. 13 Ryc. 14 I 19
Ryc. 15 Ryc. 16 Ryc. 17 Ryc. 18 Ryc. 19 Ryc. 20 Ryc. 21 Ryc. 22 Ryc. 23 Ryc. 12_Przy pojedynczym, a tak e krótkim filarze, stosujemy kàt frezowania 0 Êciany prowadzàce muszà mieç d ugoêç maksymalnà (wymagane minimum wynosi 5 mm). Ryc. 13_Przy kilku krótkich filarach stosujemy frezowanie z kàtem 2, aby u atwiç pacjentowi za o enie protezy na kilka filarów jednoczeênie (zasada sto ka zwi kszajàca pole manewru protezà przed uzyskaniem kontaktu Êcian prowadzàcych). Ryc. 14_Przy kilku d ugich filarach, kàt nachylenia wynosi 4-6. Ryc. 15,16_Widok prawid owo spreparowanych filarów. Ryc. 17_Wycisk sytuacyjny. Ryc. 18_Model sytuacyjny wykonany z materia u Pattern-Resin. również wpływ na utrzymanie protezy opartej na koronach teleskopowych. Przy pojedynczym, a także krótkim filarze zastosujemy kąt frezowania 0 ściany prowadzące muszą mieć długość maksymalną (wymagane minimum wynosi 5 mm), (Ryc. 12). Przy kilku krótkich filarach zastosujemy frezowanie z kątem 2, aby ułatwić pacjentowi założenie protezy na kilka filarów jednocześnie (zasada stożka zwiększająca pole manewru protezą przed uzyskaniem kontaktu ścian prowadzących), (Ryc. 13). Odpowiednio, przy kilku długich filarach, kąt nachylenia wynosi 4-6 (Ryc. 14). Jak widać, analiza stanowi bardzo ważny element naszej pracy. Zajmuje, być może, nieco czasu, ale daje pełną satysfakcję z wykonania koron teleskopowych jako estetycznego uzupełnienia protetycznego (Ryc. 15,16). Nie sposób szczegółowo przedstawić wszystkie etapy pracy, skupię się więc na czynniku, który zależy od zastosowanej technologii i użytych materiałów i ma bardzo istotny wpływ na utrzymanie protezy. Tarcie, bo o nim mowa, powstaje na powierzchniach równoległych korony pierwotnej i wtórnej. Im większa gładkość i precyzja wykonania, tym lepsze utrzymanie protezy. Należy pamiętać, że w pierwszym okresie po założeniu gotowej pracy mogą wystąpić zbyt duże siły tarcia,co skłania lekarzy do szlifowania koron wtórnych od środka, aby ułatwić pacjentowi zdejmowanie i zakładanie protezy. Ten śmiały krok spowoduje brak frykcji powierzchniowej (utrzymania), a w konsekwencji konieczność ponownego wykonania pracy. Zbyt silne tarcie początkowe ma wiele przyczyn: _wadliwe sporządzenie uzupełnienia tymczasowego, Ryc. 24 Ryc. 25 Ryc. 26 Ryc. 27 Ryc. 28 Ryc. 29 20 I
AD PROFESJONALNIE DBAJ O ZĘBY _nieprawidłowe przeniesienie wyciskiem koron pierwotnych, _złe wykonanie modelu sytuacyjnego w laboratorium. Proteza teleskopowa działa częściowo jak aparat ortodontyczny,ściągając filary,z tego względu do wykonywania jakichkolwiek korekt koron wtórnych można przystąpić dopiero po kilku dniach od założenia protezy. Korekty wykonujemy za pomocą piaskowania powierzchni, a nie punktowego szlifowania wiertłem. Po kilku latach używania protezy tarcie ulega niestety pogorszeniu, zwłaszcza wtedy, gdy nie działa powierzchniowo. Problem ten rozwiązano częściowo,wykorzystując technikę galvano,czyli zamieniając tarcie na adhezję. Zjawisko adhezji polega na połączeniu dwóch gładkich powierzchni za pomocą cieczy, w tym przypadku śliny pacjenta. W technice tej wykonanie korony teleskopowej poprzedza sporządzenie korony pierwotnej z dowolnego materiału (metale szlachetne i nieszlachetne, tlenek cyrkonu) i korony pośredniej (między pierwotną i wtórną) ze złota galwanicznego. Koronę galvano wkleja się na stałe w koronę wtórną za pomocą kleju kompozytowego. Przedstawiona metoda ma swoje wady, pogrubia bowiem teleskop,zwiększa znacznie koszt wykonania i utrudnia naprawę. Jej zaletą jest to, że tarcie zastępuje adhezja, co w znacznym stopniu wydłuża żywotność teleskopu. Niestety,także adhezja ulega z biegiem lat pogorszeniu i należy wymienić czapeczkę galvano na nową,co pociąga za sobą dodatkowe nakłady finansowe. Jak wspomniałem, należy zwrócić szczególną uwagę na przenoszenie koron pierwotnych z ust pacjenta za pomocą łyżki indywidualnej (Ryc. 17) w celu stworzenia modelu sytuacyjnego w laboratorium. Aby mieć pewność, że wykonaliśmy to zadanie prawidłowo, należy połączyć korony pierwotne za pomocą tworzywa Pattern-Resin z łyżką indywidualną. Łyżka powinna mieć otwory przelotowe w miejscach, w których znajdują się zęby filarowe, aby ułatwić lekarzowi ich fiksację. Tak przygotowany wycisk trafia do laboratorium, gdzie zostanie wykonany model. W tym celu należy zaizolować wnętrza koron pierwotnych wazeliną i wypełnić tworzywem Pattern-Resin z zamontowaniem retencji do gipsu (stosuję piny do modeli dzielonych), (Ryc. 18). Wycisk odlewamy gipsem IV lub III klasy. Po oswobodzeniu wycisku korony pierwotne powinny swobodnie schodzić z kikutów akrylowych. Tak przygotowany model ustawiamy na stoliku frezarki i za pomocą systemu negatyw pozytyw przenosimy korony do frezowania poza modelem (Ryc. 19,20,21). Frezowanie koron na modelu sytuacyjnym jest niedopuszczalne, po- Bezpieczne wybielanie? Czy chcesz mieć białe i lśniące zęby? Usuwanie przebarwień szkliwa u palaczy Po zabiegach profesjonalnego wybielania Po zabiegu usuwania kamienia nazębnego Do codziennej higieny Informacji medycznej udziela: Pierre Fabre Médicament Polska Sp. z o.o. ul. Belwederska 20/22, 00-762 Warszawa, tel. (0 22) 559 63 00, e-mail: elgydium@pierre-fabre.com.pl
Ryc. 30 Ryc. 31 Ryc. 32 Ryc. 33 Ryc. 19_ Przeniesienie koron zgodnie z zasadà negatyw pozytyw. Ryc. 20, 21_Przygotowany model ustawiamy na stoliku frezarki i za pomocà systemu negatyw pozytyw przenosimy korony do frezowania poza modelem. Ryc. 22_Ustawienia frezarki do wykonania korony pierwotnej w wosku. Ryc. 23_Ustawienia frezarki do polerowania gotowej korony pierwotnej. Ryc. 24, 25_Prawid owo sfrezowane korony pierwotne. Ryc. 26_Korony pierwotne z cyrkonu mo na szlifowaç tylko za pomocà turbiny wodnej umocowanej do frezarki. Ryc. 27, 28_Korona gotowa do frezowania. Ryc. 29_Gotowa konstrukcja wykonana z metalu. Ryc. 30_Korony wykonane w technice galvano. Ryc. 31_Korony wykonane z tlenku cyrkonu. Ryc. 32, 33_ Wykonanie korony wtórnej metodà odlewania wymaga na o enia na koron pierwotnà materia u, który trwale odzwierciedli g adkoêç i kszta t powierzchni podczas zatapiania w masie ogniotrwa ej (Patern-Resin, materia y Êwiat outwardzalne). nieważ uszkadzamy gips w okolicach przyszyjkowych i mamy później problemy z frezowaniem powierzchni stycznych. Uszkodzenie modelu zmusza nas do powtórzenia procedury przenoszenia koron z ust pacjenta. Proces frezowania wykonuję jednym wiertłem (zbieranie i polerowanie),wykorzystując jedynie obroty frezarki (Ryc. 22,23). Prawidłowo sfrezowane korony pierwotne powinny mieć co najmniej dwie ściany równoległe o długości 5 mm,rant brzeżny w strefie licowej 0,5 mm oraz idealnie gładką powierzchnię zewnętrzną (Ryc. 24,25). W koronach pierwotnych wykonanych z tlenku cyrkonu obowiązują te same parametry. Zamiast frezów z węglika spiekanego stosujemy wiertła diamentowe różnej gradacji oraz turbinę wodną (Ryc. 26,27,28). Pozostaje ostatni, arcytrudny etap wykonanie korony wtórnej. Zależnie od zastosowanej technologii oraz rodzaju przyszłej protezy (overdenture, teleskop samodzielny, most na teleskopach), możemy ją wykonać z różnych materiałów: _metali szlachetnych lub nieszlachetnych (metodą odlewania), (Ryc. 29), _złota galwanicznego (Ryc. 30), _tlenku cyrkonu (Ryc. 31). Aby wykonać koronę wtórną metodą odlewania,trzeba nałożyć na koronę pierwotną materiał, który trwale odzwierciedli gładkość i kształt powierzchni podczas zatapiania w masie ogniotrwałej (Patern-Resin, materiały światłoutwardzalne),(ryc. 32,33). Należy pamiętać, że musimy uzyskać idealną frykcję koron już na etapie odlewu (zgodnie z instrukcją producenta). Inaczej postępujemy podczas wykonywania czapeczki galwanicznej. Koronę pierwotną należy powielić w silikonie i wykonać pozytyw z twardego gipsu. Nanosimy lakier przewodząco-dystansowy i mocujemy słupek w kąpieli galwanicznej. Kolejne etapy wykonujemy zgodnie z techniką galvano. Rozwój technologii CAD/CAM oraz zastosowanie nowych materiałów pozwala wykonać koronę wtórną również z tlenku cyrkonu. Ten rodzaj koron przedstawię w części II artykułu, w której, na podstawie konkretnego przypadku klinicznego,postaram się udowodnić, że korony teleskopowe mogą stanowić estetyczne uzupełnienie protetyczne. Kontakt tech.dent.robert Michalik Laboratorium INTER-DENT ul. Pustu eczki 23 B,Warszawa Tel.:0 (22) 651 56 45 dentistry 22 I