Bogdan Krzymowski BANKOWOŚĆ INTERNETOWA I PIENIĄDZE W SIECI dla dinozaurów (seniorów młodych duchem i z poczuciem humoru) Czy emeryturę ciągle przynosi Ci listonosz? Czy rachunki opłacasz na poczcie stojąc w kolejkach? Czy irytują Cię wysokie prowizje? Możesz tego uniknąć za pomocą komputera i Internetu! Komputerowa Oficyna Wydawnicza HELP
Redaktor: Piotr Gomoliński Obsługi internetowego rachunku bankowego można się nauczyć w każdym wieku, również w wieku seniora/ dinozaura! Z tej książki dowiesz się jak: - założyć bankowe konto internetowe, - załatwić z ZUS-em, by emerytura była wpłacana na to konto, - korzystać z bankomatu, - korzystać z kart płatniczych w sklepie, - regulować rachunki przez Internet. Książka zawiera ponadto wskazówki, jak za pomocą komputera i Internetu oszczędnie gospodarować pieniędzmi, a nawet jak można posługując się tymi narzędziami dorobić do emerytury. Copyright by Komputerowa Oficyna Wydawnicza HELP Michałowice 2010 All rights reserved Printed in Poland Wydawca: Komputerowa Oficyna Wydawnicza HELP ul. Dworcowa 8 05-816 Michałowice (pod Warszawą) tel./faks: (0-22) 723 89 21, 723 87 64 tel. awaryjne: 0-604 298 099, 0-602 633 452, 0-602 248 550 poczta elektroniczna: piotr@besthelp.pl www.besthelp.pl Druk: A-Z DRUK Raszyn, ul. Słowikowskiego 21c, tel. 720 35 61 Oprawa: Raszyn, ul. Cicha 45 ISBN-13 978-83-7603-049-4
Spis treści 1. Wstęp... 7 2. Rachunki bankowe... 12 Rodzaje rachunków bankowych... 13 Zdalne usługi bankowe... 14 Homebanking... 15 Bankowość internetowa... 15 Bankowość mobilna... 15 Bezpieczeństwo kont internetowych... 17 Zdobywanie informacji o bankach... 19 Dodawanie strony do Ulubionych... 22 Zapisywanie danych w plikach dyskowych... 23 Pobieranie i instalacja czytnika plików PDF... 27 Czytanie plików online... 32 Porównywanie ofert... 33 Analizowanie ofert... 34 Opłaty za prowadzenie rachunku... 34 Oprocentowanie deklarowane i rzeczywiste... 35 Wymagania dodatkowe... 37 Najważniejsze bezpieczeństwo... 37 3. Zakładanie konta i podstawy jego obsługi... 39 Zakładanie konta Inteligo... 40 Aktywacja konta... 45 Pierwsze logowanie... 45 Zmiana hasła... 47 Ogólne zasady obsługi konta... 50 Podstawowe ustawienia... 51 Aktywacja karty płatniczej... 52 Ustalenie limitów... 53 Aktywacja karty kodów jednorazowych... 55 Zasilanie konta... 56 4. Przelewy bankowe... 59 Rodzaje przelewów... 59 Zlecanie przelewów... 61 Przelew jednorazowy... 62 3
Zlecenie stałe... 67 Płatności... 67 Bilix... 69 Doładowywanie telefonów komórkowych... 70 5. Oszczędzanie... 73 Konta oszczędnościowe... 73 Rachunek oszczędnościowy Inteligo... 74 Rachunek Oszczędzam w Lukas Banku... 76 Oprocentowanie z bliska... 77 Drobne oszczędności... 80 Lokata nocna w Alior Banku... 80 ROR w Polbanku... 82 Lokaty... 83 Lokaty terminowe w Lukas Banku... 83 Lokata standardowa w Alior Banku... 84 Lokaty jednodniowe... 86 Inne sposoby pomnażania pieniędzy... 87 Fundusze inwestycyjne... 88 Akcje... 91 Jak kupować i sprzedawać akcje?... 94 6. Karty płatnicze... 97 Klasyfikacja kart płatniczych... 97 Karta debetowa... 97 Karta kredytowa... 98 Karta przedpłacona... 98 Karta obciążeniowa... 99 Różnice techniczne... 99 Bankomaty... 100 Panel operacyjny bankomatu... 101 Monitor bankomatu... 102 Klawiatura... 103 Pobieranie pieniędzy... 105 Różnice w obsłudze bankomatów... 111 7. Bezpieczeństwo... 114 Zabezpieczenie komputera... 115 Zapora internetowa systemu Windows... 115 Program antywirusowy... 119 Aktualizacja systemu... 124 Bezpieczeństwo w Internet Explorerze... 128 4 Bankowość internetowa dla dinozaurów
Kilka słów o szyfrowaniu... 128 Ustawienia dotyczące bezpieczeństwa połączeń... 130 Szacunkowy czas odgadnięcia klucza... 131 Połączenie z serwerem banku... 133 Logowanie... 135 Bezpieczeństwo internetowych operacji bankowych... 136 Phishing... 136 Płatności internetowe... 140 Karta płatnicza w sklepie i bankomacie... 142 Posługiwanie się kartą w sklepie... 143 Pobieranie gotówki z bankomatu... 145 8. Zakupy w Internecie... 149 Szukanie sklepu... 149 Zasady dokonywania zakupów... 153 Rodzaje sklepów internetowych... 156 Sklepy spożywcze... 157 Apteki internetowe... 159 Odzież i obuwie... 160 Inne branże... 162 Nowy system płatności... 164 9. Aukcje internetowe... 166 Kupowanie... 167 Szukanie przedmiotów... 167 Kupowanie bez rejestracji... 170 Rejestracja użytkownika... 171 Przebieg licytacji... 172 Sprzedawanie... 175 Elementy aukcji internetowej... 176 Zdjęcia przedmiotów... 178 Wystawianie aukcji... 180 Szablony aukcji... 181 Program FlexLoader... 186 Programy innych producentów... 190 10. Własny sklep internetowy... 194 Zaplanowanie działalności... 194 Asortyment i dostawcy... 195 Kwestie formalne... 196 Sprawy techniczne... 197 Oprogramowanie sklepu... 198 Spis treści 5
Hosting i domena... 200 Próby praktyczne... 201 Demo sklepu oscommerce... 202 Skorowidz... 207 6 Bankowość internetowa dla dinozaurów
1. Wstęp Ostatnie dziesięciolecie XX wieku i pierwsze dziesięciolecie XXI wieku, to przede wszystkim rozwój Internetu i telefonii komórkowej. Oba te wynalazki w istotny sposób wpłynęły na sposób życia ludzi na całym świecie. Telefon komórkowy umożliwił komunikowanie się niemal w każdej sytuacji. Dzięki rozwojowi Internetu stał się możliwy dostęp do informacji różnego typu w obrębie niemal całego świata. Oba te wynalazki w znacznym stopniu zmieniły sposób funkcjonowania organizacji gospodarczych, co znalazło odzwierciedlenie w relacjach pomiędzy nimi, a ich klientami. Rozwój Internetu doprowadził między innymi do powstania pojęcia pieniądza elektronicznego, co dla całej sfery finansów miało wręcz rewolucyjne znaczenie. Pieniądz przez całe tysiąclecia miał charakter materialny. Początkowo jego rolę pełniły przedmioty użytkowe. Dla ułatwienia porównywania wartości różnych dóbr wprowadzone zostały zamienniki wymiany pierwotna postać pieniądza. Rolę zamienników pełniły różne towary. Wśród starożytnych plemion Ameryki Środkowej i Południowej było to na przykład ziarno kakaowe. W naszych szerokościach geograficznych jako zamienników często używano soli lub skór. Stosowanie zamienników nie było wygodne i kiedy zostały opanowane techniki obróbki metali pojawiły się pierwsze monety. Miało to miejsce około VII wieku p.n.e. Najstarsze znaleziska tego typu pochodzą z obszarów starożytnej Grecji. Jednak jako wynalazców monet uważa się też Fenicjan, którzy najwcześniej opanowali metody pozyskiwania i przetwarzania metali. Pieniądze metalowe były używane bardzo długo. W miarę wzrostu wolumenu wytwarzanych dóbr one także zaczęły być niewygodne. Przede wszystkim wytwarzanie ich w większych ilościach było kosztowne. Z czasem powstały grupy najbardziej zamożnych złotników, którzy zajmowali się biciem monet. Stopniowo zaczęli oni pełnić także funkcję bankierów przechowywali pieniądze będące własnością 7
innych i jako potwierdzenie tego faktu wydawali papierowe pokwitowania. Stąd już tylko krok do pojawienia się pieniędzy papierowych, które w Europie pojawiły się w XVII wieku. Dla uniknięcia chaosu konieczne stało się ograniczenie liczby emitentów pieniędzy papierowych funkcja ta szybko została przypisana władzy państwowej. Pojawił się jednak inny problem porównywanie wartości pieniędzy różnych krajów. Problem próbowano rozwiązywać w różnych sposób i nie jest pewne, czy został on rozwiązany do dziś. W drugiej połowie XIX wieku wprowadzono pierwszy międzynarodowy system walutowy oparty na parytecie złota. W systemie tym jednostka pieniądza odpowiada wartością określonej ilości złota, a emitenci gwarantują wykupienie pieniędzy papierowych za równoważną ilość złota. Uniknięto w ten sposób niebezpieczeństwa drukowania dużej ilości pieniędzy bez pokrycia. System funkcjonował stabilnie przez kilkadziesiąt lat, co sprzyjało podejmowaniu znaczących przedsięwzięć gospodarczych. Załamanie systemu opartego na parytecie złota przyniosła I wojna światowa. Aż do lat siedemdziesiątych XX wieku relacje pomiędzy walutami wyznaczano pośrednio przez porównywanie ich z dolarem amerykańskim, którego wartość była oparta na parytecie złota. Obecnie zasady rozliczeń międzypaństwowych ustala Międzynarodowy Fundusz Walutowy. MFW wyznacza jednostkę stosowaną przez banki centralne do wzajemnych rozliczeń. Wartość jednostki jest określana w oparciu o koszyk walut. W skład koszyka początkowo wchodziło 16 walut, których udział w handlu światowym przekraczał 1%, proporcjonalnie do udziału każdej z nich. Obecnie w koszyku walutowym znajduje się euro, jen, funt brytyjski i dolar amerykański. W oparciu o koszyk walutowy jest ustalana jednostka o skrótowej nazwie SDR (Special Drawing Rights). SDR jest to międzynarodowa jednostka rozrachunkowa (inaczej mówiąc umowna jednostka monetarna) będąca pieniądzem bezgotówkowym. Pieniądz tego rodzaju nie jest emitowany w postaci banknotów lub monet jest on reprezentowany wyłącznie przez zapisy księgowe na rachunkach banków centralnych. Banki te wykorzystują jednostki SDR do regulowania zobowiązań pomiędzy państwami. System jest mocno skomplikowany i przeciętny człowiek nie ma w zasa- 8 Bankowość internetowa dla dinozaurów
dzie potrzeby wnikania w jego szczegóły. Jednak ten sam przeciętny człowiek na co dzień odczuwa skutki funkcjonowania sytemu, gdyż od relacji walutowych zależy poziom cen w kraju na tak podstawowy artykuł jakim jest chociażby paliwo. Ten krótki opis systemu rozliczeń był tu potrzebny, aby dojść do pojęcia pieniądza bezgotówkowego, który istnieje jedynie w postaci zapisów księgowych. W drugiej połowie XX wieku najszybciej rozwijającą się dziedziną techniki była elektronika. Systematycznie rosła też wydajność komputerów, przy jednoczesnym zmniejszaniu ich gabarytów i cen. Spowodowało to równie szybki rozwój telekomunikacji. W latach osiemdziesiątych pojawiły się pierwsze komputery osobiste. Dzięki temu komputer mógł stać się wyposażeniem przeciętnego stanowiska pracy, np. kasjera w banku, a następnie trafić też do prywatnych mieszkań. Sektor finansowy był komputeryzowany jako jeden z pierwszych. Kiedy większość banków została już wyposażona w systemy komputerowe pojawiła się pokusa, aby połączyć je ze sobą w celu wymiany danych finansowych. Sieć telekomunikacyjna została w międzyczasie na tyle rozbudowana, że przeznaczenie części łączy dla potrzeb bankowości nie stanowiło problemu. Ze względu na to, że tempo funkcjonowania organizacji gospodarczych szybko rosło, wymiana informacji finansowych stała się bardzo ważna. Większość Czytelników pamięta zapewne słynny oscylator Bagsika i Gąsiorowskiego, który mógł funkcjonować dzięki bardzo wolnemu przepływowi informacji między bankami w ówczesnej Polsce. Połączenie banków łączami transmisji danych pozwoliło uniknąć podobnych niebezpieczeństw, a poza tym zwiększyło ogólne tempo funkcjonowania gospodarki. Rozwinięta sieć telekomunikacyjna oraz postępująca komputeryzacja stworzyły podstawę do powstania olbrzymiej struktury połączonych ze sobą komputerów czyli Internetu. Miało to miejsce w połowie lat 90- tych XX wieku. Internet jest siecią, w której mogą być tworzone połączenia pomiędzy użytkownikami domowymi, jak i przeróżnymi organizacjami. Jeżeli tak, to pojawiło się pytanie, czy użytkownicy Internetu nie mogliby łączyć się ze swoimi bankami. Po przeanalizowaniu problemu okazało się, że jest to możliwe, chociaż konieczne są szczególne środki ostrożności. Zasadniczą sprawą jest zabezpieczenie do- Wstęp 9
stępu do kont. Skorzystanie z osiągnięć kryptografii pozwoliło na szyfrowanie wymiany informacji pomiędzy klientem a bankiem. Dzięki temu dostęp do konta bankowego za pośrednictwem Internetu stał się w pełni możliwy i bezpieczny. W tym mniej więcej momencie pojawia się nowy rodzaj pieniądza: pieniądz elektroniczny. W Polsce pieniądz elektroniczny stał się pojęciem prawnym w 1997 roku, gdy jego definicja została wpisana do prawa bankowego. W roku 2000 została wydana dyrektywa Unii Europejskiej, która w następujący sposób określa właściwości i rolę pieniądza elektronicznego: Pieniądz elektroniczny jest surogatem monet i banknotów służącym do dokonywania płatności elektronicznych. Stanowi on wartość pieniężną reprezentowaną przez roszczenie wobec emitenta. Pieniądz elektroniczny jest przechowywany na urządzeniu elektronicznym, np. karcie płatniczej. Rozwijając tę definicję można stwierdzić, że pieniądz elektroniczny jest odpowiednikiem wartości pieniężnych: przechowywanych na elektronicznych nośnikach informacji, wydawanych do dyspozycji klientów na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o wartości, jaką on reprezentuje, przyjmowanych jako środek płatniczy, wymienianych na żądanie na zwykłe środki pieniężne. Najpopularniejszą formą pieniądza elektronicznego jest karta płatnicza, którą obecnie może uzyskać każdy posiadacz konta bankowego. Zgromadzone na koncie pieniądze mogą być wydawane przez: zlecanie bankowi spłaty zadłużeń klienta w formie przelewów; płacenie kartą za towary lub usługi, np. w sklepie, na stacji benzynowej, czy w punkcie usługowym; pobieranie z bankomatu zwykłych papierowych pieniędzy i następnie wydawanie ich w dowolny sposób. Oczywiście każda z wymienionych operacji powoduje zmniejszenie stanu konta. Posługiwanie się pieniądzem elektronicznym ma jedną 10 Bankowość internetowa dla dinozaurów
podstawową wadę: użytkownik nie ma bieżącej informacji o stanie swojego konta. Posiadanie komputera z dostępem do Internetu usuwa tę wadę, a także znacznie rozszerza możliwości i jednocześnie upraszcza posługiwanie się pieniądzem elektronicznym. Książka została opracowana przy założeniu, że jej Czytelnicy opanowali już podstawowe umiejętności posługiwania się komputerem i poruszania się w Internecie na płaszczyźnie sieci WWW. Czytelnicy, którzy nie nabyli tych umiejętności, mogą skorzystać z książek wydawnictwa HELP, np. Komputer. Poradnik dla seniora i Internet. Poradnik dla seniorów młodych duchem. Ze względu na to, że strony WWW mają duże rozmiary w porównaniu z kartką papieru na wielu ilustracjach pokazywane są tylko fragmenty ekranu, dzięki czemu są one czytelne. Umieszczenie na stronie książki obrazu całej szerokości ekranu spowodowałoby jego zmniejszenie w takim stopniu, że teksty znajdujące się na prezentowanej w ten sposób stronie WWW byłyby niemożliwe do odczytania. Internet, a w szczególności sieć WWW jest to struktura ulegająca nieustannym zmianom. Instytucje posiadające własne witryny WWW, w tym także banki, starają się przyciągać klientów oprawą graficzną swoich witryn. Z tego powodu, co pewien czas układ stron ulega zmianie. W większości przypadków nie ma to istotnego wpływu na funkcjonalność witryn, ale zmienia ich wygląd. Dla niektórych internautów jest to powodem do zadowolenia, dla innych do irytacji. Przypomina to trochę przemeblowania, jakie są dokonywane w marketach. Kiedy klienci przyzwyczają się już do układu sklepu, przenosi się towar w inne miejsca w nadziei, że chodząc po sklepie klient kupi coś więcej niż pierwotnie zamierzał. Oznacza to, że część ilustracji zamieszczonych w książce może nie być identyczna z tym, co Czytelnicy znajdą na stronach WWW. Niestety wydawnictwo nie ma na to żadnego wpływu. Opisywane w książce funkcje bankowe zapewne będą dostępne w dalszym ciągu, ale uruchamiające je przyciski lub łącza mogą znajdować się w innym miejscu strony. Wstęp 11
2. Rachunki bankowe Ilość oferowanych usług bankowych w ostatnich dziesięcioleciach bardzo się zwiększyła. Często stosowane jest nazewnictwo angielskojęzyczne, co utrudnia osobom nie znającym tego języka zrozumienie sensu wielu nazw. Z tego względu na wstępie przypomnimy najważniejsze pojęcia związane z bankowością tradycyjną i elektroniczną. Pod pojęciem rachunku bankowego rozumie się zapis należności pomiędzy bankiem i jego klientem. W języku potocznym używa się też określenia konto (w domyśle bankowe). Konto jest pojęciem nieco szerszym, gdyż w obrębie jednego konta można prowadzić kilka rachunków. Klientem banku może być osoba fizyczna bądź organizacja (firma produkcyjna, spółka handlowa, uczelnia itp.). Z uwagi na to, że potrzeby klienta indywidualnego i firmowego znacznie się różnią banki prowadzą zarówno rachunki indywidualne, jak i firmowe. Rachunek bankowy jest prowadzony na podstawie umowy cywilnoprawnej. Zasady zawierania umów tego typu są uregulowane przepisami kodeksu cywilnego i prawa bankowego. Umowa zobowiązuje bank do przechowywania środków pieniężnych posiadacza konta oraz do dokonywania na jego zlecenie rozliczeń pieniężnych. Już w tym momencie pojawia się problem autoryzacji zleceń przekazywanych bankowi przez klienta. W tradycyjnym banku zasadniczym elementem autoryzacji jest ręczny podpis klienta banku oraz jego dane osobowe. Z tego powodu umowa o prowadzenie rachunku bankowego jest uzupełniana załącznikiem zawierającym wykaz osób uprawnionych do dysponowania kontem oraz wzorami ich podpisów. W przypadku konta indywidualnego jedyną osobą uprawnioną do dysponowania zgromadzonymi na nim środkami jest jego właściciel. Istnieją jednak sytuacje, w których bank może zmienić stan konta bez zgody jego właściciela. Ma to miejsce na przykład podczas pobierania opłat za czynności wykonywane przez bank oraz egzekwowania należności na podstawie tytułów wykonawczych wystawianych w rezultacie postępowania sądowego bądź administracyjnego. 12
Umowa o prowadzenie rachunku zobowiązuje bank do terminowanego realizowania zleceń klienta oraz do odpowiedzialności za niewłaściwe wykonanie zleconej usługi. Operacje wykonywane na koncie są objęte tajemnicą bankową. Klient ma prawo do informacji o stanie konta i wykonywanych na nim operacjach. Informacje tego typu są zwykle przekazywane w postaci wyciągu z rachunku. Wyciąg taki zawiera wykaz wszystkich zmian w stanie konta w pewnym okresie, np. w jednym miesiącu i jest podsumowany stanem konta na koniec tego okresu. Rodzaje rachunków bankowych Rachunki bankowe można klasyfikować w oparciu o różne kryteria. Podstawowy podział rachunków jest określony przez prawo bankowe: Rachunek bieżący jest przeznaczony do otrzymywania należności i regulowania zobowiązań, czyli mówiąc ogólniej przeprowadzania rozliczeń. Dla osób fizycznych prowadzone są rachunki oszczędnościowo-rozliczeniowe, w skrócie ROR. Rachunek pomocniczy jest zazwyczaj zakładany w celu prowadzenia rozliczeń w innym banku niż bank, który prowadzi rachunek bieżący. Rachunek lokaty terminowej jest zakładany w celu przechowywania nadwyżek finansowych. Rachunek tego rodzaju jest zakładany na czas, w którym klient zobowiązuje się nie zmniejszać stanu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku. W zamian bank oferuje wyższe oprocentowanie rachunku. Rachunek oszczędnościowy może być prowadzony dla osoby fizycznej. W formie tradycyjnej posiadacz rachunku otrzymuje dokument, w którym określane jest saldo na rachunku (po każdej operacji zmieniającej stan środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku). Tego typu forma jest znana jako książeczka oszczędnościowa. W przypadku konta internetowego rachunek oszczędnościowy wchodzi w skład konta i jest rodzajem lokaty ze Rachunki bankowe 13
zmniejszonymi wymaganiami co do czasu przechowywania pieniędzy. Rachunek walutowy jest rachunkiem w walucie obcej prowadzonym w polskim banku. Do rachunków tego typu odnoszą się odrębne przepisy ogólne a także przepisy prawa dewizowego. Wyróżnia się też kilka innych rodzajów rachunków, które nie mieszczą się w kryterium klasyfikacji przyjętym w poprzednim wyliczeniu: Rachunek wspólny prowadzony dla kilku osób (najczęściej dla małżonków). Rachunek maklerski jest przeznaczony do dokonywania zakupów i/lub sprzedaży papierów wartościowych. Rachunki tego rodzaju prowadzone są przez biura maklerskie. Rachunek kredytowy ułatwia obsługę kredytów. Jest to rachunek nietypowy, gdyż w chwili zaciągnięcia kredytu saldo na rachunku jest ujemne i zmniejsza się w miarę spłaty kolejnych rat. Rachunkom bankowym nadaje się unikalne numery. Od roku 2001 obowiązuje w Polsce standard IBAN (International Bank Account Number). Według tego standardu numer konta w polskim banku ma postać: kk BBBB BBBk MMMM MMMM MMMM MMMM Pierwsze 2 cyfry to cyfry kontrolne. Kolejne 8 cyfr jest identyfikatorem banku i oddziału. Pierwsze 3 lub 4 oznaczają bank (np. Citibank 103, PKOBP 102, PeKaO S.A. 124, BRE Bank 114 itp.). Następne 4 lub 3 cyfry oznaczają oddział z tym, że ostatnia cyfra z tej grupy jest cyfrą kontrolną, wyliczoną z pozostałych siedmiu. Ostatnie 16 cyfr to numer rachunku. Zdalne usługi bankowe Rozwój telekomunikacji oraz komputeryzacja społeczeństwa pozwoliły bankowcom podjąć próbę pozbycia się klientów z siedziby banku 14 Bankowość internetowa dla dinozaurów
przez wprowadzenie zdalnego dostępu do rachunków bankowych. Dostęp ten może być realizowany kilku sposobami. Homebanking Termin oznacza dosłownie bankowość domową. Dostęp do rachunku bankowego uzyskuje się za pośrednictwem publicznej sieci telefonicznej (przewodowej lub komórkowej) oraz komputera, na którym zainstalowane jest oprogramowanie umożliwiające współpracę z bankiem. Wymiana danych jest kodowana a autoryzacja dostępu do konta następuje na przykład za pomocą automatycznie generowanych haseł. Za wadę uważane jest to, że dostęp do konta można uzyskać jedynie z komputera z zainstalowanym programem do współpracy z bankiem. Bankowość internetowa Podobnie jak w poprzednim przypadku do kontaktowania się z bankiem trzeba posiadać komputer. Różnica polega na tym, że łączność nawiązuje się za pośrednictwem Internetu. Bank utrzymuje własną witrynę WWW, która daje możliwość wejścia do swojego konta i wykonywania różnych operacji bankowych. W tym przypadku nie jest konieczne specjalistyczne oprogramowanie wystarczy typowa przeglądarka stron WWW, na przykład Internet Explorer. Dzięki temu można kontaktować się z bankiem za pomocą dowolnego komputera z dostępem do Internetu. W rezultacie klient może korzystać z usług bankowych niemal całkowicie niezależnie od czasu i miejsca swojego pobytu. Bankowość mobilna Bankowość mobilna polega na uzyskiwaniu dostępu do usług bankowych za pomocą urządzeń przenośnych. Jeżeli klient banku podróżuje z laptopem, to można powiedzieć, że w jego przypadku bankowość internetowa jest jednocześnie bankowością mobilną. Jednak pod pojęciem bankowości mobilnej rozumie się usługi bankowe, które są dostępne przede wszystkim za pośrednictwem telefonu komórkowego. Rachunki bankowe 15
Telefon komórkowy umożliwia dostęp do usług bankowych kilkoma sposobami: Przez słowny kontakt z operatorem (doradcą, konsultantem) obsługującym system dostępu za pomocą telefonu (call center, contact center itp. nazwy bywają różne). W tym przypadku klient jest identyfikowany na podstawie ustalonego wcześniej numeru PIN (Personal Identification Number), hasła i odpowiedzi na pewne pytanie, np. marka pierwszego używanego samochodu. Po dokonaniu identyfikacji operator przyjmuje dyspozycje od klienta i przekazuje je do realizacji. W systemach tego rodzaju z reguły wszystkie rozmowy są nagrywane. Za pomocą automatycznego serwisu telefonicznego IVR (Interactive Voice Respond). System tego rodzaju funkcjonuje w oparciu o dyspozycje wydawane za pomocą klawiatury telefonu. Automat głosowy wylicza możliwości w rodzaju: Aby sprawdzić stan konta wciśnij 5. Jeżeli klient zażąda operacji, której nie można zrealizować automatycznie zostanie przełączony do telefonicznego centrum obsługi. Za pomocą krótkich wiadomości tekstowych (SMS). Usługi realizowane tą drogą mogą mieć charakter pasywny lub aktywny. Usługi o charakterze pasywnym polegają na wysyłaniu do klienta pewnych informacji, np. o każdej zmianie stanu jego konta. Usługi aktywne pozwalają wpływać na stan konta, np. przez zlecenie wykonania przelewu. Za pomocą telefonów komórkowych z wykorzystaniem technologii internetowych: WWW lub WAP. Pomijając różnice w systemie transmisji danych pomiędzy klientem i bankiem wykorzystanie sieci WWW daje niemal te same możliwości, jak przy posługiwaniu się komputerem. WAP (Wireless Application Protocol) jest systemem, który został wprowadzony przed laty w celu umożliwienia uproszczonego dostępu do Internetu z telefonów komórkowych. W gruncie rzeczy w jednym i drugim przypadku kontakt z bankiem nawiązywany jest przez Internet oraz bezprzewodowo przez sieć operatora, którego telefonem posługuje się klient banku. 16 Bankowość internetowa dla dinozaurów
Pozostało jeszcze sprecyzowanie czym jest rachunek bankowy internetowy, czyli główny bohater tej książki. Internetowe konto bankowe zwane też internetowym rachunkiem bankowym jest to rachunek oszczędnościowo rozliczeniowy, który można obsługiwać za pomocą Internetu. Istnieją dwa rodzaje kont internetowych: konta wyłącznie internetowe, które obsługiwane są tylko za pomocą Internetu; konta z dostępem przez Internet, które można obsługiwać zarówno przez sieć, jak i bezpośrednio w oddziale danego banku. Konto internetowe spełnia dwie główne funkcje: rozliczeniową i lokacyjną. Idealne konto bankowe powinno zapewnić posiadaczowi rachunku: wysoki dochód z oprocentowania, minimalne koszty obsługi, maksymalną funkcjonalność oraz bezpieczeństwo. Obecnie prawdopodobnie każdy bank oferuje konta internetowe. Oznacza to, że należy rozpocząć od wyboru banku. Wbrew temu, co się może wydawać sprawa nie jest prosta. Główną komplikację stanowi liczna oferta i to, że każdy bank za wszelką cenę chce przyciągnąć klientów i z tego powodu zróżnicować swoją ofertę w stosunku do konkurencji. Problem polega zatem na umiejętności oceny poszczególnych ofert. Aby ocena była w miarę możliwości trafna trzeba niestety przeprosić się z kalkulatorem i sprawdzić we własnym zakresie opłacalność różnych ofert. Bezpieczeństwo kont internetowych Czytelnicy, którzy rozważali już sprawę założenia konta internetowego na pewno zwracali uwagę na pojawiające się od czasu do czasu informacje o niebezpieczeństwach związanych z bankowością internetową. Temat ten jest szczegółowo omówiony w rozdziale 7, w tym miejscu zwrócimy uwagę tylko na jeden aspekt zagadnienia, jakim jest sprawa autoryzacji dostępu do konta. Problem rozwiązywany jest w ten sposób, że każdy klient otrzymuje niepowtarzalną nazwę konta i hasło do niej. Nazwa konta, to najczę- Rachunki bankowe 17
ściej ciąg cyfr lub nic nie znacząca kombinacja liter i cyfr. Nazwa konta zazwyczaj pozostaje jednakowa przez cały czas użytkowania konta. Problemem jest hasło. Bezpieczny dostęp do konta polega na tym, aby osoby postronne nie mogły podejrzeć w żaden sposób obu tych elementów, tj. nazwy konta i hasła dostępu. Niestety istnieją metody pozwalające obserwować na odległość poczynania użytkownika komputera połączonego z Internetem. Działalność tego rodzaju jest zwykle kojarzona z pojęciem hakerstwa. Jeżeli hakerowi udałoby się podpatrzeć nazwę konta i hasło dostępu, to sam mógłby wykonywać operacje na tym koncie, oczywiście na szkodę właściciela konta. Aby się przed tym ustrzec stosuje się dwa rodzaje zabezpieczeń: Dane identyfikacyjne są szyfrowane. Podczas każdej operacji powtarza się autoryzację za pomocą przeznaczonych do tego haseł jednorazowych. Najczęściej stosowane są dwa systemy autoryzowania operacji na koncie. Prostszy z nich, to tzw. karta kodów jednorazowych. Klient otrzymuje z banku wykaz haseł mających postać na przykład liczb sześciocyfrowych. Wykaz może mieć różną postać. Często jest to plastikowa karta, na której jest zapisane kilkadziesiąt liczb. Liczby są numerowane. Pierwsza liczba jest wykorzystywana do aktywacji karty kodów. Podczas zlecania jakiejkolwiek operacji powodującej zmianę stanu konta system prosi użytkownika o wpisanie kolejnej liczby z karty kodów. Inny system zmiany hasła opiera się na wykorzystaniu elektronicznego generatora zwanego tokenem, który wyświetla na niewielkim ekranie przypadkowe liczby zmieniające się co kilkadziesiąt sekund, najczęściej co minutę. Liczby te są właśnie hasłami. Oznacza to, że w każdej minucie obowiązuje inne hasło. Ze względu na to, że minuta, to jednak dość długo, stosuje się dodatkowe ciągi liczbowe (PIN) ustalone z bankiem. Aby wykonać jakąkolwiek operację powodującą zmianę stanu konta klient musi podać klucz, który jest złożony z PIN-u i liczby aktualnie wyświetlanej na ekranie tokena. 18 Bankowość internetowa dla dinozaurów