Dziuplaki. Prelekcja wprowadzająca do szkolnego konkursu M1 dla dziuplaka

Transkrypt

1 Dziuplaki Prelekcja wprowadzająca do szkolnego konkursu M1 dla dziuplaka

2 Wstęp Wiosna to pora zakładania gniazd. Pomóżmy zatem ptakom w wyborze miejsca na gniazdo i znalezieniu terytorium odpowiedniego dla siebie. Weźmy udział w akcji M1 dla dziuplaka! Mam nadzieje, że ta prelekcja na temat życia dziuplaków przybliży Wam gatunki ptaków, którym możemy pomóc w gniazdowaniu poprzez organizacje miejsc lęgowych.

3 Dlaczego dzuplaki są bezdomne?

4

5

6 Nie wycinajmy starych drzew! Są domem dla wielu gatunków ptaków!!!

7 Płomykówka Płomykówka (Tyto alba) średniej wielkości sowa z rodziny płomykówkowatych. Spośród wszystkich sów najbardziej rozpowszechniony na świecie gatunek. Zamieszkuje wszystkie kontynenty oprócz Antarktyki. W Polsce nieliczny ptak lęgowy (tylko podgatunekt. alba guttata), osiadły.

8 Wygląd zewnętrzny (opis dotyczy rodzimego podgatunkut. alba guttata) Obie płci ubarwione jednakowo, ale samice są nieco większe od samców. samców. Sylwetka smukła, skrzydła długie i wąskie, wąskie, nogi nogi długie długie ii opierzone. opierzone. Szlara Szlara w kształcie serca, wokół oczu rdzawa, na zewnątrz bieleje. Oczy czarne. Wierzch szarobrązowy z nielicznymi drobnymi plamkami. Lotki i sterówki jasnobrązowe jasnobrązowe w w porzeczne porzeczne ciemne ciemne pasy. pasy. Spód Spód żółtobrązowy żółtobrązowy zz drobnymi drobnymi plamkami (czasem zalatujący podgatunek zachodnioeuropejski T. alba alba ma brzuch biały z ciemnymi plamkami). Rozmiary: dł. ciała: ok. 35 cm; rozpiętość skrzydeł: ok. 90 cm Waga samce ok. 330 g

9 Zachowanie Zachowanie Płomykówki mają bardzo dobrze rozwinięty zmysł słuchu oraz zdolność widzenia w słabym oświetleniu, dzięki czemu są doskonałymi myśliwymi. Potrafią dokładnie zlokalizować ofiarę nawet w całkowitej ciemności pomaga im w tym asymetryczne usytuowanie uszu. Gdy hałas jest zbyt uciążliwy, bardzo wrażliwe uszy mogą być zasłonięte małymi klapkami klapkami z piór. Jak wszystkie sowy, płomykówki latają bezszelestnie dzięki specyficznym specyficznym piórom podobnym do puchu, mogą więc więc zbliżyć zbliżyć się się do do ofiary ofiary praktycznie praktycznie niezauważone. Głosy:

10 Środowisko: Osiedla ludzkie, w pobliżu pól i łąk. łąk. Pożywienie Prawie wyłącznie drobne gryzonie: norniki, myszy, ryjówki aksamitne (te ostatnie mogą stanowić stanowić do do 30% 30% zdobyczy). zdobyczy). Dużo rzadziej chwyta małe ptaki, płazy, nietoperze czy owady (ćmy). Poluje o zmroku, nocą nocą ii oo świcie, z reguły szuka ofiary lecąc nisko nad polem lub łąką. Przy polowaniu posługuje się przede przede wszystkim słuchem, słuchem, ale ale też też wzrokiem. Gdy Gdy namierzy namierzy ofiarę, ofiarę, chwyta ją szponami i zabija uderzeniem dzioba w podstawę czaszki, a następnie połyka w całości. Może też robić zapasy zz upolowanych gryzoni, zwłaszcza w okresie lęgowym.

11 Leg: Zazwyczaj jeden lęg w roku, choć przy dużej obfitości gryzoni wyprowadza dwa, a sporadycznie nawet trzy lęgi (pomiędzy kwietniem a wrześniem). Zachowania godowe Podczas zalotów samiec odbywa loty tokowe połączone z klaskaniem klaskaniem skrzydłami i ściga samicę. Oboje wydają przy tym skrzeczące skrzeczące ii chrapliwe chrapliwe dźwięki dźwięki. Gniazdo W ciemnych i rzadko odwiedzanych częściach zabudowań, stodołach, strychach, ruinach, ruinach, kościelnych kościelnych wieżach, wieżach, wiatrakach itp., czasem także w dziuplach drzew. Wykorzystuje również skrzynki lęgowe wieszane przez człowieka.

12 Jaja W lęgu zazwyczaj 4 do 7 jaj (maksymalnie 12 jaj), składane w odstępach dwudniowych (dlatego (dlatego pisklęta pisklęta są potem różnej wielkości i w razie niedostatku pożywienia te najmłodsze i najsłabsze giną). Jaja owalne, owalne, równobiegunowe, białe, o wymiarach ok. 30x40 mm, są często składane na wyściółce z wypluwek. Wysiadywanie Jaja wysiaduje tylko samica przez okres około dni. Pisklęta Pisklęta są okryte białym puchem. Samiec przynosi przynosi jedzenie jedzenie zarówno zarówno dla dla samicy, samicy, jak jak i dla piskląt, ale ale to tylko samica je karmi, rozrywając zdobycz na mniejsze kawałki. Pisklęta opuszczają gniazdo po dniach, dniach, choć choć przez przez najbliższe najbliższe kilka kilka tygodni jeszcze wracają do niego na dzień. Przez 3-5 tygodni są jeszcze zależne od od pożywienia pożywienia przynoszonego przynoszonego przez rodziców. Młode ptaki osiągają dojrzałość płciową po około roku.

13 Status i ochrona ochrona Objęta ochroną gatunkową ścisłą. W ostatnich latach liczebność płomykówki w Polsce zmniejsza się. Jedną z głównych przyczyn jest ograniczanie ilości miejsc odpowiednich do założenia gniazda przy okazji remontów wież kościelnych, strychów i stodół najczęściej zamyka się otwory wlotowe, z których korzystały ptaki. Ochrona gatunku powinna więc polegać przede wszystkim na pozostawianiu dostępu do miejsc dogodnych do założenia gniazda, a gdy jest to niemożliwe, na wieszaniu skrzynek lęgowych o specjalnej konstrukcji. Inne zagrożenia to: intensyfikacja rolnictwa (w konsekwencji spadek liczby drobnych gryzoni głównego pożywienia), stosowanie pestycydów (powodują zatrucia i zaburzenia w tworzeniu się skorupki jaj w ciele samicy), rozbudowa dróg (kolizje z samochodami), klimat (płomykówki często nie przeżywają ostrych zim), wypadanie piskląt z wysoko umiejscowionych gniazd

14 Skrzynka lęgowa dla płomykówki

15 Pójdźka Pójdźka (Athene noctua) średniej wielkości wielkości sowa sowa zz rodziny puszczykowatych, puszczykowatych, zamieszkująca całą Europę poza Półwyspem Skandynawskim, Skandynawskim, Afrykę Północną Północną zz Saharą, Saharą, Bliski Wschód i środkową Azję aż po Koreę. Pod koniec XIX wieku reintrodukowana w Wielkiej Brytanii, obecnie również tam jest lęgowa. W Polsce nieliczny ptak lęgowy, ściśle osiadły. osiadły.

16 Wygląd zewnętrzny Brak dymorfizmu płciowego. płciowego. Krępa Krępa sylwetka, głowa duża i spłaszczona, ogon krótki. Szlara jest jest kolista, kolista, barwy barwy szarej, ciemniejsza w okolicy dzioba, z wyraźniej zaznaczonymi długimi, długimi, białymi brwiami. Oczy żółte. Wierzch ciała brązowoszary brązowoszary pokryty pokryty kolistymi kremowymi lub białymi cętkami, cętkami, które które są najmniejsze na głowie, głowie, zaś zaś największe największe na na skrzydłach. skrzydłach. Spód biały biały albo albo kremowy, kremowy, pokryty pokryty podłużnymi, brązowymi plamami. Lotki i sterówki brązowe z jasnymi plamkami, które które układają układają się się ww poprzeczne pasy. pasy. Nogi Nogi długie, długie, skok skok obficie opierzony, podczas gdy palce znacznie słabiej. Młode Młode są są ubarwione ubarwione jaśniej, jaśniej, zz mniej mniej wyraźnymi plamkami i kreskami. Rozmiary: Rozmiary: długość długość ciała: ciała: ok. ok cm; cm; rozpiętość skrzydeł: ok cm cm Waga : ok gg

17 Zachowanie Prowadzi Prowadzi ściśle ściśle osiadły osiadły tryb tryb życia. życia. Charakterystyczny dla dla pójdźki pójdźki jest jest falisty falisty lot, lot, jak u dzięciołów. Często przesiaduje na na słupach telegraficznych, dachach lub płotach, płotach, czatując na dyga ii na zdobycz. zdobycz. Zaniepokojona Zaniepokojona dyga kiwa się. Środowisko Środowisko Najczęściej w pobliżu osiedli ludzkich, w śródpolnych śródpolnych zadrzewieniach, zadrzewieniach,sadach, sadach,parkach, parkach, alejach, starych zabudowaniach. Dawniej związana wyłącznie wyłącznie zz krajobrazem krajobrazem wiejskim, wiejskim, obecnie pojawia się też też na na obrzeżach obrzeżach miast, miast, pojawia się szczególnie w południowo-wschodniej Polsce. południowo-wschodniej Polsce. Pożywienie Głównie Głównie owady owady (dżdżownice, (dżdżownice, chrząszcze, chrząszcze, ćmy, szarańczaki) oraz niewielkie niewielkie gryzonie, gryzonie, rzadziej drobne ptaki lub lub płazy. płazy. Pójdźka Pójdźka jest jest aktywna aktywna zarówno zarówno w dzień, jak i w nocy, choć choć najbardziej o zmierzchu zmierzchu ii oo świcie. świcie. Za Za dnia dnia poluje na owady, chodząc po ziemi, ziemi, a nocą nocą na na myszy czy ptaki, często z zasadzki. Głosy:

18 Lęgi Lęgi Wyprowadza jeden lęg w roku, pod koniec kwietnia lub na początku maja. Gniazdo W dziuplach (zwłaszcza starych, głowiastych wierzb), w szczelinach muru lub na strychach, strychach, w w stodołach, stodołach, w w opuszczonych opuszczonych budynkach, a także w otworach otworach wentylacyjnych wentylacyjnych bloków bloków mieszkalnych. Jaja Samica składa 4 do 5 jaj. Są one niemal kuliste, równobiegunowe, czysto białe z połyskiem. Skorupa o powierzchni bardzo drobnoziarnistej, często z wapiennymi grudkami. grudkami. Średnie wymiary 33,5x28,5 mm. Wysiadywanie W przeciwieństwie do innych sów, pójdźka zaczyna wysiadywanie dopiero po złożeniu ostatniego jaja, w związku z czym młode rozwijają się jednocześnie i nie ma między nimi różnic w wielkości. Jaja wysiadywane są przez okres około 28 dni dni wyłącznie przez samicę. Pisklęta Pisklęta są okryte krótkim, białym puchem i opuszczają gniazdo po dniach. Po dwóch tygodniach zaczynają latać, a po około miesiącu, w sierpniu, młode młode są są już już samodzielne samodzielne ii opuszczają opuszczają terytorium terytorium rodziców. rodziców.

19 Objęta ochroną gatunkową ścisłą. W ostatnich latach liczebność pójdźki w Polsce zmniejsza się. Wpływ mają na to : ograniczenie ilości miejsc odpowiednich do do założenia gniazda (coraz mniej starych, dziuplastych dziuplastych wierzb i dogodnych dogodnych miejsc miejsc w w budynkach), budynkach), intensyfikacja rolnictwa, intensyfikacja rolnictwa, rozbudowa rozbudowa dróg dróg (kolizje (kolizje zz samochodami), samochodami), ostre, ostre, śnieżne śnieżne zimy (trudności (trudności ze ze znalezieniem znalezieniem pokarmu).

20 Ochrona gatunku gatunku powinna powinna więc więc polegać polegać przede przede wszystkim na pozostawianiu dostępu do miejsc dogodnych do założenia założenia gniazda gniazda lub lub dogodnych do wieszaniu skrzynek skrzynek lęgowych lęgowych oo specjalnej specjalnej konstrukcji. Skrzynki takie, o długości 90 cm i wymiarach przedniej ścianki 16x16 cm z otworem wlotowym o średnicy 6-7 cm, powinny być wieszane wysoko na drzewach w pozycji poziomej.

21 Ciekawostki W starożytnej Grecji pójdźka poświęcona była Atenie, bogini mądrości. Pójdźki gnieździły się w załomach murów Akropolu, co co miało miało świadczyć świadczyć oo sympatii bogini dla tych ptaków. Wierzono, że Atena używała ich jako posłańców. Stąd wywodzi się łacińska łacińska nazwa nazwa rodzaju: rodzaju:athene, a także znane w wielu kulturach przedstawienie sowy jako symbolu mądrości i wiedzy. Dawniej na wsi uważano, że pójdźka przepowiada śmierć, wołając: "pójdź, pójdź w dołek pod kościołek...".

22 Skrzynki lęgowe dla sów Skrzynka dla puszczyka i pójdźki Skrzynka dla płomykówki

23 Krętogłów To niewielki ptak wędrowny z rodziny dzięciołowatych. Zamieszkuje Europę Europę poza poza północnym północnym skrajem Wysp Brytyjskich i Półwyspu Skandynawskiego oraz oraz azjatycką azjatycką tajgę, aż po Sachalin i Hokkaido oraz północną Afrykę. Zimuje w Afryce, w dorzeczu Nilu oraz na północ i zachód od Sahary. Cechy gatunku Brak dymorfizmu płciowego. Wierzch szary, pokryty gęstym brunatnym i rdzawobrunatnym pręgowaniem oraz plamami. Na karku i grzbiecie ostro odgraniczony, brunatny trójkąt. Ogon Ogon szary szary oo czarnym poprzecznym poprzecznym prążkowaniu. prążkowaniu. Zaokrąglone sterówki. Szyja i pierś w kolorze żółtoszarym z poprzecznym prążkowaniem. Na brzuchu strzałkowate plamy. plamy.

24 Mimo iż jest krewniakiem dzięciołów, zupełnie ich nie przypomina ani wyglądem, ani zachowaniem. Trochę większy od od wróbla z dłuższym ogonem. Ubarwienie maskujące, z wierzchu szare, brązowe i czarne, tworzące skomplikowany rysunek rysunek przypominający korę drzewa. Przez oko biegnie brunatny pasek, gardło prążkowane, a spód kropkowany na białawym tle. Ogon szary z kilkoma ciemnymi paskami. Dziób Dziób szary, zaostrzony. Nazwa tego ptaka pochodzi od osobliwego zwyczaju wykonywania wykonywania w w zagrożeniu wężowych ruchów głową i szyją, które które maja maja odstraszyć odstraszyć intruza. intruza. Wymiary średnie: długość ciała ok. 19cm; rozpiętość skrzydeł 30cm 30cm waga ok. 30g - 45g. 45g. Głosy:

25 Biotop Niezbyt gęste lasy liściaste i mieszane, najczęściej ich obrzeża. obrzeża. Gniazdo W dziupli (nie wykuwa jej) lub budce lęgowej. lęgowej. Jaja Jeden lęg w roku, w maju lub czerwcu składa 7 do 12 jaj. Wysiadywanie Jaja wysiadują oboje rodzice przez 13 do 14 dni. Młode przebywają w gnieździe przez 19 do 24 dni. Pożywienie Owady, głównie mrówki. Ochrona Objęty ochroną gatunkową ścisłą.

26 Budka lęgowa dla krętogłowa

27 Sikorki

28 Bogatka (sikora bogatka) Cechy gatunku Największa z europejskich sikor. Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie Upierzenie P. m. major - czarna głowa z białymi policzkami. Wierzch ciała oliwkowy, a pokrywy skrzydłowe szaroniebieskie z białym prążkiem. Spód Spód żółty żółty zz czarną, podłużną pręgą (szerszą u samca niż u samicy). samicy). Młode Młode mają czerń zastąpioną brązem, policzki żółtawe, spód matowożółty. Ptaki z podgatunku P. m. bokharensis mają biały brzuch, brzuch, aa P. m. minor - biały brzuch, białą plamę na potylicy potylicy ii inny kształt plamy na policzku. Wymiary średnie: długość ciała cm; Rozpiętość skrzydeł 22cm waga waga ok. ok g

29 Gniazdo W dziuplach, budkach lęgowych oraz innych, antropogennych miejscach rurach, wywietrznikach, nawet w pozostawionym czajniku. Jaja Dwa lęgi w roku, jaja składane od końca kwietnia do początku lipca w liczbie od 6 do 14. Wysiadywanie Jaja wysiadywane są przez okres dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po dniach.

30 Biotop Różnorodne lasy, często w sąsiedztwie człowieka - w parkach, ogrodach i sadach, w miastach wewnątrz osiedli mieszkaniowych. A także na terenach, gdzie jest wiele zagajników, zawsze na drzewach. Pożywienie Owady i inne bezkręgowce, zimą pokarm roślinny (szczególnie chętnie nasiona roślin oleistych, np. słonecznika), często dokarmiana przez ludzi słoniną. Ochrona Objęta ochroną gatunkową.

31 Czubatka (sikora czubatka) (Parus cristatus) Niewielki ptak z rodziny sikor, zamieszkujący większość kontynentu europejskiego. Typowo osiadły, ale niekiedy odbywa wędrówki na niewielkie odległości, koczując stadami wspólnie z innymi sikorami. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy na terenie całego kraju, w górach dochodzi do górnej granicy lasu. Cechy gatunku Obie płci ubarwione jednakowo. Na głowie charakterystyczny, sterczący czarno-biały czubek. Policzki białe z czarną kreską, na podgardlu szeroki czarny śliniak. Wierzch ciała beżowobrązowy, skrzydła i ogon szarobrązowe. Spód jaśniejszy, beżowobiały. Wymiary średnie : dł. ciała: 12 cm rozpiętość skrzydeł: 20 cm waga: 10 g

32 Gniazdo W samodzielnie wydrążonej dziupli o wąskim (2,5-3 cm średnicy) otworze na wysokości do 1,5 m nad ziemią. Co roku drąży nową dziuplę w spróchniałym pniu. W skrzynkach lęgowych gnieździ się rzadko. Jaja 2 lęgi w roku, w zniesieniu 5-6, a wyjątkowo 7 jaj, podobnych do jaj czarnogłówki, o średnich wymiarach 12x16 mm, o białym tle z rdzawoczerwonymi, dosyć gęstymi plamkami i wyraźnym połyskiem. Wysiadywanie Od złożenia przedostatniego jaja trwa ok dni, a młode opuszczają dziuplę po dniach.

33 Biotop Związana z drzewami iglastymi, preferuje stare bory sosnowe i świerkowe (niekiedy również jodłowe), ale może zamieszkiwać też lasy mieszane. Częściej spotykana w głębi zwartych kompleksów leśnych niż na ich obrzeżach. Na południu Europy zamieszkuje również lasy dębów korkowych. Pożywienie Wyłącznie owady i ich larwy. Zimą może odwiedzać karmniki wystawiane przez człowieka. Ochrona Objęta ochroną gatunkową ścisłą.

34 Modraszka (sikora modra) (Parus caeruleus L., 1758) Niewielki ptak osiadły (niektóre populacje wędrowne) z rodziny sikor, zamieszkujący Europę poza jej północnymi i północno-wschodnimi obrzeżami, Azję Mniejszą, Iran i północną Afrykę. W Polsce liczny ptak lęgowy. Większość populacji zimuje (zwłaszcza na zachodzie kraju), ale część osobników odlatuje do południowej Francji (na ich miejsce przybywają ptaki z Półwyspu Skandynawskiego). Przeloty III - IV i IX - X. Cechy gatunku Mniejsza od wróbla. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch głowy niebieski, biało obrzeżony (czapeczka samicy może być trochę bledsza). Skrzydła i ogon jasnoniebieskie podobnie jak wierzch głowy, grzbiet żółtozielony, spód ciała żółty. Czarny wąski pasek oczny sięga od dzioba aż na tył głowy. Czoło i policzki białe. Czarny podbródek przedłuża się w czarne linie na bokach głowy, które łączą się, tworząc obrożę. Na karku jasna plamka. Młode mają mniej wyraźne barwy, jakby matowe, a policzki są żółtawe. Sprawnie porusza się wśród cienkich gałązek, często zawisa głową w dół. Dziób cienki, ale ostry i dość silny. Wymiary średnie : dł. ciała ok cm rozpiętość skrzydeł 20 cm waga ok. 11 g

35 Gniazdo Gniazdo w dziupli lub budce lęgowej o średnicy otworu 28 mm (przy większym może być wygoniona), zbudowane z mchu i suchych traw, wysłane wełną, włosami, sierścią. Jaja Wyprowadza 1-2 lęgi w roku. Od połowy kwietnia składa 7-13 jaj, białych z czerwonymi kropkami. Wysiadywanie Jaja wysiadywane są przez dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po dniach.

36 Biotop Lasy liściaste i mieszane oraz wszelkie zadrzewienia, parki, skwery i ogrody. Unika lasów iglastych. Sikora modra z pisklęciem Pożywienie Owady, pajęczaki i inne drobne bezkręgowce oraz małe nasiona. Ochrona Objęta ochroną gatunkową.

37 Sikora uboga (szarytka) (Parus palustrisl., 1758) Mały ptak z rodziny sikor, zamieszkujący centralną Europę od Anglii, Francji na zachodzie przez kontynent do Polski i dalej Europy Wschodniej, oraz od Włoch po południowe wybrzeża Półwyspu Skandynawskiego. Gatunek osiadły. W Polsce średnio liczny ptak lęgowy. Cechy gatunku Obie płci ubarwione jednakowo. Upierzenie na wierzchu brązowoszare, od spodu beżowobiałe. Na głowie błyszcząca czarna czapeczka, na podbródku maleńki czarny śliniaczek o ostrych krawędziach (u bardzo podobnej czarnogłówki czapeczka sięga aż do krawędzi płaszcza, a śliniak jest szerszy i ma rozmyte brzegi). Białe policzki. Dziób krótki, czarny. Młode podobne do dorosłych, ale z matową czapeczką; już we wrześniu jednak wyglądają jak dorosłe. Wymiary średnie dł. ciała ok. 13 cm rozpiętość skrzydeł ok. 20 cm waga ok g

38 Gniazdo Chętnie zajmuje naturalne dziuple, nawet tuż nad ziemią, a także budki lęgowe. Jaja 7 9 białych, matowych, czerwono nakrapianych jaj. Wysiadywanie 14 dni. Młode opuszczają dziuplę po dniach Pożywienie Owady i ich jajeczka, zimą nasiona. Może korzystać z pokarmu wykładanego w karmnikach.

39 Biotop Lasy liściaste i mieszane, zwłaszcza dębowe i brzozowe. Dawniej liczna w miejskich parkach obecnie gnieżdżą się tam tylko pojedyncze pary. Ochrona Objęta ochroną gatunkową.

40 Sikory: a) Bogatka, b) Modraszka, c) Lazurowa, d) Sosnówka, e) Czarnogłowa, f) Czubatka, g) Uboga

41

42 Szpak (Sturnus vulgaris) Cechy gatunku Nieco mniejszy od kosa, upierzenie z pięknym, metalicznym połyskiem i licznymi białymi plamkami. Jesienią upierzenie prawie czarne z połyskiem fioletowym na głowie, zielonkawym na grzbiecie i tylko samica zachowuje nieco białych plam. Wymiary średnie Długość ciała ok. 21 cm Rozpiętość skrzydeł 38 cm Waga ok. 80 g.

43 Gniazdo Umieszczone w dziupli lub skrzynce lęgowej o średnicy otworu 5 cm Jaja W miesiącach od kwietnia do czerwca składa od 4-6 jaj o średnich wymiarach 29x21 mm, różnobiegunowych, mało wydłużonych, jednobarwnie jasnobieskich, połyskujących. Wysiadywanie Od złożenia ostatniego jaja trwa przez okres ok. dwóch tygodni. Pisklęta opuszczają gniazdo po trzech tygodniach

44 Biotop Osiedla ludzkie, sady, ogrody, parki, zadrzewienia śródpolne, obrzeża drzewostanów. Pierwotnie ptak typowo leśny Pożywienie Owady i ich larwy, dżdżownice, ślimaki, jagody, nasiona, a także włochate gąsienice omijane przez inne ptaki. Ochrona Ptak bardzo pożyteczny. Objęty ochroną gatunkową.

45 Kowalik (bargiel) (Sitta europaea) Niewielki ptak osiadły z rodziny kowalikowatych, zamieszkujący Europę poza północnym skrajem (większością Półwyspu Skandynawskiego), Maghreb, Azję Mniejszą i znaczną część Azji (poza częścią centralną). W Polsce średnio liczny, szeroko rozpowszechniony ptak lęgowy. Cechy gatunku Krępa sylwetka ze stosunkowo dużą głową i dziobem podobnym do dzioba dzięciołów. Obie płci ubarwione jednakowo. Wierzch ciała szaroniebieski, policzki i podbródek białe, przez oko przechodzi czarny pasek. Kolorystyka spodu ciała zróżnicowana u różnych podgatunków - u ptaków ze środkowej i południowej Europy oraz Wysp Brytyjskich jest on mniej lub bardziej intensywnie pomarańczowy, natomiast u ptaków z północy Europy - biały. Poszukując pożywienia, chodzi po pniach drzew, często głową w dół (potrafi to jako jeden z nielicznych ptaków, a spośród krajowych - jako jedyny).

46 Wymiary średnie dł. ciała ok. 14 cm rozpiętość skrzydeł ok cm waga ok. 20 g Gniazdo W dziuplach (ale sam ich nie wykuwa), rzadziej budkach lęgowych. Jeżeli wybrana dziupla ma zbyt duży otwór, potrafi pomniejszyć go używając gliny. Wyściółka z kory sosny lub z trawy. Jaja W kwietniu składa 5-8 jaj o średnich wymiarach 20x15 mm, białych z nielicznymi rdzawymi plamkami. Wysiadywanie Jaja wysiadywane są przez okres 14 do 16 dni przez samicę. Pisklęta opuszczają gniazdo po 22 do 24 dniach.

47 Biotop Luźne starodrzewy liściaste i mieszane, parki. Unika wnętrza lasów i suchych borów iglastych. Pożywienie Owady i inne bezkręgowce, zimą nasiona. Ochrona Objęty ochroną gatunkową.

48 Pleszka (Phoenicurus phoenicurus) Mały ptak wędrowny z rodziny drozdowatych, zamieszkujący prawie całą Europę, środkową Azję i Bliski Wschód. Zimuje w Afryce na północ od równika i na Półwyspie Arabskim (przeloty IV-V i IX-X). W Polsce szeroko rozpowszechniony, ale nieliczny ptak lęgowy. Rozmiary dł. ciała ok cm, rozpiętość skrzydeł ok cm Waga ok g

49 Wygląd zewnętrzny U samców część twarzowa głowy i gardło są czarne, czoło i brwi białe. Wierzch głowy i grzbiet niebieskoszare. Skrzydła brązowe z beżowymi brzegami piór. Pierś i boki rude, brzuch biały, pokrywy podogonowe pomarańczowe. Kuper, pokrywy nadogonowe i ogon jaskrawe rdzawoczerwone, z tym że wewnętrzne sterówki są ciemnobrązowe. Samice są podobne do samic kopciuszka, różnią się przede wszystkim rudawym spodem ciała. Z wierzchu są jednolicie brązowoszare, od spodu bladorude. Ogon taki sam jak u samców. Gardło i obrączka oczna białe. Młode mają ogon ubarwiony jak u dorosłych, ale są brązowo i beżowo nakrapiane z wierzchu i prążkowane od spodu.

50 W ciągu roku wyprowadza jeden-dwa lęgi: pierwszy w maju, a ewentualny drugi w czerwcu. Gniazdo Budują gniazda w dziuplach o szerokim wejściu, skrzynki lęgowe z dość dużym otworem wlotowym (np. rozkutym przez dzięcioły) lub ewentualnie w niszach budynków stojących w lesie lub parku. Gniazdo w warstwie zewnętrznej ma liście, a wyściełane jest piórami. Jaja Samica składa 6-7 turkusowych jaj, które następnie wysiaduje przez dni. W powtarzanych lęgach jest już tylko 4-5 jaj. Część pleszek wysiaduje podrzucone jajo kukułki. Musi być to jednak jajo złożone przez samicę kukułki wychowaną w gnieździe pleszki, gdyż tylko wtedy jest ono jednolicie niebieskie podobne do jaj gospodarza. Pisklęta Młode opuszczają gniazdo po około 15 dniach, a po kolejnych dwóch tygodniach usamodzielniają się i opuszczają terytorium rodziców.

51 Zachowanie Ma postawę wyprostowaną, często regularnie kiwa ogonem. Wędruje przeważnie nocą. Środowisko Pierwotnie pleszki zamieszkiwały przerzedzone fragmenty różnorodnych lasów iglastych i liściastych, a zwłaszcza wiatrołomy, miejsca popożarowe, skraje lasu. Obecnie występuje najliczniej w parkach, ogrodach, sadach, a także w widnych lasach liściastych i borach iglastych, a na północy w tajdze. Pożywienie Pleszki żywią się głównie owadami, które chwytają w locie ze stałego stanowiska lub zbierają z liści i ziemi. Ponadto zjadają też jagody i inne owoce. Ochrona W Polsce objęta ochroną gatunkową ścisłą.

52 Inne dziuplaki Pliszka siwa

53 Muchołówki Brunatna Białoszyja Żałobna Szara

54 Gołąb siniak

55 Pełzacze (leśny i ogrodowy)

56 Gągoł

57 Tracz nurogęś

58

59 Jak zbudować dobrą budkę lęgową?

60 Typowa budka lęgowa (typ B) Gatunki zasiedlające budki typu B: szpak, bogatka, pleszka, jerzyk, mazurek, wróbel, krętogłów, kowalik Wewnętrzny wymiar dna : 14 x 14 cm szkic Głębokość od wlotu do dna: 26 cm szkic Średnica otworu wlotowego 47 mm

61

62 Budka dla pełzacza Budka dla nietoperzy

63 Ciekawostka budki dla owadów np. szerszeni

64 Błędy montażowe

65

66 Dziękuję

67 Anna Bęben nauczyciel przyrody Prezentacja multimedialna M 1 dla Dziuplaka S.P. im. Marii Konopnickiej w Raciszynie Marzec 2008