(I) Prolog Ewangelii Jana (1,1-14)

Transkrypt

1

2 (I) Prolog Ewangelii Jana (1,1-14)

3 1 Ἐν [na] ἀρχῇ [początku] ἦν [było] ὁ λόγος [słowo] καὶ [i] ὁ λόγος [słowo] ἦν [było] πρὸς τὸν θεόν [w stronę Boga] καὶ [i] θεὸς [Bogiem] ἦν [było] ὁ λόγος [słowo] 1. Ogłaszamy wam to, co było od początku (gr. ἀπ ἀρχῆς) (1 J 1,1). 2. Logos jako sens. "przede wszystkim 3. ὁ λόγος [słowo] ἦν [było] πρὸς τὸν θεόν [w stronę Boga]: "Słowo mówiło do Boga"; "Słowo było zafascynowane Bogiem"; "Słowo było zwrócone w kierunku Boga" (Harris ); "Słowo przebywało w obecności Boga (REB, Westcott 1.6), "Słowo było bardzo blisko Boga" (McHugh 5; Moule 52-53); "Słowo było zwrócone ku Bogu (Przekład ekumeniczny); Słowo było w ścisłej więzi / w bliskości Boga (Mędala, 258). 4. Bogiem było słowo identyfikacja i rozdzielenie. Trójca święta? Tak ale z zastrzeżeniem

4

5

6

7

8 πάντα [wszystko] δι [przez] αὐτοῦ [niego] ἐγένετο [stało się], καὶ [i] χωρὶς [bez / poza] αὐτοῦ [nim] ἐγένετο [stało się] οὐδὲ [ani] ἕν [jedno] / οὐδεν [nic] Myślenie abstrakcyjne greckie Myślenie hebrajskie wyliczanie jedno po drugim δι [przez] αὐτοῦ [niego] ἐγένετο [stało się] logos spermatikos (dosł. słowo / boska myśl rozsiana w stworzeniu; Diogenes Laert., ; Seneka, Dial ). Hymn Kleantesa z Assos ku czci Zeusa: Nic nie może być powołane do istnienia, co byłoby przeciwne bożej woli, poza złymi czynami (Stobajos, Ekl ).

9

10 ἐν αὐτῷ [w nim] ζωὴ [życie] ἦν [było] καὶ [i] ἡ ζωὴ [życie] ἦν [było] τὸ φῶς [światłem] τῶν ἀνθρώπων [ludzi] καὶ [i] τὸ φῶς [światło] ἐν τῇ σκοτίᾳ [w ciemności] φαίνει [ukazuje się],

11 ἐν αὐτῷ [w nim] ζωὴ [życie] ἦν [było] καὶ [i] ἡ ζωὴ [życie] ἦν [było] τὸ φῶς [światłem] τῶν ἀνθρώπων [ludzi] καὶ [i] τὸ φῶς [światło] ἐν τῇ σκοτίᾳ [w ciemności] φαίνει [ukazuje się], Słowo jest Osobą Boga w konfrontacji efektem jest Życie. Owocem słowa napisanego może być co najwyżej idea intelektualna. Tu chodzi o Słowo w cudzysłowie! Ono rodzi życie! Początek myślenia o natchnieniu: księga jest zapośredniczeniem, materią Słowa osoby Boga, który przychodząc daje życie. Słowo to coś więcej niż zapisane słowo.

12

13 ὅσοι [jacy] δὲ [jednak] ἔλαβον [przyjęli] αὐτόν [go] ἔδωκεν [dało] αὐτοῖς [im] ἐξουσίαν [moc] τέκνα [dziećmi] θεοῦ [Boga] γενέσθαι [stać się],

14 Wszystko dzięki Niemu się stało i bez niego nic się nie stało. To, co się stało, w Nim było życiem, a życie było światłem ludzi. Wszystko dzięki Niemu się stało i bez niego nic się nie stało. To, co się stało w Nim, było życiem, a życie było światłem ludzi. Wszystko dzięki Niemu się stało i bez niego nic się nie stało, co się stało. W Nim było życie, a życie było światłem ludzi. Wszystko dzięki Niemu się stało i bez niego nic się nie stało, co się stało w Nim. Było życie, a życie było światłem ludzi.

15 Zaistnienie w porządku łaski nie znosi porządku ciała / fizycznego przykład Nikodema (nie chodzi o to, by powtórnie wejść do łona matki) Zaistnienie porządku łaski nie może zaistnieć bez porządku ciała. Ciało jest sakramentem ducha. W Ewangelii Jana ciało i duch wbrew pozorom nie są w antytezie, opozycji (jak w Qumran czy w gnozie). U Jana duch wyraża się poprzez ciało. Jest to konsekwencja tego, że słowo stało się ciałem. Wzajemność: Słowo (Syn Boży) stało się ciałem Aby człowiek stał się synem Bożym

16

17

18 (II) Teologia Słowa Josepha Ratzingera

19 (1) Na początku wszystkiego jest Słowo (= Osoba / Jezus Chrystus) Pan poprzez słowa Pisma Świętego rozbudza uśpiony umysł i mówi nam: na początku każdej rzeczywistości jest Słowo. Na początku wszystkiego jest stwórcze Słowo - to Słowo, które stworzyło wszystko, które stworzyło tak pełną mądrości konstrukcję, jaką jest wszechświat - i Ono jest także Miłością. Pozwólmy więc, aby to Słowo rozbudziło także nas samych; módlmy się, by Ono rozświetliło nasz umysł, abyśmy potrafili dostrzec przesłanie ukryte w stworzeniu, że początkiem wszystkiego jest stwórcza Mądrość i że ta Mądrość jest też miłością i dobrocią. Katecheza, 9.XI 2005r. Słowo Boskie wcielone w osobie Jezusa przychodzi zamieszkać na świecie, który dla wielu jest doliną boleści; w pełni solidaryzuje się z ludźmi i przynosi im radosną wieść o życiu wiecznym. Homilia, 4. XI 2006r.

20 (2) Biblia jest zapośredniczona przez historię (a nie podyktowana)

21 (3) Biblia jako organiczna całość

22 (3) Biblia jako organiczna całość

23 (4) Podmiotem czytającym jest podmiot uczestniczący w historii = wspólnota Izraela / Kościoła.

24 (4) Podmiotem czytającym jest podmiot uczestniczący w historii = wspólnota Izraela / Kościoła. Wierzyć to jest akt, który ze swej natury ma charakter katolicki. Wierzyć to znaczy uczestniczyć w tej wielkiej pewności, która jest obecna w żyjącym podmiocie Kościoła. Tylko w ten sposób możemy zrozumieć Słowo Boże, które w ciągu wieków odczytywane było na różne sposoby. Słusznie mówimy, że jest to Pismo, ponieważ jest to element, słowo wyrażające jeden podmiot Lud Boży który w czasie swojej wędrówki pozostaje jedynym i zawsze tym samym podmiotem. Oczywiste jest, że podmiot ten nie wypowiada się w swoim imieniu tu klasycznym terminem jest słowo natchniony lecz jest to podmiot, który otrzymuje, a następnie przekłada i przekazuje otrzymane Słowo. Ta synergia jest bardzo ważnym elementem. Przemówienie, 2.III 2006r.

25 (4) Podmiotem czytającym jest podmiot uczestniczący w historii = wspólnota Izraela / Kościoła. Pismo Święte ma dwa podmioty. Przede wszystkim podmiotem jest Bóg: to Bóg jest tym, który przemawia. Jednak Bóg zechciał włączyć człowieka w swoje Słowo. O ile muzułmanie są przekonani, że Koran jest natchniony przez Boga w sposób dosłowny, my wierzymy, że dla Pisma Świętego charakterystyczna jest jak to mówią teologowie «synergia», czyli współpraca Boga z człowiekiem. To Bóg Słowem włącza swój Lud w swoją rzeczywistość, a w konsekwencji drugim podmiotem jak już powiedziałem, pierwszym podmiotem jest Bóg jest człowiek. Pisarze mogą być różni, ale istnieje pewna ciągłość dotycząca podmiotu: podmiot jest zawsze ten sam Lud Boży, który wędruje wraz ze Słowem Bożym i prowadzi z Bogiem dialog. Słuchając Boga, uczymy się słuchać Słowa Bożego, a potem także je interpretować. W ten sposób Słowo Boże staje się obecne, bo co prawda umierają pojedyncze osoby, ale zasadniczy podmiot, Lud Boży, na przestrzeni tysiącleci jest zawsze żywy i niezmienny: jest zawsze tym samym, żywym podmiotem, w którym żyje Słowo. Przemówienie, 6. IV 2006r.

26 (5) Odczytywanie Biblii = odwrócenie hierarchii

27 (5) Odczytywanie Biblii = odwrócenie hierarchii

28 (5) Odczytywanie Biblii = odwrócenie hierarchii Kościół i Słowo są ze sobą nierozerwalnie złączone. Kościół żyje ze Słowa Bożego, a Słowo Boże rozbrzmiewa w Kościele, w Jego naukach i w całym Jego życiu (por. Dei Verbum, 8). To dlatego Apostoł Piotr przypomina nam, że Żadne proroctwo Pisma nie jest dla prywatnego wyjaśnienia. Nie z woli bowiem ludzkiej zostało kiedyś przyniesione proroctwo, ale kierowani Duchem Świętym mówili od Boga święci ludzie (2 Pt, 1,20-21). Przemówienie, 16. IX 2005r.

29 (5) Odczytywanie Biblii = odwrócenie hierarchii Musimy pogłębiać, dzień po dniu, tę naszą jedność ze świętym Kościołem, a przez to także ze Słowem Bożym. To nie są dwie przeciwne rzeczywistości, tak jakbym miał mówić: bardziej skłaniam się w stronę Kościoła, albo bardziej skłaniam się w stronę Pisma Świętego. To dokonuje się zawsze razem: jest się w Kościele, należy się do Kościoła, jest się członkiem Kościoła, żyje się Słowem Bożym, które jest siłą życia Kościoła. A kto żyje Słowem Bożym, może Nim żyć tylko dlatego, że jest Ono żywe i dające życie w żyjącym Kościele. Przemówienie, 2. III 2006r.

30 (6) Konsekwencja: Kościół jest najpełniej sobą w liturgii, więc miejscem Słowa jest liturgia Słowo staje się żywotne i żywe w liturgii, a to znaczy, że liturgia - tak bym to ujął - jest tym uprzywilejowanym miejscem, gdzie każdy z nas może identyfikować się z "my" dzieci Bożych w rozmowie z Bogiem. To ważne: Modlitwa Pańska rozpoczyna się słowami "Ojcze nasz". Tylko wtedy, gdy identyfikuję się z "my", które należy do tego "nasz", mogę znaleźć Ojca. Jedynie wewnątrz tego "my", które jest podmiotem Modlitwy Pańskiej, dobrze słyszymy Słowo Boże. Przemówienie (2), 17. II 2007r.

31 (7) Dwa poziomy prawdy ludzka i boska

32 (8) Jaki jest stosunek Jezusa jako Słowa do całej historii, która jest sakramentem Boga? "Krótkie" Słowo Ojcowie Kościoła w swoim greckim tłumaczeniu Starego Testamentu czytali słowa proroka Izajasza, które cytował także św. Paweł, by ukazać, w jaki sposób nowe drogi Boże zapowiedziane były w Starym Testamencie. Czytano tam: "Bóg uczynił swoje Słowo krótkie, skrócił je" (por. LXX Iz 10,23; Rz 9,28) [...].

33 (8) Jaki jest stosunek Jezusa jako Słowa do całej historii, która jest sakramentem Boga? Słowo, które Bóg przekazuje nam w księgach Pisma Świętego, z biegiem czasu stało się długie. Długie i skomplikowane nie tylko dla ludzi prostych i nieumiejących czytać, ale jeszcze bardziej dla uczonych, którzy - co zrozumiałe - gubili się w szczegółach i poszczególnych problemach, nie umiejąc już prawie wcale znaleźć wizji całościowej. Jezus "uczynił krótkie" Słowo - umożliwił nam ponowne widzenie Jego najgłębszej prostoty i jedności. Wszystko to, czego uczą nas Prawo i prorocy, zawiera się - mówi Jezus - w słowach: "Będziesz miłował Pana Boga twego całym sercem, całą duszą i całym umysłem Będziesz miłował bliźniego swego jak siebie samego" (Mt 22,37-40). Tu jest wszystko - cała wiara zawiera się w tym jedynym akcie miłości, który ogarnia Boga i ludzi.

34 (9) Teologia czytania Słowa Bożego jest konsekwencją powyższego (a) Dialog Rozmawiać z Bogiem, z Jego Słowem, w pewnym sensie oznacza cieszyć się obecnością nieba, czyli obecnością samego Boga. Dla chrześcijanina rzeczą istotną jest ciągłe przybliżanie się do tekstów biblijnych, przede wszystkim do Nowego Testamentu, ponieważ "nieznajomość Pisma jest nieznajomością Chrystusa" (św. Hieronim, Commentarii in Isaiam, Prologus; PL 24,17).

35 (9) Teologia czytania Słowa Bożego jest konsekwencją powyższego (b) Czytanie Słowa = życie Życie chrześcijanina to życie wiary, które wyrasta ze Słowa Boga i karmi się Nim. W doświadczeniach życiowych i w każdej pokusie sekret zwycięstwa polega na tym, by słuchać Słowa prawdy i podejmować decyzje, odrzucając kłamstwo i zło. To jest prawdziwy i podstawowy projekt życia chrześcijańskiego: słuchać Słowa prawdy, żyć, mówić i czynić prawdę, odrzucać kłamstwo, które zatruwa ludzkość i jest bramą dla wszystkich innych rodzajów zła. Katecheza, 1. III 2006r.

36 (9) Teologia czytania Słowa Bożego jest konsekwencją powyższego (c) Prawda zawsze na nowo Modlitewna lektura Pisma Świętego i zgodne z Nim zaangażowanie dokonujące się w życiu człowieka są tym, co odnawia i odmładza Kościół. Słowo Boże, które nigdy nie traci swej aktualności, ani nigdy się nie wyczerpuje, jest uprzywilejowanym środkiem wiodącym do tego celu. W istocie, to Słowo Boże jest tym, co dzięki działaniu Ducha Świętego prowadzi nas zawsze na nowo do całej prawdy. Katecheza, 25. IV 2007r.

37 (9) Teologia czytania Słowa Bożego jest konsekwencją powyższego (d) Odpowiedź = wypełnienie Słowa Pisma Świętego nie możemy czytać tak, jak się czyta jakąkolwiek książkę historyczną - na przykład Homera, Owidiusza czy Horacego. Trzeba czytać je rzeczywiście jako Słowo Boże, to znaczy wchodzić w rozmowę z Bogiem. Najpierw trzeba się modlić, mówić do Pana: «Otwórz mi drzwi». Przypomina o tym często św. Augustyn w swoich homiliach: «Kołatałem do drzwi Słowa, by odnaleźć wreszcie to, co Pan chce mi powiedzieć». Wydaje mi się to bardzo ważne. Pismo Święte czyta się nie tyle w atmosferze akademickiej, co modląc się i mówiąc do Pana: «Pomóż mi zrozumieć Twoje słowo, to, co teraz, na tej stronie, chcesz mi powiedzieć. Przemówienie, 6. IV 2006r.

38 (9) Teologia czytania Słowa Bożego jest konsekwencją powyższego (e) Misja Musimy zrobić wszystko, aby Słowo było słuchane i znane. Dziś powstaje wiele szkół Słowa i rozmowy z Bogiem poprzez Pismo Święte. Taka rozmowa siłą rzeczy jest także modlitwą, ponieważ czysto teoretyczne podejście do Pisma Świętego byłoby jedynie intelektualnym nasłuchiwaniem, dalekim jednak od prawdziwego spotkania ze Słowem Bożym. Jeśli jest prawdą to, że w Piśmie i w Słowie Bożym obecny jest Pan, Bóg Żyjący, który mówi do nas, oczekuje naszej odpowiedzi i modlitwy, to szkoły Pisma Świętego są rzeczywiście szkołami modlitwy, dialogu z Bogiem i intymnego zbliżenia się do Boga. Przemówienie, 24. VII 2007r.

39 (10) Ikona Kościoła zasłuchanego w Słowo = Maryja Ikona Zwiastowania Scena ukazuje Archanioła Gabriela trzymającego w ręku zwój, który - jak sądzę - jest symbolem Pisma, Słowa Bożego. Maryja zaś klęczy na wewnętrznej stronie zwoju. Maryja jest wewnątrz zwoju, to znaczy żyje Słowem Bożym i wszystkim tym, czego ono wymaga. Ona żyje ogarnięta Słowem. Jest prawie przepełniona Słowem. Wszystkie Jej myśli, jej wola, Jej działanie - wszystko to jest przepełnione i uformowane Słowem. Maryja, sama zamieszkując w Słowie, może stać się nowym "Mieszkaniem" Słowa w tym świecie. Przemówienie, 11. III 2006r.

40 (10) Ikona Kościoła zasłuchanego w Słowo = Maryja Magnificat Ta poezja Maryi - Magnificat - sama w sobie jest oryginalna. Jednocześnie stanowi "tkaninę" w całości wykonaną z "nici" Starego Testamentu, utkaną Słowem Bożym. Widzimy zatem, że Maryja była - można to tak ująć - "u siebie w domu", czyli w Słowie Bożym. Żyła Słowem Bożym, cała była przeniknięta Słowem Bożym. W takiej mierze jak mówiła słowami Boga, tak również Jej myśli były myślami Boga, a jej słowa - słowami Boga. Była przeniknięta Boskim światłem i to dlatego była tak wspaniała, tak dobra, tak promieniująca miłością i dobrocią. Maryja żyje Słowem Bożym i jest przejęta Słowem Bożym. To jej bycie zanurzonym w Słowie Bożym, ta Jej całkowita zażyłość ze Słowem Boga udzieli Jej później wewnętrznego światła mądrości. Kto myśli tak jak Bóg, ten myśli dobrze; kto mówi tak jak Bóg, ten mówi dobrze. Homilia, 15. VIII 2005r.

41 (III) Teologia Słowa Orygenesa

42 Słowo stało się ciałem punkt wyjścia = stało się kompatybilne z człowiekiem Na czym polega kompatybilność w przypadku słowa spisanego? antropologia

43

44 4 sensy Pisma Świętego: Littera gesta docet, quid credas allegoria, Moralis quid agas, quo tendas anagogia. Litera historii uczy; w co wierzyć alegoria, Moralny sens co czynić; gdzie zmierzasz anagogia. Tradycja żydowska Pszat, proste (dosłowne) czytanie tekstu; Remez, czytanie (rozumienie) alegoryczne, z użyciem wskazówki lub alegorii ukrytej w tekście; Drasz, czytanie (rozumienie) metaforyczne, na przykład poprzez porównania różnych fragmentów tekstu, które mają wspólne słowa lub wyrażenia; Sod, ukryte znaczenie tekstu (kabała). PaRDeS

45 Alegoria grecka i chrześcijańska

46

47

48 Tę scenę Orygenes łączy z 2 Kor 3, Taką ufność mamy do Boga dzięki Chrystusowi 5 nie dlatego, że sami uważamy się za godnych, jakby pochodziło to od nas, ale ponieważ nasza zdolność pochodzi od Boga. 6 On nas uzdolnił, byśmy byli sługami Nowego Przymierza, które nie opiera się już na literze, lecz na Duchu: litera bowiem zabija, a Duch ożywia. 10 To bowiem, co było obdarzone częściową chwałą, traci swój blask w zestawieniu z niezwykłą obfitością chwały. 11 Jeśli to, co przemija, uznawane było za chwalebne, to o ile bardziej cieszy się chwałą to, co trwa!

49 Tę scenę Orygenes łączy z 2 Kor 3, Ich umysły (Żydów) jednak stępiały i po dziś dzień, kiedy czytają Stare Przymierze okrywa ich ta sama zasłona. Nie zostaje ona zdjęta, gdyż przemija ona w Chrystusie. 15 Do dzisiaj, gdy czytają Mojżesza, zasłona zakrywa ich serca, 16 chociaż on, kiedy zwracał się do Pana, zdejmował zasłonę. 17 Pan jest Duchem, a gdzie jest Duch Pana, tam jest wolność. 18 My wszyscy odzwierciedlamy w naszej odkrytej twarzy chwałę Pana i jesteśmy przemieniani na ten sam obraz, zyskując coraz większą chwałę, za sprawą Pana, który jest Duchem.

50

51

52