W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH

Transkrypt

1 NUMER 2/316/LUTY W CIENIUCZEPKA BIULETYN INFORMACYJNY DOLNOŚLĄSKIEJ OKRĘGOWEJ IZBY PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH PIT 8c WIZERUNEK PIELĘGNIARKI ZACZEPEK ETYCZNY ISSN

2 2 W CIENIU CZEPKA Biuletyn informacyjny Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu ( Wydawca: Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Po łoż nych we Wro cła wiu. Redaguje Prezydium DORPiP: Anna Szafran, Marzenna Golicka, Urszula Olechowska, Dorota Pietrzak, Jolanta Kolasińska, Beata Łabowicz, Beata Dąbrowska, Teresa Szerszeń, Małgorzata Mazur redakcja techniczna, skład, korekta, i przygotowanie do druku Włodziwoj Sa wic ki M a t e r i a ł ó w n i e z a m ó w i o n y c h r e d a k c j a n i e z w r a c a, w t e k s t a c h p u b l i k o w a n y c h z a s t r z e g a s o b i e p r a w o skró tów, zmian ty tu łów oraz po pra wek sty li styczn o j ę z y k o w y c h. Artykuły, listy, uwagi i inną ko re spon den cję prosimy nadsyłać na adres re dak cji: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wro cław, fax , e mail: info@doipip.wroc.pl REDAKCJA NIE PONOSI ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA TREŚĆ TEKSTÓW, OGŁOSZEŃ I REKLAM DOIPiP NIE PROWADZI POŚREDNICTWA PRACY W KRAJU I ZA GRA NI CĄ UWAGA: Nie przyjmujemy do pu bli ka cji tekstów przekazywanych telefonicznie! Nasza okładka:, Numer za mknię to r. Do druku przygotowano r. Nakład 3200 egz. P i s m o n i e o d p ł a t n i e r o z p r o w a d z a n e w ś r ó d c z ł o n k ó w S a m o r z ą d u P i e l ę g n i a r e k i P o ł o ż n y c h. D r u k A B I S. Wszystkie artykuły (i nie tylko) na str. WYKAZ TELEFONÓW W SIEDZIBIE BIURA DOIPiP WE WROCŁAWIU Sekretariat Sekretariat Sekretariat tel/fax Przewodnicząca Wiceprzewodnicząca Sekretarz Skarbnik Ewidencja/rejestr piel. i poł Praktyki zawodowe Księgowość Radca prawny Kasa Biblioteka Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Okręgowy Sąd Pielęgniarek i Położnych Dział Kształcenia (tel/fax) Kierownik Działu Kształcenia Księgowość Działu Kształcenia Dział Kształcenia Oddział w Lubinie DOLNOŚLĄSKA OKRĘGOWA IZBA PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH we Wrocławiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wrocław, e mail: info@doipip.wroc.pl tel. 71/ , tel/fax 71/ KONTO IZBY: NUMER KONTA BANKOWEGO, na który należy przekazywać składki członkowskie: Dolnośląska Okrę go wa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wro cła wiu, ul. Powstańców Śląskich 50, Wro cław, Bank PEKAO SA O/Wrocław GODZINY PRACY BIURA Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych poniedziałek czwartek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do a w piątek do DZIAŁ KSZTAŁCENIA dzialksztalcenia@doipip.wroc.pl tel./fax , poniedziałek czwartek od 8 00 do z wyjątkiem wtorków i piątków wtorek od 8 00 do 17 00, a w piątek do BIURO W LUBINIE, ul. Odrodzenia 18/2, Lubin, tel./fax 76/ KONTO DZIAŁU KSZTAŁCENIA Bank PEKAO SA O/Wrocław KASA poniedziałek wtorek środa czwartek piątek...nieczynna BIBLIOTEKA wtorek...od 13 do 17 czwartek...od 13 do 16 piątek...od 9 do 14 OKRĘGOWY RZECZNIK ODPOWIEDZIALNOŚCI ZAWODOWEJ tel , informacja o dyżurach na stronie internetowej DOIPiP INFORMACJE O SAMORZĄDZIE Okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej OKRĘGOWY SĄD PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Inf.: tel lub w Sekretariacie Biura DOIPiP DYŻURY RADCY PRAWNEGO poniedziałki 14 16; środa (mgr E. Stasiak); KASA POŻYCZKOWA PRZY DOIPIP Bank PKO BP IV Oddział Wrocław, ul. Gepperta 4 Nr: Informacje o stanie swojego konta w Kasie Pożyczkowej można uzyskać w czasie dyżuru w środy od do telefonicznie lub osobiście KSIĘGOWOŚĆ IZBY NIE PROWADZI KASY POŻYCZ- KOWEJ I NIE UDZIELA INFORMACJI KONSULTANCI WOJEWÓDZCY W DZIEDZINACH: PIELĘGNIARSTWA dr n. o zdr. JOLANTA KOLASIŃSKA, UM Wydział Nauk o Zdrowiu, ul. Bartla 5, Wrocław; tel. 0-71/ jolanta.kolasinska@umed.wroc.pl, PIELĘGNIARSTWA ANESTEZJOLOGICZNEGO I INTENSYWNEJ OPIEKI mgr EWA PIELICHOWSKA 4 Wojskowy Szpital Kliniczny z Polikliniką SP ZOZ ul. Rudolfa Weigla 5, Wrocław naczelna.pielegniarka@4wsk.pl tel: , PIELĘGNIARSTWA CHIRURGICZNEGO I OPERACYJNEGO mgr BEATA ŁABOWICZ Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Legnicy ul. Jarosława Iwaszkiewicza 5; Legnica tel: 76/ beata.labowicz@szpital.legnica.pl PIELĘGNIARSTWA EPIDEMIOLOGICZNEGO mgr KATARZYNA SALIK Samodzielny Publiczny Szpital Kliniczny Nr 1, ul. M. Skłodowskiej-Curie 58; Wrocław tel , 71/ ; kasiasalik1@wp.pl, PIELĘGNIARSTWA W GINEKOLOGII I POŁOŻNICTWIE mgr URSZULA ŻMIJEWSKA, Szpital Specjalistyczny im. A. Falkiewicza, ul. Warszawska 2; Wrocław, tel. 0-71/ wew. 344, , PIELĘGNIARSTWA PRZEWLEKLE CHORYCH I NIEPEŁNOSPRAWNYCH. mgr DOROTA RUDNICKA Ośrodek Medycyny Paliatywnej i Hospicyjnej Będkowo Sp. Z O.O. Sp. Komandytowa Będkowo 1, Trzebnica drudnicka@hospicjumbedkowo.pl Tel , PIELĘGNIARTSWA ONKOLOGICZNEGO dr n. med. ELŻBIETA GARWACKA-CZACHOR Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu pl. Hirszfelda 12; Wrocław tel. 71/ lub e.garwacka@gmail.com PIELĘGNIARSTWA OPIEKI PALIATYWNEJ. - dr n. med. DOMINIK KRZYŻANOWSKI, Bonifraterskie Centrum Opieki Hospicyjnej w Bonifraterskim Centrum Zdrowia Sp. z o.o. ul. Poświęcka 8a; Wrocław tel ; d.krzyzanowski@ bronifraterskiecentrumzdrowia.pl PIELĘGNIARSTWA PEDIATRYCZNEGO mgr DOROTA MILECKA Uniwersytecki Szpital Kliniczny, ul. Borowska 213, Wrocław tel. 071/ , , PIELĘGNIARSTWA RATUNKOWEGO - dr n. o zdr. WIESŁAW ZIELONKA Pogotowie Ratunkowe w Legnicy ul. Dworcowa 7; Legnica; tel e- mail: w.zielonka@pogotowie-legnica.pl

3 3 OD REDAKCJI Każde spojrzenie w czasopismo medyczne niesie czytelnikowi wiadomości, które ubogacają jego wiedzę i umiejętności z dziedzin, jakie go interesują. Podobnie jest z naszym biuletynem, który stawia sobie za cel informowanie o ważnych wydarzeniach w środowisku pielęgniarek i położnych, nowych standardach zawodowych, nowych rozwiązaniach legislacyjnych czy sprawach bieżących. Lutowy numer nie jest innowacyjny i choć zapraszamy do lektury typowej dla pisma, szczególnej uwadze polecamy zawarte w nim artykuły. Pielęgniarstwo to przede wszystkim kobiety. Wiele z nich to ciche bohaterki codzienności, jednakże są wśród nich takie osoby, które pracując, posiadają także poważny dorobek naukowy. Przedstawiamy Prof. Dr Hab. Nauk o Zdrowiu panią Joannę Rosińczuk, której dorobek naukowy i osiągnięcia zawodowe pragniemy przybliżyć czytelnikom. Oczywiście nie tylko o ideałach piszemy... Każdej z pań proponujemy spojrzenie na artykuł Wizerunek pielęgniarki, czyli jak cię widza i oceniają inni. Nie zawsze jesteśmy świadomi, co wpływa na ocenę naszego postępowania, trzeba więc pomyśleć, co dla innych jest istotne. I nie chodzi tylko o to, by poddać się operacji plastycznej, która upiększy nasze ciało, ale stanie się pretekstem do dyskusji o charakterze etycznym, co także jest tematem jednej z publikacji. W życiu należy kierować się licznymi wartościami, wśród których do ważnych niewątpliwie należą ufność i zaufanie, o czym opowiada w Zaczepku etycznym dr hab. Janusz Barański. Trzeba także uwierzyć w piękno swoich marzeń, bo one pomagają budować lepszą przyszłość. Nie zabrakło W cieniu czepka informacji prawnych (np. o zmianach w ochronie danych osobowych), o pracy z pacjentem z zaburzeniami funkcji poznawczej, o czasie pracy osób niepełnosprawnych, wykonujących zawody medyczne. Prezentujemy nowego Konsultanta wojewódzkiego panią Iwon Pilarczyk-Wróblewską, która będzie zajmowała się pielęgniarstwem diabetologicznym. Powołanej Pani Konsultant gratulujemy i życzymy owocnej pracy. Serdecznie zapraszamy do lektury! Redakcja W NUMERZE: 4 Informacja o PIT-ach 8C 13 Spotkanie z Ministrem Zdrowia 24 Zaczepek etyczny 5 RODO ochrona danych osobowych 14 Przyszłość należy do tych, którzy Czas pracy niepełnosprawnych 8 Zapomoga dla emerytów i rencistów 16 Wizerunek pielęgniarki 26 Ogłoszenia 9 Nowy konsultant 19 Etyczne dylematy operacji plastycznych 27 Pamięć i serce 10 Prof. dr hab. Nauk o Zdrowiu 21 Aktywność fizyczna usprawnianie

4 4 INFORMACJE UWAGA! INFORMACJA O PIT- ACH 8C Wyciąg z opinii podatkowej dla DOIPiP we Wrocławiu przygotowanej przez Kancelarię Doradztwa Podatkowego AFRO-TAX Sp. z o. 0. DOIPiP we Wrocławiu nie ma obowiązku składania informacji PIT-8C wykazującej kwoty refundowane poszczególnym członkom Izby z tytułu kształcenia... Nawiązując do tekstu opublikowanego w biuletynie W Cieniu Czepka nr 1/315/styczeń 2018 (str. 5) pt. Informacja dotycząca podatku dochodowego z tytułu udziału w kształceniu podyplomowym organizowanym przez Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu przedstawiamy dalsze informacje związane z tym zagadnieniem W ostatnich dniach Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu wystąpiła z wnioskiem do Krajowej Informacji Skarbowej o opinię indywidualną w zakresie oceny: Czy wobec ustawowo nałożonych obowiązków przynależności do samorządu zawodowego i podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez członków tego samorządu, realizowanie tego obowiązku poprzez uczestnictwo: a/ w kursach organizowanych przez organ samorządu zawodowego w ramach kształcenia podyplomowego ze środków pochodzących od członków samorządu, b/ uczestnictwo w kursach organizowanych przez podmioty organizujące kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych zgodnie z art. 75 ustawy z dnia 15 lipca 2011r o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. z 2016r, poz z późn. zm.) i rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 30 września 2016r w sprawie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych (Dz. U. z 2016 r, poz. 1761), i refundacja poniesionych kosztów ze środków pochodzących od członków samorządu (obowiązkowych składek), skutkuje po stronie uczestnika powstaniem przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli prawo uczestniczenia w tym kursie przysługuje tylko w razie regularnego opłacania składek członkowskich i niezalegania z ich zapłatą? Czy Wnioskodawca Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu jest zobowiązana wystawić informację PIT- -8C dla pielęgniarek lub położnych, które po spełnieniu przesłanek w postaci regularnego opłacania składek członkowskich i niezalegania z ich zapłatą uczestniczyły w bezpłatnych kursach kształcenia podyplomowego organizowanego przez wnioskodawcę w ramach wykonywania zadań ustawowych lub w kursach określonych w p-cie 1b? Opisując stan faktyczny (i prawny) Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu wskazała na następujące fakty. Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu jest jednostką organizacyjną samorządu pielęgniarek i położnych, posiadającą osobowość prawną, działającą na podstawie przepisów ustawy z dnia 1 lipca 2011 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych (t.j Dz. U. z 2016 r., poz z późn. zm). Działanie samorządu jest oparte wyłącznie na regulacji powołanej ustawy oraz innych ustaw, w tym ustawy z dnia 1lipca 2011r o samorządzie pielęgniarek i położnej (Dz. U. nr 174, poz z późn. zm). Izba posiada statut. Funkcjonowanie Izby oparte jest na uchwałach podejmowanych przez organy samorządu, którymi na szczeblu okręgowym są w szczególności okręgowy zjazd pielęgniarek i położnych oraz okręgowa rada pielęgniarek i położnych (art. 7 ustawy o samorządzie), a na szczeblu krajowym Krajowy Zjazd Pielęgniarek i Położnych oraz Naczelna Rada Pielęgniarek i Położnych (art. 6 powołanej ustawy). W dniu 24 marca 2012r XXVIII Okręgowy Zjazd Delegatów Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu podjął uchwałę nr 7/2012/VI, akceptującą prowadzenie kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych przez Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu w ramach wewnętrznych struktur organizacyjnych. Zatem w ramach prowadzonej przez siebie działalności, Izba świadczy usługi w zakresie kształcenia podyplomowego w formach przewidzianych w art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011r o zawodach pielęgniarki i położnej. Zgodnie z tym przepisem, kształcenie podyplomowe obejmuje: szkolenie specjalizacyjne, kurs kwalifikacyjny, kurs specjalistyczny, kurs dokształcający. Z podanych form kształcenia korzystają członkowie Izby. Część tych szkoleń finansowana jest w całości przez organ samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych ze składek członkowskich. Obowiązek regularnego opłacania składki członkowskiej wynika wprost z przepisu art. 11 ust. 2 pkt. 4 ustawy o samorządzie pielęgniarek i położnych. Obowiązek stałego aktualizowania wiedzy i podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pielęgniarki i położne wynika wprost z art. 61 ust. 1, ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej. W przypadku szkoleń prowadzonych przez DOIPiP we Wrocławiu, kieruje się ona wewnętrznymi aktami samorządu, co w szczególności odnosi się do możliwości skorzystania z nieodpłatnego szkolenia podyplomowego. Takim aktem jest Regulamin Kwalifikowania i Finansowania Kosztów Kształcenia Podyplomowego organizowanego przez Dolnośląską Okręgową Izbę Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, stanowiący Załącznik do Uchwały nr 177/2015/VI Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu z dnia 26 września 2015r. Zgodnie z tym aktem warunkiem skorzystania przez pielęgniarkę lub położną z nieodpłatnej formy kształcenia podyplomowego jest regularne opłacanie przez pielęgniarkę lub położną składek członkowskich i niezaleganie z ich zapłatą ( 1 ust. 1 pkt. A Regulaminu), a także przynależność do Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu (potwierdzona wpisem do rejestru pielęgniarek i położnych prowadzonego przez DOIPiP we Wrocławiu). Regulamin kwalifikacji określa też limity w możliwości korzystania przez pielęgniarki i położne z nieodpłatnych form kształcenia podyplomowego. Ponadto członkowie samorządu w ramach wypełniania obowiązków określonych art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011r o zawodach pielęgniarki i położnej, uczestniczą w formach kształcenia podyplomowego wymienionych w art.66 ust. 1 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej prowadzonych przez podmioty, inne niż Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu, organizujące kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych zgodnie z art. 75 tej ustawy. W takim przypadku Wnioskodawca stosuje Regulamin refundacji doskonalenia zawodowego poniesionych przez członków Dolnośląskiej Okręgowej Izby Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu stanowiący załącznik do Uchwały Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu nr 58/2017/VII z dnia 22 kwietnia 2017r. także i w tym przypadku prawo do skorzystania przez pielęgniarkę, położną z refundacji poniesionych kosztów doskonalenia zawodowego posiadają członkowie samorządu, aktywni zawodowo, którzy regularnie i nieprzerwanie opłacają składki członkowskie na rzecz DOIPiP we Wrocławiu przez okres nie krótszy niż dwa lata od daty złożenia wniosku, a w przypadku absolwentów kierunku pielęgniarstwo i położnictwo, wymagany jest roczny okres odprowadzania składki członkowskiej od momentu stwierdzenia prawa wykonywania zawodu i wpisu do rejestru pielęgniarek/położnych prowadzonego przez DOIPiP we Wrocławiu na dzień złożenia wniosku o refundację. Udzielenie odpowiedzi na pytanie dotyczące powstania po stronie pielęgniarek i położnych obowiązku podatkowego z tytułu uczestnictwa w nieodpłatnym kursie organizowanym przez organ samorządu zawodowego jakim jest DOIPiP we Wrocławiu lub organizatora szkolenia podyplomowego w oparciu o art. 75 ustawy z dnia 1 5 lipca 2011r o zawodach pielęgniarki

5 INFORMACJE 5 i położnej, sprowadza się do ustalenia znaczenia pojęcia nieodpłatne świadczenie. Pojęcie to nie zostało w prawie podatkowym zdefiniowane. Jego znaczenie określa się w oparciu o dorobek orzecznictwa i doktryny. Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie zajmował się sprawą nieodpłatnego świadczenia. Przyjętą w orzecznictwie sądów administracyjnych definicję nieodpłatnego świadczenia uzupełnia pogląd zawarty w wyroku NSA z dnia 23 kwietnia 2013r. (II FSK 1741/11), zgodnie z którym Ustawowe pojęcie nieodpłatnych świadczeń musi być zawsze interpretowane w konkretnym kontekście, a nie w oderwaniu od niego, z pominięciem okoliczności realizacji pewnych uprawnień, zjawisk gospodarczych i zdarzeń prawnych, na co w swoim wniosku zwróciła uwagę DOIPiP we Wrocławiu. To oznacza, że określenie pojęcia nieodpłatnego świadczenia na potrzeby stanu faktycznego objętego wnioskiem skierowanym do Krajowej Informacji Skarbowej, nie może zostać dokonane w oderwaniu od ustawowych zadań i obowiązków samorządu zawodowego pielęgniarek i położnych oraz obowiązków i uprawnień członków tego samorządu zawodowego. To właśnie one determinują ocenę, że uczestnictwo przez członka samorządu zawodowego w bezpłatnym kursie szkoleniowym organizowanym przez Izbę lub podmiot o którym mowa w art. 75 ustawy o zawodach pielęgniarki i położnej, ze środków samorządu zawodowego, na warunkach opisanych we wniosku, nie stanowi dla jego uczestnika przychodu z nieodpłatnych świadczeń. Takie też jest stanowisko NSA zawarte w wyroku z dnia 30 maja 2017r sygn. akt II FSK 1206/15 oddalającym skargę kasacyjną Ministra Finansów od wyroku WSA w Gliwicach z dnia 8 stycznia 2015r sygn. akt I SA/GI 624/14 w sprawie podatku dochodowego od osób fizycznych, związanych z finansowaniem członkom Izby udziału w kursach szkoleniowych. Podobną ocenę zawiera Interpretacja Indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 15 listopada 2017r. IBP NII/1/415-76/14-1/KB oraz Interpretacja Indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dnia 22 grudnia 2017r KDIPT MS Niezależnie od złożenia wniosku do Krajowej Informacji Skarbowej, DOIPiP we Wrocławiu wystąpiła o opinię do Kancelarii Doradztwa Podatkowego AFRO - TAX sp. Z o.o. w Warszawie. Analiza otrzymanej opinii jak również wskazanych powyżej: orzeczenia NSA z 30 maja 2017r, interpretacji indywidualnych z dnia 15 listopada 2017 i 22 grudnia 2017r, pozwalają na ocenę, iż udział w bezpłatnym szkoleniu członka samorządu oraz zwrot kosztów w przypadku korzystania przez członka samorządu ze szkolenia w zewnętrznych podmiotach kształcących, nie jest przysporzeniem majątkowym, nie stanowi nieodpłatnych świadczeń, o których mowa w art. 10 ust.1 pkt. 9 w zw. z art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wobec powyższego DOIPiP we Wrocławiu nie ma obowiązku składania informacji PIT-8C wykazującej kwoty refundowane poszczególnym członkom Izby z tytułu kształcenia. Przypominając dotyczy to kształcenia podyplomowego w formach przewidzianych przez art. 66 ust. 1 ustawy z dnia 15 lipca 2011r o zawodach pielęgniarki i położnej, tj. szkolenie specjalizacyjne (specjalizacja), kurs kwalifikacyjny, kurs specjalistyczny, kurs dokształcający. Tekst artykułu publikujemy dzięki uprzejmości Redakcji Gazety Dolnośląskiej Izby Lekarskiej MEDIUM. RODO REWOLUCYJNE ZMIANY W OCHRONIE DANYCH OSOBOWYCH od 2018 roku Aleksandra Otok-Zagajewska Radca Prawny Choć ustawa o ochronie danych osobowych z dnia 29 sierpnia 1997 r. (u.o.d.o.) obowiązuje ponad 20 lat, zdecydowana większość objętych nią podmiotów, wciąż ma problem z zastosowaniem w praktyce jej regulacji. Zdarza się wręcz, że ci, których ona dotyczy, w ogóle nie zdają sobie sprawy z istnienia u.o.d.o. Dzieje się tak, ponieważ tematyka związana z ochroną danych osobowych nie jest łatwa obowiązujące przepisy trudno zaliczyć do intuicyjnych i łatwych w zastosowaniu. Czy to się zmieni? Przepisy regulujące problematykę ochrony danych osobowych W ostatnim czasie jednym z najczęściej wyszukiwanych w Internecie haseł jest RODO. Wszystko to za sprawą zbliżającej się wielkimi krokami daty 25 maja 2018 r. To właśnie tego dnia zacznie obowiązywać Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych), zwane w skrócie RODO. Rozporządzenie będzie stosowane bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich UE. Jednocześnie przestanie obowiązywać w Polsce obecna ustawa o ochronie danych osobowych, a także wydane na jej podstawie akty wykonawcze, w tym tzw. rozporządzenie techniczne, czyli Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie dokumentacji przetwarzania danych osobowych oraz warunków technicznych i organizacyjnych, jakim powinny odpowiadać urządzenia i systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych. Zastąpi je RODO, regulując zasady przetwarzania danych osobowych, oraz nowa ustawa o ochronie danych osobowych, regulująca tzw. kwestie proceduralne, czyli przykładowo takie zagadnienia jak: postępowanie w sprawie naruszenia przepisów o ochronie danych osobowych, odpowiedzialność cywilnoprawną i administracyjne kary pieniężne za

6 6 INFORMACJE naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych. O ile nowa ustawa o ochronie danych osobowych jest dopiero w fazie projektu, o tyle RODO zostało przyjęte już 27 kwietnia 2016 r. (a początek jego obowiązywania odroczono w czasie do 25 maja 2018 r.) i właśnie na RO DO skupimy się w niniejszym artykule. Obowiązujące obecnie rozporządzenie techniczne zostanie natomiast zastąpione rekomendacjami wydawanymi przez prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, UODO (który zastąpi obecnego GIODO), które wskazywać będą zalecane środki bezpieczeństwa. Wejście w życie nowych regulacji pociągnie za sobą także zmianę ponad 100 przepisów zawartych w innych ustawach, m.in. w Ustawie z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej. Co się zmieni? Prawo dopasowane do rodzaju przedsiębiorstwa? O skali czekających nas zmian świadczyć może porównanie objętości obecnej ustawy o ochronie danych osobowych z nowymi regulacjami: u.o.d.o. liczy 62 artykuły, RO DO 99 artykułów i 173 motywy preambuły. Jednak zwiększenie objętości aktu prawnego nie zawsze oznacza doprecyzowanie i uszczegółowienie regulowanych zagadnień, a czasem wręcz przeciwnie. Dla przykładu obecnie środki organizacyjne i techniczne, jakie obowiązany jest stosować administrator danych osobowych, określa rozporządzenie techniczne i wskazuje na przykład, ile znaków musi liczyć hasło do komputera, przy użyciu którego przetwarzane są dane osobowe, i jak często należy je zmieniać. Nowe przepisy nie wprowadzają tak szczegółowych rozwiązań, ale nakazują stosowanie odpowiednich środków dla zapewnienia bezpieczeństwa danych. RODO stanowić ma bowiem inteligentny akt zaprojektowany w taki sposób, żeby nie wymagał zmiany wraz ze zmieniającą się rzeczywistością i rozwojem technologii. Panuje opinia, że RODO zauważa w końcu małe i średnie przedsiębiorstwa, którym dotychczasowe przepisy nakazywały stosować takie same regulacje jak np. dużym spółkom akcyjnym. W efekcie większość małych podmiotów nie przestrzegała przepisów z zakresu ochrony danych osobowych. Jednak czy dla administratorów danych osobowych, którzy muszą stawić czoła nowym wymaganiom, takie rozwiązanie na pewno jest korzystne? Spróbujemy odpowiedzieć na to pytanie w końcowej części niniejszego artykułu, po bliższym przyjrzeniu się najważniejszym nadchodzącym zmianom. Definicja danych osobowych Dla porządku, przypomnijmy sobie, czym są dane osobowe i dlaczego podlegają ochronie. Każdy ma prawo do ochrony dotyczących go danych osobowych. Zarówno obecnie obowiązująca ustawa o ochronie danych osobowych, jak i przepisy, które zaczną obowiązywać od maja 2018 r. RODO, wskazują, że są to wszelkie informacje o osobie fizycznej pozwalające na ustalenie jej tożsamości (zidentyfikowanie) nie tylko te oczywiste, jak imię i nazwisko, ale także np. barwa głosu czy sposób chodzenia. RODO wprowadza jednak odmienność w wyjaśnieniu pojęcia osoby możliwej do zidentyfikowania. Obok dotychczas wymienianych przez u.o.d.o. informacji umożliwiających identyfikację osoby fizycznej numer identyfikacyjny, jeden lub kilka specyficznych czynników określających cechy fizyczne, fizjologiczne, umysłowe, ekonomiczne, kulturowe lub społeczne RODO dodaje dane o lokalizacji oraz identyfikator internetowy, czyli w praktyce np. identyfikator w serwisie społecznościowym, adres IP czy adres poczty elektronicznej. Szerszy katalog danych wrażliwych Szczególną kategorią danych osobowych są tzw. dane wrażliwe (inaczej sensytywne), z którymi do czynienia ma na co dzień każdy podmiot prowadzący działalność leczniczą. Danymi wrażliwymi są bowiem m.in. dane o stanie zdrowia. Pozostałe dane szczególnie chronione wskazywane przez RODO to: dane ujawniające pochodzenie rasowe lub etniczne, opinie polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność do związków zawodowych oraz dane dotyczące życia seksualnego. Do danych osobowych dotyczących stanu zdrowia RODO zalicza wszystkie dane o stanie zdrowia osoby, której dotyczą, ujawniające informacje o przeszłym, obecnym lub przyszłym stanie fizycznego lub psychicznego zdrowia osoby, której dane dotyczą. Do danych takich należą informacje o danej osobie fizycznej zbierane podczas jej rejestracji do usług opieki zdrowotnej lub podczas świadczenia jej usług opieki zdrowotnej, numer, symbol lub oznaczenie przypisane danej osobie fizycznej w celu jednoznacznego zidentyfikowania jej do celów zdrowotnych; informacje pochodzące z badań laboratoryjnych lub lekarskich części ciała lub płynów ustrojowych, w tym danych genetycznych i próbek biologicznych; oraz wszelkie informacje, na przykład o: chorobie, niepełnosprawności, ryzyku choroby, historii medycznej, leczeniu klinicznym lub stanie fizjologicznym lub biomedycznym, niezależnie od ich źródła, którym może być na przykład lekarz lub inny pracownik służby zdrowia, szpital, urządzenie medyczne lub badanie diagnostyczne in vitro. Przy czym, dane genetyczne oznaczają dane osobowe dotyczące odziedziczonych lub nabytych cech genetycznych osoby fizycznej, które ujawniają niepowtarzalne informacje o fizjologii lub zdrowiu tej osoby, i które wynikają w szczególności z analizy próbki biologicznej pochodzącej od tej osoby fizyczne, natomiast dane biometryczne oznaczają dane osobowe, które wynikają ze specjalnego przetwarzania technicznego, dotyczą cech fizycznych, fizjologicznych lub behawioralnych osoby fizycznej oraz umożliwiają lub potwierdzają jednoznaczną identyfikację tej osoby, takie jak wizerunek twarzy lub dane daktyloskopijne. Przesłanki przetwarzania danych osobowych W podmiotach prowadzących działalność leczniczą dochodzi do przetwarzania zarówno danych osobowych zwykłych, jak i wrażliwych. Dokumentacja medyczna zawiera bowiem dwa rodzaje danych osobowych: identyfikujące związane z możliwością ustalenia tożsamości pacjenta, oraz medyczne dotyczące stanu zdrowia pacjenta. W zależności od tego, z którym rodzajem danych mamy do czynienia, zastosowanie znajdą odmienne przesłanki umożliwiające ich przetwarzanie. RODO, analogicznie do u.o.d.o., zezwala na przetwarzanie danych osobowych wyłącznie w enumeratywnie wskazanych przypadkach i po spełnieniu wskazanych warunków. Należy przy tym pamiętać, że przetwarzanie danych osobowych to wszelkie operacje wykonywane na tychże danych w sposób zautomatyzowany lub nie. RODO, obok dotychczas wskazywanych czynności stanowiących przetwarzanie, takich jak: zbieranie, utrwalanie, przechowywanie, opracowywanie, zmienianie (modyfikowanie) i usuwanie, wskazuje także: organizowanie, porządkowanie, adaptowanie, pobieranie, przeglądanie, wykorzystywanie, dopasowywanie lub łączenie, ograniczanie oraz, w miejsce udostępniania ujawnienie poprzez przesyłanie, rozpowszechnianie lub innego rodzaju udostępnianie. Podstawową przesłanką umożliwiającą przetwarzanie danych osobowych jest zgoda osoby, której dane dotyczą. Inne, to w dalszym ciągu m.in. konieczność realizacji umowy, gdy osoba, której dane dotyczą, jest jej stroną lub gdy jest to niezbędne do podjęcia działań przed zawarciem umowy na żądanie osoby, której dane dotyczą oraz, z pewnymi wyjątkami, wypełnianie prawnie usprawiedliwionych celów realizowanych przez administratorów danych. Po raz pierwszy RODO wyraźnie formułuje zasady udzielania zgody na przetwarzanie danych przez dzieci i wskazuje, że zgodę na przetwarzanie danych osobowych przy świadczeniu usług społeczeństwa informacyjnego może wyrazić dziecko, które ukończyło 16 lat, w przeciwnym wypadku zgodę musi wyrazić w imieniu dziecka lub zaaprobować osoba sprawująca władzę rodzicielską lub opiekę. Powyższe dotyczy jednak jedynie danych zwykłych. Jeśli chodzi o dane wrażliwe, to co do zasady, RODO utrzymuje zakaz przetwarzania danych wrażliwych, w tym oczywiście danych o stanie zdrowia. Jednocześnie powtarza, ale przy tym precyzuje, obecnie obowiązujące wyjątki od wskazanej zasady i zezwala na przetwarzanie danych wrażliwych, m.in. w przypadku, kiedy osoba, której dane dotyczą, wyraziła wyraźną zgodę na przetwarzanie tych danych (co ciekawe RODO rezygnuje z obowiązkowej formy pisemnej wyra-

7 INFORMACJE 7 żenia takiej zgody) oraz w przypadku, gdy: przetwarzanie jest niezbędne do celów profilaktyki zdrowotnej lub medycyny pracy, do oceny zdolności pracownika do pracy, diagnozy medycznej, zapewnienia opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego, leczenia lub zarządzania systemami i usługami opieki zdrowotnej lub zabezpieczenia społecznego na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego lub zgodnie z umową z pracownikiem służby zdrowia, a dane są przetwarzane przez lub na odpowiedzialność pracownika podlegającego obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej; przetwarzanie jest niezbędne ze względów związanych z interesem publicznym w dziedzinie zdrowia publicznego, takich jak ochrona przed poważnymi transgranicznymi zagrożeniami zdrowotnymi lub zapewnienie wysokich standardów jakości i bezpieczeństwa opieki zdrowotnej oraz produktów leczniczych lub wyrobów medycznych, na podstawie prawa Unii lub prawa państwa członkowskiego, które przewidują odpowiednie, konkretne środki ochrony praw i wolności osób, których dane dotyczą, w szczególności tajemnicę zawodową. Jak widać zatem, RODO odwołuje się do faktu, że w podmiotach prowadzących działalność leczniczą, zasady ochrony danych osobowych realizowane są w specjalny sposób. Szczególna ochrona danych o stanie zdrowia realizowana jest również poprzez obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej. Lekarz, pielęgniarka lub położna mają obowiązek zachować w tajemnicy informacje związane z pacjentem, a uzyskane w związku z wykonywaniem zawodu. Rozszerzony obowiązek informacyjny Jednym z warunków legalności pozyskiwania (zbierania) danych osobowych jest udzielenie przez administratora osobie, której dane dotyczą, wymaganych prawem informacji. Innymi słowy, niespełnienie przez administratora obowiązków informacyjnych powoduje, że przetwarzanie przez niego danych jest sprzeczne z prawem (ma nielegalny charakter). RODO znacząco rozszerza katalog informacji, jakich należy udzielić osobie, której dane dotyczą, różnicując je, analogicznie do dotychczasowych przepisów, w zależności od tego, czy dane zbierane są bezpośrednio od osoby, której dotyczą, czy w inny sposób. I tak, jeżeli dane osobowe zbierane są od osoby, której dotyczą, administrator podczas pozyskiwania danych podaje jej wszystkie następujące informacje: swoją tożsamość i dane kontaktowe; dane kontaktowe inspektora ochrony danych; cele przetwarzania danych osobowych oraz podstawę prawną przetwarzania; prawnie uzasadnione interesy realizowane przez administratora lub przez stronę trzecią, jeżeli na takiej podstawie odbywa się przetwarzanie danych; informacje o odbiorcach danych osobowych lub o kategoriach odbiorców; informacje o zamiarze przekazania danych osobowych do państwa trzeciego lub organizacji międzynarodowej; okres, przez który dane osobowe będą przechowywane, a gdy nie jest to możliwe, kryteria ustalania tego okresu; informacje o prawie do żądania od administratora: dostępu do danych osobowych, ich sprostowania, usunięcia lub ograniczenia przetwarzania; informacje o prawie do: wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania, przenoszenia danych, cofnięcia udzielonej zgody w dowolnym momencie, wniesienia skargi do organu nadzorczego; informację, czy podanie danych osobowych jest wymogiem ustawowym lub umownym lub warunkiem zawarcia umowy oraz czy osoba, której dane dotyczą, jest zobowiązana do ich podania i jakie są ewentualne konsekwencje niepodania danych; informacje o zautomatyzowanym podejmowaniu decyzji, w tym o profilowaniu. Podobnie jak w obecnie obowiązujących regulacjach, RODO znosi obowiązek informacyjny, gdy i w zakresie, w jakim osoba, której dane dotyczą dysponuje już tymi informacjami. Oczywiście to po stronie administratora danych ciąży obowiązek wykazania, że dana osoba dysponuje wskazanymi informacjami, co przy obecnym ich zakresie jest praktycznie niemożliwe. Dlatego też, pomimo że RODO nie wskazuje sposobu wypełniania obowiązków informacyjnych, wydaje się, że najczęstszym, a właściwie poza przypadkiem rejestrowania rozmów możliwe, że jedynym, stosowanym w praktyce sposobem, będzie przekazywanie obowiązkowych informacji na piśmie (także w formie elektronicznej). Obecnie istniejące klauzule zgody, formularze czy tzw. check boxy, zwiększą zatem swoją obojętność niemal dwukrotnie. Nowe, wysokie kary finansowe Chyba najbardziej nagłośnioną zmianą, jaką niesie ze sobą RODO, są kary finansowe. RO DO przewiduje bowiem zwiększenie wysokości grzywny za naruszenie przepisów o ochronie danych osobowych do 20 mln euro lub 4 proc. całkowitego rocznego światowego obrotu z poprzedniego roku, a dwukrotnie mniejsze kary (10 mln euro lub do 2 proc. światowego obrotu) w sprawach mniejszej wagi. Ściągane kary mają stanowić dochód budżetu państwa i, w przeciwieństwie do obecnych uregulowań, będą mogły być nakładane od razu po stwierdzonym uchybieniu, bez wcześniejszego wydawania zaleceń pokontrolnych. Jest to bardzo duża zmiana w stosunku do dzisiejszych kar za nieprzestrzeganie przepisów o ochronie danych osobowych, które są względnie niskie i, co więcej aby doszło do nałożenia grzywny, trzeba uparcie nie przywracać stanu zgodnego z prawem. Ponadto, RODO przewiduje wprost odpowiedzialność odszkodowawczą administratora lub procesora za szkodę majątkową lub niemajątkową wyrządzoną każdej osobie w wyniku naruszenia przepisów rozporządzenia. RODO ułatwi także składanie skarg do organu nadzorczego. Do tej pory złożenie skargi do GIODO wymagało wniesienia opłaty skarbowej w wysokości 10 zł, po zmianach skargę można będzie złożyć do UODO bezpłatnie. Co więcej, skargę będzie można złożyć do dowolnego organu nadzorczego w UE, i wtedy będzie on brał udział w sprawie jako tzw. zainteresowany organ nadzorczy. Inspektor ochrony danych zamiast ABI RODO zastępuje administratora bezpieczeństwa informacji funkcją inspektora ochrony danych. Zmiana ta bynajmniej nie jest jedynie zmianą w nazewnictwie. IOD należy wyznaczyć zawsze gdy: a. przetwarzania dokonują organ lub podmiot publiczny, z wyjątkiem sądów w zakresie sprawowania przez nie wymiaru sprawiedliwości; b. główna działalność administratora lub podmiotu przetwarzającego polega na operacjach przetwarzania, które ze względu na swój charakter, zakres lub cele wymagają regularnego i systematycznego monitorowania osób, których dane dotyczą, na dużą skalę; lub c. główna działalność administratora lub podmiotu przetwarzającego polega na przetwarzaniu na dużą skalę danych wrażliwych (w tym oczywiście danych o stanie zdrowia) oraz danych osobowych dotyczących wyroków skazujących i naruszeń prawa. Z powyższego wynika, że: powołanie ABI jest obecnie w pełni dobrowolne, natomiast powołanie IOD, we wskazanych przypadkach, będzie obowiązkowe; również procesorzy, tj. podmioty, którym administrator powierzył przetwarzanie danych osobowych (np. zewnętrzne podmiotu obsługujące systemy informatyczne służące do przetwarzania danych osobowych) będą także w określonych przypadkach musieli wyznaczać IOD; RODO nie definiuje pojęć główna działalność administratora lub podmiotu przetwarzającego, czy też przetwarzanie na dużą skalę. Za ułatwienie należy natomiast uznać fakt, że grupa przedsiębiorstw będzie mogła powołać jednego inspektora ochrony danych. W RODO pojawiają się bowiem nowe definicje współadministratorów oraz grup przedsiębiorstw. W przeciwieństwie do obecnych regulacji, RODO pozwala współadministratorom (tj. co najmniej dwóm administratorom wspólnie ustalającym cele i sposoby przetwarza

8 8 INFORMACJE nia danych osobowych) podzielić się prawami i obowiązkami, przy czym zasadnicza treść takich uzgodnień musi zostać udostępniona podmiotom, których dane dotyczą. Dokumentacja według RODO Obecnie administrator danych obowiązany jest prowadzić dokumentację opisującą sposób przetwarzania danych oraz zastosowane środki organizacyjne i techniczne zapewniające ochronę przetwarzania danych. Na obowiązkową dokumentację składają się: Polityka Bezpieczeństwa Danych Osobowych i Instrukcja zarządzania systemem informatycznym służącym do przetwarzania danych osobowych, a przepisy określają szczegółowo obowiązkowe elementy takiej dokumentacji. RO DO pozostawia w tym zakresie dużo większą swobodę i kładzie nacisk na wykazanie w prowadzonej dokumentacji, że zastosowane zabezpieczenia są odpowiednie dla zapewnienia bezpieczeństwa danych. Pozostałe zmiany Pozostałe równie ważne zmiany, na które należy zwrócić uwagę, to: zasada prywatność domyślnie i od podstaw (privacy by design and by default) ochrona danych ma być wbudowywana na etapie projektowania ( by design ) i ma być aktywna domyślnie ( by default ), bez konieczności podejmowania działań przez osoby, których dane dotyczą; konieczność dokonywania oceny skutków przetwarzania RODO stanowi, że jeżeli dany rodzaj przetwarzania zwłaszcza z użyciem nowych technologii ze względu na swój charakter, zakres, kontekst i cele, z dużym prawdopodobieństwem może powodować wysokie ryzyko naruszenia praw lub wolności osób fizycznych, administrator przed rozpoczęciem przetwarzania dokonuje oceny skutków planowanych operacji przetwarzania dla ochrony danych osobowych; brak obowiązku rejestracji zbiorów danych osobowych, administrator będzie jednak zobowiązany do konsultowania operacji przetwarzania z UODO, jeżeli przeprowadzona ocena skutków dla ochrony danych wykaże, że przetwarzanie powodowałoby wysokie ryzyko naruszenia praw osób fizycznych; wprowadzenie pojęcia profilowanie, przez które rozumie się dowolną formę zautomatyzowanego przetwarzania danych osobowych, które polega na wykorzystaniu tych danych do oceny niektórych czynników osobowych osoby fizycznej, w szczególności do analizy lub prognozy aspektów dotyczących efektów pracy tej osoby, jej sytuacji ekonomicznej, zdrowia, osobistych preferencji, zainteresowań, wiarygodności, zachowania, lokalizacji lub przemieszczania się; do profilowania co do zasady nie wolno używać danych wrażliwych, chyba że osoba, której dane dotyczą, wyraziła na to zgodę lub jest to podyktowane ważnym interesem publicznym. Jak przygotować się na nadchodzące zmiany? Odpowiedź zależy przede wszystkim od tego, w jaki sposób postępowaliśmy dotychczas z danymi osobowymi. Czy mamy wdrożone procedury w tym zakresie, czy też nigdy nie starczało nam czasu, żeby się tym zająć. A jak to sprawdzić? Niewątpliwie najskuteczniejszym i najbardziej wiarygodnym miernikiem jest przeprowadzenie kompleksowego audytu podmiotu. Takie rozwiązanie pozwoli nam ocenić, gdzie jesteśmy i co mamy do zrobienia. Jednakże nawet najlepiej przeprowadzony audyt nie pomoże, jeżeli nie dokonamy następnie faktycznego wdrożenia zalecanych rozwiązań, a kolejność działań nie jest oczywiście przypadkowa. Podobnie brzmieć będzie zapowiadana odpowiedź na pytanie, czy zastąpienie szczegółowych rozwiązań nakazem stosowania odpowiednich środków dla zapewnienia bezpieczeństwa danych jest dla nas korzystne. Tak, jeżeli zawczasu przygotujemy się do wypełniania ciążących na nas obowiązków i będziemy potrafili uzasadnić zastosowane środki. Wówczas będziemy mogli bowiem sami zadecydować, w zależności od indywidualnych potrzeb, jakie zastosować środki techniczne, żeby przetwarzać dane osobowe w sposób legalny i bezpieczny. Jeśli jednak uprzednio nie przemyślimy sprawy, licząc, że jakoś to będzie, wówczas nie doprowadzimy szybko naszego podmiotu do zgodności z wymogami prawnymi. Nie sięgniemy już wtedy w prosty sposób do szczegółowo wskazanych rozwiązań zawartych m.in. w obecnie obowiązującym rozporządzeniu technicznym, które liczy tylko 10 artykułów plus i załącznik. Czy istnieje zatem jakaś złota rada? Tak, należy zaplanować działania, które sprawią, że 25 maja 2018 r. gotowi będziemy do realizacji wymogów stawianych przez RODO. ALEKSANDRA OTOK-ZAGAJEWSKA Radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych we Wrocławiu; prelegent szkoleń z zakresu ochrony danych osobowych oraz konferencji, śniadań biznesowych i szkoleń branżowych dla firm z sektora MSP, w szczególności dla branży farmaceutycznej; współzałożycielka Kancelarii Radców Prawnych ZPZ LEGAL we Wrocławiu, specjalizującej się m.in. w doradztwie prawnym dla podmiotów prowadzących działalność leczniczą, firm rodzinnych oraz doradztwie transakcyjnym dla podmiotów krajowych i zagranicznych. Kancelaria ZPZ LEGAL specjalizuje się także w prawie ochrony danych osobowych, prowadząc projekty szkoleniowe, audytorskie i wdrożeniowe. a.otok-zagajewska@zpzlegal.pl zpzlegal.pl -WYIMEK- O skali czekających nas zmian świadczyć może porównanie objętości obecnej ustawy o ochronie danych osobowych z nowymi regulacjami: u.o.d.o. liczy 62 artykuły, RODO 99 artykułów i 173 motywy preambuły. RODO znacząco rozszerza katalog informacji, jakich należy udzielić osobie, której dane dotyczą, różnicując je, analogicznie do dotychczasowych przepisów, w zależności od tego, czy dane zbierane są bezpośrednio od osoby, której dotyczą, czy w inny sposób. RODO zastępuje administratora bezpieczeństwa informacji funkcją inspektora ochrony danych. Zmiana ta bynajmniej nie jest jedynie zmianą w nazewnictwie. ZAPOMOGA SOCJALNA DLA EMERYTÓW, RENCISTÓW DOIPIP we Wrocławiu uprzejmie informuje, że osoby odchodzące na emeryturę, rentę lub świadczenie przedemerytalne mogą ubiegać się o jednorazową bezzwrotną zapomogę socjalną w wysokości 500,00 zł. Zgo d n ie z regulaminem przyz nawa n ia za p o m óg c z ł o nkow i e DOIPIP we Wrocławiu ubiegający się o zapomogę socjalną muszą złożyć: wypełniony oryginalny druk wniosku dołączyć kserokopię decyzji ZUS-u (zaświadczenie o przysługującym świadczeniu: emerytura, renta, świadczenie przedemerytalne) wypełniony załącznik nr 6 (zaświadczenie o odprowadzaniu składki na rzecz DOIPIP we Wrocławiu co najmniej przez 2 lata przed uzyskaniem świadczenia czyli emerytury, renty, świadczenia przedemerytalnego) wypełniony załącznik nr 4 (informacja podatkowa) wypełniony załącznik nr 3 (podanie o dokonanie przelewu) Dokumenty należy pobrać ze strony internetowej: zakładka POMOC FINANSOWA / ZAPOMOGA SO- CJALNA / WNIOSEK Wnioski rozpatrywane są w trzeci wtorek każdego miesiąca. UWAGA! Wniosek należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od daty otrzymania decyzji z ZUS (data na dokumencie z ZUS)

9 INFORMACJE 9 POWOŁANO KONSULTANTA WOJEWÓDZKIEGO Informujemy, iż Decyzją Wojewody Dolnośląskiego Pana Pawła Hreniaka z dniem 11 grudnia 2017 roku powołano do pełnienia funkcji Konsultanta Wojewódzkiego w dziedzinie pielęgniarstwa diabetologicznego Panią Iwonę Pilarczyk-Wróblewską. Szanowna Pani! Pragnę serdecznie pogratulować powołania do pełnienia funkcji Konsultanta Wojewódzkiego Proszę przyjąć wyrazy uznania, a także życzenia powodzenia w wypełnianiu zadań wiążących się z pełnioną funkcją. W imieniu Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu życzę Pani wytrwałości w realizacji wyznaczonych zadań i zamierzeń, pragnę również wyrazić nadzieję na dobrą współpracę z samorządem pielęgniarek i położnych. Z wyrazami szacunku, Anna Szafran Przewodnicząca DORPiP we Wrocławiu KONSULTANT WOJEWÓDZKI W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA DIABETOLOGICZNEGO IWONA PILARCZYK-WRÓBLEWSKA Absolwentka Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śl. We Wrocławiu, na kierunku Pielęgniarstwo, specjalista w dziedzinie Pielęgniarstwa Diabetologicznego, Certyfikowany Trener Pompowy. Na co dzień pracuje jako wykładowca w Zakładzie Neonatologii na Wydziale Nauk o Zdrowiu Wrocławskiego Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich. Jest również edukatorem w Wojewódzkiej Przychodni Specjalistycznej przy ul. Dobrzyńskiej, gdzie koordynuje Programem Fundacji Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy Leczenie Osobistymi Pompami Insulinowymi Kobiet Ciężarnych z Cukrzycą. Swoją przygodę z diabetologią rozpoczęła w 1999 roku w Klinice Endokrynologii i Diabetologii Wieku Rozwojowego. Jest bardzo zaangażowana w swoją pracę, ogromną radość i satysfakcję przynosi jej praca z kobietami ciężarnymi. Współpracuje z lokalnymi stowarzyszeniami dla pacjentów, a swoją wiedzą i swoim doświadczeniem chętnie dzieli się z innymi pielęgniarkami, uczestniczącymi w różnych formach kształcenia podyplomowego. Poza pracą lubi pieszą turystykę górską kajakarstwo i literaturę podróżniczą.

10 10 PIELĘGNIARSTWO PROF. DR HAB. NAUK O ZDROWIU JOANNA ROSIŃCZUK Wrocław, r. Przebieg kariery naukowej Po ukończeniu studiów na Wydziale Pielęgniarskim Akademii Medycznej we Wrocławiu pracowała jako pielęgniarka odcinkowa w Państwowym Szpitalu Klinicznym Nr 5 na Oddziale Intensywnej Opieki Pooperacyjnej Katedry i Kliniki Chirurgii Przewodu Pokarmowego. Następnie jako asystent w Zakładzie Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Pielęgniarskiego AM we Wrocławiu a następnie w Zakładzie Chorób Układu Nerwowego Katedry Pielęgniarstwa Klinicznego Wydziału Nauk o Zdrowiu AM we Wrocławiu. W 2006 r. na podstawie rozprawy doktorskiej Analiza przyczyn późnej zgłaszalności chorych z dysfagią do leczenia operacyjnego uzyskała stopień dr nauk medycznych. Stopień dr hab. nauk o zdrowiu otrzymała na podstawie rozprawy Wpływ dioksyny na struktury ośrodkowego układu nerwowego po zastosowaniu tokoferolu i kwasu acetylosalicylowego w modelu eksperymentalnym. Ukończyła Podyplomowe Studia Metodologii Badań Naukowych oraz 2 specjalizacje z pielęgniarstwa neurologicznego oraz z pielęgniarstwa zachowawczego. Ukończyła 8 kursów dokształcających oraz 2 specjalistyczne z Leczenie ran dla pielęgniarek i Ordynowanie leków i wypisywanie recept. Doświadczenia naukowe i zawodowe zdobywała na stażach krajowych i zagranicznych m.in. na Universite Paris 13 Sorbonne Cite w Paryżu, Unite de Formation et de Recherche Sante, Medecine et Biologie Humaine (Wydział Zdrowia, Medycyny i Biologii Człowieka), Bobigny oraz Centralnym Szpitalu Klinicznym MSW w Warszawie. Jest autorem lub współautorem 295 pełnych prac na łączną sumę punktów MNiSW 2133 i IF 78,174 (50 prac) w tym jako pierwszy autor w 123 pracach. Jest autorem 3 książek, redaktorem naczelnym 2 monografii w języku angielskim i 5 monografii w języku polskim. Brała czynny udział w ponad 100 konferencjach międzynarodowych i krajowych, w licznych szkoleniach i warsztatach. Sama organizuje wiele międzynarodowych i krajowych konferencji naukowych. Jest promotorem 11 prac doktorskich. Działalność organizacyjna kierownik Studium Kształcenia Podyplomowego Wydziału Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej we Wrocławiu. Jest kierownikiem Studiów Podyplomowych działających na WNoZ: Logopedii Klinicznej, Neurologopedii Klinicznej z Wczesną Interwencją Logopedyczną - W latach była prodziekanem do spraw Studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu. Jest kierownikiem Katedry Pielęgniarstwa Klinicznego i Zakładu Chorób Układu Nerwowego WNoZ UM we Wrocław. Od 2013 jest Dziekanem Wydziału Nauk o Zdrowiu. Była od 2001 r. wiceprzewodniczącą PTP Oddział Dolnośląski i Przewodnicząca sekcji naukowej PTP. Członek Rady Naukowej Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego w kadencjach oraz , Jedna z założycielek a obecnie członek Zarządu Polskiego Towarzystwa Pielęgniarek Neurologicznych, Członek Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN - International Council of Nurses). Członek Sekcji Pielęgniarstwa Polskiego Towarzystwa Neurochirurgów, Członek Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Członek Stowarzyszenia Menedżerów Opieki Zdrowotnej Członek Polskiego Towarzystwa Zdrowia Publicznego Członek Europejskiego Komitetu Doradczego ds. Odleżyn z siedzibą w Wielkiej Brytanii (EPUAP - The European Pressure Ulcer Advisory Panel), Wiceprezydent Sekcji Prewencji i Ryzyka Zawodowego w Ochronie Zdrowia Międzynarodowego Stowarzyszenia Bezpieczeństwa Socjalnego z siedzibą w Niemczech (ISSA - International Social Security Association, Section on Prevention of Occupational Risk in Health Services), (ISSA jest organizacją, która za cel stawia sobie poprawę warunków pracy we wszystkich krajach świata poprzez aktywną profilaktykę chorób zawodowych, promocję dobrych praktyk w wykonywaniu czynności przez pracowników i eliminowanie zagrożeń w środowisku pracy). Członek Komisji Bioetyki przy Dolnośląskiej Radzie Lekarskiej w kadencji Członek Uczelnianej Komisji Wyborczej na kadencje oraz , Mandat elektora uprawniający do wyborów władz Uczelni w kadencji i Członek komisji rektorskich. Członkostwo w komitetach redakcyjnych i radach naukowych czasopism: 1) Zastępca redaktora naczelnego czasopisma o zasięgu krajowym Współczesne pielęgniarstwo i ochrona zdrowia ISNN , 2) Członek rady naukowej czasopisma o zasięgu krajowym Problemy Pielęgniarstwa ISSN , 3) Członek rady naukowej czasopisma o zasięgu krajowym Pielęgniarstwo Polskie ISSN IS SN: , 4) Członek rady naukowej czasopisma o zasięgu krajowym Pielęgniarstwo Neurologiczne i Neurochirurgiczne ISSN ) Członek rady naukowej czasopisma o zasięgu krajowym Pielęgniarstwo Specjalistyczne ISSN Działalność dydaktyczna Prowadzi zajęcia dydaktyczne (wykłady, seminaria, ćwiczenia kliniczne i zajęcia praktyczne) dla studentów wszystkich kierunków Wydziału Nauk o Zdrowiu oraz dla słuchaczy studiów podyplomowych Neurologopedii klinicznej i Logopedii klinicznej. Jest koordynatorem wielu przedmiotów w tym Neurologia i pielęgniarstwo neurologiczne, neurologia dziecięca, pielęgniarstwo specjalistyczne neurologia. Prowadzi wykłady dla pielęgniarek i położnych w ramach kształcenia podyplomowego prowadzonego na WNoZ, ECKP we Wrocławiu. Jest promotorem i recenzentem licznych prac dyplomowych i podyplomowych:

11 PIELĘGNIARSTWO 11 Promotor 72 dyplomowych prac licencjackich, Promotor 114 dyplomowych prac magisterskich, Promotor 90 prac dyplomowych Studiów Podyplomowych na kierunku Neurologopedia Kliniczna, Promotor 16 prac dyplomowych Studiów Podyplomowych na kierunku Logopedia Kliniczna, Recenzent 47 dyplomowych prac licencjackich, Recenzent 72 dyplomowych prac magisterskich, Recenzent 259 prac dyplomowych Studiów Podyplomowych na kierunku Neurologopedia Kliniczna, Recenzent 65 prac dyplomowych Studiów Podyplomowych na kierunku Logopedia Kliniczna, Główne Kierunki Badań Cała moja działalność naukowa i dorobek naukowy wchodzi w zakres dziedziny nauk o zdrowiu. Wpisuje się on w całości w takie subdyscypliny nauk o zdrowiu jak: ochrona zdrowia, epidemiologia, profilaktyka zdrowia, zdrowie środowiskowe i zdrowie publiczne. Część mojego dorobku naukowego wpisuje się w proces poznawczy zmierzający do rozwiązywania podstawowych problemów z zakresu zdrowia publicznego, w tym w szczególności roli i miejsca systemu opieki zdrowotnej, jakości w ochronie zdrowia, satysfakcji pacjentów z systemu zdrowia, jakości życia w wybranych stanach chorobowych. W tematyce mojej działalności naukowej można wyróżnić kierunki badań, które wiążą się z kliniczną pracą zawodową, dotyczącą ochrony zdrowia. Zawodowe doświadczenia pielęgniarki, której podmiotem i celem działań jest ochrona najważniejszej wartości człowieka tj. zdrowia w połączeniu z doświadczeniami naukowo-badawczymi pozwoliły mi na powiązanie zagadnień szeregu grup tematycznych i zredagowanie wniosków, dotyczących promocji zdrowia, profilaktyki pierwotnej i wtórnej oraz aktywnego działania w celu poprawy świadomości zdrowotnej populacji. Niewątpliwe znaczenie dla dziedziny nauk o zdrowiu można przypisać moim pracom badawczym, dotyczącym: A. Monitorowania i oceny stanu zdrowia społeczeństwa, zagrożeń zdrowia oraz jakości życia związanej ze zdrowiem społeczeństwa. B. Edukacji zdrowotnej, dostosowanej do potrzeb różnych grup społeczeństwa, w szczególności dzieci, młodzieży i osób starszych C. Jakości życia oraz problemów dnia codziennego pacjentów ze schorzeniami neurologicznymi i neurochirurgicznymi. D. Organizacji nauczania, badań naukowych i zarządzania w ochronie zdrowia oraz prewencją zdrowotną. E. Codziennych problemów, czynników ryzyka i jakości życia pacjentów z chorobami układu krążenia, układu oddechowego oraz cukrzycy, profilaktyki pierwotnej i wtórnej chorób cywilizacyjnych. F. Istotne i perspektywiczne znaczenie dla rozwoju nauk o zdrowiu można przypisać moim publikacjom, dotyczącym etiopatogenezy oraz terapii ran przewlekłych, a przede wszystkim ich profilaktyce w grupie pacjentów obłożnie chorych i w wieku senioralnym. Odleżyny stanowią bowiem nadal nierozwiązany, obciążony dużą umieralnością problem współczesnej medycyny, który podjęłam w kilku badaniach, pracach i monografiach. Szczegółowo opisano tam warunki dla poprawy obecnej sytuacji pacjentów w aspekcie medycznym, psychospołecznym, ekonomicznym. W związku z tymi pracami realizuję dwa projekty: Effect of laser irradiation at different wavelengths (940, 808, and 658 nm) on the expression of angiogenic markers in human pressure ulcers; Źródło finansowania: Europejski Komitet Doradczy ds. Odleżyn (EPUAP - The European Pressure Ulcer Advisory Panel, Wielka Brytania); Numer rejestracyjny: (EPUAP 2015/2018) oraz projekt Miejskiego Programu Wsparcia Partnerstwa Szkolnictwa Wyższego i Nauki oraz Sektora Aktywności Gospodarczej Mozart,Opracowanie i wdrożenie postępowania terapeutycznego ukierunkowanego na wspomaganie gojenia ran przewlekłych skóry u osób starszych z zastosowaniem nowatorskiej metody jaką jest zewnątrzustrojowa fala uderzeniowa, z jednoczesnym monitorowaniem efektów klinicznych za pomocą obiektywnych narzędzi pomiarowych. G. Szczególną wartość mają dla mnie wyniki badań eksperymentalnych, wyznaczające nowe kierunki badawcze, mające znaczenie dla rozpoznawania, eliminowania lub ograniczania zagrożeń i szkód dla zdrowia fizycznego i psychicznego w środowisku zamieszkania, nauki, pracy i rekreacji. Koncentrują się one głównie na zagadnieniach związanych z oddziaływaniem dioksyn na organizm człowieka, a w szczególności na funkcję i strukturę ośrodkowego układu nerwowego. Realizowałam temat działania dioksyn jako członek zespołu projektu badawczego PB 1820 oraz kierownik projektu badawczego pt.: Wpływ dioksyn na zmiany w strukturze ośrodkowego układu nerwowego po zastosowaniu tokoferolu i kwasu acetylosalicylowgo realizowanego w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki i jako kierownik 2 zadań statutowych Zakładu Chorób Układu Nerwowego ST- 625 i ST-720. H. Pionierskie znaczenie dla rozwoju nauk o zdrowiu mają moje publikacje, dotyczące problemów, neurologopedycznych pacjentów w różnych grupach wiekowych z zburzeniami mowy. Prace dotyczą ważnych problemów jakimi są zaburzenia komunikacji i mowy o typie afazji i/lub dysartrii oraz zaburzenia połykania z powodu udarów niedokrwiennych mózgu (w ostrej i/ lub przewlekłej fazie udarów), stwardnienia rozsianego, ataksji móżdżkowo-rdzeniowej szczególnie w codziennym funkcjonowaniu zawodowym, społecznym, rodzinnym osoby dorosłej. W trakcie swojej pracy zawodowej realizowałam szereg projektów badawczych: 1. jako członek Zespołu badawczego ST 6 projektów: Ocena skuteczności implantów akrylowych (PMMA) w stabilizacji międzytrzonowej po operacyjnym leczeniu dyskopatii szyjnej. Czas trwania projektu: Histologiczna ocena zawiązków zębów u potomstwa samic szczurów poddanych działaniu 2,3,7,8- tetrachlorodibenzo-p-dioksyny (TCDD) po stosowaniu tokoferolu i kwasu acetylosalicylowego Czas trwania projektu: Jakość życia chorych na stwardnienie rozsiane realizacja Zwalczanie nadciśnienia wewnątrzczaszkowego u chorych po urazach czaszkowo-mózgowych realizacja Profilaktyka i leczenie w chorobach zwyrodnieniowych kręgosłupa realizacja Rehabilitacja pacjentów po udarze niedokrwiennym mózgu. realizacja Jako kierownik projektu i zespołu badawczego ST 5 projektów: ST 431 Problemy dnia codziennego chorych po zabiegach operacyjnych dyskopatii w przebiegu zwyrodnień kręgosłupa. realizacja , ST 624 Sprawność ruchowa dzieci z wodogłowiem po leczeniu operacyjnym. Projekt na , ST- 625 Wpływ tokoferolu na zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym u szczurów poddanych działaniu dioksyn. Projekt na ST 626 Zespół ADHD u dorosłych. Projekt na ST-720- Zmiany w składzie białek osocza pod wpływem dioksyn z równoczesnym zastosowaniem tokoferolu i kwasu acetylosalicylowego. Projekt badawczy na Kierownictwo projektu badawczego pt.: Wpływ dioksyn na zmiany w strukturze ośrodkowego układu nerwowego po zastosowaniu tokoferolu i kwasu acetylosalicylowgo realizowanego w ramach projektu naukowego dla post-doców Program rozwoju Akademii Medycznej we Wrocławiu w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, którego uwieńczeniem jest rozprawa habi

12 12 PIELĘGNIARSTWO litacyjna w r. 4. Grant Naukowy w ramach Działalności Statutowej Utrzymanie Potencjału Badawczego (DS-UPB) UMK Nr 953/2013. Ocena klinimetryczna osób ze schorzeniami układu nerwowego w praktyce neuropielęgniarskiej. Do realizacji projektu zaproszone zostały ośrodki akademickie w Polsce (Lublin koordynator dr Regina Lorencowicz Katedra i Zakład Pielęgniarstwa Neurologicznego, Wrocław koordynator dr hab. Joanna Rosińczuk Zakład Chorób Układu Nerwowego UM). Czas realizacji - 2 lata ( ) 5. Kierownictwo projektu badawczego PBMN 179 pt.: Analiza czynników ryzyka przewlekłych chorób niezakaźnych u pacjentów hospitalizowanych na oddziałach zabiegowych. Czas trwania projektu: Wykonawca w projekcie AGNITIO innowacyjny model monitoringu losów absolwentów realizowany przy współpracy z branżowymi, medycznymi instytucjami samorządowymi. Nr projektu: POKL /11-00 Okres realizacji projektu: r r. Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego. Poddziałanie Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni, Priorytetu IV Szkolnictwo wyższe i nauka, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. 7. Ocena wpływu stymulacji zewnątrzustrojową falą uderzeniową na zjawiska termiczne oraz elektrofizjologiczne mięśni porażonych spastycznie po udarze niedokrwiennym mózgu; Źródło finansowania: Narodowe Centrum Nauki; Typ konkursu: PRELUDIUM; Numer grantu: 2011/03/N/NZ7/00327; Okres realizacji: ; Miejsce realizacji: Zamiejscowy Oddział Rehabilitacji Neurologicznej Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego we Wrocławiu; Kierownik grantu: mgr Robert Dymarek; Opiekun naukowy grantu: dr hab. Joanna Rosińczuk, prof. nadzw. 8. Kierownik projektu ze strony polskiej w Międzynarodowym programie badawczym Bezpieczne warunki pracy w sektorze opieki zdrowotnej w Polsce i na świecie Implementacja doświadczeń niemieckich w Polsce. Realizowany przez Wydział Nauk o Zdrowiu UM we Wrocławiu i ISSA w Hamburgu. Okres realizacji projektu: r r 9. Główny wykonawca projektu: Effect of laser irradiation at different wavelengths (940, 808, and 658 nm) on the expression of angiogenic markers in human pressure ulcers; Źródło finansowania: Europejski Komitet Doradczy ds. Odleżyn (EPUAP - The European Pressure Ulcer Advisory Panel, Wielka Brytania); Numer rejestracyjny: (EPUAP 2015/2018); Okres realizacji: ; 10. Kierownik projektu naukowo badawczego dotyczącego przygotowania innowacyjnego narzędzia informatycznego (prototypu aplikacji) na urządzenia mobilne, służącego diagnostyce wad wymowy u dzieci, finansowanego przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości w ramach działania Bony na innowacje dla MŚP 2015, w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjny Rozwój Kierownik projektu nr WND-PO WER /15 Projekt kształcenia podyplomowego pielęgniarek i położnych w Polsce Zachodniej w ramach konkursu Ministerstwa Zdrowia pn. Kształcenie podyplomowe pielęgniarek i położnych w obszarach związanych z potrzebami epidemiologiczno - demograficznymi nr POWER IP /15 w ramach V Osi priorytetowej Wsparcie dla obszaru zdrowia, Działanie 5.4 Kompetencje zawodowe i kwalifikacje kadr medycznych. 12. Kierownik Grantu dydaktycznego nr K191/15: Podnoszenie kompetencji studentów Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu i zwiększenie konkurencyjności na rynku pracy, projekt finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój , Projekt w ramach konkursu 1/PRK/POWER/3.1/ Kierownik projektu ze strony polskiej w Międzynarodowym programie badawczym w ramach projektu Erasmus + Partnerstwa strategiczne na rzecz innowacji Edukacja dorosłych Model kompetencji zawodowych peer-workerów (Professional profile for experts through experience) do Również jako kierownik projektu ze strony polskiej w Międzynarodowym programie badawczym Bezpieczne warunki pracy w sektorze opieki zdrowotnej w Polsce i na świecie. Implementacja doświadczeń niemieckich w Polsce realizowanym przez Wydział Nauk o Zdrowiu UM we Wrocławiu i ISSA w Hamburgu reprezentuję naukę i doświadczenia polskie na arenie międzynarodowej organizując konferencje i spotkania w Polsce oraz uczestnicząc w spotkaniach, szkoleniach i konferencjach w krajach europejskich (Niemcy, Szwajcaria, Francja). Ponadto w 2015r byłam ekspertem Ministerstwa Zdrowia w projekcie Analiza najistotniejszych dla populacji polskiej problemów zdrowotnych w ramach pięciu grup chorób stanowiących istotną przyczynę dezaktywizacji zawodowej, którym należy zapobiegać lub ograniczać ryzyko ich występowania w ramach programów polityki zdrowotnej. Obecnie bardzo ścisłe i intensywnie współpracuję z klastrami medycznymi w celu prowadzenia wspólnych projektów i badań naukowych, tworzenia innowacyjnych narzędzi i produktów mających przyczynić się do rozwoju dziedziny nauk o zdrowiu a w szczególności promocji, zachowania i przywracanie zdrowia w ramach właściwych profesji medycznych takich jak pielęgniarstwo, zdrowie publiczne, fizjoterapia dietetyka oraz innych pokrewnych dziedziny nauk o zdrowiu. W Klastrze Innowacyjna Medycyna realizuję projekt Almas House Poland tworzenie na terenie Polski domów wspierania osób starszych i niesamodzielnych oraz członków ich rodzin. W Polskim Innowacyjnym Klastrze Medycznym PIKMED prowadzę współpracę naukową i dydaktyczną: ekspertyza programu wspólnych studiów podyplomowych Zarządzanie ryzykiem i jakością usług zdrowotnych, ekspertyza programu Rekonstrukcja zdrowia oraz Akademia zdrowia i powrót do samodzielności, realizowanych na terenie województwa dolnośląskiego. Przygotowanie założeń dla uruchomienia Seminarium Studium Generale Wydziału Nauk o Zdrowiu UMW oraz Polskiego Innowacyjnego Klastra Medycznego PIKMED. Osiągnięcia, wyróżnienia, nagrody Wielokrotnie nagradzana przez JM Rektora nagrodami za osiągnięcia w pracy naukowobadawczej (9 nagród w tym 6 indywidualnych 1stopnia i 3 zespołowe) i dydaktyczno- organizacyjnej (13 nagród w tym 7 indywidualnych i 6 zespołowych) Została odznaczona: Odznaką Honorową za zasługi dla rozwoju pielęgniarstwa, Brązowym Krzyżem Zasługi oraz Medalem Komisji Edukacji Narodowej.

13 INFORMACJE 13 SPOTKANIE ROBOCZE PRZEDSTAWICIELI PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH Z MINISTREM ZDROWIA W SPRAWIE STRATEGII 26 STYCZEŃ 2018 W dniu 26 stycznia w siedzibie Ogólnopolskiego Związku Zawodowego Pielęgniarek i Położnych odbyło się trójstronne spotkanie robocze, którego tematem przewodnim była STRATEGIA NA RZECZ ROZWOJU PIELĘGNIARSTWA I POŁOŻNICTWA W POLSCE. W spotkaniu uczestniczyli: ze strony Ministerstwa Zdrowia Pan Minister prof. Łukasz Szumowski. Ze strony OZZPiP: Przewodnicząca Pani Krystyna Ptok wraz z Wiceprzewodniczącymi i Rzecznikiem Związku oraz ze strony NRPiP Pani Zofia Małas wraz z Wiceprezesem NRPiP. W czasie spotkania ustalono, że dokument Strategia na rzecz rozwoju pielęgniarstwa i położnictwa wymaga natychmiastowego wdrożenia. Aktualizacja harmonogramu wdrożenia strategii, a przede wszystkim jego skrócenie znajduje akceptację ze strony Ministerstwa Zdrowia. Poruszono najbardziej palące kwestie merytoryczne, którymi należy zająć się w pierwszej kolejności, są to m.in.: Określenie właściwej liczby oraz kwalifikacji zawodowych pielęgniarek i położnych w poszczególnych zakresach świadczeń gwarantowanych rozporządzenia koszykowe Kwestie płac m.in zablokowania mechanizmów pozwalających na wykorzystywanie środków z dodatku 4x400zł do regulowania płacy minimalnej przez podmioty lecznicze Warunki pracy m.in. jednoosobowe dyżury w oddziałach szpitalnych System kształcenia zachęty do wchodzenia i pozostania w zawodzie w tym zwiększenie liczby uczelni oferujących studia w zakresie pielęgniarstwa i położnictwa oraz wypracowanie mechanizmów skłaniających absolwentów do wejścia do systemu i pozostania w kraju. Minister Zdrowia podkreślił, że sytuacja w polskim pielęgniarstwie i położnictwie to obecnie najbardziej paląca kwestia w polskiej ochronie zdrowia. Prace muszą znacząco przyspieszyć, w niektórych obszarach efekty powinny być widoczne jeszcze w tym roku, jak chociażby w zakresie zabezpieczenia pacjenta przez kadrę pielęgniarską i położniczą oraz konkretnych rozwiązań, które umożliwią zwiększenie liczby szkół wyższych, które będą kształcić w zawodzie, co zwiększy dostępność na terenie poszczególnych województw. Dodatkowo powinny pojawić się konkretne propozycje skłaniające absolwentów do podjęcia pracy w zawodzie natychmiast po zakończeniu kształcenia. OZZPiP oraz NRPiP podkreślają, że obecna sytuacja w polskim pielęgniarstwie i położnictwie jest dramatyczna. Liczba pielęgniarek przypadających na 1000 pacjentów jest u nas najniższa wśród krajów Unii Europejskiej, a średnia wieku pielęgniarek w Polsce to 51 lat. Jedynie natychmiastowe działania ze strony Ministerstwa Zdrowia przy wsparciu merytorycznym środowiska opierające się o realizację dokumentu Strategii jest gwarantem bezpieczeństwa zdrowotnego polskiego społeczeństwa oraz dobrych warunków pracy i płacy w zawodach pielęgniarki i położnej. Efektem kolejnych spotkań Ministerstwa Zdrowia ze środowiskiem będą już konkretne rozwiązania legislacyjne. Pani Helenie Tchorowskiej w związku z przejściem na emeryturę pragniemy podziękować za wieloletnią pracę, osobiste zaangażowanie i życzliwość. Życzymy zdrowia, samych radosnych dni oraz pomyślności na długie lata. Pielęgniarka Naczelna Pielęgniarki i Położne Zespołu Opieki Zdrowotnej w Oławie

14 14 PIELĘGNIARSTWO PRZYSZŁOŚĆ NALEŻY DO TYCH, KTÓRZY WIERZĄ W PIĘKNO SWOICH MARZEŃ mgr Władysława Głowacz Naczelna Pielęgniarka Dolnośląskie Centrum Onkologii we Wrocławiu Wrocław, r. Szanowni Państwo! Oddajemy w Państwa ręce cykl comiesięcznych artykułów poświęcony pielęgniarstwu onkologicznemu. Chcemy podzielić się swoją wiedzą i doświadczeniem, które zdobyłyśmy przez lata praktyki zawodowej. Sprawowanie opieki pielęgniarskiej nad pacjentami onkologicznymi wymaga profesjonalnych umiejętności, wiedzy psychologicznej oraz empatii w stosunku do chorych i ich rodzin. Na podkreślenie zasługuje fakt, że Dolnośląskie Centrum Onkologiito szpital z prawie 65-letnią tradycją, z bardzo dużym doświadczeniem w leczeniu chorób nowotworowych. Jesteśmy jedynym ośrodkiem na Dolnym Śląsku diagnozującym i leczącym kompleksowo nowotwory. Posiadamy w swojej strukturze 15 oddziałów: chirurgie, radioterapie chemioterapie, opiekę paliatywną. Obecnie jesteśmy w trakcie zmian strategicznych, strukturalnych i organizacyjnych zmierzających do wdrożenia koncepcji Unitów. Koncepcja Unit jako zespołu specjalizującego się w całościowej diagnostyce i terapii raka narządu, bądź układu. W ciągu ostatniego roku otworzyliśmy trzy nowe oddziały: Centrum Chorób Piersi BREAST UNIT, Oddział Medycyny Paliatywnej, Urologię. W najbliższym czasie otwieramy Oddział Nowotworów Tkanek Miękkich, Skóry i Czerniaków - SKIN CANCER UNIT. Zatrudniamy 321 pielęgniarek i położnych, pracujących wyłącznie na umowę o pracę, w tym 108 magistrów pielęgniarstwa/położnictwa oraz 185 pielęgniarek/ położnych specjalistek. Mamy świadomość, że w każdej z nas jest choćby cząstka wiedzy i umiejętności pokoleń naszych Pań Pielęgniarek i Położnych, które budowały prawie przez 65 lat pielęgniarstwo onkologiczne w naszym Centrum. Współcześnie dodana została do tego wiedza zdobywana na uczelniach wyższych, specjalizacjach, kursach oraz licznych konferencjach naukowych. Uczestnicząc w sztafecie pokoleń, chcemy podzielić się z Koleżankami tym doświadczeniem na łamach Cienia Czepka. Mamy nadzieję, że

15 PIELĘGNIARSTWO 15 ta wiedza posłuży praktyce zawodowej oraz będzie pomocna wszędzie tam, gdzie trafia pacjent onkologiczny potrzebujący kompetentnej i rzetelnej opieki pielęgniarskiej. Proponujemy zatem artykuły, które będą obejmowały swym zakresem między innymi takie zagadnienia: Pakiet onkologiczny ścieżka pacjenta, jak do nas trafić? Chemioterapia wynaczynienia leku cytostatycznego, zespół ręka stopa w terapii celowanej, porty dostępu naczyniowego, Paxman system chłodzenia skóry głowy, pielęgnowanie chorych leczonych immunoterapią, zmęczenie uporczywą terapią. Chirurgia: Colorectal Unit, nowotwory układu moczowego Urologia, HIPEC dootrzewnowa chemioterapia perfuzyjna w hipertermii, leczenie chorób piersi koncepcja Breast Unit, współczesne wyzwania pielęgniarstwa operacyjnego i intensywnej terapii w onkologii. Znaczenie opieki pielęgniarskiej w nowoczesnym leczeniu metodą radioterapii i brachyterapii. Medycyna Paliatywna: pielęgnacja chorego terminalnie, psychoonkologia, rozmowy o śmierci. Ginekologia Onkologiczna: profilaktyka raka szyjki macicy, rak szyjki macicy obraz kliniczny oraz leczenie systemowe. Autorkami artykułów będą Panie Pielęgniarki i Położne pracujące w dziedzinie, której dotyczy tematyka. Mamy nadzieję, że nasz cykl zainteresuje Czytelników. Jednocześnie jesteśmy otwarte na ewentualne pytania, które proszę kierować do Redakcji. Pragnę podziękować wszystkim: Paniom Pielęgniarkom/Pielęgniarzom i Położnym, Opiekunom Medycznym i pozostałym pracownikom pracującym w Dolnośląskim Centrum Onkologii we Wrocławiu za profesjonalną opiekę, codzienny trud, wrażliwość, chęć niesienia pomocy, serdeczność oraz troskę o Naszych Pacjentów.

16 16 PIELĘGNIARSTWO WIZERUNEK PIELĘGNIARKI, CZYLI JAK WIDZĄ I OCENIAJĄ CIEBIE INNI? mgr piel. Agnieszka Kapała Pielęgniarka Naczelna i Oddziałowa Oddziału Wielospecjalistycznego Szpital Św. Wojciecha w Poznaniu mgr piel. Wojciech Kapała Z-ca Przełożonego Pielęgniarek i Położnych Szpital Wojewódzki w Poznaniu Przedruk z Magazynu Pielęgniarki i Położnej Wizerunek zawodowy jest nieodłączną cechą każdej profesji. Nie wszyscy są świadomi jego znaczenia i nie przywiązują do niego należytej wagi. Co może być tego powodem? I jakie może to nieść skutki? W przypadku zawodów, których praca jest oparta na ciągłym kontakcie z drugim człowiekiem, znaczenie posiadania pozytywnego wizerunku jest kwestią podstawową. W obecnych czasach oprócz profesjonalnego przygotowania zawodowego każdy pracownik, który chce się cieszyć poważaniem wśród swoich klientów oraz uznaniem w swoim środowisku zawodowym, musi wiedzieć, jakie są zasady budowania pozytywnego wizerunku zawodowego i jakie ma to znacznie. Każdy profesjonalista powinien to robić z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze posiadanie pozytywnego wizerunku zawodowego jest obecnie nierozerwalną, niezbędną składową nowoczesnego specjalisty praktyka oraz trzeba o tym także pamiętać w dobie silnej konkurencji rynkowej, klientom/pacjentom nie wystarczają już same (niekiedy nawet bardzo wysokie) kompetencje zawodowe. Zwracają oni uwagę także na wizerunek (danej osoby, grupy zawodowej, przedsiębiorstwa/szpitala) i oczekują profesjonalnego ich przyjęcia (obsługi, a w przypadku placówek medycznych opieki) także z perspektywy usługowej. Wizerunek od wyjaśnienia do zrozumienia Wizerunek jest określany jako sposób, w jaki dana osoba lub rzecz jest postrzegana i przedstawiana. Wizerunek nie zależy bezpośrednio od ocenianego, istnieje jednak możliwość jego pożądanego kreowania. Jest czynnikiem niematerialnym, zależnym od percepcji obserwatorów, którzy oceniają różne aspekty wyglądu, komunikacji, pracy i inne cechy osoby ocenianej. Wizerunek jest zależny od posiadanych wstępnie informacji na temat ocenianej osoby (grupy osób, w tym grupy zawodowej, np. pielęgniarek), możliwości dostrzegania pewnych cech i walorów przez osobę oceniającą oraz wydawania oceny na ten temat. Cechy, które mają wpływ na wizerunek fizyczne, tj. wiek, wygląd (wzrost, waga, atrakcyjność fizyczna, włosy, znaki szczególne), profil osobowościowy, tj. zachowaniazachowanie, umiejętność okazywania emocji, kontakty międzyludzkie, otwartość, zrównoważenie, prezentowane wartości, relacje z pracownikami, w tym z przełożonymi i podwładnymi, komunikacja niewerbalna, tj. mowa ciała, ruchy, postawa, gesty, wyraz twarzy, mimika, utrzymywanie kontaktu wzrokowego podczas konwersacji, sposób ubierania się, styl komunikowania, tj. sposób mówienia, intonacja głosu, sposób pisania, przeszłość, tj. miejsce pochodzenia, wykształcenie, rodzaj ukończonej szkoły/uczelni, doświadczenie zawodowe, opinie dotychczasowych pracodawców i/lub znajomych osób, kompetencje, tj. wiedza, kwalifikacje, zawód, zajmowane stanowisko, firma zatrudniająca, najbliższe otoczenie, tj. rodzina, przyjaciele, znajomi, sposób spędzania wolnego czasu, tj. stosunek czasu pracy do czasu wolnego, aktywność pozazawodowa, hobby, stan posiadania, tj. dom, auto, inne, tj. publikacje naukowe/zawodowe, plotki, zdjęcia. Wizerunek powstaje głównie na podstawie wrażenia, które uzyskuje się przede wszystkim w pierwszych chwilach kontaktu z drugim człowiekiem. Ocena rozmówcy na podstawie jednego, często chwilowego kontaktu, wystawiona przez pryzmat wyłącznie wyglądu, sposobu zachowania, komunikacji werbalnej i niewerbalnej jest często nieobiektywna i może być bardzo niekorzystna dla ocenianej osoby, bowiem oceniający nieświadomie nie bierze pod uwagę wielu różnych (korzystnych i niekorzystnych) cech danej osoby oraz często kontekstu sytuacyjnego (pośpiech, zdenerwowanie, stres u ocenianego i oceniającego). Pierwsze wrażenie bywa często oparte na stereotypach i pobieżnej ocenie, może być więc niesprawiedliwe i krzywdzące. Wizerunek trudno jest zmienić. Jest to możliwe, jednak pierwsze wrażenie zostaje z reguły dość mocno zakotwiczone w świadomości drugiej osoby i staje się najczęściej odporne na weryfikację i kontrargumenty. Żeby doszło do zmiany wizerunku, musi upłynąć z reguły dużo czasu (co najmniej kilka miesięcy), kontakty z ocenianą osobą w tym okresie muszą być dość częste i co najważniejsze osoba oceniana (poddana ocenie wizerunkowej) musi się prezentować z jak najlepszej strony. Dopiero wówczas jest szansa na zmianę wizerunku. Wizerunek może być kłopotliwy. Dzieje się tak w przypadku zawodów, które niekiedy nie mają na stałe przypisanego pozytywnego odbioru społecznego z różnych względów, np. w trakcie pracy, wykonywania obowiązków służbowych, przedstawiciele tej danej profesji muszą czasem używać siły fizycznej (policja) i stosować kary (mandaty) lub być z założenia cały czas do dyspozycji świadczenia złożonej pracy na rzecz klientów, nie bacząc na porę dnia i swoje ew. niedomagania (zmęczenie fizyczne i psychiczne u pracowników służby zdrowia). W przypadku pracowników służby zdrowia na wizerunek wpływają także nieudane świadczenia (np. zabiegi), których zły rezultat nie zawsze wynika ze złych chęci, marnych kompetencji, czy złej organizacji pracy (jak zwykle przekazują to media), ale z przyczyn zupełnie innych, tj. np. późny kontakt pacjenta z placówką medyczną i w rezultacie bardzo małe szanse na podjęcie leczenia, które ma się zakończyć pomyślnie. Obecny w mediach wizerunek poszczególnych zawodów oparty na wybranych wydarzeniach, często skrajnych, mających miejsce bardzo rzadko, ale powtarzanych w mediach masowego przekazu cyklicznie i obecnych na stałe w Internecie, daje często fałszywy obraz o całej grupie zawodowej. Na wizerunek zawodowy wpływają także postawy i zachowania niektórych przedstawicieli danej profesji. Jeśli są one pochlebne, godne pochwały i naśladowania zyskuje na tym całe środowisko zawodowe, zaś w przypadku odwrotnym, tj. nagannego zachowania przedstawiciela danego zawodu, całe grono zawodowe może na tym ucierpieć. Pozna

17 PIELĘGNIARSTWO 17 nie różnych elementów wpływających na budowanie wizerunku zawodowego jest z całą pewnością korzystne, bowiem pozwala na kreowanie wizerunku, przede wszystkim własnego, ale również po części całej swojej profesji, według własnych oczekiwań, zapotrzebowania i życzeń. Elementy profesjonalnego wizerunku wygląd zewnętrzny, wiedza, motywacja wewnętrzna, komunikatywność, empatia, kultura osobista, etyka zawodowa. Wizerunek pielęgniarki rożne różne doświadczenia, różna ocena Wizerunek zawodowy pielęgniarki jest złożony i zależny od wielu czynników. Na budowanie ogólnej opinii o pielęgniarkach i tworzenie jej wizerunku mają wpływ różne osobiste doświadczenia pacjenta, opinie i doświadczenia rodziny oraz znajomych chorego. Pacjenci, opisując wizerunek pielęgniarki, biorą pod uwagę przede wszystkim stopień spełnienia przez nią oczekiwań (np. okazywanie empatii, chęć pomocy i udzielanie wsparcie, pozytywne nastawienie, profesjonalizm), sposób komunikacji werbalnej i niewerbalnej (mowa ciała), zachowanie w konkretnej sytuacji i podczas całego pobytu chorego w szpitalu (np. opanowanie emocji, uprzejmość, umiejętność budowania relacji interpersonalnych). Pacjenci, oceniając pielęgniarkę, biorą także pod uwagę jej osobowość, podejście zaangażowanie do pracy, ludzi i do samej siebie oraz wyznawane przez nią wartości (np. szacunek do innych). Oceniając pracę pielęgniarki, mogą także zwracać uwagę na właściwe i szybkie rozpoznanie problemu dotyczącego opieki nad pacjentem, wykonywanie pracy w sposób zaplanowany i zindywidualizowany, brak komplikacji w związku z opieką pielęgniarską i wystarczającą liczbę pielęgniarek do opieki nad pacjentem. Ocena pracy pielęgniarki oraz tworzenie wizerunku tej grupy zawodowej będzie zależała w dużej mierze od relacji między pacjentem a pielęgniarką i aktywności każdej ze stron. Na budowanie wizerunku pielęgniarki ma także wpływ sposób, w jaki traktowana jest przez lekarzy i przez przełożonych. Ma to szczególne znaczenie, kiedy pacjent bezpośrednio obserwuje i słyszy rozmowy między poszczególnymi profesjonalistami medycznymi (lekarz pielęgniarka) oraz widzi inne objawy współpracy pielęgniarek z pozostałymi grupami zawodowymi w szpitalu. A jeśli pacjent widzi i odczuwa, że lekarze i kadra kierownicza oddziału/szpitala traktuje personel pielęgniarski z szacunkiem, to również on będzie z odpowiednim szacunkiem podchodził do grupy zawodowej pielęgniarek i wysoko ją oceniał. Zawód pielęgniarki w Polsce jest oceniany obecnie wysoko badania przeprowadzone w 2013 roku pokazały kolejny już (od kilku lat) wzrost poważania społecznego dla pielęgniarstwa (78%) i uplasowały ten zawód w Polsce za profesją strażaka, profesora uniwersytetu i górnika. Jaki jest zatem wizerunek zawodowy pielęgniarki w literaturze? Jaki jest wizerunek tej grupy profesjonalistów medycznych w różnego typu badaniach, w których wypowiadają się pacjenci oraz same pielęgniarki? Zestawienia tych badań są interesujące poniżej wybrane przykłady, które pokazują, że generalnie praca pielęgniarek jest oceniana wysoko albo bardzo wysoko, choć sama pozycja zawodowa jest oceniana w kategoriach średnich lub wyższych. Z poniższych badań wynika także, że od pielęgniarek oczekuje się przede wszystkim wykonywania czynności opiekuńczych, manualnych (zabiegowych) i w dalszej kolejności prac związanych z edukowaniem pacjentów. Zdaniem eksperta A. Data publikacji: 2012; grupa badana: mieszkańcy województwa małopolskiego; wielkość próby: 135 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Siwek M., Chmiel I., Dzierga K.]: większość respondentów uważa, że istotą pracy pielęgniarki jest profesjonalne pomaganie i towarzyszenie, największe zalety pielęgniarek: wysoki poziom wiedzy, opiekuńczość, doświadczenie, wszechstronność, profesjonalizm, największe wady pielęgniarek: brak uprzejmości, brak empatii, brak czasu, agresja oraz obojętność. B. Data publikacji: 2012; grupa badana: studenci i słuchacze uczelni wyższych; wielkość próby: 114 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Sobczak M., Kamińska B.]: JAK CIĘ WIDZĄ, TAK CIĘ PISZĄ? pozycja zawodowa pielęgniarek jest oceniana jako średnia, ważnym czynnikiem wpływającym na poziom prestiżu zawodowego pielęgniarek jest kształcenie i dokształcanie, aby zachować właściwy wizerunek i prestiż zawodowy, pielęgniarki powinny bardziej skupić się na działaniach zmierzających do podnoszenia poziomu kształcenia, kwalifikacji i pracy na rzecz społeczeństwa. C. Data publikacji: 2016; grupa badana: pacjenci oddziału chirurgii jednego dnia; wielkość próby: 100 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Kołpa M., Jurkiewicz B., Sobyra A.]: wizerunek pielę gniarek pracujących na oddziale chirurgii jednego dnia pacjenci ocenili wysoko, płeć żeńska oraz wystarczający w opinii pacjen tów stopień uzyskanych informacji na Czy znaczenie tego przysłowia można uznać za wciąż aktualne? To, w jaki sposób postrzegana jest każda pielęgniarka, pielęgniarz, położna, położny zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym, zależy od nas samych i zawsze należy pamiętać, że sami mamy na to ogromny wpływ. Rankingi popularności zawodu pielęgniarki i położnej wśród innych zawodów w Polsce od wielu lat plasują nas w czołówce. Doceniają nas pacjenci, dużym gremium opiniodawczym są znajomi, współpracownicy, rodzina, media i my sami. W przypadku mediów częściej słyszymy o sensacyjnych wydarzeniach zaniedbaniach ze strony pielęgniarek i położnych, strajkach w walce o leprze lepsze warunki płacy i pracy, rzadziej o dobrych przykładach codziennej, bardzo trudnej i niezwykle odpowiedzialnej pracy. Ale czy tylko media kreują negatywny wizerunek pielęgniarki, położnej? Wystarczy posurfować po stronach internetowych, aby pozyskać wiedzę udostępnianą i komentowaną przez pielęgniarki, pielęgniarzy, położne o nas samych, instytucjach i organizacjach, które reprezentują środowisko pielęgniarek i położnych, aby w efekcie końcowym stracić wiarę, że pisały to nasze koleżanki i koledzy. Należy zadać pytanie, czy zdajemy sobie sprawę, że z tej internetowej wiedzy korzystają również inni użytkownicy niekoniecznie związani z wykonywanymi zawodami, a pozyskana wiedza uruchamia w wyobraźni fałszywy obraz całej grupy pielęgniarek i położnych, który odbiega od wzoru z rankingu popularności? Mam nadzieję, że artykuł i przedstawione wyniki badań uzmysłowią nam, że przysłowie Jak cię widzą, tak cię piszą okazuje się wciąż aktualne. Mariola Łodzińska wiceprezes NRPiP temat zabiegu były dodatnio skorelowane z oceną poziomu opieki pie lęgniarskiej. D. Data publikacji: 2001; grupa badana: studenci czterech uczelni wyższych miasta Poznania; wielkość próby: 144 osoby; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Kapała W., Drygas P.]: większość pacjentów przyznaje, że praca personelu pielęgniarskiego wpływa w dużym stopniu na proces leczenia pacjenta, pacjenci od personelu pielęgniarskiego oczekują przede wszystkim profesjonalnej, troskliwej i ciągłej opieki, autentycznego zainteresowania chorym i zrozumienia jego potrzeb (empatia), zaś dopiero w dalszej kolejności oczekują od pielęgniarek pomocy w czynnościach higienicznych, osoby, które uprzednio były hospitalizowane, częściej przyznają, że praca pielęgniar

18 18 PIELĘGNIARSTWO ki jest istotną składową procesu leczenia pacjenta. E. Data publikacji: 2002; grupa badana: pacjenci trzech oddziałów zabiegowych; wielkość próby: 100 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Mijała J., Kapała W.]: rola pozycja zawodowa pielęgniarki jest znacząca w odczuciu pacjentów. Dostrzegają oni istotną rolę pielęgniarki w informowaniu i wspieraniu pacjenta, aczkolwiek oczekują od niej przede wszystkim fachowości instrumentalnej oraz przygotowania do samodzielności w kwestii czynności samopielęgnacyjnych. F. Data publikacji: 2008; grupa badana: pacjenci trzech oddziałów zabiegowych; wielkość próby: 170 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety [Kapała W., Chudziński S., Hyrcza S.]; oraz data publikacji: 2006; grupa badana: pacjenci oddziału zabiegowego; wielkość próby: 100 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety [Kapała W., Skrobisz J.]; wyniki i wnioski z obu badań (najważniejsze): od personelu pielęgniarskiego pacjenci oczekują przede wszystkim zdolności manualnych, zaś w dalszej kolejności gotowości i umiejętności przekazywania przez pielęgniarkę informacji medycznych, życzliwości, uprzejmości i troskliwości, umiejętności manualne pielęgniarki są dla pacjentów bardzo ważne, po zakończeniu leczenia szpitalnego 1/3 pacjentów oczekuje od pielęgniarek informacji związanych z zalecanym postępowaniem pohospitalizacyjnym. Ciekawym w wynikach okazało się także badanie oparte na zapytaniu trzech grup osób, które miały się wypowiedzieć o wizerunku pielęgniarki. Okazało się, że same oceniane pielęgniarki, które również brały udział w badaniu, oceniły swój wizerunek najlepiej (sic!) może to świadczyć o pewnym samozadowoleniu grupy badanych pielęgniarek, jednocześnie jednak same pielęgniarki swoją pozycję wśród innych zawodów medycznych oceniły na niskim poziomie. Z pewnością badanie takie należałoby powtórzyć na większej grupie badawczej, żeby móc wyciągnąć wnioski, czy jest to swego rodzaju artefakt, czy też uogólniona tendencja. Opis wyników tego badania: G. Data publikacji: 2011; grupa badana: trzy grupy osób (lekarze, pacjenci, pielęgniarki) ze szpitala wojewódzkiego i rejonowego; wielkość próby: 160 osób (odpowiednio: 50, 50, 60 osób); narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Włodarczyk D., Tobolska B.]: wizerunek pielęgniarki jest uzależniony od oceniających (lekarz vs pacjent vs pielęgniarka), pielęgniarki wyżej niż lekarze i pacjenci oceniają większość analizowanych cech, co oznacza, że mają pozytywniejszy wizerunek swojego zawodu niż pozostałe grupy, pielęgniarki niżej niż lekarze i pacjenci postrzegają pozycję swojego zawodu w hierarchii społecznej i wśród innych profesji medycznych. Innym badaniem z kolei była praca polegająca na zapytaniu samych pielęgniarek i pielęgniarzy na temat wpływu mediów elektronicznych na kreowanie wizerunku zawodowego pielęgniarek. Wnioski z tego badania są o tyle znaczące, że mówią o tym, że iż same pielęgniarki, jako grupa zawodowa, w pełni zdają sobie sprawę z wpływu mediów na kreowanie ich wizerunku zawodowego. Opis wyników tego badania: H. Data publikacji: 2016; grupa badana: pielęgniarki i pielęgniarze aktywni zawodowo; wielkość próby: 181 osób; narzędzie badawcze: kwestionariusz ankiety; wyniki i wnioski (najważniejsze) [Sykut A., Dobrowolska B.]: na wizerunek zawodu pielęgniarki, zdaniem pielęgniarek i pielęgniarzy, znaczny wpływ mają media elektroniczne (w stopniu dużym lub bardzo dużym); największy wpływ ma telewizja, mniejszy internet i radio, na budowanie wizerunku zawodu pielęgniarskiego, zdaniem pielęgniarek i pielęgniarzy, mają takie programy, jak wiadomości i doniesienia ze świata, media elektroniczne, zdaniem pielęgniarek i pielęgniarzy, przedstawiają grupę zawodową w złym świetle przedstawiają zawód pielęgniarki jako gorszy od zawodu lekarza lub jako zawód niedoceniany, informowały o strajkach i protestach pielęgniarek, lub też o błędach zawodowych pielęgniarek i brakach w zatrudnieniu. Znaczenie wizerunku zawodowego wzrasta jak pokazują wcześniej przytoczone badania przede wszystkim pacjenci oceniają pielęgniarki i przytaczają opis wizerunku jej zawodu, ale i również same pielęgniarki są świadome swojego wizerunku i czynników na niego wpływających. Znaczenia wizerunku zawodowego w grupie pielęgniarek, nie można ignorować, bowiem wizerunek zawodowy może w dużym stopniu wpływać na ocenę jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych. Trzeba też pamiętać, że sam oceniający (pacjent) nieustannie się zmienia (zmieniają się wiedza, poglądy i umiejętności pacjentów w sferze zdrowia i choroby), wobec tego wystawiana przez niego ocena dotycząca konkretnej osobieosoby/grupie grupy zawodowej też będzie ulegać okresowej fluktuacji. Wizerunek pielęgniarki ostatnie uwagi Wizerunek grupy zawodowej pielęgniarek w Polsce jest po części zależny od wizerunku systemu ochrony zdrowia w naszym kraju, a ten nie jest najlepszy, zwłaszcza gdy jest oceniany przez pacjentów na podstawie informacji przedstawianych w mediach. W środkach masowego przekazu okresowo toczą się burzliwe dyskusje na temat niekorzystnej sytuacji w systemie ochrony zdrowia. Okresowo pojawiają się również społeczne obawy, że pacjenci będą pozbawieni dostępu do opieki lekarskiej i pielęgniarskiej. Utrzymująca się atmosfera niepewności, niepokoju i poczucia zagrożenia z pewnością mają wpływ na negatywne opinie pacjentów o systemie ochrony zdrowia. Z drugiej jednak strony, profesjonaliści medyczni, w tym grupa zawodowa pielęgniarek, zdaje zdają sobie sprawę, że wzrost roli wizerunku opieki zdrowotnej jest także efektem specyficznego charakteru usługowego świadczenia medycznego, gdzie jak pokazują różne badania empiryczne opieka medyczna (głównie pielęgniarska i lekarska) jest podstawowym kryterium oceny danej jednostki opieki zdrowotnej. Opieka ta, to, w rozumieniu pacjenta, nie tylko właściwe procedury medyczne, ale przede wszystkim przebywanie chorego z pielęgniarką i lekarzem, zapewnienie pacjentowi przez personel medyczny poczucia bezpieczeństwa i komfortu psychicznego. Pisząc o wizerunku, personelu pielęgniarskiego, nie można zapomnieć, że personel ów składa się głównie z kobiet, w zdecydowanej mniejszości z mężczyzn (w krajach zachodnich mężczyźni stanowią do maksymalnie kilkunastu procent wszystkich pielęgniarek, w Polsce obecność mężczyzn w pielęgniarstwie jest oceniana zaledwie na kilka procent i z roku na rok się zmienia). Oceniając wizerunek pielęgniarki, niektórzy ankietowani z pewnością mogą to robić stereotypowo, tj. przez pryzmat seksistowskiego przekonania dotyczącego kobiet. W takiej perspektywie ocena i oczekiwania względem personelu pielęgniarskiego będą inne, tj. np. pielęgniarki-kobiety z natury miałyby służyć pacjentowi, lubić się poświęcać, czynić dobro, być ściśle podporządkowane grupie lekarzy, nie mówić swojego zdania, nie powinny zabiegać o awans i wysoką gratyfikację za swoją pracą. W takiej perspektywie rola pielęgniarki będzie się oceniającemu kojarzyć raczej z pojęciem służebnej i podręcznej. Z drugiej zaś strony, oceniając wizerunek środowiska pielęgniarskiego, trzeba także wspomnieć o mężczyznach, którzy samą swoją obecnością, pracą i postawami zmieniają nieco odbiór tego zawodu przez pacjentów. Można powiedzieć, że wzrastająca ilość mężczyzn w pielęgniarstwie zmienia ciężar dominującego kobiecego wzorca w tym zawodzie. Tym samym wraz ze stale zwiększającą się liczbą mężczyzn -pielęgniarzy zmieniać się także może nieco wizerunek zawodu pielęgniarskiego. Trzeba zasygnalizować także problem ewentualnego porównywania wizerunku zawodowego pielęgniarek w Polsce i w innych krajach. Należy sobie uświadomić, że wszelkiego tego typu porównywania będą obarczone dużym błędem, bowiem w wielu krajach zachodnich pielęgniarek jest więcej, pielęgniarka ma wyższy statut status społeczny niż w Polsce, a w czynnościach typowo opiekuńczych (które wykonują w naszym kraju najczęściej pielęgniarki) pomagają jej asystentki pielęgniarstwa. Zatem ocena zawodu przez pryzmat chociażby wykonywanej przez pielęgniarki pracy (w Polsce vs inne kraje zachodnie) będzie naszym zdaniem nieprawidłowa i tym samym wizerunek pielęgniarki w Pol

19 PIELĘGNIARSTWO 19 sce nie może być tożsamy z wizerunkiem pielęgniarki z kraju chociażby z zachodu Europy czy z USA. Artykuł stanowi fragment pracy dyplomowej pt. Wizerunek pielęgniarki w pryzmacie oczekiwań pacjenta względem zespołu pielęgniarskiego napisanej na zakończenie Studiów Podyplomowych Psychologia Zarządzania w Wyższej Szkole Bankowej w Poznaniu. Promotorem pracy był mgr Sebastian Drobczyński. Piśmiennictwo 1. Bukowska-Piestrzyńska A., Jakość obsługi w kontaktach pacjent personel szpitala. Problemy Jakości 2010; 10: Cylkowska-Nowak M., Problem podmiotowości w promocji zdrowia i edukacji zdrowotnej. W: Ciało i zdrowie w społeczeństwie konsumpcji, Z. Melosik (red.). Edytor, Toruń-Poznań Czerw A., Obłoza K., Rola mediów w kreowaniu wizerunku placówek ochrony zdrowia w Polsce badanie własne. Media, Kultura, Społeczeństwo ; 7 8: Gruca-Wójtowicz P., Jakość usług medycznych w kontekście zróżnicowania oczekiwań stron zainteresowanych. Problemy Jakości 2009; 3: Jopkiewicz Sz., Funkcja wizerunku i tożsamości placówki medycznej w komunikacji marketingowej. Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae 2011; 2: Kapała W., Chudziński S., Hyrcza S., Oczekiwania pacjentów hospitalizowanych na oddziałach zabiegowych wobec personelu pielęgniarskiego. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2008; 1: Kapała W., Drygas P., Personel pielęgniarski w organizacji ocena, wyobrażenia i oczekiwania potencjalnych klientów placówek służby zdrowia w Polsce. Zdrowie i Zarządzanie 2001; 5: Kapała W., Skrobisz J., Oczekiwania pacjentów hospitalizowanych w oddziale chirurgii trybem planowym względem zespołu lekarskiego, pielęgniarskiego i warunków lokalowych. Nowiny Lekarskie 2006; 4: Kleniewski A., Monitorowanie percepcji klienta. Problemy Jakości 2005; 11: Kluczyńska U., Mężczyźni w pielęgniarstwie. W stronę męskości opiekuńczej. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Medycznego, Poznań Kołpa M., Jurkiewicz B., Sobyra A., Wizerunek pielęgniarki oraz czynniki determinujące zadowolenie z opieki pielęgniarskiej na oddziale chirurgii jednego dnia. Pielęgniarstwo Chirurgiczne i Angiologiczne 2016; 3: Kulczycka K., Kryteria oceniające satysfakcję pacjentów z opieki pielęgniarskiej. Zdrowie Publiczne 2001; 1: Mijała J., Kapała W., Edukacja i wsparcie pacjentów hospitalizowanych (na przykładzie oddziałów chirurgicznych). Pielęgniarstwo Polskie 2002; 2: Nowicka A.D., Budowanie wizerunku pielęgniarki i położnej. Konferencja Naukowo-Szkoleniowa Stowarzyszenia Menedżerów Pielęgniarstwa. Gdańsk, r. 15. Nyklewicz W., Wizerunek zawodowy pielęgniarek. Udawanie czy profesjonalizm. Magazyn Pielęgniarki i Położnej 2005; 4: Prestiż zawodów. Komunikat z badań, CBOS, Warszawa Siwek M., Chmiel I., Dzierga K., Postrzeganie zawodu pielęgniarki przez społeczeństwo z województwa małopolskiego. Pielęgniarstwo XXI wieku 2012; 4: Skotnicka-Zasadzień B., Glenc D., Rola pacjenta w ocenia ocenie jakości usług medycznych. Problemy Jakości 2006; 6: Sobczak M., Kamińska B., Poziom prestiżu zawodowego pielęgniarek w opinii wybranych grup. Problemy Pielęgniarstwa 2012; 2: Sykut A., Dobrowolska B., Media elektroniczne i ich wpływ na kreowanie wizerunku zawodowego pielęgniarek według opinii pracujących przedstawicieli tej profesji. Pielęgniarstwo Polskie 2016; 3: Szejner E., Negocjuj, kobieto! Burda, Warszawa Włodarczyk D., Tobolska B., Wizerunek zawodu pielęgniarki z perspektywy lekarzy, pacjentów i pielęgniarek. Medycyna Pracy 2011; 3: A ETYCZNE DYLEMATY OPERACJI PLASTYCZNYCH Irmina Haraśko - Olszewska Studentka I roku Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Głogowie Kierunek Pielęgniarstwo Dążeniem ludzkości od zawsze jest osiągnięcie doskonałości, pokonanie czasu i śmierci. Każda kultura wytworzyła swoje ideały piękna. Czyż nieznane nam jest poświecenie Chinek krępujących swoje stopy dla sprostania ideałom? Świat poszedł naprzód, medycyna również. Żyjemy dłużej, potrafimy leczyć większość chorób, mamy dostęp do wszystkiego, czego nawet nie umieliby sobie wyobrazić nasi przodkowie. Mimo usilnych starań nie możemy jednak pokonać jednego czynnika: upływającego czasu. Oczywiście człowiek nie mogąc pogodzić się z wyższością sił natury i na to znalazł sposób na miarę swoich możliwości. Tym sposobem okazały się wszelkiego rodzaju operacje i zabiegi plastyczne. Dziś każdy, kto posiada odpowiednie zaplecze finansowe, może pozwolić sobie na poprawki tego, w czym natura mu poskąpiła. Nikogo już nie dziwią operacje powiększania piersi, liposukcje, czy nawet zmiany płci. Czy jednak o to w tym wszystkim chodzi? Czy medycyna nie powinna pomagać bardziej ludziom naprawdę dotkniętym przez los i mieć charakter terapeutyczny, a nie być wyłącznie narzędziem mającym na celu przechytrzenie czasu i matki natury? Gdzie leży granica zarówno etyki lekarskiej w tej kwestii, jak i dążenia ludzkości? Czy wszyscy staliśmy się produktami, a liczy się tylko ładne opakowanie? Historia operacji plastycznych sięga czasów starożytnego Egiptu i Indii i, co ciekawe, to te miejsca są kolebką zabiegów głównie mających na celu poprawę urody. To tam przeprowadzano pierwsze przeszczepy skóry, operacje nosa, a w Starożytnym Rzymie pokuszano się nawet o chirurgiczną regulację powiek, czy plastykę zdeformowanych narządów płciowych. Zakazane w Średniowieczu, wróciły na dobre do łask podczas I Wojny Światowej za sprawą laryngologa Harolda Gilliesa, uznawanego za ojca chirurgii plastycznej. Dokonywał on rekonstrukcji twarzy żołnierzom poszkodowanym w wyniku działań wojennych. Jako pierwszy już w 1946 roku przeprowadził pierwszy zabieg zmiany płci. Drugą, niemniej ważną postacią stał się ortopeda Jacques Joseph, który opracował metody operacji nosa i piersi stosowane po dziś dzień. W 1955 roku chirurgia plastyczna stała się osobną dziedziną medyczną. Dziś znany jest nam podział na chirurgię rekonstrukcyjną (mającą wyłącznie wymiar terapeutyczny) i estetyczną bądź kosmetyczną, która od zawsze budziła wiele kontrowersji. Świat stał się globalną wioską, informacje przepływają w zależności od szybkości Wi-Fi. Zewsząd otaczają nas reklamy. Uśmiechnięte, nienaganne w każdym wymiarze modelki uśmiechają się z bilbordów. To one są ikona

20 20 PIELĘGNIARSTWO mi piękna, wyznacznikami ideału. Ludziom ciężko jest rozstać się z tym, co dla nich najcenniejsze młodością, zwłaszcza, że żyjemy coraz dłużej. Trudno oceniać miliony zakompleksionych osób, które ulegają presji otoczenia poddając się zabiegom estetycznym. Co zrobić, jeśli to jedyna droga by poczuli się lepiej? Co jednak, kiedy nawet zmiana wyglądu nic nie poprawi w ich życiu? Tu powstaje jeden z dylematów operacji plastycznych, a mianowicie podejścia do ludzkiego ciała i samego siebie. Ciało, a bardziej jego powierzchowność stało się przez ostatnie dziesięciolecia obiektem kultu. Postacie z kolorowych ekranów mówią nam, jak powinniśmy wyglądać, a jeżeli rzeczywistość odbiega od ideału pojawia się poczucie wstydu i odrzucenia. Osoby atrakcyjne są bardziej akceptowane przez społeczeństwo, bardziej śmiałe i odważne w podejmowaniu decyzji. W końcu liczy się pierwsze wrażenie. Niestety, wszechobecność zabiegów estetycznych zatarło granicę między naturalnym pięknem, a pięknem kupionym. Każdy, kto ma pieniądze może też mieć gładką twarz i talię osy, to często prowadzi do tego, że osoby, które ich nie mają czują się gorsze, a nawet popadają w depresję. Plastik wyparł naturę, powłoka pokonała wnętrze. Ciało stało się towarem, ale czy na pewno? Niektórzy szybko uzależniają się od operacji nie zwracając uwagi na konsekwencje. Za wszelką cenę chcą spełnić swoje lub innych fantazje, bądź po prostu przechytrzyć czas. Często kończy się to tragicznie mimo postępów w medycynie. Odpowiedzialnością za taki obrót sprawy głównie obarczany jest lekarz. Jak mógł do tego dopuścić? Dlaczego nie zainterweniował? Tu powstaje zasadnicze pytanie o zachodzące relacje pomiędzy lekarzem, a pacjentem, a co za tym idzie kolejny dylemat chirurgii plastycznej, czyli etyka i moralność w zawodzie lekarza. Rozważania na ten temat należałoby rozpocząć od kwestii filarów etyki lekarskiej, a mianowicie zagadnienia autonomii, które z łaciny oznacza własne prawo. Pojęcie wydaje się być kluczowym wobec charakterystycznych dla chirurgii estetycznej przemian następujących w roli lekarza. Jest to na tyle ciekawe zagadnienie, ponieważ o ile biorąc pod uwagę stanowisko pacjenta, czyli jego prawo do, np. odmowy leczenia lub poddania się zabiegowi, rzadko rozpatruje się tę kwestię uwzględniając osobę lekarza. Operacje plastyczne są miejscem, gdzie bardziej, niż w innych dziedzinach medycyny dochodzi do konfliktu między autonomią pacjenta (mam prawo do zmiany swojego wyglądu, jestem wolnym człowiekiem), a autonomią lekarza (według mojej oceny, taka operacja jest niebezpieczna, może doprowadzić do stałego uszczerbku na zdrowiu, jest niemoralna z mojego punktu widzenia). Wiadome jest, że lekarze często rezygnują z podjęcia się ryzykownych operacji, w każdym przypadku jednak znajdzie się ktoś, kto dla innych wartości podejmie się takiego zabiegu. Takie spełnianie żądań pacjenta bez względu na konsekwencje sprowadza lekarza do roli biernego wykonawcy zleceń pacjenta. Rozmija się to też z główna funkcją etyki lekarskiej, zawartej w przysiędze Hipokratesa, która mówi, że przede wszystkim obowiązkiem lekarza jest dbanie o dobro pacjentów. Oczywiście zaistnieje być może chwilowe zaspokojenie potrzeb psychicznych po przeprowadzonym zabiegu, ale często zwłaszcza w tych mających wymiar uzależnienia przypadkach, krytyczne następstwa dla zdrowia i urody. Istotne jest to także, kim staje się lekarz w ocenie pacjenta i reszty społeczeństwa. Chirurg, który nie leczy chorób, patologii i zwyrodnień, ale zmienia wygląd, kształtuje nowe twarze, tworzy nowe sylwetki, przekształca rysy. Użycie takich zwrotów nie jest przypadkowe, gdyż odnosi się do innego zawodu, a mianowicie artysty, rzemieślnika. Jak ma się to wszystko do słów Arystotelesa: Lecznictwo musi wychodzić od sztuki, a nie prowadzić do niej? Idąc dalej typ tropem, czy definicję zdrowia, która według WHO brzmi, iż jest to stan doskonałego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brak choroby i ułomności, a lekarz ma przecież prowadzić do zdrowia, można tłumaczyć traktowanie ciała, jako dzieła sztuki, a lekarza, jako artysty? Co zrobić, gdy faktycznie operacje poprawiają jakość życia danego człowieka, przez co czuje się psychicznie zdrowy i zadowolony??? Czy ktokolwiek ma prawo do odmawiania mu tego szczęścia? Chirurgia plastyczna ma w swoim zamierzeniu przede wszystkim przywracać choremu normalne funkcjonowanie lub utracone czynności w wyniku wypadku lub wad wrodzonych. Przykładami takiego działania jest np. rozczep podniebienia, czy rekonstrukcja twarzy po głębokim oparzeniu. Większość jednak zabiegów, jakie są wykonywane, przeprowadzanych jest na zdrowej tkance. Dodatkowo budzącą wielkie emocje jest kwestia reklamy zabiegów chirurgii kosmetycznej. Natrafiona przeze mnie reklama jednej z klinik na znanym portalu społecznościowym głosiła: Pożegnaj swojego elfa w te Święta. Spełnij marzenie, kliknij po zniżkę na operację uszu. Takich reklam w Internecie są setki. Sprawa reklamowania się przez kliniki medycyny estetycznej ma swoich zwolenników i przeciwników. Ci pierwsi powołują się przede wszystkim na Kodeks Etyki Lekarskiej i uchwałę Naczelnej Rady Lekarskiej nr 29/11/ VI z dnia 26 grudnia 2011 r., która jasno określa, iż lekarz ma możliwość jedynie informowania o wykonywanej praktyce, a nie reklamowania jej. Po drugiej jednak stronie znajdują się osoby, które uważają, że reklamy mają bardzo ważną funkcję informacyjną, a co za tym idzie zapobiegają szerzeniu się czarnego rynku w tej dziedzinie. Reklam ciągle przebywa, a rynek chirurgii estetycznej ma się coraz lepiej. W jakim kierunku więc w przyszłości podąży medycyna, która nie leczy, a kształtuje i woła do nas z bilbordów? Skala przeprowadzanych operacji plastycznych sprawiła, że stały się one dla nas czymś powszechnym. Zderzamy się z nimi na ulicach, w mediach, często sami fundujemy sobie mały zabieg dla poprawy samopoczucia. Czasem pośmiejemy się w zaciszu domu z celebrytki nieumiejącej wyrazić emocji lub osoby chcącej za wszelką cenę wyglądać, jak swoja ulubiona lalka z dzieciństwa. Niezawarte są w tym większe emocje. Jest jednak jeden rodzaj operacji, który ciągle wzbudza wiele kontrowersji. Mowa o operacji zmiany płci. Jest to temat zasługujący na osobne traktowanie, ale konieczny w uwzględnieniu przy chirurgii kosmetycznej, bo związany z nią od samego początku. Zabieg przeprowadzany przy zaburzeniach tożsamości płciowej jest w konflikcie zarówno z religią (ingerencja w dzieło Boga, co ciekawe kościół katolicki nie ma nic przeciwko innym zabiegom chirurgii plastycznej), jak również środowiskami konserwatywnymi, czy moralnością samego lekarza. Trudne w ocenie wydaje się być, jaki rzeczywisty charakter ma dana operacja, bo czy wyzbycie się powłoki, w której czuliśmy się obco nie ma wymiaru terapeutycznego? Operacje plastyczne to bardzo indywidualna sprawa, każdy ma z pewnością mniej lub bardziej ugruntowaną opinię na ten temat. Moim celem nie było wyrażanie dezaprobaty wobec takich zabiegów, ale wskazanie na problematykę i etyczne dylematy z nią związane. Pytania zawarte pozostawiam otwartymi, ze względu na możliwość odpowiedzi w zgodzie z własnymi zasadami. Podsumowując, najistotniejsze w omawianej tematyce jest, aby odpowiedzieć we własnym zakresie: jak się czuję z samym sobą i co jest dla mnie najważniejsze?. Dla każdego coś innego, a wolność daje nam prawo do zmian. Warto jednak pamiętać, że każda wolność ma swoją granicę. Piśmiennictwo: Szewczyk K.: Bioetyka. Medycyna na granicach życia. PWN, Warszawa Portal internetowy artykuł Medycyna luksusowa - ocena etyczna nieterapeutycznych usług medycznych, dr Andrzej Muszala. Portal internetowy artykuł Etyka i estetyka - reklama w chirurgii plastycznej. Portal internetowy artykuł Etyka chirurgii plastycznej, dr Richard J. Popuard. Praca została napisana w ramach formuły samokształcenia w przedmiocie Filozofia i etyka zawodu pielęgniarki pod kierunkiem dr n. med. Elżbiety Garwackiej-Czachor.

21 REHABILITACJA 21 AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA USPRAWNIANIE PACJENTÓW Z ZABURZENIAMI FUNKCJI POZNAWCZYCH. dr Aneta Demidaś Akademia Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Wydział Fizjoterapii, Katedra Fizjoterapii Zakład Fizykoterapii W ostatnich dziesięcioleciach obserwujemy w krajach wysokorozwiniętych starzenie się społeczeństwa. Wzrasta liczba osób starszych, a tym samym potrzeba zapewnienia im właściwej opieki zdrowotnej, utrzymania, czy podniesienia jakości życia znaczącej procentowo populacji. Wraz z wiekiem zwykle pojawiają się problemy ze zdrowiem, zarówno natury fizycznej, jak i psychicznej. W starzejących się społeczeństwach, coraz większy odsetek stanowią osoby w różnym stopniu otępiałe. Szacuje się, że w Polsce na zespoły otępienne cierpi ponad 400 tysięcy osób [1]. Otępienie jest postępującym procesem utraty funkcji poznawczych takich jak orientacja w czasie i przestrzeni, funkcje językowe, zdolność uczenia się, funkcje wykonawcze, pamięć, analiza wzrokowo -przestrzenna, rozumienie i ocena sytuacji. Przyczyną otępienia osób w podeszłym wieku jest najczęściej choroba Alzheimera, ale również otępienie o podłożu naczyniowym, jak też rzadziej spotykane zespoły otępienne. W chorobie Alzheimera w zależności od etiologii i czasu trwania procesu degeneracyjnego poszczególne funkcje poznawcze mogą być zaburzone w różnym stopniu. W miarę upływu czasu degradacji ulega większość procesów intelektualnych doprowadzając do całkowitej utraty zdolności samodzielnego funkcjonowania. Najczęściej obserwowane zaburzenia to: splątanie, pobudzenie, bezcelowa aktywność ruchowa, wędrowanie, zaburzenia neurowegetatywne dotyczące snu, rytmu dobowego, zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów, nietrzymanie moczu i kału. Dodatkowo obserwuje się labilność emocjonalną, lęk, depresję, agresję, urojenia i omamy.[4]. Zbadano, że zaburzenia poznawcze są istotnym czynnikiem ryzyka upadku i braku utrzymania prawidłowej równowagi ciała [2,3]. Upadki i ich konsekwencje stanowią częsty problem ludzi starszych. Zwykle uważane są za czynnik ryzyka złamań, natomiast pomijany jest ich wpływ na ogólny stan zdrowia. Mogą być jedną z głównych przyczyn niepełnosprawności, inwalidztwa i śmiertelności starszych osób. Szacuje się, że stanowią one szóstą w kolejności przyczynę zgonów w wieku powyżej 65 lat i piątą w wieku powyżej 75 lat [5,6]. Ponad 60% upadków ma miejsce w domu, a ich powodem są poślizgnięcia lub potknięcia, 10% omdlenia i zawroty, a 30% jest skutkiem zaburzeń równowagi [7]. W wyniku powtarzających się upadków dochodzi do tzw. zespołu poupadkowego, który prowadzi do spadku aktywności ruchowej, stanów lękowych spowodowanych obawą przed kolejnym upadkiem, a nawet depresji. W konsekwencji dochodzi do utraty samodzielności, ograniczenia funkcji domowych i społecznych i wreszcie, uzależnienia od osób trzecich. Koszty związane z leczeniem skutków upadków są ogromne i stanowią duże obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej. Prewencja upadków u ludzi starszych należy do jednych z trudniejszych obszarów medycyny. Głównym powodem są zmiany towarzyszące procesom starzenia. Są to głównie ubytki motoryczne i psychomotoryczne, jak spadek siły mięśniowej, spowolnienie czasu reakcji, pogorszenie zdolności koordynacyjnych. Zwraca się również uwagę na związek między zaburzeniami poznawczymi, cognitive impairment, a ryzykiem wystąpienia upadku [8]. Osoby z deficytem poznawczym w zależności od przedziału wiekowego stanowią od 10% do 40% populacji ludzi starszych. Podejmowane badania z użyciem stabilografii, jako metody oceniającej obiektywnie stabilność układu równowagi wykazywały istotne związki między podatnością osób starszych na upadki a właściwościami sygnału przemieszczenia punktu przyłożenia wypadkowej sił reakcji podłoża podczas stania na platformie sił [9]. Jednak pomimo dowodów na istnienie związku między zaburzeniami poznawczymi a ryzykiem wystąpienia upadku, nadal nasza wiedza na ten temat jest niewystarczająca. W prewencji upadków ludzi starszych niezwykle ważną rolę odgrywa aktywność fizyczna oraz podnoszenie świadomości dotyczącej potencjalnych zagrożeń. Formy aktywności podejmowane przez osoby starsze są bardzo zróżnicowane: od zajęć rekreacyjnych uprawianych we własnym zakresie, po zorganizowane zajęcia prowadzone przez specjalistów. Uwarunkowane jest to najczęściej dostępnością zorganizowanych zajęć w miejscu zamieszkania. Rodzaj podejmowanej aktywności ma wpływ na stan zdrowia oraz zaangażowanie osoby ćwiczącej. Przy doborze ćwiczeń dla osób starszych trzeba zwrócić uwagę, aby odgrywały one kluczową rolę w stabilności posturalnej. Składa się na nią siła mięśniowa, sprawność motoryczna, propriorecepcja, koordynacja ruchowa oraz równowaga [10]. Wymienione elementy są niezbędne w strategii zapobiegania upadkom. Badania Costello i Edelstein wykazały, że ćwiczenia stosowane jako jedyny środek leczniczy znacząco zmniejszają liczbę upadków [11]. Zalecane są ćwiczenia wzmacniające siłę mięśniową w połączeniu z ćwiczeniami równoważnymi lub treningiem wpływającym na wytrzymałość. Drużbicki i wsp. wykazali, że osoby, które brały udział w zajęciach ruchowych osiągały lepsze wyniki w zakresie równowagi w porównaniu z grupa kontrolną, niećwiczącą [12]. Badania Żaka wykazały związek między ćwiczeniami równowagi, a częstością występowania upadków [13]. Wnuk wraz z zespołem zauważył, że trening chodu do tyłu na bieżni ruchomej w istotny sposób wpływa na poprawę sprawności fizycznej osób starszych [14]. Za bardzo dobrą formę ćwiczeń usprawniających układ równowagi uważa się również Tai Chi. Meta-analiza przeprowadzona w latach w Holandii na 2203 badanych powyżej 50 roku życia wykazała, że ćwiczenia Tai-Chi istotnie wpływają na prewencję upadku, zmniejszenie strachu przed upadkiem oraz zwiększenie równowagi badanych osób [15]. Bardzo korzystny wpływ na stabilność

22 22 PIELĘGNIARSTWO posturalną, ze względu na właściwości środowiska, ma pływanie rekreacyjne oraz ćwiczenia w wodzie [16]. Zupełnie odmiennie ma się sprawa z ludźmi starszymi, zagrożonymi częstymi upadkami, a chorymi na chorobę Alzheimera, czy cierpiącymi na zespoły otępienne. Ze względu na zdecydowanie utrudniony mentalny kontakt z tymi chorymi zauważalny jest często, niestety, wręcz negatywny stosunek personelu medycznego, zniecierpliwienie, niechęć do prowadzenia różnych form terapii. Z badań Beloosesky i wsp. oraz Horgana wynika, że w przypadku pacjentów z zaawansowanym otępieniem obserwuje się gorsze rezultaty usprawniania w porównaniu z osobami bez zaburzeń poznawczych [17, 18]. Z tego względu wydaje się niezwykle konieczne opracowanie systemu szkoleń, który przybliżyłby pielęgniarkom, fizjoterapeutom zagadnienia zaburzeń poznawczych i emocjonalnych wieku podeszłego, związanych deficytów i możliwości usprawniania. Badania wykazały, że praca w geriatrycznych oddziałach rehabilitacyjnych może być dla personelu medycznego bardzo trudna. Niekiedy towarzyszą jej negatywne emocje takie jak zniecierpliwienie, irytacja, niechęć. W grupie pacjentów budzących negatywne emocje przeważają osoby z poważnymi deficytami funkcji poznawczych lub z głęboką depresją [19]. Standardem postępowania w geriatrycznych oddziałach rehabilitacyjnych powinno być wykonanie przesiewowych testów wykrywających zaburzenia nastroju oraz deficyty funkcji poznawczych. Testy te wskażą pacjentów wymagających wyjątkowej opieki, szczególnie narażonych na niepowodzenie procesu fizjoterapii, wymagających odmiennych programów rehabilitacyjnych, a także dodatkowego wsparcia i motywacji [19]. W jaki sposób powinno być prowadzone usprawnianie osoby otępiałej. Jako pierwsza powinna nastąpić ocena stanu funkcjonalnego pacjenta. W tym celu służy często skala Bartel Index (BI). Jest ona powszechnie stosowanym narzędziem określającym sprawność pacjentów w zakresie wykonywania podstawowych czynności, jak mycie, ubieranie, samodzielne korzystanie z toalety, spożywanie posiłków, chodzenie, itp. [20]. Następnie należy pamiętać, że podstawową kwestią pracy z osobą otępiałą jest szczególna dbałość o jej bezpieczeństwo. Deficyty poznawcze utrudniają prawidłową ocenę sytuacji i są przyczyną podejmowania nieracjonalnych decyzji. Każde pozostawienie pacjenta bez opieki podczas zabiegów usprawniających może doprowadzić do nieszczęśliwego wypadku. Dodatkowe zagrożenia sprawiają obserwowane zaburzenia równowagi i problemy koordynacyjne. Z uwagi na zaburzenia pamięci krótkoterminowej zawsze na początku wizyty należy przypomnieć pacjentowi, jakie czynności będą wykonywane, aby nie był zaskoczony i nie czuł się zagrożony. Trzeba pamiętać, że pobudzenie i labilność emocjonalna są częstymi objawami towarzyszącymi otępieniu i należy minimalizować ryzyko ich wystąpienia. Proponując ćwiczenia lepiej je pokazać, zamiast tłumaczyć słownie. Mogą pojawić się problemy w wykonywaniu ćwiczeń izometrycznych, ponieważ nie widać ruchu, który należy wykonać. Najlepiej zaczynać od ćwiczeń mało skomplikowanych koordynacyjnie. Zestaw ćwiczeń powinien być opracowany w taki sposób, aby dać seniorowi szansę na ich poprawne wykonanie, a co za tym idzie radość i zadowolenie z poprawnie wykonanego zadania. Warto podczas kolejnych sesji utrwalać ten sam zestaw ćwiczeń, stopniowo go urozmaicając. Z uwagi na objawy spowolnienia psychoruchowego dobrze jest narzucić energiczny rytm ćwiczeń [21] Ćwiczenia na poprawienie koordynacji i równowagi dla osób mogących chodzić 1. Pacjent przyjmuje pozycję wyjściową a) wyciąga prawie ramię do przodu i przenosi ciężar ciała w kierunku prawej ręki, następnie liczy do pięciu i powraca do pozycji wyjściowej; b) pacjent wysuwa prawą nogę do tyłu, przenosi ciężar ciała w stronę wysuniętej nogi; liczy do pięciu i powraca do pozycji wyjściowej; c) pacjent wyciąga lewe ramię do przodu, a następnie przenosi ciężar ciała w kierunku lewej ręki. Liczy do pięciu i wraca do pozycji wyjściowej; d) pacjent wyciąga lewą nogę do tyłu, a następnie przenosi ciężar ciała w kierunku wysuniętej nogi. Liczy do pięciu i powraca do pozycji wyjściowej. Jeżeli możesz bez trudności wykonać ćwiczenia powyżej: a) poproś pacjenta, by wyciągnął prawą rękę do przodu, a lewą nogę wysunął do tyłu dla lepszego utrzymania równowagi. Następnie policz do pięciu i poproś pacjenta, by powróciła do pozycji wyjściowej; b) poproś pacjenta, by wyciągną lewą rękę do przodu, a prawą nogę do tyłu. Liczymy do pięciu i następuje powrót do pozycji wyjściowej. 2. Pacjent przyjmuje pozycję klęczącą, ramiona luźno wzdłuż tułowia, następnie w pozycji klęczącej podnosi zgiętą w stawie kolanowym prawą nogę, wstaje używając ramion do podtrzymania równowagi. Dalej powraca do pozycji wyjściowej, do klęku, zaczynając od prawej nogi. Powtarza cykl, zaczynając od lewej nogi. Tak pęć razy na każdą ze stron. 3. Pacjent stoi przy krześle, ręce spoczywają na oparciu krzesła: a) podnosi prawą nogę i stopę na wysokość około 7 cm i próbuje utrzymać równowagę stojąc na lewej nodze. Informujemy pacjenta, że małe zachwiania równowagi są naturalne. Prosimy pacjenta, aby w tej pozycji wytrzymał licząc do dziesięciu. Następnie prosimy pacjenta o zmianę nogi i o powtórzenie ćwiczenia z uniesioną lewą nogą. b) pacjent naprzemiennie unosi się na palcach i piętach, ręce na oparciu krzesła. Powtarza ćwiczenie dziesięć razy. 4. Pacjent stoi ze stopami oddalonymi około 60 cm od siebie w pozycji jedna stopa za drugą. Prosimy pacjenta, by przeniósł lewą stopę na środek tej odległości, a następnie o dostawienie do niej prawej stopy. Powtarza ćwiczenie pięć razy i zmienia ustawienie nóg. 5. Prosimy pacjenta by spróbowała chodzić w linii prostej do przodu i do tyłu. Ćwiczenia na poprawienie koordynacji

23 PIELĘGNIARSTWO 23 i równowagi dla osób nie mogących chodzić, do wykonywania w pozycji siedzącej 1. Pacjent siedzi na krześle bez podparcia dla pleców, próbuje utrzymać równowagę z rękami opartymi na kolanach (1a), jeżeli unosi jedną nogę, prawą (1b), następnie drugą, lewą (1c). Prosimy o powtórzenie ćwiczenia 10 razy. 2. Ramiona z boku tułowia zgięte pod kątem 90 stopni. Prosimy pacjenta, by odwrócił prawą rękę częścią dłoniową do góry (2a), a lewą częścią dłoniową w dół (2b). Pacjent ćwiczy zmieniając położenie obu rąk tak, aby zawsze miały pozycje przeciwne. Prosimy o szybkie powtórzenia. 3. Pacjent rozpoczyna ćwiczenia z rękami ułożonymi na środku klatki piersiowej (3a). Wyciąga jedną rękę do przodu, a drugą do tyłu (3b), następnie powraca do pozycji wyjściowej, zmieniając ułożenie rąk, raz część dłoniowa ręki do góry, raz do dołu (3c). Powtarza ćwiczenie pięć razy. Bardzo ważną rolę, szczególnie w przypadku niespokojnych pacjentów, pełni masaż. Jest doskonałym narzędziem do nawiązania dobrego kontaktu z podopiecznym, zredukowania napięcia, wyciszenia pobudzonej osoby, budowy wzajemnego zaufania [22] Biorąc pod uwagę fakt, że ze względu na postępujący proces otępienny pacjent z całą pewnością będzie potrzebował osób trzecich do opieki, należy odpowiednio sformułować cele fizjoterapii [21]. W porozumieniu z lekarzem i opiekunami należy ustalić, jaki zakres sprawności jest pacjentowi najbardziej potrzebny. Bez względu na stopień zaawansowania choroby bardzo ważny jest spokój i przyjazna atmosfera terapii oraz pochwała i uśmiech za dobrze wykonane zadanie. Konkludując. W Polsce stacjonarną opiekę długoterminową nad przewlekle chorymi świadczą przede wszystkim zakłady opiekuńczo -lecznicze (ZOL), zakłady opiekuńczo-pielęgnacyjne (ZOP) oraz domy pomocy społecznej (DPS). Zakłady opiekuńczo-lecznicze zajmują się pacjentami niewymagającymi hospitalizacji na ostrym oddziale szpitalnym, natomiast niezdolnymi do samodzielnej egzystencji z powodu wysokiego stopnia niepełnosprawności. Celem takiego pobytu jest poprawa stanu zdrowia i sprawności fizycznej na tyle, aby pacjent mógł samodzielnie lub z pomocą rodziny funkcjonować. Pobyt w ZOL nie powinien przekraczać 6 miesięcy. W rzeczywistości jedynie 55,5% seniorów opuszcza zakład przed 6 miesiącami, pozostałe 18,5% przebywa 6-12 miesięcy, 19,5% miesiące, a 6,5% przebywa w ZOL nawet powyżej 2 lat [23]. Z powodu ograniczeń budżetowych nie będzie możliwe w najbliższych latach radykalne zwiększenie liczby łóżek opieki długoterminowej, tak, aby w odpowiednim stopniu zaspokajały istniejące potrzeby. Dlatego konieczne wydaje się dokładne rozpoznanie sytuacji w zakładach opiekuńczo-leczniczych. Wyłonienie seniorów w początkowym okresie hospitalizacji obarczonych wysokim ryzykiem niepowodzenia fizjoterapii, pozwoli otoczyć te osoby szczególną opieką. Dobrać takie metody rehabilitacji, by jak najmocniej zintensyfikować proces usprawniania. Skutkiem tych działań może być skrócenie pobytu pacjentów w placówce, co jednocześnie zwiększy szansę innych osób na szybsze przyjęcie na oddział rehabilitacyjny, a co z tego wynika pomyślny przebieg procesu leczenia i usprawniania. Przypisy: [1] Jak radzić sobie z chorobą Alzheimera. Poradnik dla opiekunów. Polskie Stowarzyszenie Pomocy Osobom z Chorobą Alzheimera. Warszawa [2] Alexander N.B. Postural control in older adults. J. Am. Geriatr. Soc., 1994, 421, [3] Evans J. G. Drugs and falls in later life. Lancet, 2003; 361, 9356, [4] Kose N., Cuvalci S., Ekici G., Otmabn A. S., Karakaya M. G. The risk Factors of fall and their correlation with balance, depression, cognitive impairment and mobility skills in elderly nursing home residents. Saudi Medical Journal, 2005; 26, 6, [5] Rubenstein L. Z. Falls in older people: epidemiology, risk factors and strategies for prevention. Age Ageing, 2006; 35, [6] WHO. Global Report on Falls Prevention. Epidemiology of Falls. Ageing and Life Course project. Family and Community Health, [7] Czerwiński E., Białoszewski D., Borowy P., Kumorek A., Białoszewski A. Epidemiologia, znaczenie kliniczne oraz koszty i profilaktyka upadków u osób starszych. Ortop. Traumatol. Rehabil., 2008; 10, [8] Hauer K. i wsp. Cognitive impairment decreases postural control during dual task in geriatric patients with a history of severe falls. J. Am Geriatr Soc. 2003; 51, [9] Kuczyński M., Ostrowska B. Understanding falls in Osteoporosis: the viscoelastic modeling perspective. Gait Posture. 2006; 23(1): [10] Czerwinski E., Borowy p., Jasiak-Tyrkalska B. Współczesne zasady zapobiegania upadkom z wykorzystaniem rehabilitacji. Ortop. Traumatol. Rehabil. 2006; 4: [11] Costello E., Edelstein J.E. Aktualne dane na temat zapobiegania upadkom w środowisku życia osób starszych-przegląd jednoczynnikowych i wieloczynnikowych programów interwencyjnych. Rebab. Med. 2009; 13: [12] Drużbicki M, Wrzosek K., Przysada G., Sapała R., Wolan-Nieroda A. Ocena równowagi i chodu osób starszych uczestniczących w zjęciach w ramach Uniwersytetu Trzeciego Wieku w Polsce. Young Sport Science of Ukraine. 2010; 4: [13] ŻakM. Rehabilitacja osób po 80.roku życia z zaburzeniami czynności życia codziennego. Gerontol Pol. 2005; 13: [14] Wnuk B., Walusiak M, Dumała J., Kadyjewska M., Żak E. Wpływ fizjoterapii rozszerzonej o różne formy treningu chodu na bieżni ruchomej na sprawność funkcjonalną osób starszych zagrożonych upadkiem. Fizjoterapia. 2010; 18: 3-9. [15] Inge H.J. Logghe, Arianne P. Verhagen, Arno C.H.J. Rademaker, Sita M.A. Bierma-Zeinstra, Erik van Rossum, Marjan J. Faber, Bart W. Koes The effects of Tai Chi on fall prevention, fear of falling and balance in older people: A meta-analysis. Preventive Medicine. 2010; (51), [16] Waters D, Hale L. Do aqua-aerobics improve gait and balance in older people? A pilot study... including commentary by Scalone B. International Journal of Therapy and Rehabilitation. 2007; 14: [17] Beloosesky Y. Grinbalt J. Epelboym B., Weiss A., Grosman B., Hendel D. Functional gain oh hip fracture patients in different cognitive and functional groups. Clinical Rehabilitation. 2002; 16: [18] Horgan NF, Cunningham CJ. Impact of cognitive impairment on hip fracture outcome in older people. International Journal of Therapy and Rehabilitation. 2003: 10 (5): [19] Szczepańska-Gieraga J., Kowalska J., Greń G., Kożniewski M. Stosunek fizjoterapeutów do pacjentów w podeszłym wieku z zaburzeniami mentalnymi i behawioralnymi. Fizjoterapia Polska. 2006; 3(4); Vol. 6, [20] Szczepańska-Gieracha J., Kowalska J., Rymaszewska J. Skuteczność fizjoterapii w przypadku osób starszych usprawnianych w warunkach zakładu opiekuńczo-leczniczego-badanie pilotażowe. Gerontologia Polska. 2010; 18, 1: 1-6. [21] Szczepańska J. Problem zaburzeń poznawczych w prowadzeniu i programowaniu fizjoterapii osób w podeszłym wieku. Fizjoterapia. 2004;15, 1: [22] Nelson D. The power of human touch in Alzheimer s care. Massage Therapy Journal. 2004; 43, 3: [23] Bańkowski K., Klich-Rączka A. Ciężka niesprawność czynnościowa osób starszych wyzwaniem dla opieki długoterminowej. Gerontologia Polska 2007; 15:

24 24 ETYKA ZACZEPEK ETYCZNY O UFNOŚCI I ZAUFANIU dr hab. Jarosław Barański etyk, filozof, kierownik Zakładu Humanistycznych Nauk Lekarskich Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu W zaufaniu pokładamy ufność w kimś ze względu na jego charakter. Czynimy to wtedy, gdy powierzamy swoje troski. Ufamy zatem także wtedy, gdy wierzymy w to, że zadba o nasze dobro. Aby to uczynić, musi on mieć zdolności i umiejętności, a wtedy zawierzamy mu ze względu na nie i dzięki temu budujemy nadzieję, że dobro nasze zostanie ochronione. Stąd zaufanie antycypuje przyszłość, to znaczy, że inny człowiek, któremu ufamy, jest dla nas drogą prowadzącą ku przyszłości; że wprost jest nie tylko przewodnikiem ku niej, ale nade wszystko gwarantem naszej w niej obecności. Kazimierz Brodziński pisał o ufności następująco: Ufamy gdy siebie lub kogoś sądzimy zdolnym do wykonania obchodzącego nas zamiaru, dowierzamy sobie lub czemukolwiek, gdy nie upatrujemy złych zamiarów i skutków. Ufać jest rzeczą serca, dowierzać, rozumu ( ) ufam woźnicy, że jest przytomny i wprawny, dowierzam koniowi, chociaż ma swoje narowy. Ufamy przyjacielowi, bo spodziewamy się po nim wszystkiego tego, co dobre dla nas. Pielęgniarce bądź położnej ufa pacjent, gdy pokłada w ich postawach i działaniach nadzieję na właściwą opiekę medyczną; dowierza się zaś im, jeśli jest pewny ich kompetencji, przekonany o ich niezbędnych umiejętnościach. Pacjent zatem ufając w charakter pielęgniarki i położnej uznaje je za osoby godne zaufania, czyli za życzliwe, wiarygodne, szczere, prawdomówne, uczciwe, posiadające zatem takie przymioty moralne, dzięki którym pielęgniarka i położna właściwie postąpią, w tym również: nie oszukają, nie poniżą, nie skrzywdzą. Edmund Pellegrino i David Thomasma nazywają tych, którzy naruszają zaufanie, niezwykle dosadnie renegatami i pariasami. Są to bowiem ci, którzy wykorzystują czyjeś zaufanie w złym, szkodliwym celu. Bo zaufanie się wspiera, odpowiada nim samym. Rosamond Rhodes zaś twierdzi, że Zaufanie leży u podstaw medycyny. Według Jana Hartmana natomiast jest alfą i omegą życia medycznego, a także pierwszym i ostatnim słowem bioetyki. Jednakże, zauważa Robert Veatch, Zaufanie jest słowem dwuznacznym w etyce medycznej, odnosi się bowiem tak do relacji między personelem medycznym a pacjentami, jak i do wzajemnych relacji między lekarzami bądź między pielęgniarkami. Może więc zaufanie, szczególnie w paternalistycznej postawie pielęgniarki bądź położnej, być wykorzystane do tego, aby wykazać się lojalnością wobec innej pielęgniarki albo wobec lekarza po to, aby ukryć przed pacjentem niestaranność, a nawet błąd medyczny. Dlatego zaufanie pacjenta musi być odwzajemnione, aby wykluczyć takie niegodziwe postępowanie. Gdy naruszymy jednak czyjeś zaufanie, wyrządzimy w ten sposób komuś krzywdę, dlatego, że zawiedliśmy wtedy, gdy oczekiwano od nas pomocy, troski czy wsparcia. Wówczas pojawia się to uczucie rozczarowania i kroczące za nim poczucie bezradności czy osamotnienia. Wszystko to dzieje się w naszych emocjach i za ich sprawą, dlatego zaufania nie da się zastąpić kontraktem ani marketingową kalkulacją. Można je jednak w medycynie osłabiać, marginalizować poprzez

25 ETYKA/PRAWO PRACY 25 zły przykład, wadliwą organizację pracy czy płytką dydaktykę. To pierwszy i wystarczający krok ku niezrozumieniu nie tylko chorego, ale i każdego innego przecież człowieka. Powierzamy przedstawicielom medycyny nie tylko własne zdrowie, powierzamy po prostu siebie, także i zdrowie swoich bliskich, własnego dziecka, aby było chronione przed chorobą, bólem, niesprawnością. Jest to autentyczny gest troski o siebie, który wymaga autentycznej odpowiedzi ze strony pielęgniarki i położnej. Wypracowanie tej autentycznej relacji nie jest dziś łatwe, ponieważ coraz głębsza jest specjalizacja, a to powoduje, że coraz częściej stajemy się niekompetentni i coraz częściej musimy ufać innym. Im częściej jednak ufamy innym, tym więcej w nas podejrzliwości, tym bardziej więc stajemy się nieufni. Im większa nasza nieufność, tym większe pragnienie kontroli. Zawierzamy więc innym, że nas nie skrzywdzą (to kwestia kontroli) oraz że nie uczynią tego, ponieważ mają dobry charakter (to kwestia ufności). Nazbyt często zaufanie ma charakter jednostronny, czyli w postaci swoistego wymagania adresowanego do pacjenta, aby zaufał personelowi medycznemu. Aby pacjent mógł zaufać, pielęgniarka i położna muszą być zdolne do zaufania: odpowiedzieć na to oczekiwanie chorego troskliwą opieką i poufnością, postawami i działaniami potwierdzającymi ufność w nich pokładaną. Bez tej wzajemności zaufanie budzi pewne podejrzenia, bo może w owej jednostronności przerodzić się w chęć podporządkowania pacjenta, którego każdą wątpliwość uzna się za przejaw nieufności. A jak możemy potwierdzić zaufanie, jeśli nie wtedy właśnie, gdy czyjeś wątpliwości rozwiewamy? Zaufanie pacjenta jest koniecznym warunkiem współpracy z pielęgniarką i położną. Niszczy zaufanie zawsze bagatelizowanie trosk i dolegliwości pacjenta, buduje zaś zrozumienie i konsekwencja w deklarowaniu gotowości do zadbania o jego dobro. Bywają nadto pacjenci nieufni, czyli tacy, którzy chcieliby zaufać, ale nie potrafią, najczęściej z powodu złych doświadczeń życiowych, często za sprawą niepoprawnych relacji z przedstawicielami medycyny bądź w głębokim poczuciu krzywdy. Wypracowanie zaufania u tych pacjentów wymaga cierpliwości i wyrozumiałości, z tym nadto towarzyszącym przekonaniem, że pielęgniarka lub położna może być tą osobą, dzięki której u pacjenta powróci ufność w ludzi. CZAS PRACY PRACOWNIKA NIEPEŁNOSPRAWNEGO WYKONUJĄCEGO ZAWÓD MEDYCZNY ZATRUDNIONEGO W PODMIOCIE LECZNICZYM mgr Ewa Stasiak Radca Prawny Wrocław, dnia r. Normy czasu pracy pracowników podmiotów leczniczych regulują przepisy szczególne, tj. ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz. U. z 2015 r. poz. 618). Stanowi ona lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu pracy, zatem w sprawach w niej uregulowanych Kodeks nie znajduje zastosowania. Pielęgniarkę, położną zatrudnioną w podmiocie objętym przywołana wyżej ustawa o działalności leczniczej, ustawą obowiązują, co do zasady, normy wynoszące 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jednakże, jeżeli jest osobą niepełnosprawną, podlega pod regulacje ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. nr 127, poz. 721 z późn. zm.). Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o rehabilitacji czas pracy osoby niepełnosprawnej zaliczonej do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Powołany przepis nie wyodrębnia grup zawodowych, a zatem należy uznać, że obejmuje wszystkie osoby niepełnosprawne w stopniu znacznym lub umiarkowanym zatrudnione w ramach stosunku pracy. Normy te obowiązują począwszy od dnia przedstawienia pracodawcy orzeczenia potwierdzającego ww. niepełnosprawność. Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Ustawa o rehabilitacji to regulacja szczególna w stosunku do innych dotyczących zatrudnienia, a zawarte w niej uprawnienia mają charakter nadrzędny i to nie tylko w zakresie czasu pracy niepełnosprawnych, ale także innych przywilejów, które im przysługują. Zgodnie z nią czas pracy pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności nie może przekraczać siedmiu godzin na dobę. Przepis jest jasny. Mówi o siedmiogodzinnym limicie, nie wspominając jednocześnie o konieczności zastosowania jakiejkolwiek kalkulacji proporcjonalnej. Siedem godzin to maksymalny limit pracy w ciągu dnia dla każdego pracownika o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Rodzaj wykonywanego zawodu jest bez znaczenia, albowiem wskazane normy są takie same dla wszystkich pracowników o umiarkowanym i znacznym stopniu niepełnosprawności, bez względu na rodzaj wykonywanej przez nich pracy Zatem pielęgniarka, położna o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności może pracować maksymalnie siedem godzin na dobę. Nie ma znaczenia, że ustawowa, dobowa norma czasu pracy dla tej grupy zawodowej wynosi 7 godzin i 35 minut. Ustawa o rehabilitacji nie pozostawia wątpliwości. Nie stanowi, że przy umiarkowanym stopniu niepełnosprawności dobowy czas pracy trzeba skrócić o godzinę. Od razu wskazuje maksymalną granicę czasową, co oznacza, że przeliczanie jest zbędne. Przepis ustawy, który mówi o siedmiogodzinnym dniu pracy, jest wyjątkiem, którego nie należy interpretować rozszerzająco. Podsumowując: Pracowników niepełnosprawnych (w stopniu umiarkowanym i znacznym) wykonujących zawód medyczny, w tym pielęgniarki i położne, zatrudnionych w podmiocie leczniczym, obowiązują normy właściwe dla osób niepełnosprawnych, chyba że lekarz medycyny pracy, a w razie jego braku lekarz sprawujący nad nim opiekę wyrazi zgodę na pracę w normach obowiązujących tzw. biały personel podmiotu leczniczego. Gdyby więc pielęgniarka wystąpiła z wnioskiem o niestosowanie wobec niej art. 15 ustawy o rehabilitacji, a lekarz przychylił się do niego, to byłaby objęta normami właściwymi dla pracowników podmiotu leczniczego, jako szczególnymi, czyli 7 godzin 35 minut na dobę i przeciętnie 37 godzin 55 minut na tydzień w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jeżeli natomiast z takim wnioskiem nie wystąpi, jej czas pracy to 7 godzin dziennie i 35 godzin tygodniowo.

26 26 OGŁOSZENIA Szanowni Państwo Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego zwraca się z uprzejmą prośbą o wsparcie działalności statutowej naszego Towarzystwa. Jesteśmy Towarzystwem naukowym nasza działalność ma na celu propagowanie dziedzictwa zawodu pielęgniarskiego. Realizacja zadań statutowych wymaga nakładów finansowych. Sam zdecyduj co zrobisz z 1% swojego podatku Wystarczy wypełnić standardowy formularz rocznego zeznania podatkowego (PIT), którego używasz każdego roku, a w nim rubrykę Wniosek o przekazanie 1% podatku należnego na rzecz Organizacji Pożytku Publicznego. Są to trzy pola, w które wpisujesz: pełną nazwę: Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie nasz numer wpisu do KRS: obliczoną równowartość 1% podatku należnego PKO BP S.A. XV O/Warszawa, nr: Serdecznie dziękujemy za wsparcie i życzliwość dla środowiska pielęgniarskiego. Zarząd Główny Polskiego Towarzystwa Pielęgniarskiego Prorektor ds. Rozwoju Wyższej Szkoły Medycznej w Legnicy, ul. Powstańców Śląskich 3, poszukuje do pracy: 1. Doktora nauk medycznych lub doktora nauk o zdrowiu (dwie osoby) na stanowiska: PROREKTOR, PRODZIEKAN WYDZIAŁU PIELĘGNIARSTWA; Kandydatom na ww. stanowiska gwarantujemy mieszkania. 2. Magistra pielęgniarstwa (2 osoby) na stanowiska: Specjalista ds. praktyk zawodowych. Osoby zainteresowane prosimy o składanie ofert zawierających życiorys/kwestionariusz osobowy na adres kadry@wsmlegnica.pl; telefon kontaktowy 76/

27 PAMIĘĆ I SERCE... Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze... Nie umiera ten, kto trwa w sercach i pamięci naszej Alicji Plaseckiej Z głębokim żalem i smutkiem w dniu 3 stycznia 2018 roku pożegnaliśmy naszą koleżankę wyrazy współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY składają koleżanki i koledzy z Oddziału Neurologii Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu 27 Ewę Olszewską Wyrazy szczerego współczucia Rodzinie i bliskim składają: Zespół pielęgniarski i współpracownicy Oddziału Rehabilitacyjnego w Złotoryi.,,Ludzie, których kochamy zostają na zawsze, bo zostawili ślady w naszych sercach Naszej koleżance Danusi Kubaczyńskiej wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci MAMY STANISŁAWY składają koleżanki pielęgniarki i położne z Zespołu Opieki Zdrowotnej w Oławie. To bowiem, co widzialne, przemija to zaś, co niewidzialne, trwa wiecznie 2 Kor 4, 18 Ewie Młynarczyk wyrazy serdecznego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci OJCA składają koleżanki i koledzy z Działu Bloków Operacyjnych Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu Można odejść na zawsze, by stale być blisko. Ks. Jan Twardowski Wyrazy głębokiego współczucia oraz szczere słowa wsparcia i otuchy dla Jest coś, co śmierci się opiera, to pamięć, ona nie umiera w trudnych chwilach po stracie OJCA I TEŚCIA Z ogromnym żalem chcemy pożegnać naszego wieloletniego współpracownika składają: Przewodnicząca wraz z członkami Dolnośląskiej Okręgowej Rady Pielęgniarek i Położnych we Wrocławiu oraz pracownicy biura Izby Rysiu, na zawsze pozostaniesz w naszej pamięci... Wyrazy współczucia dla Dzieci oraz Rodziny składają: Pielęgniarka Oddziałowa,Ordynator oraz Koleżanki i Koledzy z Kliniki Chirurgii Szczękowo - Twarzowej. Nie umiera ten, kto trwa w sercach i pamięci naszej... Bliscy, których kochamy zostają w pamięci na zawsze... Katarzyny i Włodziwoja Sawickich Naszej Koleżance Małgorzacie Tanaś wyrazy szczerego współczucia z powodu śmierci TATY składa Pielęgniarka Naczelna, Pielęgniarka Oddziałowa, koleżanki i kolega oddziału Anestezjologii i Intensywnej Terapii MCM w Miliczu. Rysia Bielskiego Naszej koleżance Bożenie Bijak wyrazy szczerego współczucia i słowa otuchy z powodu śmierci MAMY skład zespół Pielęgniarek Oddziału Onkologii USK we Wrocławiu.

28