Akademia Pomorska w Słupsku AKADEMICKIE LABORATORIUM CZYSTEJ ENERGII

Transkrypt

1 Akademia Pomorska w Słupsku AKADEMICKIE LABORATORIUM CZYSTEJ ENERGII Praca wykonana przez : Bernadetę Rompa i Adama Kozłowskiego III SPS Ochrona środowiska 1

2 SPIS TREŚCI: 1. WSTĘP WARUNKI NASŁONECZNIENIA W POLSCE WYNIKI I METODY CHARAKTERYSTYKA NASŁONECZNIENIA W POLSCE Zima Wiosna Lato Jesień PORÓWNANIE MIAST POLSKI POD WZGLĘDEM NASŁONECZNIENIA BIBLIOGRAFIA

3 1. WSTĘP Słońce jest gwiazdą centralną Układu Słonecznego, wokół której krąży Ziemia. Jest niewyczerpalnym źródłem energii, ilość energii docierająca w ciągu roku do powierzchni Ziemi jest wielokrotnie większa niż wszystkie zasoby energii odnawialnej i nieodnawialnej zgromadzone na Ziemi razem wzięte [6]. Słońce emituje energię o mocy 384,6 jottawatów (3, W), co odpowiada 9, megaton trotylu na sekundę. Energia ta jest równoważna masie 4,26 miliona ton. Ilość energii docierającej w ciągu roku do powierzchni Ziemi jest wielokrotnie większa niż cały zgromadzony na Ziemi potencjał energii odnawialnej i nieodnawialnej. Część promieniowania słonecznego ulega co prawda rozproszeniu w atmosferze lub też zostaje odbita. Część nie może dotrzeć do powierzchni Ziemi z powodu zbytniego zachmurzenia, niekorzystnego kąta padania promieni słonecznych, bądź zanieczyszczeń ocenia się, że ostatecznie do powierzchni kuli ziemskiej dociera tylko 39-45% promieniowania pozaatmosferycznego [6, 7]. Energia słoneczna jest powszechnie dostępnym, całkowicie czystym i najbardziej naturalnym z dostępnych źródeł energii. Najefektywniej może być wykorzystana lokalnie, zaspokajając zapotrzebowanie na energię elektryczną, ciepłą wodę i ciepło. Dużą zaletą jej użytkowania jest łatwa adaptacja, zwłaszcza do celów gospodarstwa domowego [8]. Obecnie energia słoneczna wykorzystywana jest w Polsce głównie jako źródło ciepła poprzez instalacje kolektorów słonecznych ogrzewających powietrze lub wodę. Moduły fotowoltaiczne zamieniające promieniowanie słoneczne na energię elektryczną wykorzystywane są w instalacjach małych mocy, zasilających głównie obiekty wolnostojące oddalone od sieci elektroenergetycznych, np. znaki drogowe, lampy oświetleniowe, urządzenia pomiarowe i monitorujące itp, jak również w zyskujących popularność komercyjnych instalacjach średniej i dużej mocy, oddających energię do publicznej sieci energetycznej [9]. Energetyka słoneczna to obecnie zarówno rozwiązania instalacyjne, jak i koncepcja architektoniczna budynku, jego ustrój, zastosowane materiały budowlane, lokalizacja i usytuowanie budynku oraz jego otoczenie. Postęp technologiczny umożliwia stosowanie wysokosprawnych rozwiązań instalacyjnych zapewniających wykorzystanie energii promieniowania słonecznego do celów użytkowych nawet w mniej korzystnych warunkach nasłonecznienia. Pozyskiwanie energii promieniowania słonecznego odbywa się w systemach aktywnych będących rozwiązaniami instalacyjnymi, a także w systemach pasywnych będących odpowiednio zaprojektowanymi rozwiązaniami bryły budynku i jego otoczenia [10]. 3

4 2. WARUNKI NASŁONECZNIENIA W POLSCE Warunki meteorologiczne w Polsce charakteryzują się bardzo nierównomiernym rozkładem promieniowania słonecznego w cyklu rocznym. Około 80% całkowitej rocznej sumy nasłonecznienia przypada na sześć miesięcy sezonu wiosenno-letniego (od początku kwietnia do końca września) (rys. 1.). Czas aktywności słońca w zimie skraca się do 8 godzin dziennie, zaś w lecie w miesiącach najbardziej słonecznych osiąga 16 godzin [11]. nasłonecznienie kwh/m I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiące Rys. 1. Miesięczny rozkład nasłonecznienia na przykładzie miasta Koło [kwh/m 2 ] Polska jest położona w strefie klimatu umiarkowanego. Największy wpływ ma klimat naszego kraju wywierają masy powietrza polarno-morskiego oraz polarno-kontynentalnego, które dopływają nad terytorium Polski niemal przez cały rok. Masy powietrza polarnomorskiego latem przynoszą ochłodzenie, zachmurzenie i wzrost wilgotności powietrza, a zimą powodują ocieplenie i występowanie mgieł. Masy powietrza polarno-kontynentalnego latem przynoszą pogodę słoneczną i upalną, z kolei zimą - słoneczną i mroźną [3, 12]. Z początkiem jesieni nad terytorium Polski dociera niekiedy powietrze zwrotnikowokontynentalne. Przynosi ono słoneczną pogodę, która kształtuje tzw. "polską złotą jesień". Ponadto latem i zimą napływają masy powietrza zwrotnikowo-morskiego, które przyczyniają się do wzrostu ilości opadów latem, a w zimie powodują odwilże i mgły. Najrzadziej nad obszar Polski nasuwają się masy powietrza arktycznego, a następuje to głównie zimą i 4

5 wiosną. Przynoszą one ze sobą silne mrozy i opady śniegu w okresie zimowym oraz przymrozki w okresie wiosennym [3, 12]. Dzień, czyli okres od wschodu do zachodu słońca, obejmuje ponad 51% z 8767 godzin w roku, a północne krańce mają ten okres o 24 godziny dłuższy niż południowe. W zimie południowe krańce Polski mają dzień dłuższy o prawie jedną godzinę, natomiast w lecie jest odwrotnie. W czerwcu godziny dzienne na północy obejmują 71,5% godzin miesiąca, w centrum Polski 69%, a na południu 67%. W grudniu sytuacja zmienia się i na północy godzin dziennych jest tylko 29,5%, w centrum 31,7%, a na południu 34,7% [11]. Dla Polski można przyjąć wartość napromieniowania całkowitego 3600 MJ/m2 w ciągu roku. Centralne obszary Polski otrzymują około 40% promieniowania pozaziemskiego, to jest ok MJ/m2 na rok. Udział promieniowania rozproszonego waha się od 47% w miesiącach letnich do ok. 70% w grudniu, dając przeciętną ok. 50% w skali całego roku. Najniższe sumy miesięczne występują w grudniu (ok.1,3% sumy rocznej), najwyższe zaś w czerwcu i lipcu (po ok. 16%). Okres od maja do czerwca obejmuje ok. 58% rocznej sumy promieniowania, natomiast od listopada do lutego tylko 8% [5]. Oprócz długości dnia i usłonecznienia na wielkość natężenia bezpośredniego promieniowania słonecznego w Polsce wpływa też: - wysokość słońca, na każdy 1 wzrostu tej odległości wysokość górowania Słońca maleje też o 1 [13]; - przezroczystość atmosfery, średnia wieloletnia jego wartość na poziomie morza wynosi 0,72-0,82; jest ona większa zimą niż latem i zwiększa się z szerokością geograficzną i wysokością n.p.m [4]; - zachmurzenie [11]. Największe zachmurzenie występuje w okresie listopada i grudnia, natomiast najmniejsze we wrześniu, maju i czerwcu. Liczba dni pochmurnych w ciągu roku (zachmurzenie ponad 80%) waha się od 120 na obszarze nizin środkowopolskich do powyżej 160 dni na obszarach górskich i pojeziernych. Najbardziej zachmurzonym regionem Polski są Karkonosze w Sudetach (około 190 dni pochmurnych w ciągu roku na Śnieżce) [3, 12]. Próba regionizacji terytorium kraju pod kątem dostępności energii promieniowania słonecznego dla potrzeb energetyki słonecznej została przeprowadzona w ekspertyzie Polskiej Akademii Nauk Konwersja termiczna energii promieniowania słonecznego w warunkach krajowych pod redakcją W. Gogóła (w 1993 r.). Ekspertyza wykazała, iż najbardziej korzystne są rejony nad Morzem Bałtyckim i rejon Podlasko - Lubelski, co przedstawia rys. 1. 5

6 W ekspertyzie (zgodnie z rys. 2) dokonano podziału Polski na 11 regionów charakteryzujących się różnym stopniem przydatności tych obszarów pod względem możliwości wykorzystania energii promieniowania słonecznego do celów użytkowych. Zgodnie z tym podziałem klasyfikacja rejonów kraju począwszy od najlepszych do najgorszych pod kątem możliwości wykorzystania energii promieniowania słonecznego jest następująca: - I - Rejon Nadmorski; - VII - Rejon Podlasko - Lubelski, - VIII - Rejon Śląsko - Mazowiecki, - IX - Rejon Świętokrzysko - Sandomierski, - III - Rejon Mazursko - Siedlecki, - V - Rejon Wielkopolski, - II - Rejon Pomorski, - XI - Rejon Podgórski, - IV - Rejon Suwalski, - VI - Rejon Warszawski - X - Górnośląski Rejon Przemysłowy [1]. Rys. 2. Regiony helioenergetyczne Polski wg. Gogóła, 1993 [2]. 6

7 3. WYNIKI I METODA OPRACOWANIA W celu przygotowania map nasłonecznienia Polski wykorzystano dane klimatyczne dla obszaru Polski, które zostały przygotowane dla potrzeb obliczeń energetycznych w budownictwie i mogą być wykorzystane w obliczeniach charakterystyk energetycznych budynków / lokali mieszkalnych i sporządzania świadectw energetycznych budynków / lokali mieszkalnych oraz w pracach projektowych i symulacjach energetycznych budynków / lokali mieszkalnych wykonywanych zawodowo lub w pracach naukowo-badawczych ze strony Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. [14]. Tabela 1. Lokalizacja stacji meteorologicznych oraz dane źródłowe ujęte w obliczeniach. Lp. Numer stacji Nazwa stacji Szerokość geograficzna Długość geograficzna Dane źródłowe wykorzystane do obliczeń z lat Kołobrzeg 54O 11 N 15O 35 E Koszalin 54O 12 N 16O 09 E Ustka 54O 35 N 16O 52 E , Łeba 54O 45 N 17O 32 E Lębork 54O 33 N 17O 45 E Hel 54O 36 N 18O 49 E Gdańsk Port Północny 54O 24 N 18O 42 E Elbląg 54O 10 N 19O 26 E Kętrzyn 54O 04 N 21O 22 E , Suwałki 54O 08 N 22O 57 E Świnoujście 53O 55 N 14O 14 E Szczecin Dąbie 53O 24 N 14O 37 E Resko 53O 46 N 15O 25 E Szczecinek 53O 43 N 16O 41 E Piła 53O 08 N 16O 45 E Chojnice 53O 43 N 17O 33 E Bydgoszcz 53O 06 N 17O 58 E Toruń 53O 03 N 18O 35 E Mława 53O 06 N 20O 21 E Olsztyn 53O 46 N 20O 25 E Mikołajki 53O 47 N 21O 35 E Ostrołęka 53O 04 N 21O 23 E Białystok 53O 06 N 23O 10 E

8 Gorzów Wlkp. 52O 45 N 15O 17 E Słubice 52O 21 N 14O 36 E Poznań 52O 25 N 16O 51 E Koło 52O 12 N 18O 40 E Płock Trzepowo 52O 35 N 19O 44 E Warszawa Okęcie 52O 10 N 20O 58 E Siedlce 52O 15 N 22O 15 E Terespol 52O 04 N 23O 37 E Zielona Góra 51O 56 N 15O 32 E Legnica 51O 12 N 16O 12 E Leszno Strzyżewice 51O 51 N 16O 32 E Wrocław 51O 06 N 16O 53 E Kalisz 51O 47 N 18O 05 E Wieluń 51O 13 N 18O 34 E Łódź Lublinek 51O 44 N 19O 24 E Sulejów 51O 21 N 19O 52 E Lublin Radawiec 51O 13 N 22O 24 E Włodawa 51O 33 N 23O 32 E Jelenia Góra 50O 54 N 15O 48 E Śnieżka 50O 44 N 15O 44 E Kłodzko 50O 26 N 16O 37 E Opole 50O 38 N 17O 58 E , Racibórz Studzienna 50O 03 N 18O 12 E Częstochowa 50O 49 N 19O 06 E Katowice 50O 14 N 19O 02 E Kraków Balice 50O 05 N 19O 48 E Kielce Suków 50O 49 N 20O 42 E Tarnów 50O 02 N 20O 59 E Rzeszów Jasionka 50O 06 N 22O 03 E Sandomierz 50O 42 N 21O 43 E Zamość 50O 42 N 23O 15 E Bielsko Biała 49O 48 N 19O 00 E Zakopane 49O 18 N 19O 58 E Kasprowy Wierch 49O 14 N 19O 59 E Nowy Sącz 49O 37 N 20O 42 E , Krosno 49O 43 N 21O 46 E Lesko 49O 28 N 22O 21 E

9 Przemyśl 49O 48 N 22O 46 E

10 Nasłonecznienie roczne [kwh/m 2 ] Nasłonecznienie zima [kwh/m 2 ] Nasłonecznienie wiosna [kwh/m 2 ] Nasłonecznienie lato [kwh/m 2 ] Nasłonecznienie jesień [kwh/m 2 ] Wygenerowane zbiory zawierały dane źródłowe z okresu trzydziestu lat począwszy od roku 1971, a skończywszy na roku 2000, dla 61 stacji meteorologicznych z obszaru Polski (tab. 1.). W celu obliczenia nasłonecznienia z wygenerowanych wyników wykorzystano kolumny: numeru godzin roku, miesięcy, dni, godzin oraz całkowitego natężenia promieniowania słonecznego na powierzchnię poziomą o orientacji północnej (N). Z otrzymanych danych za pomocą programu Microsoft Excel obliczono całkowite natężenie promieniowania słonecznego na powierzchnię poziomą o orientacji N dla 61 stacji w kwh/m 2 oraz z uwzględnieniem pór roku (tab. 2.). W celu przygotowania map nasłonecznienia wykorzystano program Surfer 8, w który przy pomocy danych wyrysowano pełne mapy nasłonecznienia całoroczną oraz dla poszczególnych pór roku (rys. 3-7). Tabela 2.Nasłonecznienie ogólne i z uwzględnieniem pór roku w poszczególnych stacjach meteorologicznych. Lp. Numer stacji Nazwa stacji Kołobrzeg Koszalin Ustka Łeba Lębork Hel Gdańsk Elbląg Kętrzyn Suwałki Świnoujście Szczecin Resko Szczecinek Piła Chojnice Bydgoszcz Toruń Mława Olsztyn Mikołajki

11 Ostrołęka Białystok Gorzów Wlkp Słubice Poznań Koło Płock Warszawa Siedlce Terespol Zielona Góra Legnica Leszno Wrocław Kalisz Wieluń Łódź Sulejów Lublin Włodawa Jelenia Góra Śnieżka Kłodzko Opole Racibórz Częstochowa Katowice Kraków Kielce Tarnów Rzeszów Sandomierz Zamość Bielsko Biała Zakopane Kasprowy Wierch Nowy Sącz Krosno Lesko Przemyśl

12 4. CHARAKTERYSTYKA NASŁONECZNIENIA W POLSCE. Ryc. 3. Mapa nasłonecznienia Polski w skali roku [kwh/m 2 ] Najbardziej uprzywilejowanymi rejonami Polski pod względem napromieniowania słonecznego jest południowo- wschodnia cześć kraju (ryc. 3.). Centralna część Polski, tj. około 50% powierzchni kraju, uzyskuje napromieniowanie rzędu kwh/m 2, a północna i północna- wschodnia część Polski- 860 kwh/m 2 i mniej (ryc. 3.). Do obszarów słabo nasłonecznionych należy również obszarze znajdującym się na styku Czech, Niemiec i Polski (ryc. 3.), do niedawna nazywanym Czarnym Trójkątem, z uwagi na wysokie zanieczyszczenie powietrza. W skali roku północne krańce Polski otrzymują o około 9% mniej energii słonecznej niż południowe. Z kolei rejony nadmorskie wyróżniają się najbardziej przezroczystą dla promieniowania atmosferą. Roczna gęstość promieniowania słonecznego w Polsce na płaszczyznę poziomą waha się w granicach kwh/m 2. 11

13 4.1. Zima Zima w Polsce pod względem nasłonecznienia waha się w granicach od 60 do 110 kwh/m 2 i rośnie od terenów północnych do południowych (rys. 4.). Ryc. 4. Mapa nasłonecznienia Polski w czasie zimy [kwh/m 2 ] Północnej Polsce przypada najniższe nasłonecznienie w granicach od 60 do 75 kwh/m 2, z czego Wybrzeże Słowiańskie i Pojezierze Koszalińskie charakteryzując się najmniejszymi wartościami (60-64 kwh/m 2 ) (rys. 4.). Centralna Polska oscyluje w granicach kwh/m 2 i rośnie liniowo od Pojezierza Wielkopolskiego i Niziny Mazowieckiej w kierunku gór (rys. 4.). Południowa Polska charakteryzują się nasłonecznieniem w granicach od 86 do 110 kwh/m 2. Terenami najbardziej nasłonecznionymi są okolice Tatr, Zakopane (111 kwh/m 2 ), Nowy Sącz (107 kwh/m 2 ) (rys. 4.). 12

14 4.2.Wiosna Polska w trakcie wiosny nie różnicuje się znacząco pod względem nasłonecznienia Cały kraj charakteryzuje się nasłonecznieniem w granicach od 255 do 360 kwh/m 2 i maleje od terenów południowych do północnych (rys. 5.). Ryc. 5. Mapa nasłonecznienia Polski w czasie wiosny [kwh/m 2 ] Wiosną terenami obfitującymi w nasłonecznienie jest południowa Polska i tereny w okolicy Łodzi i Koła. Nasłonecznienie tam utrzymuje się w granicach od 320 do 350 kwh/m 2 (rys. 5.). Pozostała część centralnej Polski oscyluje w granicach kwh/m 2 (rys. 5.). Północnej Polsce przypada najniższe nasłonecznienie w granicach od 260 do 290 kwh/m 2 (rys. 5.). Rejonami o najwyższym napromieniowaniu energią słoneczną są okolice Raciborza (357 kwh/m 2 ), Tarnowa (340 kwh/m 2 ), Przemyśla (353 kwh/m 2 ). Natomiast najniższym Karkonosze ze Śnieżką (258 kwh/m 2 ), okolice Gorzowa Wielkopolskiego (262 kwh/m 2 ), Koszalina (262 kwh/m 2 ), Szczecinka (264 kwh/m 2 ) oraz Suwałk (277 kwh/m 2 ) (rys. 5.). 13

15 4.3. Lato Polska w czasie trwania lata charakteryzuje się zróżnicowaniem pod względem nasłonecznienia Cały kraj oscyluje w granicach od 340 do 475 kwh/m 2 i rośnie od renów północnych do południowo- wschodnich (rys. 6.). Ryc. 6. Mapa nasłonecznienia Polski w czasie lata [kwh/m 2 ] Terenami najbardziej nasłonecznionymi w trakcie lata jest południowo- wschodnia część Polski. Napromieniowanie w tamtych rejonach wynosi od 440 do 475 kwh/m 2. Miastami o najwyższym nasłonecznieniu są Tarnów (472 kwh/m 2 ), Sandomierz (465 kwh/m 2 ) i Zamość (462 kwh/m 2 ) (rys. 6.). Północna część kraju nie obfituje w nasłonecznienie, w trakcie lata, tam wartości oscylują się w granicach kwh/m 2 (rys. 6.). Miastem o najniższym nasłonecznieniu są Chojnice (342 kwh/m 2 ) (rys. 6.). W centralnej Polsce nasłonecznienie znajduje się w granicach kwh/m 2 (rys. 6.). Miastem najbardziej nasłonecznionym w centralnej Polsce jest Łódź (442 kwh/m 2 )(rys. 6.). Najintensywniej różnicowana pod względem nasłonecznienia jest południowo- zachodnia część Polski, od 355 kwh/m 2 w rejonach przygranicznych z Niemcami i Czechami do 440 kwh/m 2 w rejonach Górnego Śląska (rys. 6.). 14

16 4.4. Jesień Polska w trakcie jesieni nie różnicuje się znacząco pod względem nasłonecznienia Cały kraj charakteryzuje się nasłonecznieniem w granicach od 128 do 188 kwh/m 2 i maleje od terenów południowych do północnych (rys. 7.). Ryc. 7. Mapa nasłonecznienia Polski w czasie jesieni [kwh/m 2 ] Jesienią terenami obfitującymi w nasłonecznienie są południowa Polska. Nasłonecznienie tam utrzymuje się w granicach od 160 do 188 kwh/m 2 (rys. 7.). W centralnej Polsce nasłonecznienie waha się w granicach kwh/m 2 (rys. 7.). Północnej Polsce z wyjątkiem okolic Kętrzyna (150 kwh/m 2 ) przypada najniższe nasłonecznienie w granicach od 128 do 138 kwh/m 2 (rys. 7.). Rejonami o najwyższym napromieniowaniu energią słoneczną są okolice Katowic (180 kwh/m 2 ), Nowego Sącza (178 kwh/m 2 ), Przemyśla (188 kwh/m 2 ) (rys. 7.). Natomiast najniższym Karkonosze ze Śnieżką (133 kwh/m 2 ), Pojezierze Pomorskie z Gorzowem Wielkopolskim (129 kwh/m 2 ), Reskiem (130 kwh/m 2 ), Chojnicami (129 kwh/m 2 ), okolice Mławy (133 kwh/m 2 ), oraz Suwałki (131 kwh/m 2 ) (rys. 7.). 15

17 5. PORÓWNANIE PRZYKŁADOWYCH MIAST POLSKI POD WZGLĘDEM NASŁONECZNIENIA. Nasłonecznienie w różnych rejonach Polski różnicuje się pod względem ilości rozkładzie miesięcznym. w nasłonecznienie kwh/m Lębork Koło Lesko I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII miesiące Rys. 8. Porównanie nasłonecznienia w wybranych miastach Polski [kwh/m 2 ]. W miastach na północy Polski nasłonecznienie wzrasta stopniowo od stycznia do maja (rys. 8.). Od lipca następuje spadek. Najwyższe natężenie promieni słonecznych pada w trakcie trzech miesięcy: maja, czerwca i lipca. W tych miesiącach nasłonecznienie jednak nie przekracza 140 kwh/m 2. Lębork po względem ilości nasłonecznienia plasuje się niż miasta w centralnej i południowej części kraju. Najintensywniejsze nasłonecznienie występuje w lipcu (136 kwh/m 2 ) (rys. 8.), a najmniejsze w grudniu (20 kwh/m 2 ). Miasta centralnej Polski charakteryzują się wyższym nasłonecznieniem w porównaniu do miast w północnej części kraju. Nasłonecznienie w najintensywniejszych miesiącach występuje w granicy kwh/m 2, natomiast najniższych kwh/m 2 (rys. 8.). Nasłonecznienie w Kole powyżej 100 kwh/m 2 występuje w okresie od kwietnia do sierpnia (rys. 8.). W Kole najwyższe nasłonecznienie występuje w maju (150 kwh/m 2 ). Najniższe nasłonecznienie przypada w grudniu 23 kwh/m 2 (tab. 2.). Południowa Polska charakteryzuje się wysokimi stopniem nasłonecznienia. Nasłonecznienie powyżej 100 kwh/m 2 występuje w okresie od kwietnia do sierpnia (rys. 8.). 16

18 Nasłonecznienie w najintensywniejszych miesiącach (maj- sierpień) występuje w granicy kwh/m 2, natomiast najniższych kwh/m 2 (rys. 8.). W Lesku najintensywniejsze nasłonecznienie przypada na czerwiec (157 kwh/m 2 ) (tab. 2.). Najniższe nasłonecznienie w Lesku przypada w grudniu- 27 kwh/m 2 (tab. 2.). Porównując ze sobą wybrane miasta obserwujemy potwierdzenie zależności położenia miasta na terenie kraju (rys. 8.). Najniższe natężenie energii słonecznej występuje na północy, nieco większe w centralnej Polsce, a najwyższe w południowej części kraju (rys. 8.). Potwierdza to fakt że istnieje zależność między wysokością górowania Słońca a szerokością geograficzną, polegająca na tym, że wysokość górowania Słońca maleje w miarę oddalania się od miejsca zenitalnego górowania naszej gwiazdy (punktu podsłonecznego). Na intensywność nasłonecznienia w Polsce oprócz górowania Słońca ma również duży wpływ klimat i zachmurzenie występujące w kraju. Masy powietrza przynoszą zimą i jesienią ochłodzenie oraz zachmurzenie, natomiast latem, i wiosną ciepło oraz pogodę słoneczną. 17

19 6. LITERATURA 1. Chwieduk Dorota. Możliwości wykorzystania energii słonecznej na Lubelszczyźnie. Instytut podstawowych problemów techniki PAN. Polskie towarzystwo energetyki słonecznej - ISES 2. Gogóła W. Konwersja termiczna energii promieniowania słonecznego w warunkach krajowych, Polska Akademia Nauk. Wydział Nauk Technicznych. Komitet Termodynamiki i Spalania. Warszawa, Kożuchowski K. (red.), 2005, Meteorologia i klimatologia, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. 4. Michalak P Współczynnik przezroczystości atmosfery na wybranych stacjach południowej i wschodniej części Polski. Polska Energetyka słoneczna nr 2-4, s Rozwój Energetyki Słonecznej Targi INSTALACJE, Poznań prezentacja JUNKERS klimat_polski_charakterystyka.html na_budynkow/typowe_lata_meteorologiczne/strony/start.aspx 18