Plan wynikowy klasa VI. Wymagania ponadpodstawowe (ocena dopuszczająca i dostateczna)

Transkrypt

1 Plan wynikowy klasa VI programu: DKW /99 A zapamiętywanie wiadomości; B rozumienie wiadomości; C - zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych; D - zastosowanie wiadomości w sytuacjach nowych; Tytuł 1. zasady pracy na lekcjach przyrody oraz PSO. - wymienia zagadnienia, które będą omawiane w klasie 6; - wyjaśnia, na czym polega przedmiotowy system oceniania; - wymienia przykładowe sposoby pracy na lekcjach przyrody; - prezentuje sposób korzystania z płyty CD; - podaje przykłady zajęć, na których będą obowiązywały szczególne zasady bezpieczeństwa; Dział 1. Ziemia częścią Wszechświata 1. Miejsce Ziemi we Wszechświecie. 2. Przedstawiamy miejsce Ziemi we Wszechświecie. - wyjaśnia, czym jest doba i rok - wie, kto jest twórcą teorii heliocentrycznej (A); - rozpoznaje na ilustracji twórcę teorii heliocentrycznej, - wyjaśnia, czym są gwiazdozbiory, Droga Mleczna - omawia najważniejsze założenia teorii heliocentrycznej - wskazuje praktyczne zastosowania wiedzy o ruchach ciał niebieskich - prezentuje informacje o życiu i pracy Mikołaja Kopernika (D); - przedstawia wcześniejsze poglądy na budowę Wszechświata (D); - wie, kto był twórcą teorii geocentrycznej(a); - wyjaśnia założenia teorii geocentrycznej(d). 2. Układ Słoneczny. 3. budowę Układu Słonecznego. - podaje przykłady ciał niebieskich (A); - podpisuje przedstawione na ilustracji ciała niebieskie, używając nazw: gwiazda, planeta, planeta karłowata, księżyc, kometa, planetoida (C); - wskazuje różnice między planetami a gwiazdami (C); - opisuje wygląd komety - wymienia w kolejności planety Układu Słonecznego, rozpoczynając od znajdującej się najbliżej Słońca (A); - rozpoznaje ciała niebieskie na podstawie opisu (C); - wyjaśnia, czym są planetoidy - wymienia typy planet (planety typu ziemskiego, planety olbrzymy i planety karłowate) (A); - wyjaśnia różnice między meteorami a meteorytami - przedstawia ciekawostki dotyczące poszczególnych planet Układu Słonecznego (D); 1

2 2. Układ Słoneczny. planety Układu Słonecznego. 5. Przedstawiamy najważniejsze wydarzenia w poznawaniu kosmosu. - pokazuje na tablicy dydaktycznej Ziemię i Księżyc - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi panują warunki sprzyjające życiu - wymienia imię i nazwisko Polaka, który odbył podróż kosmiczną (A); - wymienia narodowości i nazwiska pierwszego człowieka w kosmosie oraz zdobywców Księżyca (A); - wyjaśnia, jaką rolę pełni atmosfera ziemska dla organizmów żywych - wyjaśnia, dlaczego na Księżycu nie istnieje życie - przedstawia dodatkowe informacje na temat Księżyca (D); - przedstawia na taśmie chronologicznej historię badań kosmosu (C); - omawia budowę kosmosu - wymienia przykłady praktycznych korzyści, jakie przynoszą badania kosmosu (C); - przedstawia współczesne badania kosmosu, korzystając z dodatkowych źródeł informacji (D); - analizuje informacje dotyczące najważniejszych wydarzeń w poznawaniu kosmosu, nanosi na oś czasu poznane fakty (D); 3. Jak działa siła grawitacji? 6. prawo powszechnego ciążenia. - wyjaśnia, dlaczego ciała pozbawione podpory spadają - podaje z własnego otoczenia przykłady oddziaływań grawitacyjnych - wyjaśnia, czym jest siła przyciągania ziemskiego - wymienia imię i nazwisko odkrywcy prawa powszechnego ciążenia (A); - wyjaśnia, od czego zależy siła oddziaływania grawitacyjnego - wyjaśnia znaczenie terminu pole grawitacyjne - definiuje prawo powszechnego ciążenia (A); - wyjaśnia, czym spowodowany jest stan nieważkości na Księżycu 7. Wyjaśniamy, czym jest ciężar i masa ciała. - wyznacza masę kilku przedmiotów (C); - wyjaśnia znaczenie terminów: masa i ciężar ciała (A); - wymienia jednostki masy i ciężaru (A); - rozróżnia masę i ciężar ciała (C); - uzasadnia, dlaczego występują różnice ciężaru tego samego ciała w zależności od jego odległości od środka Ziemi (C); Podsumowanie 8, 9. Powtórzenie i sprawdzian z działu Ziemia częścią Wszechświata. 10. wyniki sprawdzianu. 2

3 Dział 2. Światło i dźwięk w przyrodzie 1. Światło i zjawiska świetlne. 11. źródła światła. zjawisko prostoliniowego rozchodzenia się światła. 12. Wyjaśniamy, na czym polega zjawisko odbicia i załamania światła. 13 / 1 Budujemy obwody elektryczne. Badamy przewodnictwo elektryczne różnych substancji. - podaje przykłady naturalnych i sztucznych źródeł światła (A); - wymienia po 2 przykłady ciał przezroczystych i nieprzezroczystych - wyjaśnia, jak powstaje cień i półcień - modeluje zjawisko powstawania cienia analizuje przyczyny jego powstawania (światło nie przechodzi przez niektóre substancje, rozchodzi się prostoliniowo) (D); - wyjaśnia, że światło w jednorodnym ośrodku rozchodzi się po liniach prostych - rysuje schemat odbicia promieni świetlnych od powierzchni gładkiej (C); - rozpoznaje na rysunkach rozproszenie, odbicie i załamanie promieni świetlnych (C); - rysuje odbicie promieni świetlnych od powierzchni chropowatej (C); - rysuje odchylenie promienia świetlnego przy przejściu z powietrza do wody (C); - wyjaśnia, w jakiej sytuacji zachodzi zjawisko załamania światła - rozróżnia i nazywa elementy obwodów elektrycznych (A); - wyjaśnia, dlaczego nie można dotykać mokrymi rękami urządzeń elektrycznych, w których płynie prąd - rysuje prosty obwód elektryczny (C); - buduje proste obwody elektryczne i steruje praca urządzeń za pomocą wyłączników (D); - bada przewodnictwo elektryczne różnych substancji (C); 3 - podaje przykłady z życia codziennego świadczące o tym, ze światło rozchodzi się prostoliniowo (C); - wyjaśnia znaczenie terminów: cień, półcień - planuje proste doświadczenie potwierdzające prostoliniowość rozchodzenia się światła (D); - wykonuje proste doświadczenie potwierdzające prostoliniowość rozchodzenia się światła (D); - przedstawia informacje dotyczące zaćmienia Słońca (D); - rysuje schemat zjawiska zaćmienia Słońca i Księżyca (C); - wykazuje na przykładzie, że zjawisko załamanie światło może być przyczyna złudzeń optycznych (np.: spłycenia dna) (C); - wyjaśnia, dlaczego wzrokowa ocena głębokości zbiornika wodnego jest nieprawidłowa (D); - wyjaśnia, w jakiej sytuacji nie zachodzi zjawisko załamania światła - wyjaśnia znaczenie terminów: odbicie lustrzane światła, rozproszenie światła - omawia schemat powstawania obrazu pozornego na zwierciadle - wskazuje przyrządy, w których działaniu wykorzystano zjawisko odbicia i załamania światła - wyjaśnia, czym jest prąd elektryczny - projektuje doświadczenie wykazujące przewodnictwo elektryczne różnych substancji (D); - wymienia przykłady izolatorów i przewodników prądu elektrycznego (A); - wyjaśnia znaczenie terminów: przewodniki prądu elektrycznego i izolatory prądu elektrycznego - podaje przykłady zastosowań przewodników i izolatorów prądu elektrycznego (C); - omawia zasadę działania bezpieczników (C);

4 2. Jak widzimy świat? 15. światło białe i światła barwne. - wymienia, na podstawie obserwacji, barwy tworzące światło białe (C); - podaje przykład występowania zjawiska rozszczepienia światła w przyrodzie (C); - wyjaśnia, co to jest rozszczepienie światła - wymienia barwy światła podstawowe i dopełniające (A); - wyjaśnia, dlaczego niektóre przedmioty są czarne, a inne białe - wyjaśnia, co można zaobserwować w trakcie przechodzenia światła białego przez pryzmat - wyjaśnia znaczenie terminu filtr świetlny - wyjaśnia znaczenie terminu widmo światła białego - udowadnia, że światło białe składa się z wielu barw widmowych (D); 3. Co to jest dźwięk? 16. Wyjaśniamy, w jaki sposób widzimy. 17. Wyjaśniamy, jak powstaje dźwięk. 18. Wyjaśniamy, w jaki sposób odbieramy dźwięki. - wskazuje na rysunku elementy budowy oka ludzkiego - określa funkcje poszczególnych części oka (A); - wskazuje mózg, jako narząd, który rozpoznaje i interpretuje obrazy (C); - wyjaśnia, jakie ciała są źródłami dźwięku - omawia sposób rozchodzenia się fal dźwiękowych (kierunek, rodzaj ośrodka) - wyjaśnia, jak powstaje echo - wymienia przykłady zwierząt porozumiewających się za pomocą ultradźwięków (A); - wskazuje na rysunku elementy budowy ucha ludzkiego - określa funkcje poszczególnych części ucha (A); - wskazuje mózg, jako narząd, który rozpoznaje i interpretuje dźwięki (C); - omawia sposób odbierania wrażeń świetlnych przez oko człowieka - wskazuje przystosowania narządów ochronnych oka do funkcji, jakie pełnią (C); - wyjaśnia sposób odbieranie wrażeń wzrokowych, posługując się schematycznym rysunkiem oka ludzkiego - wyjaśnia, na czym polega krótkowzroczność i dalekowzroczność (D); - wyjaśnia, czym jest fala dźwiękowa - wyjaśnia, co nazywamy długością fali dźwiękowej - wyjaśnia, czym jest echolokacja (B) - wyjaśnia, co nazywamy częstotliwością fali - wyjaśnia, czym są ultradźwięki - wymienia przykłady wykorzystania echolokacji przez człowieka (A); - wyjaśnia, w jaki sposób człowiek odbiera dźwięki - na podstawie schematu omawia sposób odbierania dźwięków przez ucho ludzkie - wskazuje przystosowania do dobrego słyszenia u zwierząt (C); - prezentuje ciekawostki dotyczące sposobów odbierania dźwięków przez zwierzęta (D); Podsumowanie 19, 20. Powtórzenie i sprawdzian z działu Światło i dźwięk w przyrodzie. 21. Omówienie wyników sprawdzianu. 4

5 Dział 3. Ziemia nasza planeta 1. Kula ziemska kształt i rozmiary. 22. kształt i rozmiary kuli ziemskiej. 23. globus model Ziemi. - opisuje kształt Ziemi - wskazuje na globusie północny i południowy biegun geograficzny (A); - wyjaśnia, czym jest globus - odczytuje z rysunku wymiary Ziemi - pokazuje na mapie i globusie: południki, równoleżniki, równik (C); - odczytuje i podaje nazwy głównych równoleżników - określa kierunki świata na mapie i globusie (C); - wymienia cechy południków i równoleżników (C); - rysuje południki i równoleżniki na globusie indukcyjnym - wyjaśnia, czym jest oś ziemska - podaje podstawowe wymiary kuli ziemskiej (A); - przedstawia i wyjaśnia dowody kulistości Ziemi (D); - wyjaśnia, czym różni się równik od pozostałych równoleżników - omawia różnice między południkami i równoleżnikami (C); - wyjaśnia, dlaczego południki wskazują kierunek północny i południowy na globusie a równik wskazuje kierunek wschodni i zachodni (D); - wyjaśnia spłaszczenie biegunowe Ziemi (D); 2. Jak określić położenie punktu na kuli ziemskiej? 2 Wyjaśniamy, co to są współrzędne geograficzne. - nazywa współrzędne geograficzne (A); - wskazuje na rysunku, globusie, mapie półkule: wschodnią, zachodnią, północną i południową (C); - wyjaśnia, co to jest układ współrzędnych geograficznych - odczytuje z globusa lub mapy wartości południków i równoleżników (D); - określa półkule, na których położone są wybrane kontynenty, państwa, miasta (C); - wyjaśnia, do czego wykorzystuje się określanie współrzędnych geograficznych - odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D); 25. Określamy szerokość geograficzną. - zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej szerokości geograficznej (C); - zaznacza punkty o wartościach najmniejszych i największych szerokości geograficznych (C); - wskazuje na mapie obszary, które mają szerokość geograficzną północną, szerokość geograficzną południową - określa na globusie i na mapie szerokość geograficzną wybranych miejscowości (C); - odczytuje na mapie (w przybliżeniu) szerokość geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C); - określa szerokość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach (D) ; - określa (stosując stopnie i minuty) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie (D); - odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D); 5

6 2. Jak określić położenie punktu na kuli ziemskiej? 3. Ruch obrotowy Ziemi. 26. Określamy długość geograficzną 27 / 28. Ćwiczymy określanie współrzędnych geograficznych. 29 / 30. ruch obrotowy Ziemi i poznajemy jego następstwa. - zaznacza na mapie lub globusie punkty o jednakowej długości geograficznej (C); - zaznacza na mapie punkty o długości geograficznej 0, 180 (C); - wskazuje na mapie lub globusie obszary, które mają długość geograficzną wschodnią i zachodnią - określa na mapie przynajmniej 1 współrzędną geograficzną (D); - określa na mapie współrzędne geograficzne punktów położonych na tej samej półkuli (D); - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi następują po sobie dzień i noc - podaje czas obrotu Ziemi wokół własnej osi (A); - demonstruje na globusie kierunek ruch obrotowego Ziemi (C); - określa, gdzie wcześniej wschodzi Słońce względem danego punktu na kuli ziemskiej (C); - wymienia następstwa ruchu obrotowego Ziemi (A); - określa na globusie lub mapie długość geograficzną wybranych miejscowości na kuli ziemskiej (C); - odczytuje w przybliżeniu długość geograficzną swojego miejsca zamieszkania (C); - określa na mapie lub globusie długość geograficzną wybranych punktów na różnych kontynentach (D); - określa (stosując stopnie i minuty) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie (D); - odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D); - określa na mapie lub globusie współrzędne geograficzne dowolnego punktu (D); - określa (stosując stopnie i minuty) położenie geograficzne dowolnego punktu na mapie (D); - odszukuje punkt na mapie, mając dane jego współrzędne geograficzne (D); - omawia wpływ ruchu obrotowego Ziemi na życie ludzi i innych organizmów (C); - wskazuje na globusie linię obrazującą zmianę daty (D); - uzasadnia, że doba jest następstwem ruchu obrotowego Ziemi (D); - wyjaśnia, dlaczego istnieją różnice czasu na Ziemi - posługuje się strefami czasowymi do obliczania różnic czasu na kuli ziemskiej - spośród 2 wybranych miast wskazuje miasto, w którym Słońce wzejdzie lub zajdzie wcześniej (C); Krążenie Ziemi wokół Słońca. 31 / 32 ruch obrotowy Ziemi i poznajemy jego następstwa. - wyjaśnia, co to jest ruch obiegowy Ziemi - podaje, ile czasu trwa obieg Ziemi wokół Słońca po orbicie (A); - wymienia orbity, jako drogi po których planety wykonują ruch dookoła Słońca - podpisuje datami długości łuków dziennych, które Słońce zatacza nad widnokręgiem w różnych porach roku na szerokości geograficznej Warszawy (C); - wymienia następstwa ruchu obiegowego Ziemi (A); - omawia skutki nachylenia osi ziemskiej (C); - wyjaśnia na modelu ruch obiegowy Ziemi (D); - uzasadnia, od czego zależą zmiany dopływu energii słonecznej w ciągu roku (C);- - wyjaśnia, dlaczego co cztery lata mamy rok przestępny (D); - wyjaśnia wpływ zróżnicowania oświetlenia Ziemi przez Słońce na życie organizmów i gospodarkę człowieka 6

7 Krążenie Ziemi wokół Słońca. 33. oświetlenie Ziemi przez Słońce w poszczególnych porach roku. 3 strefy oświetlenia Ziemi. - wymienia daty rozpoczęcia kalendarzowych pór roku (A) - opisuje oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach równonocy (C); - wskazuje na globusie i na mapie zwrotniki Raka i Koziorożca, równik i koła podbiegunowe (C); - wymienia strefy oświetlenia Ziemi (A); - podpisuje na mapie świata strefy oświetlenia Ziemi (C); - wskazuje granice stref oświetleniowych opisuje oświetlenie Ziemi przez Słońce w dniach tzw. przesileń (C); - wyjaśnia, posługując się schematem, dlaczego na obszarach podbiegunowych trwa noc polarna i dzień polarny (C); - charakteryzuje poszczególne strefy oświetlenia Ziemi (C); - podaje przykłady wpływu energii promieniowania słonecznego na zmiany w krajobrazie - wykazuje związek między wysokością Słońca a horyzontem a ilością energii docierającej do poziomej powierzchni Ziemi (D); - uzasadnia związek stref oświetlenia Ziemi z występowaniem pór roku (D); 5. Kontynenty i oceany. 35 / 36/ 37. lądy i oceany na Ziemi. - wymienia nazwy kontynentów i oceanów na kuli ziemskiej (A); - wskazuje na mapie kontynenty i oceany(c); - wyjaśnia, dlaczego półkula pd. jest nazywana morską, a półkula pn lądową (C); - opisuje położenie kontynentów i oceanów na Ziemi (C); - wyjaśnia co to jest: morze, zatoka, wyspa, półwysep, archipelag, kontynent - wyjaśnia znaczenie terminu wszechocean - wyjaśnia, które części oceanów nazywamy morzami - wymienia poznane typy mórz (A); - wskazuje na mapie poszczególne typy mórz (C); - wskazuje na mapie ważniejsze wyspy, półwyspy i morza - wyjaśnia, dlaczego granice oceanów są umowne (C); - charakteryzuje poszczególne typy mórz (C); - wymienia nazwy oceanów według zajmowanej powierzchni, rozpoczynając od największego (A); - wymienia nazwy kontynentów według rozmiaru powierzchni, rozpoczynając od największego (A); - przygotowuje diagramy słupkowe pokazujące wielkość powierzchni poszczególnych kontynentów i oceanów (D) 7

8 6. Podróże i odkrycia geograficzne. 7. Historia życia na Ziemi. 8. W królestwie zwierząt. 38 / 39. podróże i odkrycia geograficzne. 40. historię życia na Ziemi. 41. budowę komórki zwierzęcej. 42. Klasyfikujemy zwierzęta. - wymienia imiona i nazwiska przynajmniej 3 podróżników, którzy dokonali istotnych odkryć geograficznych do XX w. (A); - omawia odkrycie Krzysztofa Kolumba (A); - wymienia przynajmniej 3 odkrycia XX w. (A); - pracuje w zespole nad przygotowanie prezentacji na temat podróży i odkryć geograficznych ( D); - zaznacza na mapie trasę wyprawy morskiej Ferdynanda Magellana (A); - wymienia sposoby badania dna oceanicznego w XX w. (A); - pracuje w zespole nad przygotowanie prezentacji na temat podróży i odkryć geograficznych, zbiera materiały na ten temat ( D); - odczytuje informacje ze schematu przedstawiającego historię życia na Ziemi, zamieszczonego na s. 76 (D); - opowiada historię życia na Ziemi na podstawie schematu zamieszczonego na s. 76 (D); - rysuje schemat komórki zwierzęcej (D); - podpisuje na rysunku elementy budowy komórki zwierzęcej (C); - wymienia po 3 przykłady zwierząt bezkręgowych i kręgowych (A); - wyjaśnia, czym zwierzęta bezkręgowe różnią się od zwierząt kręgowych - wymienia przyczyny wielkich odkryć geograficznych (A); - wymienia odkrycia polskich podróżników i badaczy - prezentuje wyniki pracy, razem z innymi osobami z grupy, na temat podróży i odkryć geograficznych ( D); - opowiada o podróżach Jamesa Cooka (A); - wymienia dokonania wielkich odkrywców - zaznacza na mapie świata obszary, które poznawali polscy podróżnicy badacze (D); - prezentuje wyniki pracy, razem z innymi osobami z grupy, na temat podróży i odkryć geograficznych ( D); - przygotowuje prezentację multimedialną pt. Wielcy badacze i odkrywcy (D); - charakteryzuje wydarzenia, które wpłynęły na liczbę i rozmieszczenie gatunków na Ziemi (C); - wymienia przykłady skamieniałości, które badają paleontolodzy (A); - prezentuje informacje o odkryciach paleontologicznych na terenie Polski (D); - omawia rolę poszczególnych struktur komórkowych (B) - porównuje budowę komórki zwierzęcej z budową komórki roślinnej i grzyba (D); - przedstawia w dowolnej formie różnorodność kształtów komórek zwierzęcych (D); - wymienia hierarchicznie jednostki systematyczne w obrębie królestwa zwierząt (A); - wyjaśnia zasadę nazywania gatunków zwierząt - przedstawia w postaci graficznej różne gatunki należące do rodzaju kot (D); - wyjaśnia, co to są odmiany człowieka 9. Podsumowanie. 43, 4 Powtórzenie i sprawdzian wiadomości z działu Ziemia nasza planeta. 45. Omówienie wyników sprawdzianu. 8

9 Dział Życie w wodzie 1. Czynniki wpływające na warunki życia w morzu. 2. Ukształtowanie dna morskiego. 3. Ruch wody morskiej. Życie w morzach i oceanach. Życie w morzach i oceanach 46. czynniki warunkujące życie w morzu. 47. Przedstawiamy ukształtowanie dna morskiego. 48. Wyjaśniamy, jak powstają fale morskie i prądy morskie. 49. strefy życia w morzach i oceanach. 50. parzydełkowce morskie. - wymienia czynniki wpływające na życie w morzu (A); - zaznacza na mapie świata oceany, morza (C); - odczytuje z wykresu zawartość soli we wskazanych morzach (C); - wyjaśnia, dlaczego w morzu na głębokość poniżej 100 metrów nie dociera promieniowanie słoneczne - wskazuje na rysunku elementy ukształtowania dna oceanicznego: szelf, podmorski grzbiet górski, rów oceaniczny (C); - pokazuje na mapie po 1 z wymienionych form dna oceanicznego (C); - omawia warunki panujące na szelfie - zaznacza na rysunku grzbiet i dolinę fali - pokazuje na mapie 2 prądy morskie (C); - podpisuje na rysunku długość i wysokość fali - wyjaśnia, jak powstają prądy morskie - pokazuje na mapie skąd i dokąd płynie Prąd Zatokowy - wymienia nazwy stref życia w morzu (A); - omawia budowę pełzaka na schematycznym rysunku - omawia warunki świetlne panujące w poszczególnych strefach morza lub oceanu - wyjaśnia znaczenie pojęcia plankton - wskazuje 2 różnice między polipem i meduzą (C); - rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 2 morskie parzydełkowce (C); - rysuje schematycznie meduzę i polipa (C); - omawia budowę meduzy - opisuje budowę koralowców (C); 9 - wyjaśnia, od czego zależy przezroczystość i barwa wody morskiej - analizuje mapę świata zamieszczoną, przedstawiającą rozkład temperatur wód powierzchniowych oceanów (D); - prezentuje informacje na temat Morza Martwego (D); - wyjaśnia, co to jest szelf - opisuje rafę koralową - wyjaśnia, jak powstały Hawaje - wskazuje na mapie świata podmorskie grzbiety górskie, rowy oceaniczne (C); - prezentuje informacje na temat Wielkiej Rafy Koralowej (np. w formie gazetki, wystawy, prezentacji) (D); - wymienia przyczyny ruchu wód (A); - zaznacza na mapie kierunki pływu prądów ciepłych i zimnych (C); -wyjaśnia, co to są przypływy i odpływy - na przykładzie Prądu Zatokowego wyjaśnia, wpływ prądów morskich na temperaturę powietrza - przedstawia informacje na temat tsunami (D); - wymienia grupy organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących w morzach (A); - omawia czynności życiowe morskich organizmów jednokomórkowych - prezentuje w formie gazetki, wystawki lub mapy myślowej informacje na temat życia w morzach i oceanach (D); - charakteryzuje koralowce (C); - uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców - wskazuje na mapie świata obszary występowania raf koralowych (D);

10 Życie w morzach i oceanach 50. parzydełkowce morskie. - wskazuje 2 różnice między polipem i meduzą (C); - rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 2 morskie parzydełkowce (C); - rysuje schematycznie meduzę i polipa (C); - omawia budowę meduzy - opisuje budowę koralowców (C); - charakteryzuje koralowce (C); - uzasadnia przynależność chełbi, koralowców i ukwiała do parzydełkowców - wskazuje na mapie świata obszary występowania raf koralowych (D); Życie w morzach i oceanach. 5. Znaczenie oceanów. 51/52. morskie stawonogi i mięczaki. 53. morskie zwierzęta kręgowe. 5 Przedstawiamy znaczenie oceanów. - podpisuje na rysunku części ciała homara (C); - rozpoznaje na ilustracji przynajmniej 2 gatunki morskich stawonogów (C); - odróżnia ślimaki od małży (C); - wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi - omawia budowę stawonogów na przykładzie homara - omawia budowę małży - omawia na podstawie ilustracji budowę zewnętrzną ryby - omawia sposób rozmnażania się ryb - wymienia przynajmniej 2 przykłady ssaków żyjących w morzach i oceanach (A); - wymienia przystosowania w budowie zewnętrznej ryb do życia w wodzie (A); - omawia sposób oddychania morskich ssaków - wyjaśnia znaczenie terminu zwierzęta zmiennocieplne - wymienia korzyści, jakie człowiek czerpie z oceanów - wskazuje na mapie przynajmniej 2 obszary występowania podmorskich złóż ropy naftowej (C); - omawia sposoby uzyskiwania soli z wody morskiej - wyjaśnia, dlaczego ludzie chętnie wypoczywają nad morzem - wyjaśnia znaczenie pojęcia linienie - wyjaśnia rolę małży w oczyszczaniu wody (C); - omawia sposoby poruszania się morskich stawonogów - przedstawia różnorodność morskich mięczaków - omawia sposób oddychania ryb - wymienia cechy ssaków żyjących w morzach i oceanach (A); - omawia przykładowe przystosowania ryb do życia w strefie dennej i głębinowej mórz i oceanów - uzasadnia, że oceany stanowią źródło pożywienia dla ludzi (D); - wyjaśnia znaczenie pojęcia akwakultura - omawia rolę oceanów jako szlaków transportowych (B) ; - prezentuje zagrożenia wód oceanicznych będące skutkiem działalności człowieka (C); 10

11 6. Życie w jeziorze. 55. jednokomórkowe organizmy żyjące w jeziorze. 56. zwierzęta żyjące w jeziorze. - wymienia strefy życia w jeziorze (A); - rysuje schematycznie pantofelka na podstawie obserwacji mikroskopowej (C); - wymienia nazwy organizmów cudzożywnych żyjących w jeziorze (A); - zaznacza na schematycznym rysunku narząd ruchu pantofelka (C); - omawia rolę organizmów samożywnych żyjących w jeziorze - pokazuje na planszy części ciała pantofelka - rysuje schematycznie stułbię - rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki zwierząt żyjących w jeziorze - rozpoznaje na ilustracjach przynajmniej 3 gatunki ryb żyjących w jeziorze - wymienia źródła pokarmu dla pijawki (A); - charakteryzuje przedstawicieli skorupiaków żyjących w jeziorze (C); - wymienia części ciała raka (A); - wymienia przedstawicieli mięczaków żyjących w jeziorze (A); - wymienia przykłady ryb drapieżnych i roślinożernych występujących w jeziorze (A); - charakteryzuje poszczególne strefy jeziora - wyjaśnia rolę wodniczek tętniących u słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków) - porównuje budowę i sposób poruszania się poznanych słodkowodnych protistów zwierzęcopodobnych (pierwotniaków) (D); - prezentuje mapę myślową pt. Życie w jeziorze ; wymienia zagrożenia jezior będące skutkiem działalności człowieka (C); - omawia budowę pijawki - przyporządkowuje poznane gatunki ryb do poszczególnych stref życia w jeziorze (C); - rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt żyjących w jeziorze (C); - porównuje budowę stułbi z budową chełbi (D); - omawia środowisko i tryb życia raka stawowego - charakteryzuje sposób oddychania mięczaków słodkowodnych 7. Podsumowanie. 57, 58. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Życie w wodzie. 59. Omówienie wyników sprawdzianu. 11

12 Dział Życie w środowisku lądowym. 1. Małe zwierzęta bezkręgowe. 2. Płazy kręgowce wodno-lądowe. 60. pierścienice lądowe. 61 /62. budowę i tryb życia owadów. Przedstawiamy różnorodność owadów. 63. pajęczaki i mięczaki żyjące na lądzie. 6 przedstawicieli płazów. 65. przystosowania płazów do życia w wodzie i na lądzie. - wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta bezkręgowe - opisuje budowę dżdżownicy - omawia znaczenie dżdżownic w przyrodzie - omawia przystosowania dżdżownicy do życia w glebie - podpisuje na rysunku części ciała owada (C); - wymienia 3 przykłady owadów, w których rozwoju występuje larwa (C); - wymienia po 3 przykłady pożytecznych owadów i owadów będących szkodnikami dla człowieka (C); - omawia budowę owada na podstawie planszy (C); - omawia rozwój owadów na przykładzie motyla (C); -wymienia przykłady pajęczaków i ślimaków lądowych (A); - wymienia miejsca, w których mogą występować kleszcze (A); - wymienia przedstawicieli ślimaków lądowych (A); - wymienia części ciała pająka, wskazując je na planszy (C); - omawia funkcję muszli ślimaka winniczka - wymienia przedstawicieli płazów (A); - odróżnia ropuchę od innych płazów - klasyfikuje płazy na bezogonowe i ogoniaste (C); - wymienia najważniejsze cechy charakterystyczne płazów (A); - wyjaśnia, dlaczego płazy zalicza się do zwierząt wodno - lądowych - wymienia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach (C); - wyjaśnia, jaką funkcję pełni śluz, którym pokryte jest ciało dżdżownicy - omawia sposób rozmnażania się dżdżownicy - omawia rolę dżdżownic w tworzeniu próchnicy - wyjaśnia znaczenie pojęcia stawonogi - charakteryzuje typy aparatów gębowych owadów (C); - wyjaśnia znaczenie pojęcia przeobrażenie zupełne i niezupełne - analizuje zróżnicowanie budowy zewnętrznej owadów (D); - porównuje rozwój motyla i pasikonika (D); - prezentuje informacje na temat owadów społecznych (D); - przedstawia role owadów w przyrodzie, gospodarce i życiu człowieka(c); - charakteryzuje przedstawicieli pajęczaków (C); - omawia budowę i przystosowania ślimaka winniczka do życia na lądzie - omawia sposób poruszania się ślimaka - wyjaśnia, w jaki sposób pająk zdobywa pokarm - omawia sposób rozmnażania się ślimaków - prezentuje ciekawostki na temat pajęczaków (D); - charakteryzuje wybranych przedstawicieli płazów (C); - rozpoznaje omawiane płazy (C); - klasyfikuje płazy, podając ich charakterystyczne cechy (C); - przygotuje ciekawostki na temat płazów żyjących na innych kontynentach (D); - omawia etapy rozwoju żaby - omawia cechy budowy płazów przystosowujące je do życia w 2 środowiskach - porównuje budowę i czynności życiowe kijanek i dorosłych żab (C); - omawia sposób zdobywania pokarmu przez żabę 12

13 3. Gady kręgowce, które opanowały ląd. Ptaki latające kręgowce. 66. przedstawicieli gadów. 67. przystosowania gadów do życia na lądzie. 68. Przedstawiamy różnorodność ptaków. - przyporządkowuje, na podstawie opisu, przedstawicieli gadów do poszczególnych grup systematycznych (C); - wymienia na podstawie ilustracji cechy różniące żmiję zygzakowatą od zaskrońca zwyczajnego (C); - wymienia najważniejsze cechy charakterystyczne gadów (A); - omawia wybraną grupę gadów - wymienia przynajmniej 3 gatunki gadów żyjących w Polsce (A); - wymienia części ciała jaszczurki (A); - omawia budowę jaszczurki na schematycznym rysunku - wymienia charakterystyczne cechy ptaków drapieżnych (A); - wymienia 2 przykłady ptaków, które opiekują się potomstwem (A); - wymienia 2 przykłady ptaków odlatujących i przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A); - wymienia najważniejsze cechy charakterystyczne ptaków (A); - wyjaśnia znaczenie pojęć: gniazdowniki, zagniazdowniki - wymienia charakterystyczne cechy ptaków brodzących (A) ; - wymienia gady żyjące w Polsce (A); - omawia sposób zdobywania pokarmu przez węże - charakteryzuje poznane grupy gadów (C); - prezentuje informacje na temat gadów żyjących w Polsce (D); - wymienia cechy gadów przystosowujące je do życia na lądzie (A) - porównuje budowę płazów i gadów (C); - przedstawia informacje na temat gadów wymarłych (D); - omawia rozwój ptaka - wymienia przykłady gniazdowników i zagniazdowników (A); - charakteryzuje poszczególne grupy ptaków (C); - wymienia przykłady ptaków odlatujących zimą z Polski, przylatujących na zimę do Polski oraz mieszkających w Polsce cały rok (A); - omawia, na czym polega pasożytnictwo lęgowe 13

14 Ptaki latające kręgowce. 5. Ssaki kręgowce karmiące młode mlekiem. 6. Podsumowanie. 69. przystosowania ptaków do lotu. 70. ssaki. - wymienia przynajmniej 3 cechy budowy przystosowujące ptaki do lotu (A); - wyjaśnia znaczenie pojęcia zwierzęta stałocieplne - omawia rolę piór u ptaków (A); - wymienia elementy budowy pióra (A); - przyporządkowuje ssaki do środowiska, w którym żyją (C); -- wymienia najważniejsze cechy charakterystyczne ssaków (A); - omawia budowę zewnętrzną ssaka (A); - wymienia 4 przykłady grup ssaków i podaje przykłady przedstawicieli tych grup (A); - omawia przystosowania, występujące w budowie kończyn ssaków do życia w różnych środowiskach (C); - wymienia przystosowania ptaków do lotu (A); - rozróżnia rodzaje piór (C); - dowodzi, dlaczego ptaki mają bardzo dobrze rozwinięty układ oddechowy (D); - prezentuje informacje na temat ptaków nieposiadających zdolności latania (D); - wymienia wytwory skóry ssaków (A); - omawia sposób rozmnażania się ssaków - wyjaśnia, dlaczego niektóre ssaki zaraz po urodzeniu są zdolne do samodzielnego funkcjonowania, a inne wymagają opieki matki (D); 71,72. Powtórzenie i sprawdzian wiadomości z działu Życie środowisku lądowym. 73. Omówienie wyników sprawdzianu. Dział 6. Krajobrazy Ziemi 1. Od pogody do klimatu. 2. Strefy krajobrazowe. 7, w jaki sposób można przedstawić informacje i pogodzie i klimacie. 75. strefy krajobrazowe świata. - wymienia sposoby obserwacji i pomiaru poszczególnych składników pogody - wyjaśnia znaczenie pojęcia pogoda - wymienia dane liczbowe stosowane do opisania klimatu (A); - oblicza średnią temperaturę powietrza na podstawie danych w tabeli lub wykresu klimatycznego (C); - oblicza roczną amplitudę temperatury powietrza (C); - wskazuje na mapie i omawia strefy krajobrazowe występujące na terenie Europy (C); - wskazuje na mapie świata strefy krajobrazowe (C) 14 - wyjaśnia znaczenie pojęcia klimat - odczytuje informacje z wykresów klimatycznych (C); - odczytuje z wykresu klimatycznego średnią temperaturę powietrza sumę opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach w danym mieście (C); - porównuje klimat dwóch różnych miast na podstawie wykresów klimatycznych (C); - charakteryzuje zmienność pogody w Polsce na podstawie napływających mas powietrza (C); - przedstawia informacje na temat tych dziedzin życia, w których istotną rolę odgrywają informacje pogodowe (D); - wymienia składniki krajobrazu (A); - wyjaśnia, dlaczego na Ziemi istnieją strefy krajobrazowe - omawia wpływ odległości od oceanu na klimat obszarów leżących na tej samej szerokości geograficznej - przedstawia informacje na temat gatunków endemicznych (roślin i zwierząt) występujących w wybranych strefach krajobrazowych (D);

15 3. Wilgotne lasy równikowe strefa bez pór roku. 3. Wilgotne lasy równikowe strefa bez pór roku. Dwie pory roku w strefie sawann. 76. klimat i roślinność wilgotnego lasu równikowego. 77. zwierzęta wilgotnych lasów równikowych. 78. działalność człowieka w wilgotnych lasach równikowych. 79. klimat i roślinność sawanny afrykańskiej. - wymienia 2 cechy klimatu strefy wilgotnych lasów równikowych (A); - wymienia 2 gatunki roślin wilgotnych lasów równikowych (A); - wskazuje na mapie obszary występowania wilgotnych lasów równikowych (C); - wymienia kilka (4 5) gatunków zwierząt żyjących w wilgotnych lasach równikowych - rozpoznaje wybrane zwierzęta wilgotnych lasów równikowych (C); - wymienia przykłady roślin uprawianych w strefie wilgotnych lasów równikowych (A); - opisuje zajęcia Pigmejów, Papuasów, Indian żyjących w wilgotnych lasach równikowych (A); - wymienia pory roku w strefie sawann (A); - wymienia 3 gatunki roślin, które spotykamy w strefie sawann (A); - wskazuje na mapie obszary występowania sawann (C); - odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza w porze deszczowej na sawannie (C); - wymienia 2 gatunki drzew sawann (A); - omawia, jak powstają deszcze zenitalne - odczytuje z wykresu przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach na obszarze wilgotnego lasu równikowego (C); - opisuje strukturę wilgotnego lasu równikowego - wyjaśnia, co to są epifity - przedstawia informacje na temat wilgotnych lasów równikowych w kategorii naj (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D); - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefie wilgotnych lasów równikowych - omawia rolę owadów żyjących w wilgotnych lasach równikowych - wyjaśnia znaczenie pojęcia plantacja - wymienia przykłady roślin uprawianych na plantacjach na terenie wilgotnych lasów równikowych (A); - wymienia przyczyny zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (A); - przewiduje skutki zmniejszania się powierzchni wilgotnych lasów równikowych (D); - przedstawia poglądy przemysłowców i ekologów dotyczące wykorzystywania zasobów wilgotnych lasów równikowych (D); - omawia przystosowania roślin do 2 pór roku w strefie sawann - odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w poszczególnych miesiącach pory suchej i deszczowej (C); - omawia, jak zmienia się krajobraz sawann między równikiem a zwrotnikiem Raka - porównuje roślinność sawann i wilgotnych lasów równikowych (C); - przedstawia informacje na temat zależności, jakie występują między roślinami a zwierzętami i mechanizmów obronnych roślin (inne niż podane ) w strefie sawann (D); 15

16 Dwie pory roku w strefie sawann. 5. Całoroczna susza w strefie pustyń gorących. 80. zwierzęta i warunki życia ludzi w strefie sawann. 81. strefę pustyń gorących. -wymienia i rozpoznaje gatunki zwierząt żyjących w strefie sawann (C); Podaje przykłady roślinożerców, drapieżców i padlinożerców żyjących na sawannie (A); - wymienia sposoby ochrony zwierząt roślinożernych przed drapieżnikami (A); - wskazuje na mapie Saharę (C); - wymienia charaktery-styczne cechy pustyni (A); - wymienia rodzaje pustyń (podaje ich nazwy) (A); - odczytuje z wykresu klimatycznego roczny przebieg temperatury powietrza w strefie pustyń gorących (C); - wymienia cechy przeżuwaczy (A); - omawia sposób uprawy pól w strefie sawann - przedstawia zależności pokarmowe między organizmami żyjącymi na sawannie (C); - omawia wpływ klimatu na życie ludzi mieszkających w Sahelu (B) - wyjaśnia znaczenie pojęcia półpustynie - opisuje poszczególne rodzaje pustyń - odczytuje z wykresu klimatycznego lub tabeli roczny przebieg temperatury powietrza i ilość opadów atmosferycznych strefie pustyń gorących (C); - wyjaśnia pojecie uedy - wskazuje na mapie Afryki uedy (C); - porównuje poszczególne rodzaje pustyń gorących (C); - przedstawia w formie graficznej informacje na temat pustyń gorących na świecie, uwzględniające ich położenie, obszar, bogactwa mineralne (D); 82. Przedstawiamy życie mieszkańców pustyń gorących. - wymienia po 2 gatunki roślin i zwierząt żyjących w strefie pustyń gorących (A); - wymienia zajęcia Beduinów (A); - wymienia przystosowania wielbłąda do życia w strefie pustyń gorących (A); - wyjaśnia znaczenie pojęcia oaza - wymienia główne uprawy w oazach (A); - wymienia przystosowania zwierząt do życia na pustyni (A); - porównuje sposób uprawy roli w dolinie Nilu w czasach dawnych i obecnie (C); - omawia przystosowania roślin do życia w strefie pustyń gorących - omawia, jak odkrycie ropy naftowej wpłynęło na zmianę życia mieszkańców pustyń gorących 6. Upalne i suche lato w strefie śródziemnomor skiej. 83. klimat, roślinność i zwierzęta strefy śródziemnomor skiej. - wskazuje na mapie strefę śródziemno-morską (C); - charakteryzuje opady w strefie śródziemnomorskiej na podstawie wykresu (C); - wymienia 3 gatunki roślin występujących w strefie śródziemno-morskiej (A); - opisuje, korzystając z wykresu, klimat śródziemnomorski (C); - wymienia rośliny uprawiane w strefie śródziemnomorskiej - wyjaśnia znaczenie pojęcia makia, roślinność twardolistna - wymienia gatunki zwierząt, które można spotkać w strefie śródziemnomorskiej (A); - wyjaśnia, dlaczego w strefie śródziemno-morskiej lasy zachowały się tylko w nielicznych miejscach - charakteryzuje makię śródziemnomorską - przygotowuje przewodnik po najciekawszych miejscach strefy śródziemnomorskiej (D); 16

17 6. Upalne i suche lato w strefie śródziemnomor skiej. 7. Strefa lasów liściastych. 8 Przedstawiamy działalność człowieka w strefie śródziemnomor skiej. 85. Charakteryzuje my strefę lasów liściastych. - wskazuje na mapie najczęściej odwiedzane państwa strefy śródziemnomorskiej (C); - wyjaśnia, dlaczego strefa śródziemnomorska nazywana jest kolebką cywilizacji europejskiej (C); - opisuje zmiany lasu liściastego w poszczególnych porach roku (C); - wymienia warstwy lasu liściastego (A); - wymienia po 3 przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników żyjących w lasach liściastych (A); - wymienia cechy klimatu strefy lasów liściastych (A); - charakteryzuje warstwy lasu liściastego (C); - rozpoznaje na ilustracjach wybrane gatunki zwierząt występujących w lasach liściastych (C); - wyjaśnia, dlaczego basen Morza Śródziemnego jest atrakcyjny turystycznie - wymienia korzystne i niekorzystne skutki rozwoju turystyki w strefie śródziemnomorskiej - wskazuje na mapie strefę lasów liściastych (C); - wymienia gatunki drzew rosnących w lasach strefy umiarkowanej (A); - charakteryzuje faunę poszczególnych warstw lasu liściastego (C); - wskazuje zależności między warunkami klimatycznymi a typem lasów (C); - omawia zależności pokarmowe występujące w lesie (C); - rysuje wykres słupkowy przedstawiający powierzchnię, jaką zajmują lasy liściaste w kilku wybranych krajach europejskich (D); 8. Strefa stepów morza traw. 86. klimat i roślinność stepów. - wymienia 3 przykłady roślin, które rosną w strefie stepów (A); - wyjaśnia znaczenie pojęcia step - wyjaśnia znaczenie pojęć: pampa, preria - wskazuje na mapie świata obszary strefy stepów (C); - wymienia przystosowania roślin do warunków stepowych - omawia, na podstawie wykresu klimatycznego, roczny przebieg temperatury powietrza i opadów atmosferycznych w strefie stepów (C); - opisuje klimat strefy stepów - omawia zmiany w wyglądzie szaty roślinnej stepów w ciągu roku - porównuje step Eurazji, prerię Ameryki Północnej i pampę Ameryki Południowej (D); 87. życie zwierząt i gospodarkę człowieka w strefie stepów. - wymienia 4 gatunki zwierząt żyjących w stepie (A); - wyjaśnia, dlaczego zwierzęta stepowe żyją gromadnie - omawia przystosowania zwierząt do życia w stepie - omawia, w jaki sposóbi dlaczego wykorzystuje się stepy do celów rolniczych 17

18 9. Długie mroźne zimy w strefie północnych lasów iglastych. 88. klimat i roślinność strefy północnych lasów iglastych. - wyjaśnia pojecie tajga - wymienia gatunki drzew iglastych występujące w tajdze (A); - pokazuje na mapie obszary, na których występuje tajga (C); - wyjaśnia pojecie wieczna zmarzlina - wyjaśnia, dlaczego w tajdze występują rozległe obszary podmokłe -opisuje klimat tajgi na podstawie wykresu klimatycznego (C); - opisuje przystosowania roślin do warunków klimatycznych w tajdze (D); - charakteryzuje cechy krajobrazu tajgi (C); - przedstawia informacje na temat tajgi w kategorii naj (np. największe rośliny, najmniejsze rośliny, itp.) (D); 89. życie zwierząt i gospodarkę człowieka w tajdze. - wymienia 5 6 gatunków zwierząt występujących w tajdze (A); - rozpoznaje na ilustracjach 5 6 gatunków zwierząt żyjących w tajdze (C); - wymienia przykłady zwierząt roślinożernych i drapieżników w tajdze (A); - wymienia po 2 przykłady: owadów, ptaków, ssaków roślinożernych i drapieżników żyjących w tajdze (A); - rozpoznaje na ilustracjach wymienione zwierzęta (C); - wymienia surowce mineralne występujące w tajdze - charakteryzuje gospodarkę człowieka w tajdze (C); - omawia skutki wycinania lasów na obszarze wieloletniej zmarzliny 10. Zimna i bezleśna strefa tundry. 90. przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze. - wymienia 5 gatunków zwierząt żyjących w tundrze (A); - rozpoznaje na ilustracjach 5 gatunków zwierząt tundry (C); - wymienia najważniejsze cechy klimaty tundry (A); - rozpoznaje zwierzęta żyjące w tundrze (C); - odczytuje z wykresu klimatycznego przebieg temperatury powietrza w tundrze w ciągu roku (C); - omawia przystosowania roślin i zwierząt do życia w tundrze - przyporządkowuje poznane zwierzęta tundry do grup systematycznej (C); - wyjaśnia, dlaczego w tundrze nie rosną drzewa - wyjaśnia, dlaczego występuje w tundrze dzień polarny i noc polarna - opowiada o życiu mieszkańców tundry na podstawie samodzielnie przeczytanej literatury (C); 18

19 10. Zimna i bezleśna strefa tundry. 91. działalność człowieka w strefie tundry - wymienia zajęcia mieszkańców tundry (A); - opisuje dawny sposób życia mieszkańców tundry - porównuje życie mieszkańców tundry dawniej i obecnie (C); - charakteryzuje bogactwa mineralne tundry i sposób ich eksploatacji (C); 11. Wieczne mrozy w strefie pustyń lodowych. 92. Antarktydę. - zaznacza na mapie Antarktydę (C); - charakteryzuje klimat Antarktydy na podstawie diagramu klimatycznego (C); - wyjaśnia, jak powstaje lądolód - omawia działalność człowieka na Antarktydzie - prezentuje samodzielnie wyszukane wiadomości na temat wkładu polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych (D); 93. Arktykę. - zaznacza na mapie Arktykę (C); - omawia przystosowania pingwinów do życia w strefie pustyń lodowych - omawia przystosowania zwierząt do życia w strefach pustyń lodowych - omawia działalność człowieka w Arktyce - porównuje Antarktydę i Arktykę (D); - prezentuje samodzielnie wyszukane wiadomości na temat wkładu polskich naukowców w badania strefy pustyń lodowych (D); 12. Podsumowanie. 94, 95. Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Krajobrazy Ziemi. 96. wyniki sprawdzianu. Dział 7. Ziemia nasze wspólne dobro 1. Zasoby przyrody. 97. zasoby przyrody. - wymienia przykłady zasobów przyrody (A); - klasyfikuje zasoby przyrody na zasoby przyrody ożywionej i nieożywionej - wymienia przykłady zasobów przyrody ożywionej i nieożywionej (A); - rozróżnia zasoby przyrody na odnawialne i nieodnawialne - podaje przykłady zasobów odnawialnych i nieodnawialnych przyrody (A); - wyjaśnia znaczenie pojęć: zasoby wyczerpywalne, zasoby niewyczerpywalne - podaje przykłady zasobów wyczerpywanych i niewyczerpywanych przyrody (A); - charakteryzuje zasoby przyrody najbliższej okolicy (D); 2. Globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. 98. skutki wyczerpywania się zasobów - wymienia przynajmniej 3 działania człowieka, które przyczyniają się do wyczerpywania zasobów przyrody (A); - wymienia przynajmniej 3 przyczyny zmniejszania się różnorodności biologicznej 19 - wymienia najważniejsze globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego (A); - wyjaśnia znaczenie pojęć: konwencjonalne źródła energii, różnorodność biologiczna - wskazuje lokalne działania ludzi przyczyniające się do wyczerpywania zasobów przyrody (D);

20 przyrody. Tytuł 3. Globalne zagrożenia dla środowiska przyrodniczego. Współpraca międzynarodow a w celu ochrony przyrody. 5. Podsumowanie. 99. przyczyny i skutki ocieplania się klimatu Wyjaśniamy, co to jest dziura ozonowa Przedstawiamy przykłady międzynarodow ej współpracy w celu ochrony przyrody Prezentujemy międzynarodowe organizacje zajmujące się ochroną środowiska. - wymienia przynajmniej 3 skutki ocieplania się klimatu (A); - wyjaśnia znaczenie pojęcia efekt cieplarniany - wymienia 2 przyczyny zwiększenia się ilości gazów cieplarnianych w atmosferze (A); - wymienia 2 sposoby zapobiegania powstawaniu dziury ozonowej (A); - wyjaśnia rolę warstwy ozonowej - wyjaśnia, czego dotyczy program Unii Europejskiej Natura wyjaśnia, dlaczego działania służące ochronie przyrody muszą mieć charakter globalny - wyjaśnia, czym jest czerwona księga - wymienia cele działalności Greenpeace (A); - omawia rolę gazów cieplarnianych (A); - wymienia przykłady przeciwdziałania ocieplaniu się klimatu (A); - charakteryzuje skutki wzrostu średniej temperatury powietrza na Ziemi (C); - wskazuje działania lokalne mające na celu przeciwdziałanie ocieplaniu się klimatu (A); - wyjaśnia, jak powstaje dziura ozonowa - wyjaśnia, czym jest ozon - omawia skutki istnienia dziury ozonowej - omawia działania realizowane w ramach UNEP - wymienia przykłady międzynarodowych konwencji o ochronie przyrody (A); - przedstawia informacje o funkcjonowaniu programu Natura 2000 na terenie gminy, powiatu, województwa (D); - proponuje działania, które może wykonać w celu ochrony przyrody (C); - omawia działania pozarządowych organizacji działających na rzecz ochrony przyrody - rozpoznaje na rysunkach symbole międzynarodowych organizacji zajmujących się ochroną środowiska (C); - wymienia działania lokalne służące ochronie przyrody (A); 103, 10 Powtórzenie wiadomości i sprawdzian z działu Ziemia nasze wspólne dobre Omówienie wyników sprawdzianu. 20