zchów w dokumentach archiwalnych

Transkrypt

1 Rozdział II zchów w dokumentach archiwalnych Materiały zebrane i opisane przez Marię Janicką

2 Czchów w dokumentach archiwalnych ozdział II zawiera archiwalne dokumenty związane z historią Czchowa od jego powstania aż do początku XX wieku. Są tu królewskie postanowienia, przywileje wydane na rzecz miasta, rozkazy, akta spraw sądowych, fragmenty ksiąg cechowych, a nawet świadectwo uczęszczania na naukę religii. Dokumenty te, a właściwie ich kopie, zostały zamówione w Archiwum Państwowym w Krakowie przez ówczesnego dyrektora szkoły w Czchowie Czesława Gowina. Było to w latach 60. i przy okazji obchodów 1000-lecia istnienia państwa polskiego. Zdjęcia z klisz zostały wywołane przez Stanisława Piotrowskiego z Czchowa, następnie zamieszczone w szkolnej kronice. Kronika ta z czasem zaginęła, ale fotografie dokumentów zachowały się, a opisane przez bibliotekarkę Marię Janicką stały się częścią Kroniki Gromadzkiej Rady Narodowej Czchowa znajdującej się obecnie w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Czchowie. Umieszczone w książce dokumenty to w rzeczywistości skany czarno-białych zdjęć z lat 60. ubiegłego wieku. Bez wątpienia stanowią niepodważalny dowód i unikatowe świadectwo świetnej przeszłości miasta. 19

3 Dzieje Gminne Czchowa KRAKÓW, 1288 eszek Czarny, książę krakowski, sandomierski i sieradzki pozwala klasztorowi tynieckiemu osadzać na prawie niemieckim posiadane przez ten klasztor wsie i miasta, między innymi Tuchów, Ciężkowice (Keskowice), Czchów (Cechów), Pilzno i Brzostek. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. A Dz. 8 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). Dokument powyższy drukowano w Kodeksie Tynieckim (s ); wymienia wśród posiadłości tynieckich królewszczyzny: Ciężkowice, Czchów i Pilzno. Uznawany jest przez historyków za falsyfikat i nie może bezpośrednio dowodzić istnienia Czchowa w 1288 roku, niemniej parafię i komorę celną w Czchowie wymieniają źródła już w latach Mon. Pol., t. I, nr 137, 209, Kodeks Dypl. Małop., t. I, nr

4 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 31 III 1357 azimierz, król Polski oznajmia, że mieszczanie z Czchowa, zwanego inaczej Białym Kościołem, podlegają tylko sądownictwu swego wójta albo królewskiego Sądu Najwyższego Prawa Niemieckiego w Krakowie. Archiwum Państwowe w Krakowie, Księga Sądu Najwyższego Prawa Niemieckiego Grodu Krakowskiego z lat 1390, , Tent. 1, p. 165 (wpis z 19 IV 1414), por. też Kodeks Dypl. Małop., t. I, nr 293, 394 i Arch. Kom. Prawn., t. X, nr 2672,

5 Dzieje Gminne Czchowa CZCHÓW, 18 VIII 1372 lżbieta Starsza, królowa Węgier i Polski w dniu przejazdu przez Czchów na Węgry ustanawia prawo składów wszelkich towarów w Krakowie. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 54 (dok. pergaminowy). Ślady pobytu w Czchowie króla Kazimierza Wielkiego w roku 1356, zob. Kodeks Dypl. Pol., t. I, nr Działalność komory celnej w Czchowie w latach , zob. Kodeks Dypl. Małop., t. III, nr 134, por. Kodeks Dypl. m. Krakowa, t. I, nr

6 Czchów w dokumentach archiwalnych WYSZEHRAD, 11 XI 1380 udwik, król węgierski i polski zabrania kupcom sądeckim przewożenia do Prus żelaza, miedzi i innych towarów drogą wodną Dunajcem i Wisłą. Nakazuje posługiwać się im zwykłą drogą na Kraków i zwalnia ich za to od cła w Czchowie (Białym Kościele). Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 69 (dok. pergaminowy), por. Kodeks m. Krakowa, t. I, s

7 Dzieje Gminne Czchowa MELSZTYN, 25 XI 1393 pytko, wojewoda i starosta krakowski, dziedzic Melsztyna i wójtostwa w Czchowie, na prośbę młynarza czchowskiego Filipa, przytacza w całości i zatwierdza dokument Wojsława, wójta czchowskiego z datą 24 VII 1333 roku, zezwalający młynarzowi Mikołajowi na wybudowanie na gruncie wójtowskim w Czchowie młyna o 2 kołach. Zachowuje Filipa jako spadkobiercę młynarza Mikołaja przy prawach do owego młyna i pozwala mu zbudować więcej kół. Zastrzega dla siebie dwie miary lub dwa denary z pożytków młyna, pozostawiając Filipowi trzecią miarę, względnie trzeci denar. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 257, druk. St. Kuraś, Zbiór dok. małop., t. I, nr 37 38, 258,

8 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW GRÓD, 11 IX 1399 ajcy i ławnicy z Białego Kościoła (Czchowa) przekazują Sądowi Najwyższemu Prawa Niemieckiego Grodu Krakowskiego do osądzenia sprawę mieszczan Jekila i Bogusza. Wobec sprzeciwu Bogusza, Jekil przenosi sprawę ponownie przed sąd miasta Białego Kościoła. Archiwum Państwowe w Krakowie, Księga Sądu Najwyższego Prawa Niemieckiego Grodu Krakowskiego z lat 1390, , Tent. 1, p. 138, por. Arch. Kom. Prawn. t. X, nr

9 Dzieje Gminne Czchowa CZCHÓW, 6 III 1403 enże (Mściszek z Koczanowa) zobowiązał się zapłacić Andrzejowi, krawcowi, mieszczaninowi czchowskiemu we wtorek (najbliższy po niedzieli środopostnej, 27 III 1403) dziewięć wiardunków 1 pod karą pietnadziesta (tj. 3 grzywien). Archiwum Państwowe w Krakowie, Terr. Czchów 1, p. 89. CZCHÓW, 31 VII 1403 pis kary sądowej: Jasiek i Hanus Spulmer oraz Jakub i Hanus Miczakowscy, mieszczanie z Czchowa nie stanęli na roku 2 w sprawie z Mikołajem z Wielopola o to, że pędząc bydło z Węgier, plony i zasiewy zdeptali i szkody mu wyrządzili. Dlatego każdy z nich sądowi kary pietnadziesta i niestane 3 [zapłaci] i każdy jednego wołu i temuż (Mikołajowi) po pietnadziesiątej winien [zapłacić]. Archiwum Państwowe w Krakowie, Terr. Czchów 1, p wiardunek dawna polska jednostka monetarna, równa grzywny, por. W. Doroszewski, Słownik języka polskiego, t. IX, W-wa 1967, s rok w dawnej Polsce: posiedzenie sądowe, sąd, por. ibid., t. VII, s niestane kara sądowa za niestawienie się pozwanego w sądzie, por. ibid., t. V, s

10 Czchów w dokumentach archiwalnych MELSZTYN, 21 VIII 1463 an i Spytek, dziedzice Melsztyna poświadczają, że burmistrz, rajcy i całe pospólstwo miasta Czchowa przedłożyli im odpis przywilejów króla Kazimierza z datą Kraków, 24 XI 1355 roku, mocą którego król ten miasteczku Czchów, osadzonemu z dawna na prawie średzkim, nadał prawo magdeburskie. Przytaczają dosłownie odpis tego przywileju i potwierdzają, że mieszczanie czchowscy posiadali ów dokument w oryginale z pieczęcią królewską, lecz strawił go ogień. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 259 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak), por. St. Kuraś, Zbiór dok. małop., t. I, s

11 Dzieje Gminne Czchowa MELSZTYN ZAMEK 21 VIII 1463 an i Spytek, dziedzice Melsztyna poświadczają, że burmistrz, rajcy i całe pospólstwo miasta Czchowa przedłożyli im odpisy przywilejów króla Władysława z datą Sącz, 20 III 1433 roku, mocą którego król ten ustanowił w Czchowie jarmark w dniu św. Piotra w Okowach (1 sierpnia). Przytaczają dosłownie odpis tego przywileju i potwierdzają, że mieszczanie czchowscy posiadali oryginał owego przywileju z pieczęcią królewską, lecz zniszczył im go pożar. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 260 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 28

12 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 14 VI 1465 azimierz, król Polski nakazuje, aby kupcy trzymali się dawnej drogi z Węgier do Krakowa przez Czchów. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 262 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 29

13 Dzieje Gminne Czchowa CZCHÓW RATUSZ MIEJSKI, 14 II 1477 a polecenie pana Spytka Melsztyńskiego i za wiedzą ówczesnych rajców: Marcina Latały, Stanisława Czyczka, Jakuba Zażymały i Mikołaja Koczana stają osobiście świadkowie Maciej Czudo, Marcin Wahl, Piotr Miotełka, Mikołaj Łycarz, Maciej Nietopyrz, Grzegorz Kaszochreb, Jan Sowka, Marcin Bindas i pod przysięgą opisują szczegółowo granice miasteczka Czchowa (Białego Kościoła). 30

14 Czchów w dokumentach archiwalnych 31

15 Dzieje Gminne Czchowa 32

16 Czchów w dokumentach archiwalnych Archiwum Państwowe w Krakowie, Rkps. dep. 376, nr 2 (wyciąg wierzytelny z Ksiąg m. Czchowa, sporządzony ok roku). 33

17 Dzieje Gminne Czchowa CZCHÓW, 21 XI 1485 an z Baruchowa, doktor dekretów i rektor oraz Stanisław z Brzezin, profesor teologii Akademii Krakowskiej, jako sędziowie polubowni w sporze między Łukaszem, plebanem kościoła parafialnego a rajcami miasta Czchowa o sumy wydane przez proboszcza na budynki kościoła, szpitala i szkoły, godzą zwaśnione strony. Postanawiają, że pleban zapłaci rajcom 7 grzywien kosztów sporu, że wybuduje przy pomocy rajców i mieszczan, o ile możności jak najprędzej, kościół drewniany za miastem w dawnym miejscu. Odda też rajcom zarząd szpitala i prowizje ołtarza 5-ciu Ran Chrystusowych oraz odnoszące się do tych spraw dokumenty i pisma. 34

18 Czchów w dokumentach archiwalnych Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 263 (dok. notarialny, pieczęci brak). 35

19 Dzieje Gminne Czchowa KRAKÓW, 12 III 1489 azimierz, król Polski nadaje miasteczku Czchów drugi jarmark w dniu Jedenastu Tysięcy Dziewic (21 października). Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 264 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 36

20 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 10 VIII 1524 ygmunt, król Polski wzywa miasta powiatu czchowskiego do wysłania pod Rzeszów na 22 sierpnia co dziesiątego do broni. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 266 (oryg. papierowy na drukowanym formularzu). 37

21 Dzieje Gminne Czchowa KRAKÓW, 21 VIII 1545 ygmunt, król Polski, biorąc pod uwagę, że Tomasz z Bochni, komornik żup bocheńskich wydał z własnej kiesy 500 złotych na budowę wodociągu i kanałów w Czchowie, ustanawia opłaty za korzystanie z tych urządzeń: po 1 groszu kwartalnie od każdego osiadłego mieszczanina i po pół grosza od komornika, po 4 grosze od każdego waru piwa i po pół grosza za zużytą na ten cel wodę, po 1 groszu od każdorazowego zużycia wody w łaźni. Pozwala pobierać te opłaty Tomaszowi z Bochni, obracać dochody na naprawę urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych oraz na pokrycie wydanej przez niego sumy na budowę 500 złotych. Po całkowitym potrąceniu owej sumy połowę dochodów z opłat wodociągowo-kanalizacyjnych ma pobierać miasto na konserwację urządzeń, zaś drugą połowę dożywotnio Tomasz z Bochni na swoje utrzymanie, z prawem przeznaczenia tej połowy po swojej śmierci na cele pobożne lub jakiekolwiek inne. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 267 (oryg. pergaminowy). 38

22 Czchów w dokumentach archiwalnych WARSZAWA SEJM, 24 XII 1556 ygmunt August, król Polski przytacza w całości i zatwierdza zapis nieboszczyka Tomasza zwanego Tomaszkiem, komornika żupy bocheńskiej, dokonany przed Radą Miasta Czchowa pod datą 18 II 1551 roku, mocą którego Tomaszek przeznaczył z należnych mu w Czchowie opłat wodociągowo-kanalizacyjnych corocznie: szpitalowi czchowskiemu po 7 wiaduktów, kapłanowi czytającemu w szpitalu modlitwę za grzechy 1 grzywnę, kapłanowi odprawiającemu w wielkim kościele mszę śpiewaną półtorej grzywny, organiście 1 grzywnę, rajcom zaś czchowskim na naprawę urządzeń wodociągowo-kanalizacyjnych resztę należnych mu opłat. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 268 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 39

23 Dzieje Gminne Czchowa PIOTRKÓW SEJM, 6 II 1559 ygmunt August, król Polski potwierdza przywilej króla Kazimierza na rzecz miasta Czchowa z datą Kraków, 14 VI 1465 roku, zawierający nadanie temuż miastu prawa magdeburskiego pod datą Kraków, 24 XI 1355 roku. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 269 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 40

24 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 12 XI 1559 ygmunt August, król Polski potwierdza mieszkańcom Czchowa posiadanie ról zwanych Wyspą na Dunajcu, Pachry, Zastróże, ról na Przedmieściu Wyższym oraz łąk i gajów Zapowiedne, Laska, Koryciska i Wąglarki. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 270 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 41

25 Dzieje Gminne Czchowa WILNO, 30 XI 1560 ygmunt August, król Polski przyłącza miasteczko Czchów do wielkorządów krakowskich i oddaje je w posiadanie Janowi Bonarowi, kasztelanowi bieckiemu i wielkorządcy krakowskiemu. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 271 (oryg. papierowy). 42

26 Czchów w dokumentach archiwalnych CZCHÓW, 25 XI 1564 urmistrz i rajcy miasta Czchowa przytaczają w całości i zatwierdzają udzielony tkaczom czchowskim odpis statutu cechu tkackiego nowosądeckiego z datą Nowy Sącz, 29 VIII 1564 roku. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 272 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 43

27 Dzieje Gminne Czchowa CZCHÓW, 17 V 1565 urmistrz i rajcy miasta Czchowa przytaczają w całości i zatwierdzają dokument Franciszka Weynhulta i Mikołaja Nycza mistrzów i pierwszych założycieli cechu rzemiosła sukienniczego w Czchowie z datą Czchów, 1464 roku. Ustanawiają statut tegoż cechu. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 273 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 44

28 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 21 V 1574 enryk, król Polski nadaje mieszkańcom Czchowa, doświadczonym niedawno przez pożar i nawiedzanym częstymi wylewami Dunajca, wolność od ceł koronnych wodnych i lądowych na lat 30. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 281 (oryg. pergaminowy, pieczęci brak). 45

29 Dzieje Gminne Czchowa KSIĘGA ŁAWNICZA MIASTECZKA CZCHOWA Z LAT (wybór frgmentów) Roku Pańskiego 1581 arowizna 50 złotych przez urodzoną panią Magdalenę Wielogłowską na odprawienie mszy w kapliczce we wsi Jurków w dobrach tejże pani (s ). Roku Pańskiego 1587 piątek po Niedzieli Przewodniej (10 kwietnia) sąd (...) zagaili: sławetny wójt przysiężny Stanisław Kozak i sławetni ławnicy przysiężni: Wojciech Kordasz, Adam Komorek, Grzegorz Krówka, Stanisław Tłuczek, Marcin Kopeć, Jan Koza, Tomasz Kochanek. Stanisław Rasko zastawia dom z ogrodem Wojciechowi Prorokowi za 30 grzywien (s. 4 5). 46

30 Czchów w dokumentach archiwalnych Archiwum Państwowe w Krakowie, Rkps. dep

31 Dzieje Gminne Czchowa WARSZAWA, 3 IV 1617 ygmunt III, król Polski dodaje miastu Czchów do dawnych jarmarków dwa nowe: na św. Wojciecha 23 IV i na św. Michała 29 IX. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 284 (oryg. pergaminowy). 48

32 Czchów w dokumentach archiwalnych KRAKÓW, 3 III 1657 enerał major Wirtz, namiestnik króla, gubernator Krakowa wystawia list protekcyjny dla miasteczka Czchowa. Archiwum Państwowe w Krakowie, Dok. dep. 288 (oryg. papierowy). 49

33 Dzieje Gminne Czchowa ROK 1660 ustracja 4 miasteczka Czchowa w województwie krakowskim, zawierająca opis przywilejów i uprawnień mieszczan, obszaru miasteczka i jego granic, należności podatkowych, opłat, świadczeń i czynszów uiszczonych przez mieszczan z posiadanej roli lub z uprawianego handlu, rzemiosła i przemysłów: browarniczego, gorzelnianego i młynarskiego, łącznie z zanotowaniem królewskiego prawa patronatu czchowskiego Kościoła pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny. 4 lustracja rewizja dóbr królewskich i starostw, dokonana przez osoby przysięgłe, wysłane do obejrzenia i szczegółowego opisania ich stanu i dochodów, por. Z. Gloger, Encyklopedia Staropolska, t. III, W-wa 1985, s

34 Czchów w dokumentach archiwalnych 51

35 Dzieje Gminne Czchowa 52

36 Czchów w dokumentach archiwalnych 53

37 Dzieje Gminne Czchowa 54

38 Czchów w dokumentach archiwalnych 55

39 Dzieje Gminne Czchowa 56

40 Czchów w dokumentach archiwalnych 57

41 Dzieje Gminne Czchowa 5 oblata wpisanie aktu do właściwych ksiąg, uprawomocnienie, por. op. cit. W. Doroszewski., Słownik języka polskiego, t. V, s Archiwum Państwowe w Krakowie, Rkps. dep. 376, nr 16 (wyciąg wierzytelny z oryg. Księgi lustracji woj. krakowskiego z roku 1660, wystawiony w Warszawie 16 IX Na ostatniej stronie wyciągu znajduje się zapis, że oblatowano 5 go w grodzie sądeckim 23 XI 1744). 58