PODSUMOWANIE REALIZACJI STRATEGII POLITYKI ZDROWOTNEJ DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA ZA OKRES

Transkrypt

1 Urząd Marszałkowski W ojewództwa Łódzk iego Departament Polityk i Zdrowotnej PODSUMOWANIE REALIZACJI STRATEGII POLITYKI ZDROWOTNEJ DLA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO NA LATA ZA OKRES Łódź, grudzień 2016

2 Spis treści Wprowadzenie... 2 Cel nadrzędny. Poprawa wybranych mierników stanu zdrowia mieszkańców województwa łódzkiego... 3 Cel strategiczny 1. Koordynacja działań w systemie ochrony zdrowia w regionie Cel operacyjny 1.1. Regionalna Rada Polityki Zdrowotnej jako platforma komunikacji i współpracy Cel operacyjny 1.2. Współpraca z konsultantami wojewódzkimi Cel strategiczny 2. Poprawa skuteczności działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia Cel operacyjny 2.1. Poprawa koordynacji działań i programów z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia Cel operacyjny 2.2. Opracowanie Planu działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia dla Województwa Łódzkiego Cel strategiczny 3. Poprawa dostępności usług zdrowotnych Cel operacyjny 3.1. Rozwój opieki nad osobami chorującymi i zagrożonymi zachorowaniem na nowotwory Cel operacyjny 3.2. Rozwój systemu opieki nad pacjentami chorującymi i zagrożonymi zachorowaniem na choroby układu krążenia Cel operacyjny 3.3. Rozwój opieki długoterminowej i geriatrycznej Cel operacyjny 3.4. Poprawa dostępu do opieki rehabilitacyjnej Cel operacyjny 3.5 Poprawa wybranych wskaźników w zakresie opieki nad osobami chorującymi i zagrożonymi zachorowaniem na zaburzenia psychiczne Cel operacyjny 3.6. Rozwój wysokospecjalistycznej opieki okołoporodowej Cel operacyjny 3.7. Wzmocnienie infrastruktury Ratownictwa Medycznego Cel strategiczny 4. Poprawa jakości usług zdrowotnych Cel operacyjny 4.1. Wzmocnienie infrastruktury ochrony zdrowia poprzez stosowanie nowoczesnych technologii Cel operacyjny 4.2. Wprowadzanie systemów zarządzania jakością, udział w procedurze akredytacyjnej, badania satysfakcji pacjentów Mierniki realizacji celów strategicznych

3 Wprowadzenie Strategia Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata (zwana dalej Strategią) została przyjęta uchwałą nr 1249/14 Zarządu Województwa Łódzkiego z dnia 13 października 2014 r. Dokument powstał w Departamencie Polityki Zdrowotnej. Jego przygotowanie poprzedzono analizą sytuacji demograficznej i epidemiologicznej oraz opisem zasobów ochrony zdrowia w województwie. Dane na ten temat zostały zebrane w opracowaniu pn. Diagnoza do Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata Zgodnie z zapisami Strategii, sprawozdania z realizacji działań określonych w ww. dokumencie sporządzane są co dwa lata przez Departament Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, a następnie są opiniowane przez Regionalną Radę Polityki Zdrowotnej oraz zatwierdzane przez Zarząd Województwa Łódzkiego. Niniejszy dokument jest podsumowaniem z realizacji Strategii za pierwsze dwa lata jej funkcjonowania, tj. za okres od 2014 do 2015 roku. Zawarte w nim informacje odnoszą się przede wszystkim do działań podejmowanych przez głównego realizatora Strategii, tj. Samorząd Województwa Łódzkiego oraz podmioty lecznicze, dla których jest on organem tworzącym. Przedstawione zostały również najważniejsze zmiany w zakresie uwarunkowań zewnętrznych, które mają istotny wpływ na realizację przyjętych założeń. Dodatkowo monitoring przeprowadzono w oparciu o wybrane mierniki, określone dla celu nadrzędnego oraz poszczególnych celów strategicznych. 2

4 Cel nadrzędny. Poprawa wybranych mierników stanu zdrowia mieszkańców województwa łódzkiego Stan zdrowia mieszkańców województwa łódzkiego w porównaniu z sytuacją w innych regionach kraju przedstawia się niekorzystnie. Świadczą o tym nie tylko dane statystyczne dotyczące zachorowalności czy umieralności, ale również subiektywna ocena stanu zdrowia. W badaniu EHIS najgorzej swoje zdrowie ocenili mieszkańcy województwa łódzkiego 39% ankietowanych podała, że jest ono złe, bardzo złe lub takie sobie. Dla porównania, ludność oceniająca swoje zdrowie poniżej oceny dobrej w całej Polsce wynosiła 32%. Ponieważ zdrowie rozumiane jako pełen dobrostan fizyczny, psychiczny oraz społeczny jest trudne do zmierzenia, w Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata przyjęto za cel nadrzędny poprawę wybranych mierników świadczących o sytuacji zdrowotnej populacji. Monitoring realizacji Strategii prowadzony jest w oparciu o te wybrane wskaźniki. Zostały one zaprezentowane w poniższej tabeli wraz z wartościami odniesienia, wartościami docelowymi, a także danymi dotyczącymi ich wartości w okresie 2 pierwszych lat realizacji Strategii. Tabela 1. Mierniki realizacji celu nadrzędnego Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata WSKAŹNIK WARTOŚĆ ODNIESIENIA WARTOŚĆ DOCELOWA współczynnik zgonów (na 1 tys. ludności) 12,42 (2012 r.) 10,00 (na poziomie średniej krajowej w 2012 r.) 11,85 12,46 współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia (na 10 tys. mieszkańców) 54,0 (2011 r.) 44,1 (na poziomie średniej krajowej w 2011 r.) 52,2 b.d. współczynnik zgonów z powodu nowotworów (na 10 tys. mieszkańców) 28,3 (2011 r.) 24,9 (na poziomie średniej krajowej w 2011 r.) 29,2 b.d. przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzn 70,6 (2012 r.) 72,7 (na poziomie średniej krajowej w 2012 r.) 71,7 71,4 1 Europejskie ankietowe badanie zdrowia (European Health Interview Survey - EHIS) to kluczowe narzędzie realizacji jednego z głównych celów Unii Europejskiej w dziedzinie statystyki zdrowia publicznego, jakim jest stworzenie systemu monitoringu zdrowia obejmującego takie elementy jak: stan zdrowia, chorobowość, zdrowie psychiczne, wypadki i urazy, korzystanie z opieki zdrowotnej, profilaktyka zdrowotna oraz styl życia. Badanie realizowane jest cyklicznie, co 5 lat w krajach UE. Główny Urząd Statystyczny dotychczas przeprowadził badanie czterokrotnie - w 1996, 2004, 2009 oraz 2014 r. 3

5 przeciętne dalsze trwanie życia kobiet współczynnik zgonów niemowląt (na 1 tys. urodzeń żywych) 79,8 (2012 r.) 4,2 (2012 r.) 81,0 (na poziomie średniej krajowej w 2012 r. ) 3,6 (na poziomie województwa o najniższej wartości wskaźnika w 2012 r.) 80,8 80,4 4,4 4,8 Ludność województwa łódzkiego Województwo łódzkie zajmuje obszar km 2 i znajduje się na 9 miejscu pod względem wielkości powierzchni w kraju. Składa się z 21 powiatów, 3 miast na prawach powiatu oraz 177 gmin (18 miejskich, 133 wiejskich i 26 miejsko-wiejskich). W dniu 31 grudnia 2015 roku liczba ludności w województwie łódzkim wynosiła osób, tj. o mniej niż w 2012 roku. Populacja naszego regionu stanowiła 6,5% liczby ludności Polski, sytuując Łódzkie na 6 miejscu wśród pozostałych województw. Ponad połowę populacji (52,4%) stanowiły kobiety ( ). Szczegółowe dane na temat liczby ludności w latach przedstawia wykres 1. Wykres 1. Ludność województwa łódzkiego w latach (według danych Głównego Urzędu Statystycznego). Prawie dwie trzecie mieszkańców województwa ( osób) zamieszkiwało w miastach. Niemal jedna trzecia ( osób, czyli 28,11%) była mieszkańcami Łodzi. Dużą liczbę mieszkańców odnotowano także w powiatach: zgierskim ( ), pabianickim ( ), sieradzkim ( ), tomaszowskim ( ) oraz 4

6 radomszczańskim ( ). Najmniejszą liczbą ludności charakteryzowały się powiaty: brzeziński (30.933), skierniewicki (38.177) oraz poddębicki (41.679). Liczbę mieszkańców poszczególnych powiatów przedstawia wykres 2. Wykres 2. Ludność województwa łódzkiego w latach 2012 i 2015 w podziale na powiaty (według danych Urzędu Statystycznego w Łodzi). W okresie od 2012 roku do 2015 roku wzrost liczby mieszkańców odnotowano w powiatach łódzkim wschodnim (ok osób), poddębickim (ok. 800 osób) oraz zgierskim (ok. 500 osób). Największy spadek liczby mieszkańców odnotowano w mieście Łódź (ok osób), powiecie kutnowskim (1.900 osób), powiecie radomszczańskim (ok osób), powiecie tomaszowskim (ok osób). W pozostałych powiatach spadek nie przekraczał osób. 5

7 Przyrost naturalny Przyrost naturalny w roku 2015 wyniósł w województwie łódzkim przy liczbie urodzeń żywych wynoszącej i liczbie zgonów Wskaźnik przyrostu naturalnego wynosił -3,6/1 tys. ludności i był niższy o 2,9/1 tys. od wskaźnika dla Polski (-0,7/1 tys. ludności) oraz najniższy w kraju. Ujemny wskaźnik przyrostu naturalnego odnotowano zarówno w miastach, jak i na wsi, jednak w miastach był on zdecydowanie niższy (-4,2 wobec -2,6 ). W niemal wszystkich powiatach liczba zgonów przewyższała liczbę urodzeń. W przeliczeniu na mieszkańców najniższym wskaźnikiem charakteryzowały się: m. Łódź (-6,3 ), powiat łaski (-4,6 ) oraz kutnowski (-4,3 ). Jedynie powiat bełchatowski i miasto Skierniewice zanotowały w 2015 r. dodatni wskaźnik przyrostu naturalnego (odpowiednio 0,7 oraz 0,3 ). W powiecie łódzkim wschodnim liczba urodzeń zrównała się z liczbą zgonów. Wykres 3. Współczynnik przyrostu naturalnego w województwie łódzkim w latach (według danych Głównego Urzędu Statystycznego). Współczynnik zgonów W 2015 r. najwyższą umieralność w Polsce zanotowano w województwie łódzkim (rys. 1). Współczynnik zgonów (liczba zgonów na ludności) w regionie osiągnął wartość 12,5 (ogółem dla Polski 10.3) i był wyższy niż w 2012 roku o 0,1. Na przełomie lat współczynnik ten najwyższą wartość osiągnął w 2015 roku, natomiast najniższą w 2014, tj. 11,9. 6

8 Z odnotowanej w regionie ogólnej liczby zgonów (o 227 mniej niż w 2012 roku) prawie dwie trzecie (64,48%) dotyczyło mieszkańców miast, a pozostałe 35,52% ludności z terenów wiejskich. Współczynnik zgonów na obszarach wiejskich województwa ukształtował się na poziomie 12,0 (o 0,5 niższy niż w roku 2012), natomiast w miastach 12,7 (o 0,3 wyższy niż w roku 2012). W 2015 roku odnotowano zgonów wśród mężczyzn (o 370 mniej niż w 2012 roku), co stanowiło 50,8% ich ogólnej liczby oraz zgonów kobiet (o 144 więcej niż w 2012 roku). Współczynnik zgonów dla płci męskiej ukształtował się na poziomie 13,30 i był o 1,6 punktu promilowego wyższy niż dla płci żeńskiej (11,73). Szczegółowe informacje przedstawiono na wykresie 4. Z przedstawionych danych wynika, iż wszystkie współczynniki z wyjątkiem współczynnika dotyczącego zgonów mężczyzn w województwie łódzkim mają tendencję zwyżkową. Rys 1. Współczynnik zgonów na ludności w 2015 roku. Źródło: 7

9 Wykres 4. Współczynnik zgonów na mieszkańców w województwie łódzkim według płci w latach 2012 i 2015 (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). Współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia Od kilkunastu lat choroby układu krążenia (CHUK) są najczęstszą przyczyną zgonów mieszkańców województwa łódzkiego oraz całej Polski. W 2014 roku w województwie łódzkim spowodowały one zgon osób (o 599 zgonów mniej niż w 2011 roku), co stanowiło 42,1% ogólnej liczby zgonów. Współczynnik zgonów z powodu CHUK osiągnął w województwie łódzkim wartość 52,3 na ludności i był o 1,75 niższy niż w 2011 roku 2. W analizowanym okresie czasu najwyższą wartość współczynnik osiągnął w 2012 roku (55,25). Wartości współczynnika zgonów w latach dla regionu przedstawia poniższy wykres. Wykres 5. Współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia na 10 tys. ludności w latach w województwie łódzkim (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). 2 W tabeli 1 Mierniki realizacji Celu nadrzędnego Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata , wartością odniesienia dla współczynnika zgonów z powodu CHUK jest wartość współczynnika z 2011 r. 8

10 Najwyższe wartości współczynnika zgonów z powodu chorób układu krążenia odnotowały powiaty: łęczycki (71,5), pajęczański (60,2), skierniewicki (59,7), poddębicki (58,9). Najniższe wartości współczynnika zgonów z powodu nowotworów stwierdzono w powiatach: bełchatowskim (36,5), m. Skierniewice (36,2) oraz zduńskowolskim (43,4). Wykres 6. Współczynnik umieralności z powodu chorób układu krążenia na 10 tys. ludności w roku 2014 dla powiatów w województwie łódzkim (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). Współczynnik zgonów z powodu nowotworów W 2014 roku nowotwory nadal stanowiły drugą pod względem częstości występowania przyczynę zgonów w województwie. Z tego powodu odnotowano zgonów (o 152 więcej niż w roku ), co stanowiło 23% zgonów ogółem. Współczynnik umieralności z powodu nowotworów na ludności w województwie łódzkim osiągnął wartość 29,2 i był wyższy o 3,1 od współczynnika w Polsce (26,1), sytuując Łódzkie na 16 miejscu wśród pozostałych województw. 3 W tabeli 1 Mierniki realizacji Celu nadrzędnego Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata , wartością odniesienia dla współczynnika zgonów z powodu nowotworów jest wartość współczynnika z 2011 r. 9

11 Wykres 7. Współczynnik zgonów z powodu nowotworów na ludności w latach w województwie łódzkim (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). Najwyższe wartości współczynnika zgonów z powodu nowotworów odnotowały powiaty: miasto Łódź (34,3), wieluński (30,8), kutnowski (30,8), łęczycki (30,6). Największy wzrost współczynnika w odniesieniu do roku 2012 wystąpił w powiatach: zduńskowolskim (6,6), wieruszowskim (5,5), radomszczańskim (2,7), łódzkim wschodnim (2,6). Najniższe wartości współczynnika zgonów z powodu nowotworów mają powiaty: brzeziński (23,3), bełchatowski (22,3), opoczyński (21,7). Wykres 8. Współczynnik zgonów z powodu nowotworów na ludności w roku 2014 w powiatach województwa łódzkiego (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). 10

12 Przeciętne dalsze trwanie życia Średnia długość trwania życia mężczyzn w województwie łódzkim jest najkrótsza w Polsce w 2015 r. wynosiła 71,4 lat, tj. o 3,7 roku mniej niż w województwie małopolskim, które od lat jest wiodącym pod względem długości trwania życia. Średnia dla Polski wynosi 73,6 lat. Zróżnicowanie średniego trwania życia kobiet w przekroju wojewódzkim jest mniejsze maksymalna różnica wynosi 2,3 roku. Mieszkanki województwa łódzkiego żyją średnio 80,4 lata, jest to druga najniższa średnia długość trwania życia w Polsce (po województwie śląskim 80,3 lata). Średnia dla Polski w 2015 roku wynosiła 81,6 lat. Przeciętne dalsze trwanie życia kobiet w regionie jest dłuższe na wsi (81,1) o 1 rok w stosunku do trwania życia w miastach. Sytuację odwrotną obserwujemy w przypadku mężczyzn tj. przeciętne dalsze trwanie życia mężczyzn na wsi (73,0) jest krótsze od trwania życia w miastach o 0,6 roku. Szczegółowe dane na ten temat przedstawia wykres 9. Wykres 9 Przeciętne dalsze trwanie życia mieszkańców województwa łódzkiego i Polski w roku 2015 (według danych Głównego Urzędu Statystycznego). Analizując zmiany tego wskaźnika w stosunku do wartości odniesienia z 2012 roku, można zauważyć wzrost przeciętnego trwania życia w województwie łódzkim, co jest zgodne z ogólną tendencją utrzymującą się w Polsce. W roku 2015 nastąpił niewielki spadek wartości 11

13 przeciętnego trwania życia w stosunku do roku 2014, co według GUS było spowodowane znaczącym wzrostem liczby zarejestrowanych zgonów w 2015 roku (najwyższy przyrost zgonów od ponad 30 lat). Należy sądzić, że było to jednorazowe odstępstwo od obserwowanych dotychczas zmian. 4 Podsumowując, przeciętne dalsze trwanie życia w województwie łódzkim wydłuża się, jednak dynamika tego procesu jest znacznie mniejsza niż w innych województwach. Mieszkańcy naszego regionu nadal żyją krócej niż ludność pozostałych województw. Współczynnik umieralności niemowląt W 2015 roku w województwie łódzkim odnotowano 106 zgonów niemowląt (o 5 więcej niż w 2012 roku). Zgony chłopców stanowiły 56,6% wszystkich zgonów dzieci w wieku poniżej 1 roku życia. Współczynnik umieralności niemowląt na urodzeń żywych osiągnął poziom 4,8 i był wyższy o 0,6 w porównaniu z 2012 rokiem. Jednocześnie współczynnik natężenia był wyższy niż średnia dla Polski (4,0 ) oraz najwyższy kraju (podczas gdy w 2012 roku region był na czwartym miejscu wśród województw o najniższej umieralności dzieci poniżej 1 roku życia na urodzeń żywych). Współczynnik zgonów niemowląt w roku 2015 dla miast wynosił 5,20 i był wyższy o 0,84 w porównaniu z 2012 rokiem, zaś dla wsi 4,16 (wyższy o 0,12 w porównaniu z 2012 rokiem). Ostatnie dostępne dane (za 2014 r.) wskazują, że najczęstszą przyczyną zgonów niemowląt były niektóre stany chorobowe powstające w okresie okołoporodowym, czyli w późnym okresie trwania ciąży matki oraz w ciągu pierwszych 6 dni życia noworodka (59,6%). Szczegółowe dane na ten temat przedstawiają wykresy 10 i Trwanie życia w 2015 roku, GUS, Warszawa 2016, pobrano z 12

14 Wykres 10. Współczynnik umieralności niemowląt na żywych urodzeń z rozróżnieniem na miasto i wieś w latach 2012 i 2015 w województwie łódzkim i w Polsce (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). Wykres 11. Współczynnik zgonów niemowląt na żywych urodzeń w powiatach w województwie łódzkim w latach 2012 i 2015 (według danych GUS - Bank Danych Lokalnych). Na podstawie analizy przeprowadzonej w oparciu o przyjęte w Strategii mierniki, można zauważyć pewne trendy w kształtowaniu się wybranych współczynników opisujących zdrowie. Natomiast zbyt krótki okres czasu objęty analizą nie pozwala na wyciąganie wniosków odnośnie zmian w stanie zdrowia populacji. 13

15 Cel strategiczny 1. Koordynacja działań w systemie ochrony zdrowia w regionie Na problemy związane z podziałem kompetencji w sferze zdrowia w województwie łódzkim oraz potrzebę koordynacji działań wskazywano począwszy od pierwszego dokumentu strategicznego przygotowanego przez Województwo Łódzkie dla tego sektora, tj. Programu Polityki Zdrowotnej Województwa Łódzkiego na lata Wyjściem z tej sytuacji miało być powoływanie zespołów i rad skupiających reprezentantów różnych instytucji funkcjonujących w systemie ochrony zdrowia, dające możliwość dyskutowania ważnych spraw w zakresie polityki zdrowotnej na szerszym forum oraz zintegrowania działań różnych podmiotów na poziomie regionalnym. Na terenie województwa łódzkiego w latach funkcjonowało kilka takich gremiów, w których członkami byli przedstawiciele Departamentu Polityki Zdrowotnej lub Zarządu Województwa Łódzkiego: 1. Wojewódzka Rada Zdrowia Publicznego, organ powołany w 2010 roku przez Wojewodę Łódzkiego, którego celem było wspieranie działań Wojewody w zakresie zapewnienia równego dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej i bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańcom województwa, w szczególności poprzez działania konsultacyjno-doradcze. Rada została rozwiązana w kwietniu 2015 roku w związku z powołaniem Regionalnej Rady ds. Potrzeb Zdrowotnych; 2. Wojewódzki Zespół ds. Ratownictwa Medycznego powołany przez Wojewodę Łódzkiego w 2010 roku, którego celem jest opiniowanie, dokonywanie ocen i zajmowanie stanowisk w sprawach dotyczących organizacji i funkcjonowania ratownictwa medycznego na terenie województwa. Sprawy ochrony zdrowia były ponadto obszarem zainteresowania innych multidyscyplinarnych gremiów, w tym zrzeszających samorządy terytorialne takich jak Związek Województw RP (w ramach Komisji ds. Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej), czy Komisja Wspólna Rządu i Samorządu Terytorialnego (Zespół do spraw Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej), w gronie których zasiada przedstawiciel Departamentu Polityki Zdrowotnej Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. W opisywanym okresie czasu w województwie łódzkim funkcjonowały również dwa organy doradcze powołane przez Zarząd Województwa Łódzkiego: 14

16 1. Wojewódzki Zespół koordynujący realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego, powołany w 2011 roku na podstawie art. 2 ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 roku o ochronie zdrowia psychicznego oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2010 r. w sprawie Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Jego zadaniem była realizacja, koordynowanie, monitorowanie programu narodowego, m.in. poprzez opracowany w 2011 roku przez Radę "Regionalny Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata "; 2. Regionalna Rada Polityki Zdrowotnej uchwalona w 2012 roku, co do której oczekiwano, że stanie się główną platformą komunikacji i współpracy w obszarze zdrowia w regionie. W związku ze zmianami legislacyjnymi wprowadzonymi nowelizacją ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, obowiązującą od stycznia 2015 roku, rola Regionalnej Rady Polityki Zdrowotnej została zmarginalizowana, co wpłynęło na ograniczenie jej działalności. Wspomniana nowelizacja wprowadziła do systemu ochrony zdrowia faktycznego koordynatora usług zdrowotnych na poziomie wojewódzkim. Za wskazanie priorytetowych potrzeb całego regionu odpowiedzialnym uczyniono Wojewodę, który ma opracowywać tzw. regionalne mapy potrzeb zdrowotnych uwzględniające specyfikę potrzeb zdrowotnych społeczności lokalnych. Wojewoda jest odpowiedzialny ponadto za ustalenie priorytetów dla regionalnej polityki zdrowotnej, jak również za wydawanie opinii o celowości utworzenia na obszarze województwa nowego podmiotu leczniczego lub nowych komórek organizacyjnych podmiotu leczniczego, a także przeprowadzenia inwestycji planowanych do realizacji przez podmioty lecznicze. Mapy potrzeb zdrowotnych opracowane przez Wojewodę będą podstawą do tworzenia przez oddział wojewódzki NFZ planów zakupów świadczeń. Ma to uregulować system, zapewnić dostęp do świadczeń dostosowany do potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa i zapobiec realizacji niezasadnych inwestycji. Wsparciem dla Wojewodów przy tworzeniu map oraz ustalaniu priorytetów dla regionalnej polityki zdrowotnej, są Wojewódzkie Rady do spraw Potrzeb Zdrowotnych, m.in. z reprezentacją ze strony Marszałka Województwa. 15

17 Potrzeba koordynacji działań w sektorze zdrowia została również dostrzeżona w kontekście nowej perspektywy finansowej wydatkowania środków unijnych. Na podstawie doświadczeń z poprzedniego okresu programowania wprowadzono mechanizmy, które mają gwarantować racjonalizację przedsięwzięć inwestycyjnych realizowanych ze środków unijnych, a tym samym zapobiec nieefektywnemu wydatkowaniu przyznanych funduszy. Głównym narzędziem koordynacji interwencji podejmowanych w sektorze zdrowia ze środków UE jest Komitet Sterujący ds. koordynacji interwencji EFSI w sektorze zdrowia działający pod przewodnictwem Ministra Zdrowia. Komitet Sterujący działa na podstawie decyzji Nr 19 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 9 lipca 2015 r. w sprawie powołania podkomitetu ds. zdrowia na lata Jego celem jest opracowywanie rozwiązań służących efektywnemu wdrażaniu środków funduszy strukturalnych w sektorze zdrowia, dokonywanie oceny efektywności i skuteczności wykorzystania tych funduszy, czy wydawanie rekomendacji. Podstawą do podejmowania interwencji ze środków unijnych na poziomie krajowym i regionalnym jest ich zgodność z Planem działań w sektorze ochrony zdrowia uzgodnionym z Komitetem Sterującym. Członkami tego gremium są decyzyjni przedstawiciele różnych instytucji szczebla krajowego (np. Ministerstw Zdrowia i Rozwoju Regionalnego, AOTMiT, NFZ, CSIOZ, CMJ), przedstawiciele organizacji pacjenckich, związkowych, pracodawców oraz reprezentanci instytucji zarządzających poszczególnymi regionalnymi programami operacyjnymi, w tym województwa łódzkiego. W 2015 roku odbyły się 3 posiedzenia Komitetu Sterującego, na których przyjęty został m.in. Plan działań w sektorze zdrowia na 2015 rok w zakresie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego. Cel operacyjny 1.1. Regionalna Rada Polityki Zdrowotnej jako platforma komunikacji i współpracy Regionalna Rada Polityki Zdrowotnej została powołana w 2012 roku, jako organ konsultacyjno-opiniodawczy dla Zarządu Województwa Łódzkiego w zakresie spraw związanych z planowaniem, organizacją i funkcjonowaniem systemu ochrony zdrowia oraz kreowaniem polityki zdrowotnej w regionie łódzkim. 16

18 W 2014 roku kontynuowano zadania Rady zapoczątkowane rok wcześniej, związane z pracami nad tworzeniem Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata Członkowie tego gremium konsultowali Diagnozę do Strategii Polityki Zdrowotnej, sporządzoną na jej podstawie analizę SWOT, a następnie projekt Strategii, wpływając tym samym na ostateczny kształt tego dokumentu. Podczas formułowania celów Strategii uznano, że odpowiedzią na niedostateczną komunikację pomiędzy interesariuszami systemu ochrony zdrowia w województwie łódzkim może być wzmocnienie roli Regionalnej Rady Polityki Zdrowotnej, która pełniłaby rolę platformy komunikacji i współpracy, przyjmując pod swoje obrady najważniejsze problemy regionu w obszarze zdrowia. Przyjęte założenie zostało w krótkim czasie zweryfikowane w związku z nowelizacją ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, która weszła w życie w styczniu 2015 roku. Na jej podstawie Wojewoda Łódzki powołał Zarządzeniem Nr 122/2015 z dnia 26 maja 2015 r. Wojewódzką Radę do spraw Potrzeb Zdrowotnych. W skład Rady weszli konsultanci wojewódzcy oraz przedstawiciele: wojewody, marszałka województwa, oddziału wojewódzkiego NFZ, Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego Państwowego Zakładu Higieny, wojewódzkiego urzędu statystycznego, szkół wyższych z danego regionu kształcących na kierunkach medycznych, konwentu powiatów oraz jeden przedstawiciel reprezentatywnych organizacji pracodawców. Do głównych zadań Rady należy współpraca z Wojewodą przy sporządzaniu regionalnej mapy potrzeb zdrowotnych, uwzględniającej specyfikę potrzeb zdrowotnych mieszkańców województwa łódzkiego. Na podstawie mapy regionalnej wojewoda w porozumieniu z Wojewódzką Radą ustala priorytety dla regionalnej polityki zdrowotnej, mając na uwadze stan zdrowia obywateli oraz uzyskanie efektów zdrowotnych o najwyższej wartości. W związku z szerokimi kompetencjami przyznanymi Wojewódzkiej Radzie do spraw Potrzeb Zdrowotnych zastanawiano się nad rolą, jaką powinna pełnić Regionalna Rada Polityki Zdrowotnej. W 2015 roku nie odbyło się żadne spotkanie Rady. Natomiast planowane jest zintensyfikowanie jej działalności przede wszystkim jako organu konsultacyjno-opiniodawczego dla Zarządu Województwa Łódzkiego. 17

19 Cel operacyjny 1.2. Współpraca z konsultantami wojewódzkimi Współpraca Samorządu Województwa Łódzkiego z konsultantami wojewódzkimi w różnych dziedzinach medycyny w latach opierała się głównie na konsultowaniu bieżących spraw związanych z funkcjonowaniem jednostek podległych oraz dostępnością do świadczeń w danej specjalności na terenie województwa. Departament Polityki Zdrowotnej w podanym okresie czasu występował do Konsultantów Wojewódzkich dla województwa łódzkiego celem uzyskania opinii w sprawach dotyczących połączenia oddziałów szpitalnych oraz zmiany liczby łóżek w oddziałach szpitalnych, poprzez ich zmniejszenie lub zwiększenie. W roku 2014 skierowano ogólnie 5 wniosków (4 w sprawie połączenia oddziałów, 1 w sprawie zmiany liczby łóżek) do Konsultantów Wojewódzkich w następujących dziedzinach: ginekologii onkologicznej, położnictwa i ginekologii, perinatologii, psychiatrii, onkologii klinicznej. Z kolei w roku 2015 wystosowano 13 wniosków w sprawie zmiany liczby łóżek do Konsultantów Wojewódzkich w następujących dziedzinach, tj.: anestezjologii i intensywnej terapii, chirurgii ogólnej, urologii, gastroenterologii, pediatrii, otolaryngologii, neonatologii, okulistyki, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, położnictwa i ginekologii, nefrologii, chorób wewnętrznych oraz geriatrii. Samorząd Województwa Łódzkiego korzystał także z wiedzy eksperckiej konsultantów na temat danej dziedziny medycyny, opracowując programy profilaktyczne. Każdy z programów polityki zdrowotnej realizowanych z budżetu województwa łódzkiego posiada opinię jednego lub kilku konsultantów wojewódzkich. Opinie są podstawą do wprowadzenia zmian zgodnych z rekomendacjami przedstawionymi przez konsultantów. W latach zaopiniowanych zostało 6 programów polityki zdrowotnej realizowanych w tamtym czasie, z czego 2 programy były konsultowane z więcej niż jednym konsultantem: program dotyczący zapobiegania chorobom układu krążenia z konsultantami wojewódzkimi w dziedzinie kardiologii i zdrowia publicznego, a program wczesnego wykrywania nowotworów płuc z konsultantami w dziedzinie pulmonologii i chirurgii klatki piersiowej. Ponadto nawiązano współpracę z konsultantem wojewódzkim w dziedzinie nefrologii w celu skonsultowania założeń do projektu Programu wczesnego wykrywania przewlekłej 18

20 choroby nerek dla mieszkańców województwa łódzkiego przewidzianego do realizacji ze środków unijnych pochodzących z EFS w ramach RPO WŁ na lata Inną formą współpracy jest udział konsultantów ds. psychiatrii oraz psychiatrii dzieci i młodzieży w Wojewódzkim Zespole koordynującym realizację Narodowego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego. Ponadto w latach konsultant ds. psychiatrii dzieci i młodzieży była członkiem komisji konkursowej na realizację programu polityki zdrowotnej dotyczącego zapobiegania zaburzeniom depresyjnym wśród dzieci i młodzieży. Cel strategiczny 2. Poprawa skuteczności działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia Sytuacja zdrowotna w województwie łódzkim wymaga położenia szczególnego nacisku na zagadnienia związane z promocją zdrowia oraz prewencją chorób. Istotnym wyzwaniem pozostaje budowanie świadomości zdrowotnej społeczeństwa, tym bardziej, że subiektywna ocena stanu zdrowia mieszkańców regionu, jak również zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną nie idą w parze z zachowaniami zdrowotnymi. Według raportu Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków 5 województwo łódzkie jest na szóstym miejscu wśród województw z największym odsetkiem osób palących papierosy. Dodatkowo procent palaczy w naszym regionie w 2015 roku (26,2% palących papierosy) wzrósł w stosunku do roku 2013 (w którym wynosił 25,9%) i do roku 2011 (25,1%), chociaż ogółem w Polsce liczba osób palących papierosy maleje. Podobnie, według tego samego raportu, w latach wzrósł w województwie łódzkim odsetek osób w wieku powyżej 16 roku życia, przyznających się do picia zbyt dużych ilości alkoholu (5,81% osób w 2015 r.) i sięgających po alkohol w trudnych sytuacjach życiowych (2,8% osób w 2015 r.), chociaż wartości te dla naszego regionu były niższe niż średnio w Polsce (odpowiednio 6,21% i 3,53%). Pacjenci z rzeczywistymi potrzebami zdrowotnymi niechętnie korzystają z badań profilaktycznych, a wśród osób z chorobą nowotworową znaczna część zgłasza się późno do lekarza. 5 Diagnoza społeczna Warunki i jakość życia Polaków, Rada Monitoringu Społecznego, Warszawa, listopad

21 Przytoczone fakty wskazują na konieczność intensyfikacji i usprawnienia realizowanych w województwie łódzkim działań z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki. W szczególności zadania te powinny być podejmowane przez gminy, powiaty i województwo, dla których promocja i ochrona zdrowia jest zadaniem własnym wynikającym z ustaw kompetencyjnych oraz z ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Wyniki monitoringu Narodowego Programu Zdrowia (NPZ) za lata pokazały duże zaangażowanie jednostek samorządu terytorialnego w realizację programów dotyczących przeciwdziałania negatywnym skutkom spożywania alkoholu. Na terenie województwa łódzkiego (oraz w trzech innych regionach) odnotowano także największy odsetek jednostek samorządu terytorialnego, które realizowały programy zdrowotne w grupie celów NPZ dotyczących czynników ryzyka i działań w zakresie promocji zdrowia. Na podstawie monitoringu stwierdzono jednak, że większość samorządów realizowała działania o charakterze akcyjnym, krótkotrwałym (pogadanki, wykłady, szkolenia), które są mniej skuteczne niż działania długofalowe 6. Widać to porównując sprawozdania z działań profilaktycznych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, które były przesyłane przez powiaty do Marszałka Województwa Łódzkiego za lata 2014 i Niewątpliwie jest to obszar, nad którym należy pracować, tym bardziej że w omawianym okresie czasu wdrożone zostały w Polsce nowe mechanizmy prawne i finansowe, które dają o wiele większe możliwości podejmowania działań w obszarze promocji zdrowia i profilaktyki. W dniu 3 grudnia 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym, która określa zadania z zakresu zdrowia publicznego, podmioty uczestniczące w realizacji tych zadań oraz zasady ich finansowania. Stwarza ona nowe ramy prawno organizacyjne dla realizowanych zadań z zakresu zdrowia publicznego, które w założeniu mają ułatwić jednostkom samorządu terytorialnego sprawne wykonywanie obowiązków ustawowych. Jednym z założeń ustawy jest przyjęcie Narodowego Programu Zdrowia (do końca 2015 roku nie przyjęto jednak rozporządzenia ustanawiającego NPZ). Olbrzymie możliwości pojawiły się również w związku z nową perspektywą finansową ze środków Unii Europejskiej na lata , w ramach Europejskiego Funduszu 6 Krajowe Ramy Strategiczne. Policy Paper dla ochrony zdrowia na lata , Warszawa, lipiec

22 Społecznego. Nigdy wcześniej nie było tak dużych środków finansowych na profilaktykę i promocję zdrowia. Wsparcie działań w tym zakresie ma na celu przeciwdziałanie dezaktywizacji zawodowej z przyczyn zdrowotnych i będzie realizowane w ramach Priorytetu Inwestycyjnego 8vi Aktywne i zdrowe starzenie się na dwóch poziomach: 1. centralnym poprzez Ministerstwo Zdrowia - w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, V oś priorytetowa Wsparcie dla obszaru zdrowia przewidziano projekty pilotażowe i testujące w zakresie programów profilaktycznych zawierające m.in. komponent badawczy, edukacyjny oraz wspierający współpracę pomiędzy wysokospecjalistycznym ośrodkiem a lekarzami podstawowej opieki zdrowotnej oraz szpitalami ogólnymi, w celu przeciwdziałania zjawisku fragmentacji opieki nad pacjentem (opracowanych zostanie 15 programów odnoszących się do najważniejszych w kraju problemów zdrowotnych); 2. wojewódzkim poprzez Urzędy Marszałkowskie - w ramach regionalnych programów operacyjnych. Zgodnie z Regionalnym Programem Operacyjnym Województwa Łódzkiego na lata Oś priorytetowa X Adaptacyjność pracowników i przedsiębiorstw w regionie, Działanie X.3 Ochrona, utrzymanie i przywrócenie zdrowia celem jest wdrożenie programów zdrowotnych mających wpływ na utrzymanie i przedłużenie aktywności zawodowej mieszkańców regionu, w tym szczególnie osób powyżej 50 roku życia. Podstawą skoncentrowania działań na osobach 50+ były wyniki badania Stare czy nowe kwalifikacje rynek pracy w Łódzkiem wobec osób po 50 roku życia 7, według których stan zdrowia jest jednym z głównych czynników ograniczających aktywność zawodową mieszkańców województwa łódzkiego z tej grupy wiekowej. Działania ukierunkowane będą głównie na przeciwdziałaniu 5 głównym grupom schorzeń dezaktywizujących rynek pracy tj. na chorobach układu krążenia, chorobach nowotworowych, zaburzeniach psychicznych, chorobach układu kostno-stawowo-mięśniowego i chorobach układu oddechowego. Dodatkowo 15% alokacji na Działanie X.3 może zostać przeznaczone na programy odnoszące 7 Stare czy nowe kwalifikacje rynek pracy w Łódzkiem wobec osób po 50 roku życia. Regionalne Obserwatorium Rynku Pracy, Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi,

23 się do innych istotnych dla regionu problemów zdrowotnych. Wdrażane projekty będą dotyczyły następujących obszarów: 1. Poddziałanie X.3.1 Programy z uwzględnieniem rehabilitacji medycznej ułatwiające powroty do pracy oraz umożliwiające wydłużenie aktywności zawodowej; 2. Poddziałanie X.3.2 Programy profilaktyczne dotyczące chorób będących istotnym problemem zdrowotnym regionu; 3. Poddziałanie X.3.3 Działania uzupełniające populacyjne programy profilaktyczne w kierunku wczesnego wykrywania nowotworu jelita grubego, piersi i szyjki macicy. Wysokość środków przewidziana na całe Działanie X.3 to kwota Ponadto, Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego na lata , w ramach priorytetu inwestycyjnego 9 iv Ułatwienie dostępu do przystępnych cenowo, trwałych oraz wysokiej jakości usług, w tym opieki zdrowotnej i usług socjalnych świadczonych w interesie ogólnym przewiduje wdrożenie programów zdrowotnych dotyczących wczesnego wykrywania wad rozwojowych i rehabilitacji dzieci zagrożonych niepełnosprawnością i z niepełnosprawnościami (Oś Priorytetowa IX Włączenie społeczne Działanie IX.2 Usługi na rzecz osób zagrożonych ubóstwem lub wykluczeniem społecznym Poddziałanie IX.2.1 Usługi społeczne i zdrowotne). W celu poprawy koordynacji działań profilaktycznych realizowanych ze środków unijnych wdrożone zostały mechanizmy, zapobiegające tworzeniu wielu programów zdrowotnych o charakterze lokalnym. Dlatego w ramach PI 8vi (poddziałanie X.3.1 i X.3.2) oraz PI 9iv (poddziałanie IX.2.1) tworzone będą Regionalne Programy Zdrowotne (RPZ) obejmujące zasięgiem więcej niż jeden powiat, na realizację których ogłaszane będą konkursy. Warunkiem koniecznym dla wdrożenia RPZ jest uzyskanie pozytywnej opinii AOTMiT oraz zatwierdzenie fiszki programu w planie działań w sektorze zdrowia przez Komitet Sterujący. W 2015 roku Województwo Łódzkie prowadziło prace nad przygotowaniem Planu działań w sektorze zdrowia na 2016 rok w zakresie Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego, w którym zaplanowano realizację dwóch konkursów na działania uzupełniające populacyjne programy profilaktyczne w kierunku wczesnego wykrywania 22

24 nowotworu jelita grubego, piersi i szyjki macicy. Dodatkowo, Łódzkie jako jedno z pierwszych województw, zgłosiło zamiar wdrożenia w 2016 roku dwóch regionalnych programów zdrowotnych: "Programu wczesnego wykrywania przewlekłej choroby nerek dla mieszkańców województwa łódzkiego" oraz "Programu rehabilitacyjno-edukacyjnego dla pacjentów kardiologicznych z terenu województwa łódzkiego. Są to 2 z 22 zaplanowanych w RPO WŁ na lata regionalnych programów zdrowotnych. Cel operacyjny 2.1. Poprawa koordynacji działań i programów z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia. Zgodnie z ustawą o samorządzie województwa do zadań jednostki terytorialnej szczebla wojewódzkiego należy promocja i ochrona zdrowia. Zadanie to jest od wielu lat realizowane w województwie łódzkim m.in. poprzez wdrażanie, monitorowanie i finansowanie programów polityki zdrowotnej na podstawie art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. W latach z budżetu wojewódzkiego zrealizowano 8 programów zdrowotnych skierowanych do różnych grup wiekowych, z czego w 2014 roku 7 programów, a w 2015 roku 5, w tym 1 nowy oraz 4 będące kontynuacją działań, które miały miejsce rok wcześniej. Programy adresowane do dzieci miały na celu m.in.: wczesne wykrycie wad wzroku, słuchu, zapobieganie zaburzeniom depresyjnym, zaś działania skierowane dla dorosłych umożliwiały wczesne wykrycie zakażeń wirusem HPV, wykrycie nowotworów płuc, nowotworów jelita grubego, zapobieganie chorobom układu krążenia, a także zwiększenie dostępności do rehabilitacji medycznej. W ciągu 2 lat przebadano łącznie osób, w tym dzieci i młodzieży oraz osoby dorosłe. Szczegółowe informacje na temat programów oraz ich efektów przedstawiono w tabelach 2 i 3. Kwota zarezerwowana w budżecie województwa łódzkiego na ten cel wynosiła zł. Rzeczywisty koszt wykonanych badań profilaktycznych osiągnął wartość ok zł (86,8% kwoty zarezerwowanej), co oznacza, że 13,2% środków przewidzianych na programy profilaktyczne, nie zostało wykorzystane. Powyższe dane obrazują zjawisko, o którym wspomniano wcześniej pomimo złego stanu zdrowia mieszkańców województwa łódzkiego, a także niezadowolenia z dostępu do publicznej 23

25 opieki zdrowotnej, zainteresowanie udziałem w bezpłatnych badaniach przesiewowych nie jest dostatecznie duże. Świadczy to o potrzebie dalszych zintensyfikowanych działań na rzecz poprawy świadomości zdrowotnej w regionie. 24

26 Tabela 2. Programy polityki zdrowotnej realizowane przez Samorząd Województwa Łódzkiego w latach L.p. Program polityki zdrowotnej Adresaci Opis programu Efekty programu w 2014r. Efekty programu w 2015r. 1 Zapobieganie rozwojowi niedowidzenia - wczesne wykrywanie wad wzroku i zeza u dzieci dzieci w wieku 4-5 lat z terenu województwa łódzkiego, które nie były objęte stałą opieką okulistyczną W ramach Programu odbywały się bezpłatne badania okulistyczne skierowane na wykrywanie wad refrakcji i zeza. W 2014 roku Program realizowany był po raz ósmy przez 11 podmiotów spośród 12 wyłonionych w konkursie ofert. Z Programu skorzystało dzieci. U 625 dzieci wykryto zaburzenia wzroku. U 236 dzieci zdiagnozowano nieprawidłową ostrość wzroku, u zaburzenia refrakcji, u 66 - nieprawidłowe ustawienie oczu, u 64 problemy z widzeniem stereoskopowym, u 9 - nieprawidłowości w dnie oka Program zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży dzieci w wieku oraz lat z terenu województwa łódzkiego Program polegał na wychwyceniu w badaniach skriningowych dzieci wykazujących cechy predysponujące do wystąpienia zaburzeń depresyjnych (pierwszy etap -badanie prowadzone przez psychiatrę lub psychologa) i przeprowadzeniu warsztatów terapeutycznych z udziałem tych dzieci (drugi etap). W 2014 roku Program był realizowany po raz piąty przez 8 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. W 2014 r. w I etapie programu (wywiad) wzięło udział 661 dzieci, u 306 stwierdzono wskazania do udziału w warsztatach. W II etapie zorganizowano 15 grup warsztatowych (po 8 zajęć), w których udział wzięło 154 dzieci. U 128 dzieci stwierdzono konieczność dalszej diagnostyki lub leczenia w poradni zdrowia psychicznego. W 2015 roku program był realizowany po raz szósty przez 5 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. Do programu zgłosiło się 478 dzieci (I etap). U 222 dzieci stwierdzono wskazania do udziału w II etapie - warsztatach terapeutycznych. U 89 dzieci stwierdzono konieczność dalszej diagnostyki lub leczenia w poradni zdrowia psychicznego. 3 Program badań przesiewowych słuchu dla dzieci w wieku szkolnym dzieci w wieku 6-12 lat z terenu województwa łódzkiego, u których dotychczas nie stwierdzono wad słuchu Program zakładał przeprowadzenie wywiadu z opiekunem dziecka oraz bezpłatne porady laryngologiczne i badania audiometryczne dzieci. W 2014 roku Program realizowany był po raz drugi przez 9 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. Wzięło w nim udział dzieci. U uczestników Programu stwierdzono prawidłowy słuch, u niedosłuch przewodzeniowy, u 64 - niedosłuch odbiorczy. 247 dzieci zostało skierowanych na dalsze leczenie w poradni otolaryngologicznej Program zdrowotny wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego mieszkańcy województwa łódzkiego w wieku lat bez objawów raka jelita grubego oraz osoby w wieku lat bez objawów, które miały w rodzinie przynajmniej jednego krewnego pierwszego stopnia (rodzice, rodzeństwo, dzieci), u którego zdiagnozowano raka jelita grubego W ramach Programu odbywały się bezpłatne konsultacje lekarskie gastroenterologiczne (2 konsultacje), a w przypadku wskazań medycznych również dodatkowe badania (badania na krew utajoną w kale, badania kolonoskopowe). W 2014 roku Program realizowany był po raz pierwszy przez 19 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. W Programie wzięły udział 802 osoby, na drugą konsultację zgłosiły się 693 osoby. U 738 osób wykonano badanie na krew utajoną, u badanie kolonoskopowe. U 18 osób zdiagnozowano nowotwór jelita grubego, u polipy jelita grubego, u inne choroby jelita grubego. 295 osób nie wykryto żadnych zaburzeń

27 5 6 7 Program wczesnego wykrywania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc Program wczesnego wykrywania i zapobiegania chorobom układu krążenia kobiety w wieku lat z terenu województwa łódzkiego - w 2014 r. mieszkańcy woj. łódzkiego w wieku lat, palące od co najmniej 20 lat przynajmniej jedną paczkę papierosów dziennie (ze wsk. min. 20 tzw. paczkolat) lub które paliły w przeszłości i rzuciły palenie najpóźniej 15 lat temu. - w 2015 r. zmiana grupy docelowej (z uwagi na opinię AOTMIT) na osoby w wieku lat, palące od co najmniej 30 lat przynajmniej 1 paczkę papierosów dziennie (ze wsk. min. 30 paczkolat) lub paliły w przeszłości i rzuciły palenie najpóźniej 15 lat temu, bez objawów choroby nowotworowej mieszkańcy województwa w wieku lat Program oferował konsultacje ginekologiczne, badania cytologiczne i badania na obecność onkogennych genotypów wirusa HPV (typu 16 i 18). W ramach Programu pacjenci mogli skorzystać z dwóch konsultacji lekarskich oraz wykonać niskodawkowe badanie tomografem komputerowym (LDCT) klatki piersiowej. Program obejmował konsultację kardiologiczną oraz diagnostykę medyczną (badanie EKG spoczynkowe, badania laboratoryjne, badanie USG serca). Każdy z uczestników brał udział w rozmowie edukacyjnej na temat czynników ryzyka chorób układu krążenia. Dodatkowo w celu promowania Programu w środowisku rodzinnym oraz poprawy świadomości zdrowotnej uczniów, odbywały się lekcje edukacyjne w szkołach. W 2014 roku zadanie było realizowane po raz drugi przez 6 podmiotów wyłonionych w ramach otwartego konkursu ofert. Z Programu skorzystało kobiet. U wszystkich uczestniczek wykonano test na obecność DNA HPV (u 82 pacjentek wynik był pozytywny), zaś badanie cytologiczne przeprowadzono u 982 pacjentek (u 29 pacjentek wynik był nieprawidłowy). 85 kobiet zostało skierowanych do dalszej diagnostyki lub leczenia w poradni ginekologicznej. W 2014 roku Program realizowany był po raz pierwszy przez 4 podmioty wyłonione w konkursie ofert. W Programie wzięło udział osób. Na badania LDCT skierowano osób, z czego wykonało badanie. U 337 osób wykryto zmiany chorobowe. W 2014 r. Program był realizowany po raz pierwszy przez 23 podmioty wyłonione w konkursie ofert. Badania laboratoryjne wykonano u osób. Spośród nich osób miało wykonane EKG (u 10,8% osób wynik EKG był nieprawidłowy), USG serca (nieprawidłowy wynik stwierdzono u 260 pacjentów). U osób stwierdzono ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego na poziomie poniżej 5%, u na poziomie 5% lub większym. Wstępne rozpoznanie ChUK stwierdzono u 405 osób. Dodatkowo w ramach Programu przeprowadzono 129 lekcji edukacyjnych w szkołach. W 2015 roku zadanie było realizowane po raz trzeci przez 15 podmiotów wyłonionych w ramach otwartego konkursu ofert. Z Programu skorzystały kobiety. U wszystkich wykonano test na obecność DNA HPV (u 101 pacjentek wynik był pozytywny), zaś badanie cytologiczne przeprowadzono u 712 osób (u 49 pacjentek wynik był nieprawidłowy). 100 kobiet zostało skierowanych do dalszej diagnostyki lub leczenia w poradni ginekologicznej. W 2015 roku Program realizowany był po raz drugi przez 3 podmioty wyłonione w konkursie ofert. W Programie wzięło udział 308 osób. Na badania LDCT skierowano 308 osób, z czego 303 wykonały badanie. U 105 osób wykryto zmiany chorobowe. W 2015 roku Program był realizowany po raz drugi przez 19 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. Przebadano 568 osób i przeprowadzono 54 lekcje edukacyjnych w szkołach. U 419 osób stwierdzono ryzyko incydentu sercowo-naczyniowego na poziomie poniżej 5%, u 96 - na poziomie 5% lub większym. U 16,7% osób wynik EKG był nieprawidłowy. Nieprawidłowy wynik badania USG stwierdzono u 17,4% pacjentów (z 562 osób objętych tym badaniem). Wstępne rozpoznanie ChUK stwierdzono u 140 osób. 26

28 8 Program zwiększenia dostępności świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wśród mieszkańców województwa łódzkiego dorośli mieszkańcy województwa łódzkiego ze schorzeniami układu kostno-stawowego, mięśniowego i tkanki łącznej, posiadający skierowanie do poradni rehabilitacyjnej. Program obejmował poradę lekarską, podczas której lekarz przeprowadzał wywiad i odpowiednie badanie. Następnie zlecano pacjentowi do 5 zabiegów fizjoterapeutycznych dziennie przez okres 2 tygodni W 2015 roku program odbywał się po raz pierwszy. Program realizowało 6 podmiotów wyłonionych w konkursie ofert. Do programu zgłosiło się 657 osób, u których przeprowadzono łącznie ponad zabiegów. Z organizacji i jakości zabiegów zadowolonych było ponad 98% pacjentów. 82% pacjentów odnotowało poprawę stanu zdrowia. Ponad 90% pacjentów ponownie wzięłaby udział w programie i zarekomendowałaby bliskim. Tabela 3 Liczba osób objętych programami polityki zdrowotnej Samorządu Województwa Łódzkiego oraz środki finansowe wydatkowane z realizację programów w latach L.p. Program polityki zdrowotnej Liczba osób objętych programami w latach Wysokość środków wydatkowanych z budżetu województwa łódzkiego (zł) w latach Zapobieganie rozwojowi niedowidzenia - wczesne wykrywanie wad wzroku i zeza u dzieci Razem Razem , ,00 2 Program zapobiegania zaburzeniom depresyjnym dla dzieci i młodzieży , , ,00 3 Program zdrowotny wczesnego wykrywania nowotworów jelita grubego , ,00 4 Program badań przesiewowych słuchu dla dzieci w wieku szkolnym , ,00 5 Program wczesnego wykrywania zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego HPV , , ,00 6 Program wczesnego wykrywania nowotworów płuc , , , Program wczesnego wykrywania i zapobiegania chorobom układu krążenia Program zwiększenia dostępności świadczeń gwarantowanych z zakresu rehabilitacji wśród mieszkańców województwa łódzkiego , , , , ,00 Razem , , ,20 27

29 Poza programami polityki zdrowotnej w 2014 roku odbyła się kampania Województwa Łódzkiego promująca zdrowy styl życia pn. Łódzkie ma pomysł na zdrowie. Głównym celem, jaki przyświecał tej akcji było ukazanie pozytywnych aspektów uprawiania sportu oraz przestrzegania zaleceń dietetycznych, a jednocześnie korzyści zdrowotnych z tego płynących. W ciągu miesiąca w dziewięciu miastach Województwa (Sieradz, Osjaków, Spała, Łowicz, Kutno, Bełchatów, Skierniewice, Pabianice, Łódź) zorganizowano Miasteczko Zdrowia. W każdym z miast na odwiedzających czekali profesjonalni instruktorzy sportowi ze sprzętem treningowym, kucharze przyrządzali dietetyczne potrawy, a także dzielili się wiedzą jak przygotowywać na co dzień zdrowe i smaczne posiłki. Ambasadorami kampanii byli sportowcy: Artur Partyka i Zbigniew Bródka oraz szefowa kuchni łódzkiej restauracji Lokal Marta Edmunds, a patronem medialnym - Radio Zet. Całość kampanii Łódzkie ma pomysł na zdrowie dopełnił oficjalny fanpage na Facebook u, na którym oprócz relacji z kampanii można znaleźć także przepisy kulinarne i filmy instruktażowe. Finał kampanii miał miejsce r. w Łodzi w Parku na Zdrowiu. Główną atrakcją tego wydarzenia była próba pobicia Rekordu Guinnessa w największej liczbie osób wykonujących ćwiczenia z wykrokiem. Aby pobić rekord potrzeba było 803 osób, natomiast w finale kampanii Łódzkie ma pomysł na zdrowie uczestniczyło ok. 450, w tym Marszałek Województwa Łódzkiego Witold Stępień. 28

30 Rys 2. Materiały promocyjne i zdjęcia z Kampanii Łódzkie ma pomysł na zdrowie. 29

31 Zgodnie z założeniami Celu operacyjnego 2.1. Strategii, przy realizacji działań promujących zdrowie większy nacisk został położony na stosowanie różnorodnych środków przekazu oraz technik komunikacyjnych. W roku 2014 roku podjęto współpracę z telewizją TOYA, na antenie której wyemitowano program Bez recepty składający się z cyklu 18 audycji telewizyjnych dotyczący tematyki zdrowotnej, m.in. najczęstszych problemów zdrowotnych dzieci i dorosłych w województwie, aktywności fizycznej, odchudzania, medycyny podróży, transplantacji, honorowego krwiodawstwa. Z kolei TVP Łódź zlecono produkcję i emisję programu Łódzkie na zdrowie (cykl 17 audycji telewizyjnych). W poszczególnych odcinkach Programu przedstawiono zagadnienia dotyczące zdrowego odżywiania oraz różnych dyscyplin sportowych i wpływu aktywności fizycznej na zdrowie. Emisja programów miała na celu zachęcenie mieszkańców województwa łódzkiego do zdrowego stylu życia i została sfinansowana ze środków budżetu Województwa Łódzkiego. Do promocji programów profilaktycznych finansowanych przez Samorząd Województwa Łódzkiego wykorzystano spoty informacyjne wyemitowane na antenie kilku radiostacji. W 2015 roku Departament Polityki Zdrowotnej przeprowadził wśród mieszkańców województwa łódzkiego akcję edukacyjną o tematyce zdrowotnej w formie quizów na stronie facebook województwa łódzkiego, a w kolejnym miesiącu na antenie Radia Łódź. Przez kilka dni października i listopada 2015 roku zadawano jedno pytanie dziennie o tematyce prozdrowotnej, a użytkownicy portalu i słuchacze radio musieli udzielić poprawnej odpowiedzi w jak najkrótszym czasie. Konkurs cieszył się dużym zainteresowaniem. Osoby, które odpowiedziały jako pierwsze, otrzymywały nagrody (piłkę do ćwiczeń i masażu, kije do Nordic Walking). Wykorzystanie portalu społecznościowego w ww. konkursie, czy w akcji Łódzkie ma pomysł na zdrowie to jeden z przykładów stosowania elektronicznych form komunikacji ze społeczeństwem w celu propagowania prozdrowotnego stylu życia przez Samorząd Województwa Łódzkiego. Do innych działań z tego obszaru należy prowadzenie serwisów internetowych flagowej strony internetowej dotyczącej polityki zdrowotnej Samorządu Województwa Łódzkiego, portalu dedykowanego w całości programom profilaktycznym oraz innym wydarzeniom związanym 30

32 z promocją zdrowia realizowanym na terenie województwa łódzkiego oraz poświęconego realizacji Strategii. Część z zadań publicznych z zakresu ochrony i promocji zdrowia w latach była realizowana przez Samorząd Województwa Łódzkiego we współpracy z organizacjami pozarządowymi. Zakres zlecanych zadań publicznych wynikał z przyjmowanego corocznie "Programu współpracy województwa łódzkiego z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie" i był zgodny z celami polityki zdrowotnej prowadzonej w województwie. W 2014 roku w ramach konkursu ofert Województwo Łódzkie zleciło organizacjom pożytku publicznego realizację zadań wynikających z Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata , w dwóch obszarach: 1. Realizacja programów zdrowotnych dotyczących wczesnego wykrywania otępień i innych zaburzeń funkcji poznawczych wśród osób starszych; 2. Rozwój środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Planowano przeznaczyć na ten cel kwotę w wysokości zł. W wyniku konkursu ofert Zarząd Województwa Łódzkiego przyznał dotację 3 podmiotom na łączną kwotę zł. Niewykorzystane środki tj. kwota zł, zostały wydatkowane na realizację zadań z zakresu ochrony i promocji zdrowia w ramach trybu pozakonkursowego. Dotacje otrzymało sześć organizacji pozarządowych w łącznej wysokości zł. W 2015 roku pierwszy konkurs ofert dotyczył realizacji zadań wynikających z Regionalnego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Łódzkiego na lata i obejmował: 1. Realizację programów profilaktycznych o charakterze informacyjno-edukacyjnym w placówkach oświatowych, dotyczących problematyki zaburzeń zachowania lub/i zaburzeń depresyjno-lękowych lub/i trudności funkcjonowaniu w grupie społecznej, prowadzonych w formie zajęć warsztatowych, w placówkach oświatowych lub opiekuńczo-wychowawczych; 2. Organizację systemu poradnictwa i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży, zapewniającą przynajmniej dwie różnorodne 31

33 formy kontaktu z adresatem zadania (w tym osobisty), świadczone przez co najmniej dwóch specjalistów tj. psychologa i lekarza psychiatrę; 3. Rozwój środowiskowych form wsparcia dziennego dla osób z zaburzeniami psychicznymi, w szczególności dla osób z upośledzeniem umysłowym, schizofrenią lub zaburzeniami funkcji poznawczych i otępieniami. W wyniku przeprowadzonego konkursu ofert dotacje na łączną kwotę zł otrzymało siedem podmiotów. Drugi konkurs ofert dotyczył Przeciwdziałania izolacji społecznej dzieci niepełnosprawnych ruchowo i przewlekle chorych poprzez udzielenie świadczeń rehabilitacyjnych dla dzieci do lat 18. W wyniku przeprowadzonego postępowania rozdysponowano środki finansowe dla dwóch podmiotów na łączną kwotę złotych. W ramach obu ww. konkursów przekazano dotacje o łącznej wysokości złotych. Niewykorzystane środki tj. kwota zł, zostały przeznaczone na realizację zadań z zakresu ochrony i promocji zdrowia w ramach trybu pozakonkursowego. Dotacje otrzymało 5 organizacji pozarządowych w łącznej wysokości zł. Szczegółową informację na temat współpracy z organizacjami pożytku publicznego w latach zawiera tabela 4. 32

34 Tabela 4 Zadania z zakresu promocji i ochrony zdrowia realizowane we współpracy Samorządu Województwa Łódzkiego z organizacjami pozarządowymi w latach Lp Podmiot i realizowane zadanie Rok 2014 Fundacja PRAESTERNO z siedzibą w Warszawie, zadanie Ku Harmonii, mające na celu rehabilitację osób z afektywnymi zaburzeniami psychicznymi i zaburzeniami osobowości oraz umożliwienie im powrotu do samodzielnego funkcjonowania Fundacja GAJUSZ z siedzibą w Łodzi, zadanie Dobry Czas - program wsparcia rodzin dzieci nieuleczalnie chorych Fundacja Rozwój Lepsza Przyszłość z siedzibą w Szczercowie, zadanie By świeciło ciągle Słońce w Jesieni Życia Stowarzyszenie Młodzieży i Osób z Problemami Psychicznymi, Ich Rodzin i Przyjaciół POMOST z siedzibą w Łodzi, zadanie Obchody dnia zdrowia Psychicznego 2014 Dom na Zdrowiu Spółdzielnia Socjalna z siedzibą w Łodzi, zadanie Wsparcie dla osób z zaburzeniami otępiennymi i ich rodzin Fundacja Wsparcia Psychospołecznego z siedzibą w Łodzi, zadanie Kryzys Psychiczny zmiana na lepsze Fundacja Wsparcia Psychospołecznego Zielona Przystań z siedzibą w Łodzi, zadanie Warsztaty radzenia sobie ze stresem dla nauczycieli Tylko Spokojnie Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy w Łodzi, zadanie Stres pod kontrolą program edukacyjny dla gimnazjalistów województwa łódzkiego Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego Oddział w Łodzi, zadanie Wsparcie psychiczne w warunkach domowych dla osób chorych na stwardnienie rozsiane Rok 2015 Fundacja Wsparcia Psychospołecznego z siedzibą w Łodzi, zadanie Pokonaj kryzys! Polskie Stowarzyszenie Ludzi Cierpiących na Padaczkę - Oddział Łódzki, zadanie Ośrodek Wsparcia Społecznego dla osób niepełnosprawnych z terenu województwa łódzkiego Towarzystwo Przyjaciół Niepełnosprawnych z siedzibą w Łodzi, zadanie Wracamy do domu skierowane jest do osób chorujących na schizofrenię, mających zdiagnozowane upośledzenie umysłowe, osób po kryzysie psychicznym oraz osób z wyrównanym stanem psychicznym, które przygotowują się do normalnego życia Dom na Zdrowiu Spółdzielnia Socjalna z siedzibą w Łodzi, zadanie Dzienne wsparcie dla osób z zaburzeniami funkcji poznawczych i otępieniami Polskie Towarzystwo Stwardnienia Rozsianego - Oddział Łódź, zadanie Razem łatwiej mające na celu zapewnienie dostępu do bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego i pomocy w stanach kryzysu psychicznego dla dorosłych oraz dzieci i młodzieży. Utworzony został punkt wsparcia dla 80 osób z terenu województwa łódzkiego. Fundacja na Rzecz Wspierania Rodziny "Źródła" z siedzibą w Skierniewicach, zadanie Wspieranie rozwoju psychofizycznego dziecka poprzez aktywność muzyczno-ruchową 7. Fundacja PRAESTERNO z siedzibą w Warszawie, zadanie Ku Harmonii Łódzka Fundacja Rehabilitacji "KAMIEŃ MILOWY" z siedzibą w Łodzi, zadanie Rehabilitacja Dzieci w Ośrodku Rehabilitacji Dziennej Fundacja "OBUDZIĆ ZMYSŁY" z siedzibą w Poddębicach, zadanie Budzimy zmysły- zajęcia rehabilitacji sensorycznej dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością poprawiające ich funkcjonowanie w społeczeństwie Tryb przyznania dotacji Kwota przyznanej dotacji [zł] Konkursowy ,00 Konkursowy ,00 Konkursowy ,00 Pozakonkursowy 8 516,00 Pozakonkursowy 9 980,00 Pozakonkursowy ,00 Pozakonkursowy 9 730,00 Pozakonkursowy 9 020,00 Pozakonkursowy ,00 Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (I konkurs) Konkursowy (II konkurs) Konkursowy (II konkurs) 9 840, , , , , , , , ,00 33

35 Lp Podmiot i realizowane zadanie Polskie Towarzystwo Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy w Łodzi, zadanie Stres pod kontrolą - Pogram edukacyjny dla gimnazjalistów województwa łódzkiego Łódzka Fundacja Rehabilitacji KAMIEŃ MILOWY z siedzibą w Łodzi, zadanie Proste plecy naszych dzieci Fundacja GAJUSZ z siedzibą w Łodzi, zadanie Rehabilitacja pacjentów Centrum Opieki Paliatywnej dla Dzieci Polski Związek Głuchych Oddział Łódzki, zadanie Zajęcia rehabilitacyjne dzieci z niepełnosprawnością słuchu Tryb przyznania dotacji Kwota przyznanej dotacji [zł] Pozakonkursowy 4 480,00 Pozakonkursowy ,00 Pozakonkursowy 9 850,00 Pozakonkursowy 6 000,00 Ogółem ,00 Programy polityki zdrowotnej oraz inne opisane powyżej inicjatywy Samorządu Województwa Łódzkiego w obszarze profilaktyki chorób i promocji zdrowia to tylko część z działań, które są realizowane na terenie województwa łódzkiego. Działalność w tym zakresie podejmuje bardzo wiele podmiotów, jednak opisanie ich wszystkich nie jest celem niniejszego opracowania. Dodatkową analizą objęto wyłącznie programy realizowane przez samorządy terytorialne szczebla gminnego i powiatowego, ponieważ obowiązek przekazywania wojewodzie informacji o wszystkich realizowanych na terenie województwa programach polityki zdrowotnej jest zadaniem samorządu województwa wynikającym z art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dodatkowo informacja ta jest niezbędna do wyliczenia mierników określonych dla Celu strategicznego 2. W 2014 roku samorządy powiatów i gmin województwa łódzkiego sprawozdały Marszałkowi Województwa Łódzkiego realizację 104 programów profilaktycznych. Wśród planowanych do przeprowadzenia w roku 2015 znalazły się 83 działania. Programy te finansowało lub współfinansowano 39 samorządów terytorialnych (ze 198 gmin i powiatów na terenie województwa). Ich tematyka dotyczyła m.in.: 1. profilaktyki chorób nowotworowych (np. wczesne wykrywanie: nowotworów piersi, szyjki macicy, gruczołu krokowego, płuc i jelita grubego; wykonywanie badań genetycznych na obecność genu BRCA1 i szczepienia przeciw wirusowi HPV) w tym obszarze realizowano 41 działań ze 104 (39,4%). 2. profilaktyki chorób układu krążenia 6 programów (5,8% ze wszystkich działań) dotyczyło w całości lub w części chorób sercowo-naczyniowych. 34

36 3. profilaktyki pozostałych chorób (m.in.:, chorób płuc, alergii układu oddechowego, schorzeń kręgosłupa, chorób tarczycy, wad i chorób narządu wzroku, osteoporozy, choroby zwyrodnieniowej stawów, cukrzycy, próchnicy, wad postawy, grypy, zakażeń wirusami WZWB i WZWC) 59 działań (56,7%) 8. W praktyce, wśród sprawozdawanych programów, powiaty i gminy poza programami polityki zdrowotnej wynikającymi z ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, wymieniały również inne działania (np. białe niedziele, konkursy plastyczne, pogadanki, dotacje przyznawane w ramach współpracy z organizacjami pozarządowymi). Dopiero rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 października 2015 r. w sprawie przekazywania informacji o programach polityki zdrowotnej oraz wzoru dokumentu zawierającego te informacje, uregulowało tą kwestię, zawężając zakres przekazywanych informacji do programów polityki zdrowotnej, które posiadają opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji albo zostały do niej przekazane w celu zaopiniowania. Tym samym na podstawie danych za 2015 rok można wskazać rzeczywistą liczbę programów polityki zdrowotnej realizowanych przez samorządy terytorialne w Łódzkiem, w tym tych, które mają wysoki poziom merytoryczny oraz udowodnioną skuteczność w zakresie danego problemu zdrowotnego (o czym świadczy pozytywna ocena AOTMiT). Z informacji przesłanej przez powiaty za 2015 rok wynika, że programy polityki zdrowotnej, o których mowa w ww. rozporządzeniu z dnia 28 października 2015 r. były realizowane tylko przez 14 samorządów terytorialnych innych niż Samorząd Województwa Łódzkiego, w tym przez 3 powiaty (bełchatowski, pajęczański i pabianicki), 1 miasto na prawach powiatu (Łódź) i 10 gmin (Kleszczów, Drzewica, Dobroń, Sulmierzyce, Wieluń, Parzęczew, Aleksandrów Łódzki, Stryków, Miasto Zduńska Wola i Miasto Sieradz). Łącznie realizowanych było 31 programów polityki zdrowotnej skierowanych do różnych adresatów. 28 posiadało pozytywną opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (brak danych odnośnie opinii do jednego z programów). Z różnych interwencji w ramach programów skorzystały osoby. Środki finansowe wydatkowane z budżetu samorządów gminnych i powiatowych na ten cel w 2015 roku wyniosły zł. 8 Niektóre z działań dotyczyły różnych obszarów, stąd suma w punktach 1,2 i 3 jest wyższa niż suma realizowanych programów ogółem (104). 35

37 Szczegółową informację o programach polityki zdrowotnej realizowanych na terenie województwa łódzkiego przez powiaty i gminy prezentuje tabela 5. Łącznie z programami finansowanymi z budżetu Samorządu Województwa Łódzkiego, w 2015 roku na terenie naszego województwa realizowano 36 programów polityki zdrowotnej. Samorządy terytorialne przeznaczyły na ten cel kwotę zł. Z programów skorzystało mieszkańców województwa łódzkiego, co stanowiło ok. 1% populacji regionu. Najwięcej działań było skierowanych na wczesne wykrywanie chorób nowotworowych (i w szczególności dotyczyło profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), ale także profilaktyki raka gruczołu krokowego, nowotworów płuc, wykonywania badań genetycznych wśród rodzin z wysoką genetyczną predyspozycją do występowania nowotworów). W tym obszarze zrealizowano 13 programów polityki zdrowotnej, za kwotę zł, co stanowiło 31,7% środków finansowych na wszystkie programy. W ramach profilaktyki chorób układu krążenia realizowano 3 programy, za łączną kwotę zł (8,6% budżetu wszystkich działań profilaktycznych). Tabela 5. Programy polityki zdrowotnej realizowane przez samorządy terytorialne gmin i powiatów z terenu województwa łódzkiego w 2015 roku. L.p. Realizator Programu 1 Łódź 2 Łódź Powiat Bełchatowski Powiat Bełchatowski Powiat Bełchatowski Gmina Kleszczów Nazwa programu polityki zdrowotnej Populacja (m mężczyźni, k kobiety) Środki finansowe wydatkowane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (w zł) Liczba uczestników 1. Miasto Łódź Program Szczepień Ochronnych Łodzian m i k, pow. 65 lat b.d Przeciw Grypie dla osób od 65 roku życia. Miejski Program Profilaktyki Próchnicy dla dzieci i młodzieży do 18 roku życia. Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) 1 Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) 2 Program profilaktyki raka gruczołu krokowego Szczepienie wysoce skojarzoną szczepionką 5w1 przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio i Hib 2. Powiat Bełchatowski m i k, lat k, 17 lat k, 17 lat m, lat dzieci od 2 m.ż do 18 m. ż

38 L.p. 8 Realizator Programu Gmina Kleszczów Nazwa programu polityki zdrowotnej Szczepienia przeciw pneumokokom Populacja (m mężczyźni, k kobiety) m i k, 2 m. ż - 5 rok życia Środki finansowe wydatkowane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (w zł) Liczba uczestników Gmina Kleszczów Szczepienia przeciw meningokokom m i k, poniżej 2 lat, powyżej 65 lat Gmina Kleszczów Profilaktyka stomatologiczna m i k, bez ograniczeń wiek Gmina Kleszczów Profilaktyka układu mięśniowo - szkieletowego m i k, bez ograniczeń wiek Gmina Kleszczów Miasto Zduńska Wola Gmina Drzewica Gmina Drzewica 16 Gmina Dobroń Powiat Pabianicki Gmina Sulmierzyce Gmina Sulmierzyce Gmina Sulmierzyce Gmina Sulmierzyce Powiat Pajęczański Szczepienia przeciw rotawirusom 3. Powiat Zduńskowolski Program profilaktyki w zakresie wczesnego wykrywania raka piersi na lata Powiat Opoczyński Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) w Gminie Drzewica na lata Program zdrowotny z zakresu profilaktyki nowotworów gruczołu krokowego u mężczyzn 5. Powiat Pabianicki Wykrywanie i terapia patologii narządów ruchu u mieszkańców Gminy Dobroń (fizjoterapia i kinezyterapia) Program Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego (HPV) dla Miasta Pabianic na lata Gminny program profilaktyki próchnicy u dzieci Program Profilaktyki Zakażeń Wirusem Brodawczaka Ludzkiego (HPV) 6. Powiat Pajęczański m i k, 6 do 24 tyg życia k, lat k, 13 lat m, lat m i k, dzieci i dorośli m i k, 13 lat m i k, 5-13 lat k, lat Szczepienia ochronne przeciw grypie m i k Gminny program promocji i profilaktyki zdrowia Program wykrywania zakażeń wirusowego zapalenia wątroby typu B (WZWB) i C (WZWC) na lata Powiat Sieradzki m i k m i k, pow. 30 lat Miasto Sieradz Program aktywności ruchowej 60 + m i k, pow Miasto Sieradz 25 Miasto Sieradz Program profilaktycznych szczepień ochronnych przeciw grypie Program profilaktyki chorób układu krążenia m i k, pow m i k, lat

39 L.p. Realizator Programu Nazwa programu polityki zdrowotnej Populacja (m mężczyźni, k kobiety) Środki finansowe wydatkowane z budżetu jednostki samorządu terytorialnego (w zł) Liczba uczestników 26 Miasto Sieradz Program profilaktyczny wczesnego wykrywania wad wzroku dzieci urodzone w 2007 roku Gmina Wieluń Gmina Parzęczew Gmina Aleksandrów Łódzki Gmina Aleksandrów Łódzki 31 Gmina Stryków 8. Powiat Wieluński Populacyjno - przesiewowe wykrywanie rodzin z wysoką genetyczną predyspozycją do wykrywania nowotworów 9. Powiat Zgierski Zapobieganie i wykrywanie chorób płuc i alergii Program profilaktyki chorób układu krążenia Program profilaktyki zakażeń wirusem brodawczaka ludzkiego Program zapobiegania czynnikom ryzyka raka szyjki macicy w Gminie Stryków na lata m i k, pow. 18 lat m i k, 0-65 lat m i k, lat k, 13 lat k, 13 lat Ogółem Cel operacyjny 2.2. Opracowanie Planu działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia dla Województwa Łódzkiego Dla poprawy skuteczności działań w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia ważne jest zaplanowanie aktywności w tym obszarze na dłuższy okres czasu, w oparciu o analizę najistotniejszych problemów zdrowotnych w województwie oraz przegląd działań, które są podejmowane przez inne podmioty zaangażowane w ochronę zdrowia, tak by nie dublować świadczeń. Na podstawie takiego założenia w 2015 roku w Departamencie Polityki Zdrowotnej został przygotowany Plan działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia dla Województwa Łódzkiego, zaprezentowany w dniu 25 września 2015 roku Zarządowi Województwa Łódzkiego. Istotnym elementem ww. Planu jest harmonogram działań realizacji programów polityki zdrowotnej Samorządu Województwa Łódzkiego w latach W oparciu o analizę demograficzno-epidemiologiczną zawartą w Diagnozie do Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata w okresie od 2016 do 2020 roku zaplanowano realizację programów polityki zdrowotnej dotyczących: chorób układu krążenia, chorób nerek, nowotworów płuc, 38

40 nowotworów skóry, świadczeń rehabilitacyjnych, zaburzeń psychicznych dzieci i młodzieży oraz zaburzeń psychicznych osób dorosłych. Harmonogram realizacji ww. działań przedstawiono na rys. 3. Dla zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego programów finansowanych z budżetu województwa łódzkiego przyjęto, że możliwe będzie wdrażanie jedynie tych programów, które uzyskały pozytywną lub warunkowo pozytywną opinię Agencji Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji. Każdy z realizowanych w kolejnych latach programów będzie podlegał corocznemu podsumowaniu, w oparciu o określone dla każdego z nich mierniki, ponadto w wyznaczonych terminach odbywać się będzie ewaluacja mająca na celu weryfikację zasadności dalszej realizacji każdego z Programów. Nieodłącznym elementem realizowanych programów polityki zdrowotnej będzie równolegle prowadzona akcja informacyjno-edukacyjna skierowana do mieszkańców województwa łódzkiego, określona w przyjmowanym corocznie (począwszy od 2016 roku) programie edukacji zdrowotnej. Plan działań z zakresu profilaktyki chorób i promocji zdrowia dla Województwa Łódzkiego, dostępny jest w Departamencie Polityki Zdrowotnej, jak również na stronie internetowej Rys 3. Problematyka programów profilaktycznych planowanych do realizacji przez Samorząd Województwa Łódzkiego w latach

41 Cel strategiczny 3 Poprawa dostępności usług zdrowotnych Dostępność usług zdrowotnych określa się jako wskaźnik ilości, rodzaju i miejsca świadczeń zdrowotnych w stosunku do potrzeb zdrowotnych. Opieka zdrowotna jest dostępna dla pacjenta, jeśli może on w dogodnym czasie i miejscu otrzymać dobre jakościowo świadczenia medyczne. Obecnie największy wpływ na ograniczenie dostępności mają niewystarczające środki finansowe przeznaczone na opiekę zdrowotną, limity procedur medycznych w podmiotach leczniczych oraz słabe mechanizmy rynkowe dotyczące możliwości działania szpitali publicznych po zrealizowaniu kontraktu z publicznym płatnikiem 9. Podmioty lecznicze i ich organy tworzące pozostając bez większego wpływu na obszar wyceny świadczeń zdrowotnych, mogą oddziaływać na dostępność terytorialną (terytorialne rozmieszczenie zasobów pozwalające na korzystanie z określonego rodzaju świadczeń) oraz dostępność organizacyjną świadczeń (sposób dostosowania świadczonych usług do potrzeb pacjenta, np. godziny pracy poradni, możliwość rejestracji przez telefon czy Internet). Mając na uwadze powyższe, za priorytet w celu strategicznym 3 Strategii przyjęto rozwój deficytowych dziedzin opieki medycznej z uwzględnieniem specyfiki potrzeb zdrowotnych mieszkańców regionu. Samorząd Województwa Łódzkiego może go realizować w oparciu o bazę szpitali wojewódzkich, dlatego do końca IV kwartału 2015 roku w Departamencie Polityki Zdrowotnej zostały opracowane plany rozwoju jednostek, oddzielnie dla każdego z podmiotów leczniczych, dla których organem tworzącym jest Samorząd Województwa Łódzkiego. Plany pokazują, w jaki sposób poszczególne działania realizowane lub planowane w najbliższych latach w jednostkach wypełniają konkretne cele Strategii. W zakresie poprawy dostępności do świadczeń duże oczekiwania wiązano z wdrożonymi w 2015 roku przepisami odnośnie tworzenia map potrzeb zdrowotnych. Pierwsze mapy, zarówno dla poziomu centralnego oraz te regionalne miało przygotować Ministerstwo Zdrowia. I tak w dniu 31 grudnia 2015 r. Ministerstwo Zdrowia opublikowało dwie mapy potrzeb zdrowotnych, tj. w zakresie chorób onkologicznych i chorób 9 H. Saryusz-Wolska, Planowanie infrastruktury opieki zdrowotnej województwa łódzkiego na podstawie dostępnych danych metodologia, analiza źródeł informacji, opracowanie przygotowane dla Urzędu Marszałkowskiego w Łodzi,

42 kardiologicznych. Przedstawiają one trendy demograficzne i epidemiologiczne, istniejącą infrastrukturę w ochronie zdrowia oraz przyszłe potrzeby w danym zakresie świadczeń, przez co mogą stanowić wsparcie analityczne przy planowaniu rozwoju bazy lecznictwa medycznego czy kontraktacji świadczeń, tak by poprawić dostępność usług zdrowotnych. Oba dokumenty są dostępne na stronie W dalszej części opisano najważniejsze zmiany i przedsięwzięcia, które miały miejsce w latach w kontekście rozwoju priorytetowych dla regionu dziedzin opieki zdrowotnej. Cel operacyjny 3.1. Rozwój opieki nad osobami chorującymi i zagrożonymi zachorowaniem na nowotwory Według danych Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi (stan na dzień roku) w województwie łódzkim było 30 łóżek w oddziałach onkologicznych, podczas gdy w 2014 r. 46 łóżek (różnica wynika z braku danych za 2015 rok ze Szpitala MSW). W oddziałach onkologii i chemioterapii dziecięcej, a także w oddziałach ginekologii onkologicznej funkcjonowało na koniec 2015 roku po 21 łóżek (podobnie jak rok wcześniej). W oddziałach chirurgii onkologicznej było 78 łóżek, podczas gdy w 2014 roku - 94 łóżka (różnica w liczbie łóżek wynika z faktycznego zmniejszenia ich liczby o 6 oraz z uwagi na brak danych za 2015 rok ze Szpitala MSW). Oddziały hematologiczne w latach dysponowały 48-łóżkami. Wzrost liczby łóżek odnotowano w oddziałach chemioterapii (ze 115 do 131 w roku 2015) oraz w oddziałach radioterapii (z 75 do 98 w 2015 roku), co było spowodowane głównie podjęciem działalności w 2015 roku przez szpital NU-MED Centrum Diagnostyki i Terapii Onkologicznej w Tomaszowie Mazowieckim 10, udzielający świadczeń w obu wymienionych zakresach. Liczba miejsc w oddziałach dziennych chemioterapii wynosiła 57 w 2015 roku, tj. o 26 więcej niż rok wcześniej. Ogółem liczba świadczeniodawców realizujących świadczenia chemioterapii i radioterapii na przełomie lat wzrosła, w tym w zakresach: 10 Działalność zakładów lecznictwa zamkniętego województwa łódzkiego 2015, Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi, Łódź

43 a. chemioterapia hospitalizacja z zakresem skojarzonym z 9 do 10 świadczeniodawców; b. chemioterapia w trybie jednodniowym z zakresem skojarzonym z 10 do 12 świadczeniodawców; c. chemioterapia w warunkach ambulatoryjnych z 14 do 17; d. teleradioterapia z 1 do 3; e. brachyterapia z 1 do 3; f. terapia izotopowa z 2 do 3 podmiotów 11. Według Mapy potrzeb w zakresie onkologii dla województwa łódzkiego do 2029 roku szacuje się nieznaczny wzrost zapotrzebowania na świadczenia w zakresie chemioterapii, co przełoży się na możliwość utworzenia 3 nowych ośrodków realizujących usługi w tym zakresie. W odniesieniu do radioterapii również prognozuje się wzrost zapotrzebowania na świadczenia tego rodzaju. Problemem w województwie łódzkim jest wiek akceleratorów. W 2014 roku 3 akceleratory nie spełniały kryterium wieku, ustalonego na poziomie 10 lat, a województwo było czwartym z najwyższym średnim wiekiem tych urządzeń. Zgodnie z modelem optymalizacji lokalizacji przyspieszaczy liniowych przedstawionym w Mapie w roku 2025 w województwie łódzkim powinno być zainstalowanych 14 przyspieszaczy liniowych (7 w Łodzi, 3 w Tomaszowie Mazowieckim i po 2 w Sieradzu i w Skierniewicach). Warto zaznaczyć, że w 2014 r. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi był jedynym ośrodkiem w województwie łódzkim świadczącym leczenie w zakresie teleradioterapii. W listopadzie 2014 roku uruchomiono w Szpitalu nowy akcelerator do naświetlań, który umożliwił leczenie większej liczby pacjentów. Do istotnych zmian w zakresie opieki nad pacjentem z chorobą nowotworową należy wprowadzone od 1 stycznia 2015 roku nowe rozwiązanie systemowe, które miało zagwarantować szybką terapię onkologiczną, tzw. pakiet onkologiczny. Założenia wprowadzone przez pakiet miały zapewnić pacjentom z nowotworami złośliwymi kompleksową opiekę na każdym etapie choroby, poprawienie dostępności do diagnostyki i leczenia nowotworów złośliwych i usystematyzowanie procesu diagnostycznoterapeutycznego. Wprowadzono karty diagnostyki i leczenia onkologicznego (DILO). 11 Informator o umowach, pobranie z dnia roku 42

44 Docelowo czas od zgłoszenia się pacjenta do specjalisty do rozpoznania nowotworu ma wynosić 7 tygodni (termin na wykonanie diagnostyki onkologicznej zacznie obowiązywać od 2017 r.), w 2015 roku czas ten został przewidziany na 8 tygodni. Według stanu na dzień 4 stycznia 2016 roku od początku funkcjonowania pakietu onkologicznego, w Polsce karty DILO wydało świadczeniodawców, z czego 449 (7,3%) świadczeniodawców z terenu województwa łódzkiego. W tym czasie w Łódzkiem karty otrzymało pacjentów. Wskaźnik na podopiecznych wyniósł 716 kart, co uplasowało województwo na 6 miejscu wśród województw, na terenie których wydano najwięcej kart DILO i powyżej średniej w Polsce, dla której wskaźnik wyniósł 635/ Najczęściej karty były wydawane przez lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, w województwie łódzkim w taki sposób kartę uzyskało pacjentów (259/ ). 12 Spośród 13 stu placówek marszałkowskich, w 2015 roku 11 realizowało pakiet onkologiczny we właściwych dla siebie rodzajach: podstawowa opieka zdrowotna, ambulatoryjna opieka specjalistyczna lub leczenie szpitalne. Rys 4. Karty DILO wydane w poszczególnych oddziałach wojewódzkich NFZ według stanu na 4 stycznia 2016 roku. Źródło: Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za 2015 rok, NFZ, Warszawa Sprawozdanie z działalności Narodowego Funduszu Zdrowia za 2015 rok, NFZ, Warszawa,