Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH w województwie dolnośląskim

Transkrypt

1 Plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH w województwie dolnośląskim Wrocław 2012 Opracowano w ramach realizacji projektu POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V.

2 Wykonawca: EKOZNAWCA IWONA GOTTFRIED na zlecenie: Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska We Wrocławiu Plan Zadań Ochronnych został zaktualizowany w RDOŚ we Wrocławiu zgodnie z aktualnym w IV kw r. stanem prawnym i merytorycznym. Autorzy Iwona Gottfried redakcja, ekspert chiropterolog Krzysztof Zając GIS, oprawa graficzna 2 Opracowano w ramach realizacji projektu POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V.

3 Spis treści: 1. Etap wstępny pracy nad Planem Informacje ogólne Ustalenie terenu objętego Planem Mapa obszaru Natura Opis założeń do sporządzenia Planu Ustalenie przedmiotów ochrony objętych Planem Opis procesu komunikacji z różnymi grupami interesu Kluczowe instytucje/osoby dla obszaru i zakres ich odpowiedzialności Zespól Lokalnej Współpracy Etap II Opracowanie projektu Planu Informacja o obszarze i przedmiotach ochrony Ogólna charakterystyka obszaru Struktura własności i użytkowania gruntów Zagospodarowanie terenu i działalność człowieka Istniejące i projektowane plany/programy/projekty dotyczące zagospodarowania przestrzennego Informacja o przedmiotach ochrony objętych Planem wraz z zakresem prac terenowych dane zweryfikowane Typy siedlisk przyrodniczych Gatunki roślin i ich siedliska występujące na terenie obszaru Gatunki zwierząt i ich siedliska występujące na terenie obszaru Stan ochrony przedmiotów ochrony objętych Planem Analiza zagrożeń Cele działań ochronnych Ustalenie działań ochronnych Ustalenie działań w zakresie monitoringu stanu ochrony przedmiotów ochrony Wskazania do dokumentów planistycznych Przesłanki sporządzenia planu ochrony Projekt weryfikacji SDF obszaru i jego granic Zestawienie uwag i wniosków Literatura Opracowano w ramach realizacji projektu POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V.

4 Dokumentacja Planu Zadań Ochronnych obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH w województwie dolnośląskim 1. Etap wstępny pracy nad Planem 1.1. Informacje ogólne Nazwa obszaru Chłodnia w Cieszkowie Kod obszaru PLH Opis granic obszaru W załączonych plikach *.shp SDF Plik PDF SDF stanowiący załącznik nr 1 Położenie Województwo dolnośląskie, powiat milicki, gmina Cieszków Powierzchnia obszaru (w ha) 18,70 ha Status prawny Obszar zaproponowany jako OZW w kwietniu 2004 r., a zatwierdzony decyzją Komisji Europejskiej 2008/25/WE jako obszar mający znaczenie dla Wspólnoty (decyzja Komisji Europejskiej z dnia 13 listopada 2007 r. przyjmująca na mocy Dyrektywy Rady 92/43/EWG pierwszy zaktualizowany wykaz terenów mających znaczenie dla Wspólnoty składających się na kontynentalny region biogeograficzny Dz.U L. 12 z ) Termin przystąpienia do sporządzenia Planu Termin zatwierdzenia Planu Data wydania zarządzenia RDOŚ. Koordynator Planu Iwona Gottfried, (iwona.gottfried@wp.pl), Planista Andrzej Ruszlewicz ( aruszlewicz@rdos.wroclaw.pl), Sprawujący nadzór Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu, pl. Powstańców Warszawy 1, Wrocław tel. (+48 71) , faks (+48 71) , 4

5 1.2 Ustalenie terenu objętego Planem L.p. Nazwa krajowej formy ochrony przyrody pokrywającej się z obszarem Dokument planistyczny Uzasadnienie wyłączenia części terenu ze sporządzania PZO 1 Brak. Brak. Nie zachodzą przesłanki określone w art. 28 ust. 11 ustawy o ochronie przyrody, które uzasadniałyby nieobejmowanie całości obszaru projektem Planu, a mianowicie: 1) dla którego ustanowiono plan ochrony, o którym mowa w art. 29; 2) pokrywającego się w całości lub w części z obszarem parku narodowego, rezerwatu przyrody lub parku krajobrazowego, dla których ustanowiono plan ochrony uwzględniający zakres, o którym mowa w ust. 10; 3) pokrywającego się w całości lub w części z obszarem parku narodowego lub rezerwatu przyrody, dla których ustanowiono zadania ochronne uwzględniające zakres, o którym mowa w ust. 10; 3a) pokrywającego się w całości lub w części z obszarem będącym w zarządzie nadleśnictwa, dla którego ustanowiony plan urządzenia lasu uwzględnia zakres, o którym mowa w ust. 10; 4) znajdującego się w obszarach morskich. Procent powierzchni obszaru pokryty istniejącym dokumentem planistycznym 0 5

6 1.3. Mapa obszaru Natura Opracowano w ramach realizacji projektu POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V.

7 1.4. Opis założeń do sporządzenia Planu 7 Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Założeniem planu zadań ochronnych jest jak najszybsze rozpoczęcie działań niezbędnych dla skutecznej ochrony obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie, celem uniknięcia pogorszenia stanu przedmiotów ochrony poprzez podjęcie działań odpowiednich dla potrzeb ich ochrony, służących zachowaniu lub odtworzeniu właściwego stanu przedmiotów ochrony. Obowiązek wynika z zapisów art. 6 (1) Dyrektywy Siedliskowej (Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory Dz. U. UE z ze zm.). Obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH decyzją Komisji Europejskiej z dnia 13 listopada 2007 roku został zatwierdzony, jako jeden z obszarów mających znaczenie dla Wspólnoty i składających się na kontynentalny region biogeograficzny. Obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie położony jest na Wysoczyźnie Kaliskiej, w województwie dolnośląskim, w powiecie milickim, na terenie gminy Cieszków. Rozciąga się na obszarze leśnym, na płn.-wsch. od miejscowości Cieszków i zajmuje 18,70 ha powierzchni. Swym zasięgiem obejmuje jedno z największych zimowisk nietoperzy na terenie Dolnego Śląska oraz las stanowiący najbliższe otoczenie obiektu. XIX-wieczna chłodnia położona jest około 250 m od skraju lasu i około 310 m od najbliższej zabudowy Cieszkowa. O wyjątkowym charakterze chłodni w Cieszkowie decyduje nie tylko liczba hibernujących nietoperzy, ale również różnorodność spotykanych tu gatunków. Chłodnia stanowi schronienie dla nocków dużych Myotis myotis (1324), nocków Natterera Myotis nattereri, nocków rudych Myotis daubentonii, mroczków późnych Eptesicus serotinus oraz gacków brunatnych Plecotus auritus, gacków szarych Plecotus austriacus i mopków Barbastella barbastellus (1308). Nietoperze spędzają w chłodni zimę, ale również wykorzystują ją jako schronienie dziennego odpoczynku oraz jako kwaterę przejściową podczas wiosennych i jesiennych migracji. Mimo niewielkiej powierzchni ostoja Chłodnia w Cieszkowie odgrywa więc kluczową rolę w ochronie nietoperzy w tej części Polski. W mroźne zimy spotyka się tu nawet 240 osobników tych ssaków. Obrączkowanie nietoperzy przy chłodni w Cieszkowie wykazało, że w ciągu siedmiu lat badań (lata ) schronienie to odwiedziło niemal 1300 osobników, w tym zdecydowana większość (ok. 80%) to mopki. Obiekt ten ma połączenie z innymi, znanymi schronieniami nietoperzy. Zaobrączkowane w chłodni w Cieszkowie osobniki spotykano zimujące w piwnicach pałaców w Radziwiłowie koło Ostrowa Wielkopolskiego i Miliczu oraz w Ostrowie Wielkopolskim a nawet w Fortach Nyskich (odpowiednio: 10, 25, 30 i 150 km w linii prostej od Cieszkowa). Przedmiotem ochrony obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie jest nocek duży (1324) i mopek (1308). Lista gatunków stanowiących przedmioty ochrony obszaru może ulec zmianie na skutek jej weryfikacji w toku prac nad projektem planu. Projekt planu zadań ochronnych ma służyć wyeliminowaniu lub zminimalizowaniu zagrożeń poprzez podejmowanie właściwych działań ochronnych i tym samym ochronę obszaru i przedmiotów jego ochrony. Jest to dokument dotyczący całego obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie, a jego ustalenia powinny być zrealizowane w ciągu 10 lat. Plan zadań ochronnych to projekt działań na 10 lat. Ustanawia go Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska we Wrocławiu w formie zarządzenia. W dokumencie tym formułowane są niezbędne wskazania do zmian w studiach i planach zagospodarowania przestrzennego. Zmiana w planach zagospodarowania przestrzennego może być wprowadzona tylko wtedy, gdy skutkiem realizacji planu zagospodarowania

8 lub studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin byłoby istotne negatywne oddziaływanie na obszar Natura 2000 z punktu widzenia celów ochrony obszaru, a więc istotne negatywne oddziaływanie na przedmioty ochrony, naruszenie integralności obszaru lub jego powiązań z obszarami sąsiednimi. Ustalenia planu zadań ochronnych mogą dotyczyć organów administracji samorządowej i terenów administracji rządowej, ale również właścicieli i użytkowników gruntów rolnych i leśnych, oraz wpływać na prowadzenie gospodarki wodnej i leśnej. W chwili zatwierdzenia planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000 będzie możliwe kontrolowanie działań prowadzonych niezgodnie z ustaleniami planu, nakazanie wstrzymania działań zagrażających przedmiotom ochrony i podjęcie w wyznaczonym terminie czynności niezbędnych do przywrócenia poprzedniego stanu obszaru czy chronionych na nim gatunków i siedlisk. Aby podjąć właściwe działania, zgromadzono i zweryfikowano informacje o obszarze Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie istotne dla ochrony i przydatne do opracowania planu zadań ochronnych. Obecnie chłodnia jest zabezpieczona. Wciąż jednak, choć sporadycznie, zdarzają się włamania do obiektu. Nielegalne wejścia do chłodni, zwłaszcza w okresie zimy, są obecnie jednym z głównych zagrożeń dla nietoperzy. Należy więc regularnie kontrolować obiekt i sprawdzać jego zabezpieczenia. Kolejnym zagrożeniem może być uszkadzanie obiektu przez korzenie drzew. Cała chłodnia pokryta jest ziemią i porośnięta roślinnością. Rosnące drzewa mogą wraz ze wzrostem powodować uszkadzanie stropu a tym samym prowadzić do jego osłabienia i ostatecznie zniszczenia obiektu. Należy więc nie dopuszczać do nadmiernego wyrośnięcia drzew i usuwać selektywnie starsze okazy. Dużym zagrożeniem dla chiropterofauny może być zmiana warunków mikroklimatycznych panujących wewnątrz obiektu. Należy dbać o drożność kominów wentylacyjnych usytuowanych w stropie obiektu, które zapewniają wymianę powietrza. Dzięki nim wnętrze może się wychładzać w okresie zimy i zapewniać odpowiednią temperaturę do hibernacji. Dla ochrony nietoperzy duże znaczenie ma również otoczenie obiektu. Nie należy więc dopuszczać do odsłonięcia chłodni w wyniku wycinki lasu. Ważne jest również utrzymanie połączenia obszaru z innymi terenami leśnymi oraz kontrolowanie sposobu wykorzystania obiektu jako atrakcji turystycznej. Obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie położony jest w obrębie sześciu działek ewidencyjnych. Działka gminna nr 125/11, 122/10 leży na terenie lasów (oddział leśny nr 11, Obręb Cieszków, Nadleśnictwo Milicz), działka nr 62 jest zalesiona i stanowi własność prywatną. Marginalnie obszar Natura 2000 zachodzi również na działkę nr 63, która stanowi własność prywatną oraz fragmenty dróg (działki 113/1 i 475). Tak więc obszar ten nie ma złożonej struktury własności gruntów, co powinno sprzyjać podejmowaniu skutecznych działań ochronnych. W celu uzupełnienia wiedzy o obszarze oraz ustalenia właściwych działań ochronnych planowane jest przeprowadzenie spotkań dyskusyjnych (warsztatów) z udziałem zainteresowanych instytucji, osób prywatnych, podmiotów prowadzących działalność w granicach Obszaru lub w sąsiedztwie terenu chronionego. Informacje o postępach prac na projektem planu będą zamieszczane na publicznie dostępnych kanałach teleinformatycznych (BIP, Platforma Informacyjna), gdzie będzie również możliwość zgłaszania uwag i wniosków podczas całego procesu planistycznego. 8

9 1.5. Ustalenie przedmiotów ochrony objętych Planem L.p. Kod Nazwa polska Nazwa łacińska % pokrycia Pop. Osiadł. Pop. Lęgowa Populacja Migr. Ocena Pop. Ocena St. zach. Ocena Izol. Ocena Ogólna Opinia dot. wpisu Z Mopek Z Nocek duży Symbol: Z zwierzęta. Barbastella barbastellus Myotis myotis os. populacja zimująca, 50 os. populacja przelotna os. populacja zimująca, 1500 os. populacja przelotna C B C B C B C C Gatunek regularnie stwierdzany w Obszarze, uznany za przedmiot ochrony. Gatunek regularnie stwierdzany w Obszarze, uznany za przedmiot ochrony Opis procesu komunikacji z różnymi grupami interesu Na stronie internetowej (Biuletyn Informacji Publicznej) i w siedzibie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu (na tablicy ogłoszeń) oraz w Gazecie Wyborczej o zasięgu wojewódzkim, dnia 1 marca 2011 r. ukazało się obwieszczenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska we Wrocławiu z dnia 28 lutego 2011 r. o zamiarze przystąpienia do opracowania projektów planów zadań ochronnych dla 11 obszarów Natura 2000 w województwie dolnośląskim (w tym dla przedmiotowego obszaru). Obwieszczenie zostało również przekazane w celu jego upublicznienia do Urzędu Gminy w Cieszkowie. Pierwsze spotkanie informujące samorządy gminne o przystąpieniu do realizacji projektu POIS /09 Opracowanie planów zadań ochronnych dla obszarów Natura 2000 na obszarze Polski współfinansowanego ze środków Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko w ramach działania 5.3 priorytetu V odbyło się w dniu 4 marca 2010 r. W trakcie spotkania poinformowano wójtów, burmistrzów i prezydentów miast o założeniach projektu, liście obszarów oraz zasadach współpracy. Ze względu na położenie obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie na terenie Nadleśnictwa Milicz, Leśnictwa Zwierzyniec w Cieszkowie, Gminy Cieszków i działce osoby prywatnej kolejne kroki skierowano do tych instytucji/osoby. Podczas spotkań w czerwcu 2011 w siedzibie Nadleśnictwa Milicz oraz Gminy Cieszków ustalono grono osób potencjalnie zainteresowanych działaniami planowanymi na obszarze Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie. Stworzono listę, na podstawie której zawiadomiono 15 różnych instytucji. Z dziewięciu placówek zgłoszono osoby, które weszły w skład Zespołu Lokalnej Współpracy, będącego grupą roboczą pracującą przy powstającym planie zadań ochronnych. 9

10 Zorganizowano dwa spotkania dyskusyjne Zespołu Lokalnej Współpracy, które odbyły się w Gminnym Centrum Kultury w Cieszkowie w dniach 8 wrzesień i 20 wrzesień 2011 r. Termin spotkań ustalano telefonicznie z przedstawicielami instytucji, a następnie rozsyłano do wszystkich zaproszenia zarówno drogą mailową, jak i pocztą. Celem spotkań było zweryfikowanie przebiegu granic obszaru, ustalenie przedmiotów ochrony obszaru oraz wypracowanie spójnego planu ochrony obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie. Spotkania miały charakter otwarty i mógł brać w nich udział każdy zainteresowany. Listy uczestników spotkań oraz notatki z ich przebiegu dostępne są w siedzibie RDOŚ we Wrocławiu. Wszystkie informacje dotyczące przebiegu i postępów prac nad planem zadań ochronnych publikowane były sukcesywnie na stronie internetowej RDOŚ we Wrocławiu, tak więc każdy mógł zgłaszać uwagi i wnioski podczas procesu planistycznego. Po spotkaniu , w którym brał udział dziennikarz Głosu Milicza, informacja o tworzeniu projektu planu zadań ochronnych obszaru Natura 2000 oraz o przebiegu spotkania pojawiła się również w lokalnych mediach (załączony artykuł w wersji PDF). Końcowy projekt Planu udostępniono w trybie art. 39 ust.1 pkt. 1, 2, 3, 4 i 5 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz ze zm.), w związku z art. 28 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.)- w celu składania uwag i wniosków przez wszystkich zainteresowanych w siedzibie Urzędu Gminy Cieszków i Starostwa w Miliczu, na stronie internetowej (w Biuletynie Informacji Publicznej), i w siedzibie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu (na tablicy ogłoszeń) oraz w Gazecie Wyborczej o zasięgu wojewódzkim w dniu 16 listopada 2011 roku Kluczowe instytucje/osoby dla obszaru i zakres ich odpowiedzialności Instytucja/osoby Zakres odpowiedzialności Adres siedziby instytucji/osoby Kontakt Marszałek Województwa Dolnośląskiego Planowanie przestrzenne, polityka regionalna, promocja regionu ul. Wybrzeże Słowackiego 12-14, Wrocław umwd@dolnyslask.pl tel.: (71) Starostwo Powiatowe w Miliczu Planowanie przestrzenne, zarządzanie gospodarką przestrzenną, nadzór nad gospodarką przestrzenną w lasach prywatnych, ochrona środowiska na obszarze powiatu, udostępnianie informacji ul. Wojska Polskiego 38, Milicz urzad@milicz-powiat.pl tel.: (71)

11 Gmina Cieszków Rada Gminy Cieszków Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska we Wrocławiu Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych we Wrocławiu Nadleśnictwo Milicz Leśnictwo Zwierzyniec Szkoła Podstawowa i Gimnazjum w Cieszkowie Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody pro Natura Fundacja EkoRozwoju Planowanie przestrzenne i ochrona środowiska na obszarze gminy, zarządzanie gospodarką przestrzenną i planowanie przestrzenne, udostępnianie informacji Uchwalanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego Nadzór nad obszarami sieci Natura 2000, prowadzenie działań w zakresie ochrony przyrody na terenie województwa Nadzór nad gospodarka leśną, prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej i ochrony przyrody Prowadzenie gospodarki leśnej oraz działań w zakresie edukacji ekologicznej i ochrony przyrody Prowadzenie gospodarki leśnej w Lasach Państwowych Prowadzenie działań w zakresie edukacji ekologicznej na terenie gminy Cieszków Prowadzenie działań w zakresie czynnej ochrony nietoperzy oraz edukacji ekologicznej Prowadzenie działań w zakresie turystyki ekologicznej, promocja regionu ul. Grunwaldzka 41, Cieszków ul. Grunwaldzka 41, Cieszków pl. Powstańców Warszawy 1, Wrocław ul. Grunwaldzka 90, Wrocław ul. Trzebnicka 18, Milicz ul. Grunwaldzka 36/1, Cieszków ul. Grunwaldzka 3, Cieszków ul. Podwale 75, Wrocław ul. Białoskórnicza 26, Wrocław sekretarz@ug.cieszkow.pl, tel.: (71) mariola.krawiec@ug.cieszkow.pl tel.: (71) sekretariat@rdos.wroclaw.pl, tel.: (71) rdlp@wroclaw.lasy.gov.pl tel.: (71) milicz@wroclaw.lasy.gov.pl tel.: (071) tel.: (071) pronatura@pronatura.org.pl tel.: (071) biuro@fer.org.pl tel.: (71)

12 1.8. Zespól Lokalnej Współpracy Imię i nazwisko Funkcja Nazwa instytucji /grupy interesu, Kontakt którą reprezentuje Andrzej Ruszlewicz Planista, moderator, przedstawiciel Regionalna Dyrekcja Ochrony aruszlewicz@rdos.wroclaw.pl RDOŚ we Wrocławiu Środowiska we Wrocławiu tel.: Iwona Gottfried Koordynator planu, ekspert ds. chiropterofauny Firma Ekoznawca Iwona Gottfried iwona.gottfried@wp.pl tel.: Zdzisław Musiał Przedstawiciel gminy, sekretarz Urząd Gminy Cieszków sekretarz@ug.cieszkow.pl tel.: Karol Sołtys Przedstawiciel gminy, radny Urząd Gminy Cieszków tel.: (71) Grażyna Góral Przedstawiciel PGL LP RDLP we Wrocławiu grażyna.goral@wroclaw.lasy.gov.pl Wojciech Mazur Przedstawiciel PGL LP RDLP we Wrocławiu wojciech.mazur@wroclaw.lasy.gov.pl Bernadeta Przedstawiciel PGL LP Nadleśnictwo Milicz b.mikolajczak@wroclaw.lasy.gov.pl Mikołajczak Zbigniew Dyrcz Przedstawiciel PGL LP Nadleśnictwo Milicz milicz@wroclaw.lasy.gov.pl Jarosław Bełza Przedstawiciel PGL LP Nadleśnictwo Milicz, Leśnictwo Zwierzyniec Agata Bełza Przedstawiciel Placówki Szkoła Podstawowa w Cieszkowie Edukacyjnej Małgorzata Wrona Przedstawiciel Placówki Szkoła Podstawowa w Cieszkowie Edukacyjnej Leszek Półrolniczak Przedstawiciel Placówki Publiczne Gimnazjum w Cieszkowie Edukacyjnej mieszkaniec wsi Właściciel gruntu Osoba prywatna Biadaszka Sławomir Pałasz Przedstawiciel mediów Prasa lokalna: Głos Milicza oraz Rzecz Krotoszyńska 12 milicz@wroclaw.lasy.gov.pl

13 2. Etap II Opracowanie projektu Planu Moduł A 2.1. Informacja o obszarze i przedmiotach ochrony Typ informacji Dane referencyjne Zakres informacji Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Gottfried I Use of underground hibernacula by the barbastelle (Barbastella barbastellus) outside the hibernation season. Acta Chiropterologica, 11(2): Ekiert T., Dolata P. T Pierwsze stwierdzenie stanowiska rozrodu mopka Barbastella barbastellus (Schreber, 1774) w Wielkopolsce oraz zimowiska tego gatunku w powiecie ostrowskim. Nietoperze 10 (1-2): Gottfried I., Szkudlarek R Offwinter activity of Barbastella barbastellus (Chiroptera) at a hibernation site. Nietoperze 8 (1-2): Dudek I., Furmankiewicz J., Kohyt J., Postawa T Sex albo jedzenie - wybór należy do ciebie: zależność między aktywnością nietoperzy podczas rojenia a zmianą ich masy ciała. Materiały XIX Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Pokrzywna 2005: Opracowanie wyników wieloletnich badań dotyczących wykorzystania m.in. chłodni w Cieszkowie, przez mopka w okresie pozazimowym Stwierdzenia mopków zaobrączkowanych przy chłodni w Cieszkowie i zimujących w stanowiskach oddalonych od chłodni o 25 i 30 km Zestawienie wyników wieloletnich badań dotyczących pozazimowej aktywności mopków przy chłodni w Cieszkowie Prezentacja wyników badań dotycząca aktywności nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza okresem zimy m.in. przy chłodni w Cieszkowie Wartość informacji wysoka niska wysoka średnia Źródło dostępu do danych Plik PDF Plik PDF Plik PDF Plik PDF 13

14 Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Dudek I Po co mopkom Barbastella barbastellus podziemia w okresie pozazimowym. Materiały XIX Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Pokrzywna 2005: 13. Postawa T., Furmankiewicz J., Dudek I Fenologia i znaczenie rojenia nietoperzy w południowej Polsce. Materiały XIX Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Pokrzywna 0205: Dudek I., Wrona M W Cieszkowie zimują nietoperze. Dolnośląskie ścieżki, 2005 (10/11): Dudek I., Paszkiewicz R., Szkudlarek R Wyniki obrączkowania nietoperzy w chłodni w Cieszkowie w latach Materiały XVIII Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej, Toruń Adamski P., Bartel R., Bereszyński A., Kepel A., Witkowski Z. (red.) Gatunki zwierząt z wyjątkiem ptaków). Poradnik ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Ministerstwo Środowiska, Warszawa. T. 6: , Postawa T., Furmankiewicz J., Dudek I Swarming behaviour of bats in southern Poland. Proceedings of the International Bat Research Conference, Mikołajki 2004, Poland. Prezentacja wyników badań dotycząca aktywności nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza okresem zimy m.in. przy chłodni w Cieszkowie Prezentacja wyników badań dotycząca aktywności nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza okresem zimy m.in. przy chłodni w Cieszkowie Publikacja o chłodni w Cieszkowie będącej zimowiskiem nietoperzy Prezentacja wyników badań przedstawiająca kilka lat obrączkowania nietoperzy przy chłodni w Cieszkowie Poradnik zawierający podstawowe wiadomości dotyczące ekologii gatunków nietoperzy, w tym ich siedliska i propozycje działań ochronnych gatunków i ich siedlisk Prezentacja wyników badań dotycząca aktywności nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza okresem zimy m.in. przy chłodni w Cieszkowie średnia średnia niska średnia średnia wysoka Plik PDF Plik PDF Plik PDF Plik PDF l/natura2000/pl/poradnik.ph p Plik PDF 14

15 Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały publikowane Materiały niepublikowane Dudek I., Paszkiewicz R., Szkudlarek R Wstępne wyniki zimowego odczytywania obrączek mopków Barbastella Barbastellus i gacków brunatnych Plecotus auritus zimujących w chłodni w Cieszkowie (powiat Krotoszyn, Polska SW). Materiały IV Ogólnopolskiej Konferencji Ekologii Behawioralnej Ssaków, Siedlce Gubańska A., Paszkiewicz R., Szkudlarek R Zimowe spisy nietoperzy w południowo-zachodniej Polsce w latach Nietoperze 3 (1): Szkudlarek R., Paszkiewicz R., Hebda G., Gottfried T., Cieślak M., Mika A., Ruszlewicz A Atlas rozmieszczenia nietoperzy w południowo-zachodniej Polsce stanowiska zimowe z lat Nietoperze 3 (2): Dudek I., Szkudlarek R Aktywność nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza sezonem zimowym. Materiały XVI Ogólnopolskiej Konferencji Chiropterologicznej. Błażejewko Gottfried I Wykorzystanie zimowych, podziemnych schronień przez mopka Barbastella barbastellus (Schreber, 1774) poza okresem hibernacji. (msc.) Praca doktorska wykonana w Zakładzie Ekologii Ptaków Uniwersytetu Wrocławskiego. Prezentacja wyników badań przedstawiająca kilka lat obrączkowania nietoperzy przy chłodni w Cieszkowie Wyniki wieloletnich badań, dotyczących zimowania nietoperzy w znanych zimowiskach w płd.- zach. Polsce Prezentacja wyników wieloletnich badań, dotyczących zimowania nietoperzy w zimowiskach w południowo-zachodniej Polsce Prezentacja wyników badań dotycząca aktywności nietoperzy przy schronieniach podziemnych poza okresem zimy m.in. przy chłodni w Cieszkowie Praca zawierająca 5 lat badań mopków prowadzonych m.in. w chłodni w Cieszkowie. średnia średnia niska niska wysoka Plik PDF Plik PDF Plik PDF Plik PDF Zasoby Zakładu Ekologii Ptaków, Instytut Zoologiczny, Uniwersytet Wrocławski 15

16 Materiały niepublikowane Materiały niepublikowane Plany/programy/ strategie/projekty Plany/programy/ strategie/projekty Plany/programy/ strategie/projekty Plany/programy/ strategie/projekty Szkudlarek R., Paszkiewicz R., Gottfried T Działania Grupy do Badań i Ochrony Nietoperzy PTPP pro Natura na terenie województwa dolnośląskiego w roku Realizacja Programu Ochrony Nietoperzy na Dolnym Śląsku. (msc.) Standardowy Formularz Danych dla obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Biadaszka, gmina Cieszków uchwalony Uchwałą Rady Gminy Cieszków nr XI/60/07 z dnia 28 grudnia Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Cieszków, gmina Cieszków uchwalony Uchwałą Rady Gminy Cieszków nr XI/59/07 z dnia 28 grudnia 2007 r. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cieszków zatwierdzone Uchwałą Rady Gminy Cieszków XIII/83/2000 z dnia Program Ochrony Środowiska dla Gminy Cieszków (projekt). Cichocki Z., Urbańska K TRIWALOR Inżynieria Środowiska Sp. z o.o., Warszawa, lipiec Sprawozdania dla Wojewódzkiego Konserwatora Przyrody, dotyczące działań mających na celu czynną ochronę nietoperzy i ich schronień m.in. chłodni w Cieszkowie Dokument stanowiący podstawę opisu obszaru oraz przebiegu granic. Dokument stanowiący podstawę planowania przestrzennego w Gminie Cieszków. Dokument stanowiący podstawę planowania przestrzennego w Gminie Cieszków. Studium określa cele i kierunki polityki przestrzennej prowadzonej przez samorząd. Określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz programy zarządzania środowiskowego w gminie. niska średnia średnia średnia wysoka niska Zasoby Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu. Plik PDF t.php?cms_id=346 menu=p 14 t.php?cms_id=346 menu=p 14 t.php?cms_id=332 menu=p 14 t.php?cms_id=315 menu=p 10 16

17 Plany/programy/ strategie/projekty Plany/programy/ strategie/projekty Inwentaryzacja gminy Ekspertyzy przyrodnicze Ekspertyzy przyrodnicze Ekspertyzy przyrodnicze Plan urządzania lasu dla Nadleśnictwa Milicz na okres od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia Wojewódzki Program Ochrony Środowiska Województwa Dolnośląskiego na lata z uwzględnieniem lat Indyk F. (red.) Gmina Cieszków. Opracowanie faunistyczne.(msc.) Arch. Urzędu Wojewódzkiego we Wrocławiu. Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu. Wrocław 2009, str Furmankiewicz J., Gottfried I Ekspertyza chiropterologiczna dla określenia przyrodniczych uwarunkowań lokalizacji elektrowni wiatrowych na terenie województwa dolnośląskiego. WBU, Wrocław. Szkudlarek R., Paszkiewicz R Zimowe stanowiska nietoperzy w województwie dolnośląskim i potrzeba ich ochrony. PTPP pro Natura Wrocław. Określa zakres działań gospodarki leśnej realizowanej na terenie Lasów Państwowych oraz program ochrony przyrody. Określa politykę środowiskową, ustala cele i zadania środowiskowe oraz szczegółowe programy zarządzania środowiskowego, odnoszące się do aspektów środowiskowych, które mają na celu poprawę jakości życia człowieka na terenie województwa. Inwentaryzacja przyrodnicza zawierająca informacje m.in. o chiropterofaunie gminy. Ocena przyrodniczoprzestrzennych, prawnych i technicznych uwarunkowań związanych z możliwymi lokalizacjami farm wiatrowych w województwie dolnośląskim. Dokument zawierający informacje o planach związanych z rozwojem energetyki wiatrowej na Dolnym Śląsku i oddziaływaniu farm na populację nietoperzy. Dokument zawierający informacje o zimowiskach nietoperzy na terenie województwa, potrzebie i metodach ich ochrony. średnia niska niska wysoka średnia średnia g/rdlp_wroclaw/nadl_milicz /plan_urzadzania_lasu/czesc _opisowa pl/plik.php?id=13616 Zasoby Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu. i/tekst%20studium.pdf i/sew_ekspertyza%20chiro.pdf Zasoby Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska we Wrocławiu. 17

18 2.2. Ogólna charakterystyka obszaru Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Specjalny Obszar Ochrony Chłodnia w Cieszkowie PLH020001, włączony do sieci obszarów Natura 2000 w 2007 roku, w całości leży na terenie leśnym. Najważniejszym obiektem leżącym w granicach tego obszaru, z punktu widzenia gatunków nietoperzy stanowiących przedmioty ochrony obszaru, jest dawna, przypałacowa chłodnia. Obiekt pochodzący z XIX w., zajmuje powierzchnię 0,08 ha. Na szczególna uwagę zasługuje też skład gatunkowy nietoperzy korzystających z tego schronienia. Chłodnia niegdyś służyła jako magazyn a dziś stanowi jedno z największych zimowych schronień nietoperzy na terenie Dolnego Śląska i jedno z najważniejszych w skali Polski dla mopka. Chłodnia w Cieszkowie to obszerna, ceglana piwnica, cała przykryta ziemią. Do obiektu składającego się z centralnej, komory (około 10 m wysokości) otoczonej dookoła biegnącymi korytarzami (około 4 m wysokości) (rys. 1) prowadzi jedno wejście (fot. 1). Rys. 1. Plan Chłodni w Cieszkowie, rys. Tomasz Gottfried Fot. 1 Wejście prowadzące do chłodni, , fot. Iwona Gottfried. 18

19 Chłodnia położona jest około 250 m od skraju lasu i około 310 m od najbliższej zabudowy Cieszkowa. W roku 1997 została zabezpieczona przez Nadleśnictwo Milicz przy współpracy z Grupą do Badań i Ochrony Nietoperzy Polskiego Towarzystwa Przyjaciół Przyrody pro Natura z Wrocławia. Wprowadzono szereg zmian w strukturze obiektu, których zadaniem było poprawienie warunków mikroklimatycznych tak, by stały się one optymalne dla nietoperzy. Zamurowano część wejścia, zabezpieczając pozostały fragment metalowymi drzwiami z otworem wylotowym dla nietoperzy. Postawiono również ściankę działową wewnątrz pomieszczeń, zamurowano część otworów i ustawiono basen z wodą, co poprawiło panujące tu warunki mikroklimatyczne (fot. 2-3). Fot.2. Wnętrze chłodni korytarze boczne, , fot. Dawid Błaszczyk. Fot.3. Basen z wodą zwiększający wilgotność powietrza, , fot. Iwona Gottfried. 19

20 Położenie i krajobraz. Teren ten zajmuje powierzchnię 18,7 ha i w całości leży w regionie biogeograficznym kontynentalnym. Administracyjnie położony jest w regionie wrocławskim (PL518), w województwie dolnośląskim, powiecie Milickim, w gminie Cieszków, na działkach ewidencyjnych 125/11, 122/10, 113/1, 475 oraz 62 i 63 (obręb ewidencyjny 0001, Biadaszka). Jest to obręb Nadleśnictwa Milicz, Leśnictwa Zwierzyniec w Cieszkowie (oddział 11). Biorąc pod uwagę przynależność fizyczno-geograficzną, obszar ten położony jest na prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego (31), podprowincji Nizina Środkowopolska (318), makroregionie Nizina Południowowielkopolska ( ), mezoregionie Wysoczyzna Kaliska (318.12) (Kondracki 2001). Rzeźba terenu Wysoczyzny Kaliskiej ukształtowała się w wyniku peryglacjalnych procesów denudacyjnych. Denudacja ta silnie zniszczyła występujące tu pokrywy morenowe. Miejscami zachowały się jednak ostańce moren czołowych. Takim większym i wyróżniającym się w rzeźbie terenu ostańcem jest m.in. wał Wzgórz Cieszkowskich, przebiegający przez całą gminę z poł.-zach. na pół.-wsch. Maksymalną wysokość (182,6 m n.p.m) omawiane wzgórza osiągają na wschód od Cieszkowa, w okolicy chłodni. Jeśli chodzi o położenie geobotaniczne, to obszar ten leży w państwie Holarktyki, obszarze Euro-syberyjskim, prowincji Niżowo Wyżynnej, Środkowoeuropejskiej, dziale A Bałtyckim, poddziale Pasu Wyżyn Środkowych, krainie 3 Północne Wysoczyzny Brzeżne w okręgu 3.1. Kaliskim ((Szafer 1972) zmodyfikowany (Matuszkiewicz 1993; Kuczyńska 1997)). Natomiast uwzględniając podział zoogeograficzny obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie leży w państwie Holarktyka, podpaństwie Palearktyka, krainie Eurosyberyjskiej, prowincji Nemoralnej, obszarze Europejskim, regionie Środkowoeuropejskim, podregionie Środkowym, okręg Środkowopolski, podokręg Wielkopolsko-Podlaski (Starkel 1999). Według regionalizacji przyrodniczo-leśnej omawiany obszar Natura 2000 leży na terenie krainy III Wielkopolsko-Pomorskiej, w dzielnicy Krotoszyńskiej (III.8) (Trampler i in. 1990). Gleby i budowa geologiczna. Na terenie obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie zaznacza się dominacja utworów piaszczysto-żwirowych w strukturze litologicznej podłoża co decyduje, o przewadze gleb lekkich, bielicowych. Wzgórza Cieszkowskie, na których położony jest obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie stanowią fragment ciągu moren spiętrzonych w okresie stadiału Warty zlodowacenia środkowopolskiego i zbudowane są z naprzemianległych utworów trzeciorzędowych reprezentowanych głównie przez iły plioceńskie oraz czwartorzędowych wykształconych w postaci glin morenowych oraz piasków i żwirów. Miąższość oraz zasięg poszczególnych utworów trudny jest do określenia ze względu na silne zaburzenia glacitektoniczne tych osadów. Utwory czwartorzędowe, pokrywające obszar Natura 2000, to przede wszystkim plejstoceńskie gliny zwałowe, utwory akumulacji wodno-lodowcowej. Utwory morenowe wykształcone są głównie jako twardoplastyczne gliny piaszczyste i pylaste, natomiast utwory fluwioglacjalne reprezentowane są przez piaski, pospółki i żwiry. Są to utwory zlodowacenia północnopolskiego i środkowopolskiego. 20

21 Klimat. Obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie, tak jak cała gmina Cieszków położony jest w zasięgu regionu klimatycznego śląskowielkopolskiego znajdującego się pod wpływem oceanicznych i kontynentalnych mas powietrza (z przewagą tych pierwszych). Wyraźnie uwidacznia się tu wpływ czynników geograficznych, jednak podobnie jak w całym regionie klimat w głównej mierze kształtują wielkoskalowe procesy cyrkulacyjne związane z obiegiem ciepła i wilgoci w atmosferze. Pogodę kształtują całoroczne ośrodki baryczne Niż Islandzki i Wyż Azorski, a także sezonowy Wyż Azjatycki oraz wyże powstające nad Europą Północną. W ciągu roku dominują wilgotne masy powietrza polarno-morskiego (46%), podczas gdy powietrze polarnokontynentalne stanowi przeciętnie 38%. Klimat regionalny gminy można scharakteryzować podając kilka parametrów: usłonecznienie średnioroczne ~1600 h (należące do najwyższych w woj. dolnośląskim) > 3700 MJm-2 temperatury średnie wieloletnie: średnia roczna 7,5 ºC; nieco wyższa temperatura października niż kwietnia wskazuje na przewagę wpływów oceanicznych (cieplejsza jesień niż wiosna); średnia roczna wilgotność względna 81%; suma średnioroczna padów < 550 mm; liczba dni z pokrywą śnieżną 50-60; średnia grubość pokrywy śnieżnej cm; maksymalna do 40 cm; klimatyczny bilans wodny: od 0 do -20 mm; gmina należy do najsuchszych rejonów województwa; dominujący kierunek wiatrów W (22%) i NW (16%). Na tle województwa dolnośląskiego klimat gminy wyróżnia się względnie wysokim usłonecznieniem oraz większą suchością. Wody powierzchniowe. Przez obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie przepływa ciek wodny, który łączy się z ciekiem Borownica, uchodzącym do Rowu Śląskiego. Ten wpływa do rzeki Orla, która jest dopływem Baryczy. Wał Wzgórz Cieszkowskich stanowi lokalny wododział oddzielający zlewnię Śląskiego Rowu od zlewni Baryczy. Na terenie omawianego obszaru, po obu stronach drogi leśnej prowadzącej od skraju lasu pod chłodnię, są obniżenia terenu, które w deszczowe lata napełniają się wodą tworząc płytkie, okresowe zbiorniki. Istniejące i proponowane formy ochrony przyrody zlokalizowane na terenie obszaru. Na terenie obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie nie ma innych form ochrony przyrody. Również nie przewiduje się objęcia obszaru, czy jego części inną formą ochrony niż sieć Natura

22 Korytarze ekologiczne zapewniające łączność z sąsiadującymi obszarami Natura Obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie położony jest na terenie lasów poprzez, które łączy się z większymi fragmentami lasów m.in. ze Specjalnym Obszarem Ochrony Natura 2000 Dąbrowy Krotoszyńskie oraz Obszarem Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie Baszków-Rochy. Poprzez stosunkowo liczne zadrzewienia śródpolne, szpalery drzew zachowuje łączność również ze Specjalnym Obszarem Ochrony Natura 2000 Ostoja nad Baryczą i Parkiem Krajobrazowym Dolina Baryczy. Ponadto, w strukturze użytkowania gruntów gminy Cieszków lasy i grunty leśne stanowią 33,2%, zajmując powierzchnię ha. Jest to nieco więcej niż średnia w województwie dolnośląskim. Dodatkowo na powierzchni 43 ha występują zadrzewienia i zakrzewienia. Liniowe elementy środowiska (aleje, szpalery drzew), jak również obszerne fragmenty lasów, służą jako korytarze migracyjne dla nietoperzy, stanowiących przedmioty ochrony obszaru. Rys. 2 Korytarze ekologiczne zapewniające łączność z sąsiadującymi obszarami Natura

23 23 Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Przedmioty ochrony obszaru. Obszar został powołany dla ochrony występujących w nim gatunków nietoperzy wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG mopka (200 osobników) i nocka dużego (10-15 osobników). W SDF obszaru stan zachowania obu gatunków określono jako dobry (kategoria B), podobnie jak parametr stan siedliska (zimowiska). W świetle zebranych nowych, aktualnych danych stan zachowania populacji mopka określono jako niezadowalający (kategoria U1 według opracowywanej metodyki ogólnopolskiego monitoringu gatunku), ze względu na spadek liczebności gatunku na stanowisku spowodowany najprawdopodobniej pogorszeniem warunków mikroklimatycznych wewnątrz obiektu. W przypadku nocka dużego stan gatunku oceniono jako właściwy (kategoria FV według przyjętej metodyki ogólnopolskiego monitoringu gatunku). Z kolei parametr stanu siedliska (zimowiska), w świetle stanu wiedzy o biologii mopka jest niezadowalający (kategoria U1), natomiast dla nocka dużego określony został jako właściwy (kategoria FV według przyjętej metodyki ogólnopolskiego monitoringu gatunku). Ze względu jednak na możliwość dostosowania warunków mikroklimatycznych wewnątrz zimowiska dla obu gatunków parametr perspektyw ochrony zarówno mopka, jak i nocka dużego określony został jako właściwy (kategoria FV według metodyki monitoringu). Poza wymienionym wyżej mopkiem i nockiem dużym, w SDF obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH uwzględnione są również gatunki nietoperzy zamieszczone w Załączniku IV Dyrektywy Siedliskowej: nocek Natterera, nocek rudy, mroczek późny, gacek brunatny i gacek szary. W toku prac na sporządzeniem planu zadań ochronnych dla opisywanego obszaru Natura 2000, zebrano dane o występowaniu na obszarze czterech kolejnych gatunków nietoperzy: nocka wąsatka, karlika malutkiego, karlika większego i borowca wielkiego. Za wyjątkiem nocka wąsatka, są to gatunki, które jedynie sporadycznie spotyka się zimujące w obiektach podziemnych na terenie Polski. Nie stwierdzono ich w okresie zimy w chłodni, jednak w okresie pozazimowym pojawiają się na terenie omawianego obszaru Natura W lesie wchodzącym w granice obszaru znajdują żerowiska, schronienia dzienne, a borowce wielkie również schronienia dogodne na założenie kolonii rozrodczych. Obszar lasu również pełni dla nich funkcję korytarza ekologicznego i umożliwia migrację. Działania gospodarcze w Obszarze. Obszar niemal w całości leży na terenie lasów. Tak więc głównym działaniem prowadzonym na tym terenie jest gospodarka leśna, realizowana przez Nadleśnictwo Milicz i na niewielkim fragmencie przez osobę prywatną. Nadleśnictwo Milicz sprawuje również opiekę nad chłodnią stanowiącą zimowisko nietoperzy. Działania edukacyjne. Od roku 2001 prowadzona jest działalność edukacyjna mająca na celu informowanie społeczności lokalnej o nietoperzach korzystających z chłodni w Cieszkowie, a w późniejszych latach o obszarze Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie. Dzięki współpracy Szkoły Podstawowej w Cieszkowie z pracownikami Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Polskim Towarzystwem Przyjaciół Przyrody pro Natura z Wrocławia zorganizowano kilkukrotnie festyn Nie tylko gacki. Impreza miała charakter cykliczny, odbywała się raz w roku (lata ), a udział w niej brały dzieci i młodzież z Cieszkowa oraz delegacje szkół z terenu powiatu Milickiego. Od roku 2003 dzieci i młodzież (z powiatu milickiego oraz delegacje ze szkół we Wrocławiu i Oleśnicy) uczestniczą w prowadzonych przy chłodni badaniach naukowych. Biorą udział

24 w odłowach, jak i zimowych liczeniach nietoperzy. W roku 2004 powstała pierwsza tablica edukacyjna pt. Królestwo nietoperzy, którą sponsorował Urząd Gminy Cieszków. Przy jej opracowaniu zaangażowana była społeczność lokalna. Została ona postawiona na granicy obszaru Natura 2000, przy szlaku turystycznym wiodącym z Cieszkowa przez Trzebicko na Stawy Gadzinowe, a jej uroczyste odsłonięcie odbyło się przy udziale przedstawicieli Nadleśnictwa Milicz i Urzędu Gminy Cieszków. W roku 2009 stara tablica została zastąpiona nową, wydrukowaną na trwalszym materiale (PCV). Informacje o chłodni w Cieszkowie, jako zimowisku nietoperzy oraz o obszarze Natura 2000 znaleźć można na stronach internetowych, oraz w przewodnikach turystycznych po Dolinie Baryczy Struktura własności i użytkowania gruntów Typy użytków gruntowych Typ własności Powierzchnia użytków w ha % udział powierzchni w obszarze Lasy Skarb Państwa 17, ,112 % Własność prywatna 1,2371 6,613 % Grunty orne Własność prywatna 0,0043 0,247 % Pastwiska trwałe Własność prywatna 0,0009 0,005 % Inne Skarb Państwa 0,0462 0,023 % 2.4. Zagospodarowanie terenu i działalność człowieka Typy użytków Typ własności Powierzchnia objęta dopłatami UE Rodzaj dopłaty, w ha działania/priorytetu/programu Lasy Lasy Państwowe - - Lasy prywatne - - Grunty orne Własność prywatna - - Pastwiska trwałe Własność prywatna - - Inne

25 2.5. Istniejące i projektowane plany/programy/projekty dotyczące zagospodarowania przestrzennego Tytuł opracowania Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego. Uchwała nr XI/59/07 Rady Gminy Cieszków z dnia 28 grudnia 2007 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Cieszków, gmina Cieszków. Instytucja odpowiedzialna za przygotowanie planu/programu/wdrażanie projektu Gmina Cieszków Miejscowy plan Gmina Cieszków zagospodarowania przestrzennego. Uchwała nr XI/60/07 Rady Gminy Cieszków z dnia 28 grudnia 2007 roku w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego wsi Biadaszka, gmina Cieszków. Ustalenia planu/programu/projektu mogące mieć wpływ na przedmioty ochrony Uwzględnienie zabytkowej alei lipowej, która łączy obszar Natura 2000 z parkiem oraz przeznaczenie terenów rolniczych do zalesienia. Nie uwzględniono obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie ani chłodni jako stanowiska zwierząt chronionych. Przeznaczenie terenów rolniczych do zalesienia. Nie uwzględniono obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie ani chłodni jako stanowiska zwierząt chronionych. Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Przedmioty ochrony objęte wpływem opracowania 1308 Mopek 1324 Nocek duży 1308 Mopek 1324 Nocek duży Ustalenia dot. działań minimalizujących lub kompensujących Zbędne, wpływ korzystny. Uwzględnić podczas aktualizacji w miejscowym planie zagospodarowania Gminy Cieszków obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie Zbędne, wpływ korzystny. Uwzględnienie podczas aktualizacji w miejscowym planie zagospodarowania Gminy Cieszków obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie. 25

26 Studium uwarunkowań i Gmina Cieszków kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cieszków zatwierdzone Uchwałą Rady Gminy Cieszków XIII/83/2000 z dnia Program ochrony środowiska dla gminy Cieszków. Projekt. Warszawa, lipiec 2004 Plan urządzania lasu dla Nadleśnictwa Milicz na okres od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2015 r. Gmina Cieszków Nadleśnictwo Milicz Uwzględnienie ciągów ekologicznych i granic korytarza ekologicznego. Nie uwzględniono obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie ani chłodni jako stanowiska zwierząt chronionych. Nie uwzględniono w programie Obszaru Natura 2000 ani samej chłodni jako stanowiska zwierząt chronionych. Uwzględnienie lasu leżącego w granicach obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie - obręb Cieszków, oddział 11d. jako przyrodniczo cennego Mopek 1324 Nocek duży 1308 Mopek 1324 Nocek duży 1308 Mopek 1324 Nocek duży Zbędne, wpływ korzystny. Uwzględnienie w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Cieszków Obszaru wraz z zaznaczeniem jego granic i zamieszczeniu informacji o występowaniu na Obszarze przedmiotów ochrony. Uwzględnienie obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie podczas aktualizacji lub opracowywania nowego programu ochrony środowiska. Zbędne, wpływ korzystny. 26

27 Plan urządzania lasu dla Nadleśnictwa Milicz na okres od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2015 r. Plan urządzania lasu dla Nadleśnictwa Milicz na okres od 1 stycznia 2006 r. do 31 grudnia 2015 r. Studium przestrzennych uwarunkowań rozwoju energetyki wiatrowej w województwie dolnośląskim. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu. Wrocław 2009, str Nadleśnictwo Milicz Nadleśnictwo Milicz Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu Planowane cięcia rębne i przedrębne Mopek 1324 Nocek duży Planowanie zwiększenia udziału drzew liściastych m.in. dębu i buka. Uwzględniono obszar Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie i chłodnię jako stanowiska zwierząt chronionych Zanalizowano przyrodniczoprzestrzenne, prawne i techniczne uwarunkowania rozwoju energetyki wiatrowej na Dolnym Śląsku, uwzględniając rozmieszczenie ważnych stanowisk nietoperzy, w tym chłodni w Cieszkowie jako jednego z największych i najważniejszych zimowisk nietoperzy Mopek 1324 Nocek duży 1308 Mopek 1324 Nocek duży Zbędne, wpływ korzystny. W nowym PLU można przewidzieć prowadzenie gospodarki leśnej bez zrębów zupełnych w granicach obszaru Natura 2000 oraz stosowanie w promieniu 50 m od chłodni w Cieszkowie odnowień pod osłoną górną drzewostanu (odnowień podokapowych) Zbędne, wpływ korzystny. Zbędne, wpływ korzystny. Zbędne, wpływ korzystny. 27

28 2.6. Informacja o przedmiotach ochrony objętych Planem wraz z zakresem prac terenowych dane zweryfikowane Przedmiot ochrony Gatunki zwierząt Ocena ogólna Powierzchnia Liczba stanowisk Rozmieszczenie w obszarze 1308 Mopek B 18,5 ha 1 Załącznik 2, plik shp Stopień rozpoznania Bardzo dobry Zakres prac terenowych uzupełniających/uzasadnienie do wyłączenia z prac terenowych Termin przygotowania planu zadań ochronnych (czerwiec-wrzesień 2011) uniemożliwił wykonanie liczeń zimujących nietoperzy. Dane takie są jednak zebrane, gdyż prace terenowe nad liczebnością gatunku w zimowisku prowadzone są corocznie od 1998 r. a ostatnie liczenie zimowe przeprowadzono Wykorzystano również dane z lat o populacji przylatującej do obiektu poza zimą zebrane w ramach badań naukowych. Do celu przygotowania planu zadań ochronnych wykonano dwie kontrole terenowe (11 lipca i 20 września) w celu ustalenia aktualnego stanu siedliska i oceny wskaźników zgodnie z monitoringiem gatunków zwierząt GIOŚ. Stan ochrony gatunku określono jako dobry. Głównymi zagrożeniami dla gatunku są: gospodarka leśna, wandalizm, drapieżnictwo, sporty i różne formy czynnego wypoczynku uprawiane w plenerze oraz urbanizacja i przemysł. 28

29 1324 Nocek duży B 18,5 ha 1 Załącznik 2, plik shp Bardzo dobry Termin przygotowania planu zadań ochronnych (czerwiec-wrzesień 2011) uniemożliwił wykonanie liczeń zimujących nietoperzy. Dane takie są jednak zebrane, gdyż prace terenowe nad liczebnością gatunku w zimowisku prowadzone są corocznie od 1998 r., a ostatnie liczenie zimowe przeprowadzono Wykorzystano również dane z lat o populacji przylatującej do obiektu poza zimą zebrane w ramach badań naukowych. Do celu przygotowania planu zadań ochronnych wykonano dwie kontrole terenowe (11 lipca i 20 września) w celu ustalenia aktualnego stanu siedliska i oceny wskaźników zgodnie z monitoringiem gatunków zwierząt GIOŚ. Stan ochrony gatunku określono jako dobry. Głównymi zagrożeniami dla gatunku są: gospodarka leśna, wandalizm, drapieżnictwo, sporty i różne formy czynnego wypoczynku uprawiane w plenerze oraz urbanizacja i przemysł Typy siedlisk przyrodniczych Brak typów siedlisk, które mogłyby być objęte projektem planu. 29

30 Gatunki roślin i ich siedliska występujące na terenie obszaru Brak wyszczególnionych gatunków roślin, które mogłyby być objęte projektem planu Gatunki zwierząt i ich siedliska występujące na terenie obszaru 1308 Mopek Barbastella barbastellus 1. Status ochronny Gatunek z załącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, objęty ochroną gatunkową w Polsce. Na czerwonej liście IUCN (2010.4) gatunek niższego ryzyka, najmniejszej troski (NT). 2. Krótka charakterystyka ekologiczna Występuje głównie w okolicach lesistych, zarówno na niżu, jak i na wyżynach. Żeruje w lasach i na ich obrzeżach, na terenach zakrzewionych, nad ciekami wodnymi o zarośniętych brzegach. Zimuje w podziemiach, dobrze znosząc niskie temperatury i małą wilgotność powietrza. Na jesieni często spotykany w szczelinach mostów. Gatunek ten tworzy niewielkie kolonie rozrodcze składające się z kilku kilkudziesięciu samic, które na swoje schronienia wybierają najczęściej szczeliny w drzewach (także pod odstającą korą), rzadziej drewniane obicia domów stojących w lesie lub jego pobliżu. Gody tego gatunku przypadają na późne lato i jesień. W tym czasie obserwuje się wzmożoną aktywność mopków przy schronieniach zimowych i wewnątrz nich. Mopki są bardzo przywiązane do swoich kryjówek, zwłaszcza do zimowisk. Największym zagrożeniem dla gatunku jest utarta schronień zimowych skupiających dużą liczbę osobników, gdyż jest to gatunek osiadły, przemieszczający się na niewielkie odległości. Kryjówki zimowe położone są najczęściej w odległości km od letnich, jednak część populacji może odbywać dalsze wędrówki. Rekordowy przelot wynosi 290 km. 3. Występowanie w Polsce W Polsce stwierdzany na terenie całego kraju, zwłaszcza na obszarach o dużej lesistości. Najwięcej znanych stanowisk to schronienia zimowe, natomiast mało jest informacji o koloniach rozrodczych. 4. Stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 Stan zachowania zimowiska gatunku, jakim jest chłodnia w Cieszkowie, określono jako niezadowalający (U1). Wynika to z trudności w zachowaniu odpowiedniego mikroklimatu wewnątrz chłodni w czasie cieplejszych zim. Prawdopodobnie w rejonie obszaru Natura 2000 istnieje stała, stosunkowo liczna populacja tego gatunku. Potwierdzają to wyniki obrączkowania mopków przy chłodni prowadzone w latach , podczas których złapano i zaobrączkowano 967 osobników tego gatunku. Liczebność mopków w zimowisku jest jednak bardzo zmienna ( os.) i w dużej mierze zależy od warunków pogodowych (temperatury w okresie zimy). Podczas okresów długotrwałych 30

31 mrozów, wnętrze obiektu wychładza się znacznie (do ok. 4-6 ºC), co poprawia warunki dla hibernacji mopków i liczebność tego gatunku w zimowisku wzrasta. Podczas okresów ocieplenia maleje. Stąd tak duże wahania liczebności tego gatunku w okresie hibernacji, co ma decydujący wpływ na ocenę wskaźnika stanu zachowania siedliska. Chłodnia w Cieszkowie nadal stanowi jedno z największych zimowych stanowisk mopków (fot. 4.) (tzn. takich, w których w ciągu ostatnich 5 lat stwierdzono ponad 100 osobników), tak więc została wytypowana do listy obiektów, jako jedno z 17 najważniejszych w Polsce zimowisk mopka objętych ogólnopolskim monitoringiem tego gatunku Nocek duży Myotis myotis 1. Status ochronny Gatunek z załącznika II i IV Dyrektywy Siedliskowej, objęty ochroną gatunkową w Polsce. Na czerwonej liście IUCN (2010.4) gatunek najmniejszej troski (LC). 2. Krótka charakterystyka ekologiczna Jest gatunkiem synantropijnym, a jego żerowiska zlokalizowane są najczęściej na obszarach leśnych, rzadziej na terenach otwartych. Poluje m.in. na owady poruszające się w leśnej ściółce np. chrząszcze biegaczowate (Carabidae). Jego głównymi zimowiskami są sztolnie i innego rodzaju podziemia. Jako gatunek ciepłolubny najczęściej spotykany jest w dużych kubaturowo schronieniach o stabilnym mikroklimacie. Pojedyncze osobniki zimują również w małych, przydomowych piwniczkach, przepustach wodnych, szczelinach mostów i dziuplach. Letnie schronienia kolonii rozrodczych to najczęściej ciepłe strychy budynków, sporadycznie jaskinie lub inne duże podziemia. Kolonie rozrodcze mogą być bardzo duże, liczące nawet do dwóch tysięcy osobników. Najczęściej jednak spotyka się takie, w których liczba dorosłych samic nie przekracza kilkudziesięciu. Migruje na średnie dystanse od 60 do 80 km, choć obserwowane są również dalsze przeloty ponad 250 km. 3. Występowanie w Polsce Występuje prawie w całym kraju, a zwarty zasięg geograficzny nocka dużego obejmuje południową, częściowo zachodnią i centralną Polskę. Obecnie populacja krajowa wydaje się stabilna. 4. Stan zachowania siedliska w sieci Natura 2000 Stan zachowania zimowiska gatunku, jakim jest chłodnia w Cieszkowie, określono jako właściwy (FV). Prawdopodobnie w tym rejonie istnieje stała, niezbyt liczna populacja tego gatunku. Podczas badań prowadzonych w chłodni w latach zaobrączkowano 42 osobniki tego gatunku. W ciągu ostatnich 10 lat obserwuje się niewielki wzrost liczebności nocków dużych w tym zimowisku (fot. 5.). Prawdopodobnie wpływ na to mogą mieć łagodniejsze zimy, a co za tym idzie wyższa temperatura wewnątrz obiektu, co z kolei sprzyja hibernacji nocków dużych. Najwyższa, zarejestrowana liczba osobników w zimowisku to 25 nocków dużych. W porównaniu do innych, znanych hibernakuli tego gatunku w skali Polski, chłodnia nie stanowi dużego i ważnego stanowiska. Z drugiej jednak strony jest to największe, znane zimowisko tego gatunku w tej części kraju a w związku z tym ważne dla zachowania lokalnych populacji. 31

32 Fot. 4. Mopek Barbastella barbastellus, styczeń 2006, fot. Iwona Gottfried. Fot. 5. Nocek duży Myotis myotis, styczeń 2004, fot. Iwona Gottfried. 32

33 Moduł B 3. Stan ochrony przedmiotów ochrony objętych Planem Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Podana poniżej waloryzacja wskaźników stanu populacji, stanu siedliska oraz perspektyw zachowania gatunków w obszarze została przeprowadzona według wskaźników monitoringu opracowanych przez GIOŚ (Kepel 2010, Gottfried 2012 w opracowaniu). W opracowaniu Monitoring gatunków zwierząt. Poradnik metodyczny. Części I znajdują się jednak tylko wskaźniki dla nocka dużego. W przypadku mopka ogólnopolski monitoring tego gatunku rozpoczęto w roku 2011 i wskaźniki są w końcowym etapie opracowywania, co umożliwiło już zastosowanie ich w tym planie zadań ochronnych. Tab. 1. Ocena stanu ochrony gatunków stanowiących przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie według kryteriów i wskaźników przyjętych dla danego gatunku w ramach monitoringu przyrodniczego GIOŚ. Symbol A oznacza zimowisko nietoperzy w chłodni, FV stan właściwy, U1 stan niewłaściwy, niezadowalający, U2 stan zły. Przedmioty ochrony objęte Planem Siedliska przyrodnicze Gatunki Mopek Barbastella barbastellus Kod Natura Stanowisko Parametr stanu 1308 A Parametry populacji liczebność Wskaźnik powierzchnia Ocena stanu ochrony na podstawie dostępnych danych wg skali FV, U1, U2 U1 FV Ocena stanu ochrony po weryfikacji terenowej wg skali FV, U1, U2 FV U1 Ogólna ocena stanu ochrony siedliska/gatunku wg skali FV, U1, U2 Uwagi Parametry siedliska gatunku Perspektywy zachowania gatunku zabezpieczenie przed niepokojeniem dostępność wlotów dla nietoperzy warunki mikroklimatyczne panujące w zimowisku udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia (do 1 km) elementy liniowe w otoczeniu schronienia mające połączenie z lasami - FV FV U1 FV FV FV FV FV U1 FV FV FV U1 U1 Brak 33

34 Nocek duży Myotis myotis 1324 A Parametry populacji liczebność powierzchnia FV FV FV FV Parametry siedliska gatunku zabezpieczenie przed niepokojeniem dostępność wylotów dla nietoperzy FV FV FV FV FV FV Brak Perspektywy zachowania gatunku warunki mikroklimatyczne panujące w zimowisku FV FV - FV FV Na obszarze Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie znajduje się jedno schronienie gatunków nietoperzy stanowiących przedmiot ochrony obszaru. Badania dotyczące zimowego monitoringu nietoperzy w tym schronieniu prowadzono zgodnie ze standardową metodyką. Szczególną uwagę zwracano na wskaźniki określone w metodyce monitoringu gatunków w obszarach Natura 2000 realizowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska oraz Instytut Ochrony Przyrody PAN z Krakowa. Dokonano oceny szeregu wskaźników, pozwalających ocenić stan zachowania gatunku i jego siedliska. Każdy z uwzględnionych wskaźników oceniany był w trójstopniowej skali (FV stan właściwy, U1 stan niewłaściwy, niezadowalający, U2 stan zły). Ocenę wskaźników określających stan gatunków nietoperzy stanowiących przedmioty ochrony obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie przeprowadzono zgadnie z zaleceniami Ogólnopolskiego monitoringu gatunków, prowadzonego przez GIOŚ. W związku z powyższym nie podano i nie oceniono wskaźników parametru perspektywy zachowania gatunku, zarówno w przypadku mopka, jak i nocka dużego. W przypadku nietoperzy ocena tego parametru jest oceną ekspercką, będącą wypadkową aktualnego stanu populacji i siedliska, aktualnych oddziaływań i spodziewanych zagrożeń gatunku na stanowisku. Dla tego parametru nie są określone osobno wskaźniki waloryzacji i tym samym nie jest możliwa ocena tych wskaźników. Z podobnych względów, w przypadku nocka dużego nie oceniono wskaźników udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia i elementy liniowe w otoczeniu mające połączenie z lasami. Dla tego gatunku wskaźniki te nie są wymieniane w Monitoringu gatunków zwierząt. Poradnik metodyczny. Część I (Kepel 2010). W związku z powyższym w projekcie plany zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie PLH również tego typu wskaźniki nie zostały określone. 34

35 Liczebność gatunków nietoperzy w chłodni, określono jako właściwą (FV) w przypadku nocka dużego i niezadowalającą w przypadku mopka (U1). Na liczbę osobników zimującą w wymienionym powyżej zimowisku, wpływ mają warunki mikroklimatyczne panujące w obiekcie. Podczas łagodnych zim obiekt nie jest wystarczająco wychładzany, by sprzyjać hibernacji mopków. Gatunek ten wymaga niskich temperatur podczas zimowania 0-5ºC. Dlatego jeden ze wskaźników oceny siedliska (warunki mikroklimatyczne) w przypadku tego gatunku określono jako niezadowalające (U1). W okresie, gdy w chłodni utrzymuje się wyższa temperatura, liczba zimujących osobników jest niska. Częściowo może to wynikać również z niszczenia i zatykania kominów wentylacyjnych. Porównując wyniki uzyskane podczas zimowych liczeń mopków w tym obiekcie, w ciągu ostatnich 10 lat obserwuje się duże wahania liczebności tego gatunku (rys. 2 i 3). Odwrotnie wygląda sytuacja, jeśli chodzi o drugi gatunek stanowiący przedmiot ochrony tego obszaru nocka dużego. Preferuje on w okresie hibernacji temperatury wysokie utrzymujące się w przedziale 7-12ºC. W ciągu ostatnich 10 lat obserwuje się niewielki wzrost liczebności tego gatunku w chłodni. Poza warunkami mikroklimatycznymi pozostałe wskaźniki oceny siedliska dla obu gatunków oceniono na właściwe. Obiekt jest prawidłowo zabezpieczony, posiada wylot umożliwiające nietoperzom swobodny dostęp do obiektu. Poza tym chłodnia otoczona jest lasem, co zapewnia tym ssakom bezpieczne trasy przelotu do miejsca zimowania i odbywania godów. Obszar Natura 2000 ma połączenie z innymi dużymi kompleksami lasów oraz ze stosunkowo licznymi szpalerami roślinności stanowiącymi korytarze ekologiczne. Las otaczający schronienie stanowi również żerowisko. Dostęp do blisko położonego żerowiska jest szczególnie ważny w okresie jesieni. Nietoperze przylatują do schronień zimowych jeszcze przed rozpoczęciem hibernacji. Niska temperatura panująca w tego typu obiektach pozwala zaoszczędzić energię, a pobliskie żerowiska umożliwiają dalsze jej magazynowanie na okres zimy. Perspektywy zachowania obu gatunków określono jako właściwe (FV), gdyż istnieje możliwość poprawy warunków mikroklimatycznych w obiekcie, dopasowując je do wymagań wszystkich gatunków, w tym zimnolubnych. Duże znaczenie ma tutaj również brak potencjalnych zagrożeń mogących wynikać ze zmian uwarunkowań przyrodniczych, społecznych lub gospodarczych. Dotyczy to zwłaszcza braku jakichkolwiek przesłanek mogących sugerować zmianę sposobu wykorzystywania terenu Obszaru w sposób inny niż związany z gospodarką leśną. 35

36 Rys.2. Zmiany liczebności nietoperzy zimujących w chłodni w ostatnim dziesięcioleciu. Rys.3. Zmiany liczebności w okresie hibernacji gatunków będących przedmiotem ochrony w ostatnim dziesięcioleciu. 36

37 Tab. 2. Waloryzacja wskaźników stanu populacji i siedliska mopka według kryteriów i wskaźników przyjętych dla gatunku w ramach monitoringu przyrodniczego GIOŚ (Gottfried 2012 w opracowaniu) schronienia zimowe. FV stan właściwy, U1 stan niewłaściwy, niezadowalający, U2 stan zły, XX brak danych. Wskaźnik/Ocena FV U1 U2 XX Populacja Liczebność Liczba osobników większa niż 80% liczby z ubiegłego roku + jeśli dane dostępne, istotny statystycznie średni spadek liczebności z wielolecia nie większy niż 5% rocznie. Wyniki pośrednie między FV i U2 Siedlisko Liczba osobników mniejsza niż 50% liczby z ubiegłego roku lub jeśli dane dostępne, istotny statystycznie średni spadek liczebności z wielolecia większy niż 10% rocznie. Brak porównywalnych danych z ubiegłego roku i z wielolecia lub brak danych z tego roku, lub rodzaj obiektu uniemożliwia wiarygodne policzenie nietoperzy z dokładnością min. +/- 25%. Powierzchnia Powierzchnia zimowiska dostępna i wykorzystywana przez mopki nie uległa zmniejszeniu lub została powiększona w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), lub mimo iż uległa zmniejszeniu liczebność jest FV. Powierzchnia zimowiska dostępna i wykorzystywana przez mopki uległa zmniejszeniu, w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), jednak nie dotyczy to fragmentów o kluczowym znaczeniu dla mopków, a liczebność gatunku określono jako U1. Powierzchnia zimowiska dostępna i wykorzystywana przez mopki uległa zmniejszeniu w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), o fragmenty o kluczowym znaczeniu dla tego gatunku. Powierzchnia zimowiska dostępna i wykorzystywana przez mopki uległa zmniejszeniu w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), jednak nie wiadomo, czy wyłączone fragmenty miały znaczenie dla mopków. Zabezpieczenie przed niepokojeniem nietoperzy Dostępność wlotów dla nietoperzy Schronienie jest zabezpieczone i nietoperze nie są niepokojone przez ludzi w trakcie hibernacji. Wloty są stale dostępne w wystarczającej liczbie, w każdej z oddzielnych części zimowiska, i brak czynników utrudniających korzystanie z nich przez mopki. Dostęp ludzi do wnętrza schronienia jest utrudniony, jednak możliwy i zdarzają się przypadki niepokojenia lub dostęp nie jest zabezpieczony, jednak presja jest niewielka. Znacząca część wlotów, w każdej z oddzielnych części zimowiska, przestała być drożna, ale pozostałe wloty są dostępne dla mopków. Schronienie nie jest zabezpieczone lub jest zabezpieczone nieskutecznie i presja ze strony ludzi jest istotna lub potencjalnie istotna. Znacząca część wlotów, w każdej z oddzielnych części zimowiska, przestała być drożna, ma utrudnienia lub stanowi zagrożenie (np. kontuzje lub presja drapieżników). Dostęp ludzi do wnętrza schronienia jest utrudniony lub trudny do określenia i brak danych umożliwiają-cych ocenę istniejącej lub potencjalnej presji. Liczba wlotów w którejkolwiek z oddzielnych części zimowiska, jest niewielka i są one trudno dostępne, ale wciąż istnieją i trudno ocenić, czy stanowi to istotne utrudnienie dla mopków. 37

38 Warunki mikroklimatyczne panujące w zimowisku Udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia (do 1 km) Elementy liniowe w otoczeniu schronienia mające połączenie z lasami Perspektywy zachowania gatunku We wszystkich oddzielnych części zimowiska, zajmowanych przez mopki warunki mikroklimatyczne są zbliżone lub lepsze w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu). Udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia jest zbliżony do tego, jaki występował w okresie referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu) lub zmniejszył się o nie więcej niż 10 %. Liczba nieprzerwanych (odległości nie większe niż 10m) liniowych elementów środowiska (aleje, krzewy, żywopłoty itp.) zapewniających bezpieczny przelot do lasów jest zbliżona do tej w okresie referencyjnym (roku rozpoczęcia monitoringu). Warunki mikroklimatyczne, w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), w części lub całości schronienia uległy pogorszeniu jednak nie zaobserwowano wpływu tej zmiany na liczebność nietoperzy. Udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia jest zmniejszony o % w porównaniu do tego, jaki występował w okresie referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu). Liczba nieprzerwanych (odległości nie większe niż 10m) liniowych elementów środowiska (aleje, krzewy, żywopłoty itp.) zapewniających bezpieczny przelot do lasów uległa zmniejszeniu do tej w okresie referencyjnym (roku rozpoczęcia monitoringu) o %. Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Warunki mikroklimatyczne, w porównaniu z okresem referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu), we fragmentach kluczowych dla mopków lub w całości schronienia uległy znacznemu pogorszeniu co poskutkowało zmniejszeniem liczebność mopków. Udział terenów zalesionych w otoczeniu schronienia jest zmniejszony o więcej niż 50 % w porównaniu do tego, jaki występował w okresie referencyjnym (rokiem rozpoczęcia monitoringu). Liczba nieprzerwanych (odległości nie większe niż 10m) liniowych elementów środowiska (aleje, krzewy, żywopłoty itp.) zapewniających bezpieczny przelot do lasów uległa zmniejszeniu do tej w okresie referencyjnym (roku rozpoczęcia monitoringu) o ponad 50 %. Brak informacji o wcześniejszych warunkach mikroklimatycznych w stanowisku lub pogorszenie warunków mikroklimatycznych nastąpiło na niewielkiej części stanowiska i trudno określić jego wpływ na liczebność mopków. Brak informacji umożliwiających ocenę. Brak danych o elementach liniowych połączonych z lasami zapewniających bezpieczny przelot mopków. Perspektywy zachowania mopka według kryteriów i wskaźników przyjętych dla gatunku w ramach monitoringu przyrodniczego GIOŚ (Gottfried 2012, w opracowaniu) schronienia zimowe. Jest to ocena ekspercka. Przy ocenie tego parametru bierzemy pod uwagę aktualny stan populacji i siedliska, aktualne oddziaływania i spodziewane zagrożenia gatunku na stanowisku (jak niepokojenie nietoperzy, wandalizm, planowane zmiany w użytkowaniu obiektu, jak np. plan zagospodarowania podziemi). Przydatne mogą być też wywiady z właścicielem obiektu i z lokalnymi mieszkańcami. 38

39 Tab. 3. Waloryzacja wskaźników stanu populacji i siedliska nocka dużego według kryteriów i wskaźników przyjętych dla gatunku w ramach monitoringu przyrodniczego GIOŚ (Kepel 2010) schronienia zimowe. FV stan właściwy, U1 stan niewłaściwy, niezadowalający, U2 stan zły, XX brak danych. Wskaźnik/Ocena* FV U1 U2 XX Populacja Liczebność Liczba osobników dorosłych większa niż 80% liczby z ubiegłego roku + jeśli dane dostępne, istotny statystycznie średni spadek liczebności z wielolecia nie większy niż 5 % rocznie. Wyniki pośrednie między FV i U2 Powierzchnia Zabezpieczenie przed niepokojeniem nietoperzy Powierzchnia zimowiska dostępna i wykorzystywana przez nocki duże i dostępna dla nietoperzy nie uległa zmniejszeniu w ciągu ostatnich 5 lat, a jeśli uległa zmniejszeniu wcześniej, liczebność jest FV. Stanowisko jest całkowicie zabezpieczone przynajmniej w okresie zimowym i nietoperze nie są niepokojone przez ludzi w trakcie hibernacji. Siedlisko Powierzchnia zimowiska wykorzystywana przez nocki duże i dostępna dla nietoperzy w ciągu ostatnich 5 lat uległa zmniejszeniu, jednak nie dotyczy to fragmentów o kluczowym znaczeniu dla nietoperzy, a jeśli uległa zmniejszeniu przed 5 latami - liczebność jest U1 lub XX. Dostęp ludzi do najważniejszych dla nocków dużych części obiektu jest utrudniony co najmniej w okresie zimowym, jednak możliwy i zdarzają się przypadki wchodzenia osób niepowołanych lub dostęp nie jest zabezpieczony, jednak presja jest niewielka. Liczba osobników dorosłych mniejsza niż 50% (w przypadku zimowisk o liczbie referencyjnej powyżej 1000 nocków dużych mniejsza niż 75 %) liczby z ubiegłego roku lub jeśli dane dostępne, istotny statystycznie średni spadek liczebności z wielolecia większy niż 10% rocznie. W ciągu ostatnich 5 lat powierzchnia zimowiska wykorzystywana przez nocki duże i dostępna dla nietoperzy uległa uszczupleniu o fragmenty o kluczowym znaczeniu dla nocków dużych, a jeśli miało to miejsce przed 5 latami - liczebność jest U2. Stanowisko lub jego najważniejsze dla nocków dużych części nie są zabezpieczone lub są zabezpieczone nieskutecznie i presja ze strony ludzi jest istotna lub potencjalnie istotna. Brak porównywalnych danych z ubiegłego roku i z wielolecia lub brak danych z tego roku, lub rodzaj obiektu uniemożliwia wiarygodne policzenie nietoperzy z dokładnością min. +/- 25%. Powierzchnia schronienia dostępna dla nietoperzy w ciągu ostatnich 5 lat uległa zmniejszeniu, jednak nie wiadomo, czy wyłączone fragmenty miały znaczenie dla nocków dużych. Dostęp ludzi do najważniejszych dla nocków dużych części jest utrudniony lub trudny do określenia i brak danych umożliwiających ocenę istniejącej lub potencjalnej presji. 39

40 Dostępność wylotów dla nietoperzy Warunki mikroklimatyczne panujące w zimowisku Perspektywy zachowania gatunku Wyloty są stale dostępne w wystarczającej liczbie i brak czynników utrudniających korzystanie z nich przez nietoperze lub ponad 3 lata temu część wylotów została zamknięta albo powstały w nich utrudnienia, ale obecnie liczebność nie jest mniejsza od tej sprzed powstania tej przeszkody. We wszystkich oddzielnych częściach stanowiska regularnie zajmowanych przez nocki duże warunki mikroklimatyczne są zbliżone do tych w okresie referencyjnym lub lepsze albo ponad 5 lat temu co najmniej w jednej części stanowiska uległy pogorszeniu, ale obecnie liczebność na całym stanowisku nie jest mniejsza od tej sprzed tego pogorszenia. W przypadku którejkolwiek z oddzielnych części zimowiska wykorzystywanej regularnie przez nocki duże część ważnych wylotów z niej w ciągu ostatnich 3 lat przestała być drożna, a pozostałe wyloty mają utrudnienia (np. kraty o gęsto pionowych prętach, krzewy) lub jest ich tak mało, że stanowi to utrudnienie lub zagrożenie dla nietoperzy. W porównaniu z okresem referencyjnym co najmniej w jednej oddzielnej części stanowiska regularnie zajmowanej przez nietoperze w miejscu zimowania nocków dużych w ciągu ostatnich 5 lat parametry mikroklimatyczne (temperatura, wilgotność lub przewiew) uległy pogorszeniu w stosunku do optimum dla nocków dużych, ale wciąż pozostaje na tyle dużo miejsc o warunkach korzystnych, że nie zaobserwowano jeszcze negatywnego wpływu tej zmiany na liczebność tych nietoperzy. W przypadku którejkolwiek z oddzielnych części zimowiska wykorzystywanej regularnie przez nocki duże znacząca część wylotów wykorzystywanych niegdyś przez nietoperze przestała być drożna, ma utrudnienia lub stanowi zagrożenie (np. presja drapieżników) przy czym zagrożenie to zostało potwierdzone (np. znalezione ranne nietoperze lub wyraźny spadek liczebności w tej części zimowiska). W przypadku którejkolwiek z oddzielnych częściach zimowiska wykorzystywanej regularnie przez nocki duże w porównaniu z okresem referencyjnym w miejscu zimowania nocków dużych parametry mikroklimatyczne (temperatura, wilgotność lub przewiew) uległy pogorszeniu w stosunku do optimum dla nocków dużych przy tym dotyczy to albo większości miejsc, w których zimują nocki duże, albo wystąpił spadek liczebności na tym stanowisku wyraźnie związany z tą zmianą. Liczba dostępnych wylotów w którejkolwiek z oddzielnych części zimowiska wykorzystywanej regularnie przez nocki duże uległa zmniejszeniu lub powstały w nich utrudnienia, ale wciąż istnieją wyloty dostępne i trudno ocenić, czy stanowi to istotne utrudnienie dla nietoperzy, albo brak danych na temat zmian w dostępności wylotów w ciągu ostatnich 3 lat. Brak informacji o wcześniejszych warunkach mikroklimatycznych na tym stanowisku lub w ciągu ostatnich 5 lat zaszło pogorszenie w niewielkiej części stanowiska i trudno określić, czy mogło to mieć wpływ na liczebność nocków dużych. Perspektywy zachowania nocka dużego według kryteriów i wskaźników przyjętych dla gatunku w ramach monitoringu przyrodniczego GIOŚ (Kepel 2010) schronienia zimowe. Jest to ocena ekspercka. Przy ocenie tego parametru bierzemy pod uwagę aktualny stan populacji i siedliska, aktualne oddziaływania i spodziewane zagrożenia gatunku na stanowisku (jak niepokojenie nietoperzy, wandalizm, planowane zmiany w użytkowaniu obiektu, jak np. plan zagospodarowania podziemi). Przydatne mogą być też wywiady z właścicielem obiektu i z lokalnymi mieszkańcami. 40

41 4. Analiza zagrożeń Plan zadań ochronnych dla obszaru Chłodnia w Cieszkowie PLH Tab. 1. Główne istniejące i potencjalne zagrożenia w odniesieniu do przedmiotów ochrony L.p. Przedmiot ochrony Numer stanowiska Zagrożenia Istniejące Potencjalne Mopek Barbastella barbastellus {3b34b4dd-14d dda76121e80a} 409 Inne typy zabudowy 740 Wandalizm 160 Gospodarka leśna - ogólnie 164 Wycinka lasu 166 Usuwanie martwych i umierających drzew 110 Stosowanie pestycydów 948 Pożar (naturalny) 240 Pozyskiwanie / Usuwanie zwierząt, ogólnie 243 Chwytanie, trucie, kłusownictwo 440 Składowanie materiałów 410 Tereny przemysłowe i handlowe 490 Inne rodzaje aktywności człowieka związane z urbanizacją, przemysłem etc. 500 Sieć transportowa 511 Linie elektryczne 600 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna 620 Sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze 965 Drapieżnictwo 41

42 Nocek duży Myotis myotis {06df8166-d9b bf0c- 9934bc6c56f2} 409 Inne typy zabudowy 740 Wandalizm 160 Gospodarka leśna - ogólnie 164 Wycinka lasu 166 Usuwanie martwych i umierających drzew 110 Stosowanie pestycydów 948 Pożar (naturalny) 240 Pozyskiwanie / Usuwanie zwierząt, ogólnie 243 Chwytanie, trucie, kłusownictwo 440 Składowanie materiałów 410 Tereny przemysłowe i handlowe 490 Inne rodzaje aktywności człowieka związane z urbanizacją, przemysłem etc. 500 Sieć transportowa 511 Linie elektryczne 600 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna 620 Sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze 963 Zawleczenie choroby 965 Drapieżnictwo 42

43 Tab. 2. Ocena istniejących zagrożeń z uwzględnieniem ich wpływu w odniesieniu do poszczególnych parametrów określających stan ochrony mopka w obszarze Natura Kodowanie zagrożeń zgodne z Załącznikiem E do Standardowego Formularza Danych dla obszarów Natura 2000; wpływ oddziaływania: + pozytywny, - negatywny, 0 neutralny; intensywność oddziaływania: A silna, B umiarkowana, C - słaba Istniejące zagrożenia Kod Nazwa Intensywność Wpływ Parametr Syntetyczny opis działalności 409 Inne typy zabudowy A/B/C +/0/- B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 740 Wandalizm A - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku Istniejącym zagrożeniem jest stan budowli (dawna chłodnia), którą wykorzystują nietoperze. Budynek wymaga działań naprawczych i zabezpieczających, a także dostosowania wnętrza, aby zapewnić optymalne siedlisko dla nietoperzy. Istotnym zagrożeniem jest wandalizm. Zdarzają się włamania do chłodni i niepokojenie, a nawet zabijanie zimujących nietoperzy. Niszczenie obiektu (drzwi, kominów wentylacyjnych) powoduje pogorszenie warunków zimowania nietoperzy (swobodny dostęp do obiektu, niekorzystne zmiany mikroklimatu). Może powodować przepłaszanie osobników albo przypadkowe czy celowe zabijanie hibernujących nietoperzy. 43

44 Tab. 3. Ocena istniejących zagrożeń z uwzględnieniem ich wpływu w odniesieniu do poszczególnych parametrów określających stan ochrony nocka dużego w obszarze Natura Kodowanie zagrożeń zgodne z Załącznikiem E do Standardowego Formularza Danych dla obszarów Natura 2000; wpływ oddziaływania: + pozytywny, - negatywny, 0 neutralny; intensywność oddziaływania: A silna, B umiarkowana, C - słaba Istniejące zagrożenia Kod Nazwa Intensywność Wpływ Parametr Syntetyczny opis działalności 409 Inne typy zabudowy A/B/C +/0/- B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 740 Wandalizm A - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku Istniejącym zagrożeniem jest stan budowli (dawna chłodnia), którą wykorzystują nietoperze. Budynek wymaga działań naprawczych i zabezpieczających, a także dostosowania wnętrza, aby zapewnić optymalne siedlisko dla nietoperzy. Istotnym zagrożeniem jest wandalizm. Zdarzają się włamania do chłodni i niepokojenie, a nawet zabijanie zimujących nietoperzy. Niszczenie obiektu (drzwi, kominów wentylacyjnych) powoduje pogorszenie warunków zimowania nietoperzy (swobodny dostęp do obiektu, niekorzystne zmiany mikroklimatu). Może powodować przepłaszanie osobników albo przypadkowe czy celowe zabijanie hibernujących nietoperzy. 44

45 Tab. 4. Ocena potencjalnych zagrożeń z uwzględnieniem ich wpływu w odniesieniu do poszczególnych parametrów określających stan ochrony mopka w obszarze Natura Kodowanie zagrożeń zgodne z Załącznikiem E do Standardowego Formularza Danych dla obszarów Natura 2000; wpływ oddziaływania: + pozytywny, - negatywny, 0 neutralny; intensywność oddziaływania: A silna, B umiarkowana, C słaba Potencjalne zagrożenia Nazwa Intensywność Wpływ Kod Parametr Syntetyczny opis działalności 160 Gospodarka leśna - ogólnie A/B/C +/0/- B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 164 Wycinka lasu B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 166 Usuwanie martwych i umierających drzew 110 Stosowanie pestycydów B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku C - populacja, perspektywy zachowania gatunku 948 Pożar (naturalny) B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 240 Pozyskiwanie/usuw anie zwierząt, ogólnie B - populacja, perspektywy zachowania gatunku Większość potencjalnych zagrożeń dotyczy warunków siedliskowych nietoperzy wokół chłodni. Las otaczający chłodnię zapewnia bezpieczeństwo przylatującym do schronienia nietoperzom i umożliwia dotarcie do podziemia. Potencjalnym zagrożeniem jest zmiana w sposobach prowadzenie gospodarki leśnej w kierunku np.: odlesienia i odsłonięcia chłodni, przerwania ciągłości drzewostanów, uproszczenia struktury wiekowej. Wycinka drzew spowoduje zmniejszenie powierzchni leśnej oraz odsłonięcie obiektu utrudnia dolot do zimowiska i może powodować wzrost presji drapieżników. Wycinka drzew obumierających i martwych w otoczeniu chłodni może powodować ograniczenie potencjalnych kryjówek oraz może prowadzić do przypadkowego zabijania chroniących się w nich osobników. Stosowanie w gospodarce leśnej pestycydów przeciw owadom stanowiącym pokarm nietoperzy może powodować -poprzez odkładanie się toksyn w organizmach nietoperzy- pogorszenie kondycji, choroby lub śmierć. Pożary lasów naturalne lub wywołane przez człowieka zagrażają istnieniu lasów, a więc mają również wpływ na populację nietoperzy. Znaczącym zagrożeniem może być obecność ludzi w schronieniu w okresie zimy. Celowe pozyskiwanie w sposób legalny lub nielegalny np. do celów badawczych, lub handlowych. 243 Chwytanie, trucie, kłusownictwo B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 45 Sama obecność ludzi niepokoi nietoperze i prowadzi do wybudzenia z hibernacji, co może doprowadzić do wyczerpania zapasów i śmierci. Możliwe jest zabijanie lub trucie osobników.

46 440 Składowanie materiałów 410 Tereny przemysłowe i handlowe 490 Inne rodzaje aktywności człowieka związane z urbanizacją, przemysłem etc. B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 500 Sieć transportowa B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 511 Linie elektryczne C - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 600 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna 620 Sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 965 Drapieżnictwo B - populacja, perspektywy zachowania gatunku Wykorzystanie chłodni i jej otoczenia do składowania materiałów może spowodować zmianę mikroklimatu wewnątrz obiektu i przekształcenie siedliska na zewnątrz, jak również może dochodzić do płoszenia bądź przypadkowego zabijania nietoperzy. Składowanie materiałów w otoczeniu obiektu może spowodować niekorzystne przekształcenia w siedlisku i spowodować uszkodzenia lub zniszczenia chłodni. Zajęcie terenów leśnych może utrudniać dolot do zimowiska. Również zbyt bliska lokalizacja może w wyniku generowania hałasu, zanieczyszczeń lub z powodu oświetlenia płoszyć lub utrudniać dolot Lokalizacja farm wiatrowych w promieniu 3 km może powodować zwiększoną śmiertelność wśród osobników migrujących do lub z zimowiska oraz stanowiska godowe. Rozbudowa sieci transportowej może powodować zwiększoną śmiertelność wśród osobników migrujących do lub z zimowiska oraz stanowiska godowe. Budowa lub rozbudowa linii elektrycznych na terenach leśnych może powodować fragmentację siedlisk oraz zmniejszenie udziału terenów leśnych i struktur liniowych. Tworzenie w Obszarze lub bezpośrednim sąsiedztwie np. parkingów lub miejsc biwakowych może powodować pogorszenie stanu zarówno siedlisk jak i populacji w wyniku np. płoszenia. Sporty uprawiane w terenie (np. jazda quadami, budowa parków linowych) będą prowadzić do przepłaszania nietoperzy lub ubożenia ich siedliska. Organizowanie infrastruktury związanej z aktywnymi formami wypoczynku w Obszarze np. torów do jazdy quadami, parków linowych, może powodować pogorszenie stanu zarówno siedlisk, jak i populacji. Liczne pojawianie się nietoperzy w okresie godów i zimowania może powodować specjalizację drapieżników co może skutkować zmniejszeniem liczebności populacji. 46

47 Tab. 5. Ocena potencjalnych zagrożeń z uwzględnieniem ich wpływu w odniesieniu do poszczególnych parametrów określających stan ochrony nocka dużego w obszarze Natura Kodowanie zagrożeń zgodne z Załącznikiem E do Standardowego Formularza Danych dla obszarów Natura 2000; wpływ oddziaływania: + pozytywny, - negatywny, 0 neutralny; intensywność oddziaływania: A silna, B umiarkowana, C słaba Potencjalne zagrożenia Ko Intensywność Wpływ Nazwa działalności Parametr Syntetyczny opis d 160 Gospodarka leśna - ogólnie A/B/C +/0/- B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 164 Wycinka lasu B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 166 Usuwanie martwych i umierających drzew 110 Stosowanie pestycydów B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku C - populacja, perspektywy zachowania gatunku 948 Pożar (naturalny) B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 240 Pozyskiwanie/usuwa nie zwierząt, ogólnie 243 Chwytanie, trucie, kłusownictwo B - populacja, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, perspektywy zachowania gatunku Większość potencjalnych zagrożeń dotyczy warunków siedliskowych nietoperzy wokół chłodni. Las otaczający chłodnię zapewnia bezpieczeństwo przylatującym do schronienia nietoperzom i umożliwia dotarcie do podziemia. Potencjalnym zagrożeniem jest zmiana w sposobach prowadzenie gospodarki leśnej w kierunku np.: odlesienia i odsłonięcia chłodni, przerwania ciągłości drzewostanów, uproszczenia struktury wiekowej. Wycinka drzew spowoduje zmniejszenie powierzchni leśnej oraz odsłonięcie obiektu utrudnia dolot do zimowiska i może powodować wzrost presji drapieżników. Wycinka drzew obumierających i martwych w otoczeniu chłodni może powodować ograniczenie potencjalnych kryjówek oraz może prowadzić do przypadkowego zabijania chroniących się w nich osobników. Stosowanie w gospodarce leśnej pestycydów przeciw owadom stanowiącym pokarm nietoperzy może powodować - poprzez odkładanie się toksyn w organizmach nietoperzy- pogorszenie kondycji, choroby lub śmierć. Pożary lasów naturalne lub wywołane przez człowieka zagrażają istnieniu lasów, a więc mają również wpływ na populację nietoperzy. Znaczącym zagrożeniem może być obecność ludzi w schronieniu w okresie zimy. Celowe pozyskiwanie w sposób legalny lub nielegalny np. do celów badawczych, lub handlowych. Sama obecność ludzi niepokoi nietoperze i prowadzi do wybudzenia z hibernacji, co może doprowadzić do wyczerpania zapasów i śmierci. Możliwe jest zabijanie lub trucie osobników. 47

48 440 Składowanie materiałów 410 Tereny przemysłowe i handlowe 490 Inne rodzaje aktywności człowieka związane z urbanizacją, przemysłem etc. B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 500 Sieć transportowa B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 511 Linie elektryczne C - siedlisko, perspektywy zachowania gatunku 600 Infrastruktura sportowa i rekreacyjna 620 Sporty i różne formy czynnego wypoczynku, uprawiane w plenerze 963 Zawleczenie choroby B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, siedlisko, perspektywy zachowania gatunku B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 965 Drapieżnictwo B - populacja, perspektywy zachowania gatunku 48 Wykorzystanie chłodni i jej otoczenia do składowania materiałów może spowodować zmianę mikroklimatu wewnątrz obiektu i przekształcenie siedliska na zewnątrz, jak również może dochodzić do płoszenia bądź przypadkowego zabijania nietoperzy. Składowanie materiałów w otoczeniu obiektu może spowodować niekorzystne przekształcenia w siedlisku i spowodować uszkodzenia lub zniszczenia chłodni. Zajęcie terenów leśnych może utrudniać dolot do zimowiska. Również zbyt bliska lokalizacja może w wyniku generowania hałasu, zanieczyszczeń lub z powodu oświetlenia płoszyć lub utrudniać dolot Lokalizacja farm wiatrowych w promieniu 3 km może powodować zwiększoną śmiertelność wśród osobników migrujących do lub z zimowiska oraz stanowiska godowe. Rozbudowa sieci transportowej może powodować zwiększoną śmiertelność wśród osobników migrujących do lub z zimowiska oraz stanowiska godowe. Budowa lub rozbudowa linii elektrycznych na terenach leśnych może powodować fragmentację siedlisk oraz zmniejszenie udziału terenów leśnych i struktur liniowych. Tworzenie w Obszarze lub bezpośrednim sąsiedztwie np. parkingów lub miejsc biwakowych może powodować pogorszenie stanu zarówno siedlisk jak i populacji w wyniku np. płoszenia. Sporty uprawiane w terenie (np. jazda quadami, budowa parków linowych) będą prowadzić do przepłaszania nietoperzy lub ubożenia ich siedliska. Organizowanie infrastruktury związanej z aktywnymi formami wypoczynku w Obszarze np. torów do jazdy quadami, parków linowych, może powodować pogorszenie stanu zarówno siedlisk jak i populacji. Zawleczenie choroby spowoduje spadek liczebności osobników licznie zimujących w obiekcie. Liczne pojawianie się nietoperzy w okresie godów i zimowania może powodować specjalizację drapieżników co może skutkować zmniejszeniem liczebności populacji.

49 Poniżej omówiono najważniejsze zagrożenia dla przedmiotów ochrony w Obszarze, rezygnując z opisu niektórych wymienionych zagrożeń potencjalnych, ze względu na mniejsze ich prawdopodobieństwo wystąpienia i niewielką intensywność. 49

50 Ze względu na położenie obszaru Natura 2000 Chłodnia w Cieszkowie, jednym z głównych potencjalnych zagrożeń dla gatunków nietoperzy stanowiących przedmioty ochrony tego obszaru jest gospodarka leśna. Las otaczający chłodnię zapewnia bezpieczeństwo przylatującym do schronienia nietoperzom chroni przed drapieżnikami oraz stanowi żerowisko. Umożliwia też dotarcie do podziemia, gdyż krótki zasięg sygnału echolokacyjnego niektórych gatunków nietoperzy, w tym mopka, utrudnia im lub wręcz uniemożliwia przemieszczenie się po otwartej przestrzeni. W spękaniach drzew, za odstającą korą czy w dziuplach nietoperze znajdują dla siebie schronienia. Tego typu struktury tworzą się zazwyczaj w drzewach starszych, obumierających lub martwych, które były usuwane, przez co nietoperze utraciły część swoich schronień. Mopki mogą także w dziuplach spędzać zimę. Z gospodarką leśną wiąże się również kolejne potencjalne zagrożenie stosowanie pestycydów w walce z owadami, których gradacja może zagrażać drzewostanom. W tkankach owadów odkładają się toksyny, które w wyniku żerowania na owadach kumulują się w organizmach nietoperzy, powodując choroby czy nawet prowadząc do śmierci. Również pożary lasów jako czynniki naturalne lub wywołane przez człowieka zagrażają istnieniu lasów, a więc mają również wpływ na populację nietoperzy. Tak więc z gospodarka leśną wiąże się szereg zagrożeń potencjalnych dla nietoperzy. 50

51 Chłodnia w Cieszkowie obecnie jest zabezpieczona przed niekontrolowaną penetracją ludzi. Mimo to, zdarzają się włamania do obiektu. Jednym z głównych zagrożeń dla nietoperzy zimujących w chłodni jest wandalizm oraz chęć schwytania, a w skrajnych przypadkach zabijania tych ssaków, jak to miało miejsce przed zamknięciem obiektu. Znaczące oddziaływanie może mieć również sama obecność ludzi w schronieniu w okresie zimy, która wywołuje niepokój u nietoperzy i prowadzi do wybudzenia z hibernacji. Nietoperze tracą więc niepotrzebnie energię co może doprowadzić do wyczerpania zapasów i śmierci głodowej. 51

52 Dużym zagrożeniem może być składowanie materiałów wewnątrz obiektu, jaki również w jego pobliżu. Przetrzymywanie materiałów wewnątrz może spowodować zmianę mikroklimatu obiektu, jak również w trakcie przekładania materiałów może dochodzić do płoszenia bądź przypadkowego zabijania nietoperzy zimujących w chłodni. Z kolei składowanie materiałów w otoczeniu obiektu może spowodować niekorzystne przekształcenia w siedlisku leśnym oraz spowodować uszkodzenia lub zniszczenia chłodni. 52

53 W ostatnich latach coraz bardziej popularne są różne sporty uprawiane w terenie (np. jazda quadami, budowa parków linowych), które powodują zmiany w siedliskach, w nocy są oświetlane oraz generują hałas. Działania te będą prowadzić do przepłaszania nietoperzy lub ubożenia ich siedliska. 53

54 Podobny skutek będzie wywierać rozwój przemysłu w pobliżu chłodni mogącego silnie wpływać na ekosystemy leśne. Na ubożenie siedlisk będzie mieć wpływ również rozwój urbanizacji np. budowa nowych dróg, linii kolejowych czy elektrycznych. Struktury tego typu zagrażają nietoperzom również w sposób bezpośredni. Ssaki te giną w wyniku kolizji z pojazdami. Inwestycje tego typu mają charakter liniowy i stanowią również bariery utrudniające migrację. Dużym zagrożeniem będzie również budowa w promieniu do 3 km od chłodni farm wiatrowych. Pracujące turbiny zabijają nietoperze, które giną w wyniku uderzenia łopatą wirnika bądź z powodu barotraumy (szoku ciśnieniowego - rozerwanie pęcherzyków płuc następuje w wyniku, dostania się w obszar obniżonego ciśnienia powstającego za obracającą się łopatą wirnika). Potencjalne zagrożenie stanowi również możliwość zawleczenia choroby. Dotyczy to w szczególności nocka dużego, gdyż obecnie znana jest choroba grzybicza zwana syndromem białego nosa, którą wykryto w Stanach Zjednoczonych. W roku 2010 potwierdzono u osobników tego gatunku w Czechach. Brak do tej pory doniesień, aby infekcja grzybem z rodzaju Geomyces mogła być przyczyną śmierci europejskich nietoperzy. Możliwe, że infekcja grzybicza jest oportunistyczna i wtórna do właściwej przyczyny choroby zwierząt. Infekcja sprawia, że podczas zimowego snu nietoperze szybciej spalają tkankę tłuszczową, co powoduje przedwczesne przerwanie hibernacji. W niskiej temperaturze nie są jednak w stanie zdobyć pożywienia, przez co umierają z głodu. 54