HATHA-YOGA INFLUENCE ON PRACTITIONERS HEALTH STATE. Małgorzata Grabara, Janusz Szopa. Academy of Physical Education, Katowice, Poland

Transkrypt

1 HATHA-YOGA INFLUENCE ON PRACTITIONERS HEALTH STATE Małgorzata Grabara, Janusz Szopa Academy of Physical Education, Katowice, Poland Poniższy artykuł ukazał się po angielsku w: Grabara M., Szopa J. Hatha-Yoga influence on practitioners health state. Movement and Health, 5th International Conference, Głuchołazy november 2006, p Poniżej zamieszczona jest także wersja polska. INTRODUCTION Yoga is the heritage of the past and the culture of the future - Satjananda. Word yoga derives from Sanskrit and means body, mind and soul unity. Yoga can help to find inner harmony in contemporary, stressful world (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001, Lalvani 2003). Till recent times, yoga was found as philosophically-mystical system. Currently, all over the world there can be observed significant interest in healthy life style, in which important place take various sport and movement recreation forms, including also yoga. There exist many yoga forms. For contemporary human being the most appropriate form is hatha-yoga, that is work with body through static physical exercises. Hatha-yoga exercises system is safe and suitable for everyone, regardless of age or present physical abilities (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001, Górna, Szopa 2005, Szopa 2004). These are exercises which improve body. They ensure strength and flexibility, shape proper body posture, proper breathing, what have influence on more effective mind work, strengthening and regulating organism (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001). The purpose of the work is assessment of hatha-yoga exercises influence on health state of long term yoga practitioners. MATERIAL AND METHOD Researches included 32 women and 10 men in age from 19 to 64 years. There were measured body height and mass, and on their basis there was calculated relative body mass index (BMI): BMI = body mass [kg] / body height 2 [m 2 ]. There were also carried out public opinion polls concerning subjective feeling of hatha-yoga exercises' influence on health state. Data Table 1: Anthropometric parameters of hatha-yoga practitioners (K women, M men) Arithmetic mean ( x ) Standard deviation (s) Variation coefficient (V) Variation range Min-max Sex K M K M K M K M K M Age 35,4 40,3 10,12 14,60 0,29 0,36 (25,3;45,5) (25,7;54,9) Body height 167,2 175,9 6,15 5,43 0,04 0,03 (161,0;173,3) (170,5;181,3) Body mass 59,7 70,4 7,62 8,54 0,13 0,12 (52,1;67,3) (61,8;78,9) 47,4-76,7 57,2-82 BMI 21,3 22,7 2,25 2,0 0,11 0,09 (19,1;23,6) (20,7;24,7) 17,8-28,5 19,8-25,9

2 below 1 year 1-2 years 2-5 years 5-10 years above 10 years 14% 33% 43% Fig. 1. Declared time period of practising hatha-yoga exercises below 2 hours 2-5 hours 5-10 hours above 10 hours 21% 38% 36% Fig. 2. Declared number of hours in week devoted on hatha-yoga exercises. RESULTS AND DISCUSSION On question concerning occurring of body posture defects (present or in the past) 43% respondents answered affirmatively. Yet, it does not stop them from yoga practising and what is more important, it can be the basis of the statement that in many cases theses exercises reduce the number of occurring defects. Confirmation of exercises health properties in aspect of having influence on body posture are also answers on following questions. In particular essential was answer on question, that before you undertake this type of movement recreation, did you have spine pain more often or more rarely. Body posture defects and also all kinds of spine ailments connected with its overload are becoming already in young age the cause of pain (Kiwerski, Fiutko 2001). There were given following answers: 15 people answered that before they started practising yoga they had spine pain definitely more often, 8 people often, 2 persons the same often, 1 person more rarely, nobody answered that definitely rarely. Therefore, there can be concluded that this exercises system, through stimulation and strengthening muscles around spine, and also through increase of spine movement, improves its fitness and decreases or even eliminates pain ailments.

3 Table 2: Selected questions concerning practitioners health state and their assessment under influence of hatha-yoga exercises and also public opinion poll answers. Selected questions concerning subjective feeling of health state under influence of hatha-yoga exercises 1. Do you have or have you ever had identified posture defect? If yes, what kind of defect? 2. Are you currently complaining on spine pains, lower back pains? If yes, how often? 3. Before you started practising yoga, had you have spine pain: definitely more often, often, the same often, more rarely, definitely rarely, not at all 4. Which yoga positions, in your opinion, are the best for spine (give 3-5 asanas in sequence from the best) 5. In your opinion, are there any positions which are not advisable for spine? Why do you think so? 6. In the past did you practise or are you still practising any sport discipline? If yes, which one? 7. Have you noticed any positive or negative changes in functioning of your body since you have started practising yoga? If yes, what kind of changes? Public opinion poll answers yes not Lack of answer Interesting answers gave participants of public opinion poll on types of hatha-yoga positions (asana), practising which has particularly good influence on spine. From 42 people only one person did not give any answer. There was also just one answer indicating all yoga exercises as having correct influence on spine. The most often were mentioned standing positions. Including in particular: mountain position (17 people), stretched triangle (7 people), hero II (5 people), stretched angle (3 people), hero I (2 persons), tree (2 persons) and also other (each position with 1 answer). Second important asanas group, which in opinion of public opinion poll, can have good influence on spine are any twisted positions, particularly done in sitting position (19 people), including corkscrew (3 people). Individually were also mentioned twisted standing asanas, such as twisted triangle and twisted angle and also twist in lying. Attention was carried out to positive influence of head standing (10 people). Among other inverted asanas there were given plough position (6 people), candle (3 people) and forearm standing peacock tail (1 person). It was recognized that forward bends with simultaneous spine stretching are important exercises improving spine. In particular they were indicated in sitting position (13 people) or in standing position with possible use of supporting tool (9 people). There were also indicated backward bends as having good influence on spine (18 people), recognizing as important camel position (4 people), bridge and cricket (with 3 people answering), arch (2 persons) and also cobra, hill, dog with head up and fish (with 1 person). There was recognized dog position with head down as having stretching influence on spine (7 people). Among sitting positions were indicated cross sit, ship and lotos (with 1 person answering). Not big recognition, as for their influence on spine work, had typically relaxing asanas: dead body position (3 people), cat (3 people), lifting legs in lying on back (2 persons) and also crocodile (1 person). Next question was concerning asanas, which are not recommended for spine. Everyone who was answering questions found that there are no harmful asanas for spine, when person does not complain on his health state. Some answers were comments on how to practise given exercises, in case of spine defects with use of props applied in particular in Iyengar method. It was found that even people with body posture defects can do asanas modifications, which are considering in them correction of given defect. Interesting is fact of other movement activity than yoga exercises among polled. This issue concerned next question in poll. Only 14 people declared lack of contact with any sport. Remaining people practised or still are practising varied sport disciplines (sometimes a few at a time) and in particular fight sports 7 people, fitness 5 people, different forms of climbing - 4 people, horse riding and swimming - with 3 people answering, sport gymnastics, body building, handball and volleyball - with 2 persons answering. Individual people declared also practising running, artistic gymnastics, figure skating, basketball, Alpine skiing, Pilates, long jump, stretching and dance. However, what is important, yoga is for them leading movement activity form.

4 Next question undertaken in poll was assessment of changes in functioning of own body (positive or negative) under influence of hatha-yoga exercises. Only one person did not notice any changes. Remaining polled found positive influence of exercises on their body. As effects of this influence were mentioned: more straight figure, higher physical endurance, flexibility improvement, higher organism resistance and efficiency, strengthening muscles and spine, opening chest, stopping or lessening pain in different spine ailments and other diseases, improvement of inner organs functioning, body mass reduction, metabolism regulation, energy, concentration and reflex increase, better sleep, mood, increase of own body awareness, bigger movables of spine, joints and ligaments, smoothness in movement, body slimming, lengthening of breath lasting time, gaining bigger harmony and relax in body, increasing of resistance on stress, distance to surrounding reality. It is common knowledge that influence of hatha yoga exercises can be the main subjective feeling and also difficult to measure with use of accessible research methods. However, in presented results it can be seen that averages of body mass and relative body mass index (BMI) both in women as well in men are low, what can be confirmed by the fact of yoga influence on metabolism improvement and body mass reduction. In questionnaire people were asked to give additional observations concerning yoga. Respondents found what follows: Thanks to regular exercises you acquire better ability to control your mind, there begin healing processes ; Yoga can be additional system of movement recreation assisting other sport disciplines, yoga practice can be started in any age and with different level of physical condition ; Yoga should be spread in our country. Person, who answered on previous questionnaire's question that did not notice in him/her any changes as a result of yoga practising, found additionally that thanks to these exercises he/she avoided spine operation three years ago. Above opinions of questioned people, regularly practising hatha-yoga exercises prove that this exercises system is very good solution for people who want for a long time keep health and good mood. Results of presented researches find confirmation in Ortenburger researches, which showed that definitively majority of people practising hatha-yoga observed in themselves positive changes in mood (Ortenburger 2004). These researches included 71 people practising yoga and their purpose was, among others assessment of changes in psycho-physical functioning felt as mood improvement under influence of hatha-yoga exercises. In opinion of researched exercises effect is both reducing pain ailments and also feeling of open head and also bigger distance to problems. Moreover, author stated that under influence of exercises there appear new adaptation abilities, while normally, with the time run you loose already existing abilities. Researches showed that opinions and expectations of respondents concerning influence of hatha yoga exercises also are different depending on age. People in age years more often indicate stopping of some of ailments, higher patience and tolerance. Younger people (25-40 years) as exercises effect give body mass reduction, strength increase and also acquisition of new experiences and also psychical comfort connected with relaxing. Researched also showed increase of tolerance on stress under influence of hatha-yoga (Ortenburger 2004). Presented researches confirmed also Ortenburger, Górna and Szopa results, that hatha-yoga exercises have influence not only on body structure but also on inner organs, glands and nerves, keeping in health all organisms (Ortenburger, Górna, Szopa 2004). Mind is also calmed down, among others because that it receives more harmonic signals from body. Also there were found profitable changes in mood concerning following spheres: general mood, reducing spine ailments, own attractiveness feeling, concentration and selfcontrol. Practitioners considered that yoga assists their physical and psychical abilities, does more real evaluation of own potential possibilities (Ortenburger, Górna, Szopa 2004). CONCLUSIONS Researches showed that hatha-yoga has perfect influence on practitioners health state. As measurable exercises effect respondents indicated on increase of organism endurance and resistance, flexibility improvement, muscles strengthening, stopping or lessening of pain in different ailments, improvement of inner organs functioning, body mass reduction, body slimming and metabolism regulation, energy, concentration and reflex increase, better sleep, mood, increase of own body awareness, smoothness in movements, lengthening of breath lasting time, gaining bigger harmony and relax in body, increasing resistance on stress, distance to surrounding reality. There were not noticed any negative influence of this exercises system on organism. According to polled hatha-yoga exercises are good for everyone, regardless of age and psycho-physical condition.

5 REFERENCES Górna J., Szopa J. (2005). Joga, ruch-oddech-relaks. Katowice: KOS. Iyengar B.K.S. (1966). Light on Yoga. George Allen & Unwin, Great Britain. Iyengar B.K.S. (1995). Światło jogi. Warszawa: Virya. Iyengar B.K.S. (2001). Yoga. The path to holistic Heath. A Dorling Kindersley Book, London. Kiwerski J., Fiutko R. (red.) (2001). Bóle kręgosłupa. Poradnik dla Ciebie. Warszawa: PZWL. Lalvani V. (2003). Poradnik zdrowia i urody joga. Warszawa: Skarbnica Wiedzy. Ortenburger D. (2004). Przekonania zdrowotne a samopoczucie u osób w różnym wieku ćwiczących hathajogę. W: Szopa J. (red). Joga dla zdrowia. Częstochowa: WWZPCz. Ortenburger D., Górna J., Szopa J. (2004). Hatha-Yoga Exercises Effect on Selected Aspects of Physical and Mental Functioning In Opinion of Czestochowa University of Technology Students. W: Sport Training In Interdyscyplinarny Researches. Ed. Janusz Szopa, Tomasz Gabryś. Częstochowa; WWZPCz: Szopa J. (red.) (2004). Joga dla zdrowia. Częstochowa: WWZPCz. Wersja polska Wstęp Joga jest dziedzictwem przeszłości i kulturą przyszłości - Satjananda. Słowo joga pochodzi z sanskrytu i oznacza jedność ciała, umysłu i ducha. Joga może pomóc odnaleźć wewnętrzną harmonię we współczesnym, stresogennym świecie (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001, Lalvani 2003). Do niedawna joga była uważana jako system filozoficzno-mistyczny. Obecnie na całym świecie obserwuje się znaczne zainteresowanie zdrowym stylem życia, w którym ważne miejsce zajmują różne formy sportu i rekreacji ruchowej, w tym także joga. Istnieje wiele form jogi. Dla współczesnego człowieka najbardziej odpowiednią formą jest hatha-joga, czyli praca z ciałem poprzez statyczne ćwiczenia fizyczne. System ćwiczeń hatha-jogi jest bezpieczny i odpowiedni dla każdego, bez względu na wiek czy aktualne możliwości fizyczne (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001, Górna, Szopa 2005, Szopa 2004). To ćwiczenia doskonalące ciało. Zapewniają siłę i gibkość, kształtują prawidłową postawę ciała, właściwe oddychanie, co przekłada się na efektywniejszą pracę umysłu, wzmocnienie i regulację organizmu (Iyengar B.K.S. 1966, 1995, 2001). Celem pracy jest ocena wpływu ćwiczeń hatha-jogi na stan zdrowia osób praktykujących jogę od dłuższego czasu. MATERIAŁ I METODY Badania objęły 32 kobiety i 10 mężczyzn w wieku od 19 do 64 lat. Zmierzono wysokość i masę ciała, a na ich podstawie obliczono wskaźnik względnej masy ciała (BMI): BMI = masa ciała [kg] / wysokość ciała 2 [m 2 ]. Przeprowadzono również badania ankietowe dotyczące subiektywnego odczucia wpływu ćwiczeń hatha-jogi na stan zdrowia. Dane Tabela 1: Parametry antropometryczne ćwiczących hatha-jogę (K kobiety, M mężczyźni) Średnia arytmetyczna. ( x ) Odchylenie standardowe (s) Współczynnik zmienności (V) Przedział zmienności Min-max Płeć K M K M K M K M K M Wiek 35,4 40,3 10,12 14,60 0,29 0,36 (25,3;45,5) (25,7;54,9) Wysokość ciała 167,2 175,9 6,15 5,43 0,04 0,03 (161,0;173,3) (170,5;181,3) Masa ciała 59,7 70,4 7,62 8,54 0,13 0,12 (52,1;67,3) (61,8;78,9) 47,4-76,7 57,2-82 BMI 21,3 22,7 2,25 2,0 0,11 0,09 (19,1;23,6) (20,7;24,7) 17,8-28,5 19,8-25,9

6 below 1 year 1-2 years 2-5 years 5-10 years above 10 years 14% 33% 43% Ryc. 1. Deklarowany okres czasu ćwiczeń hatha-jogi below 2 hours 2-5 hours 5-10 hours above 10 hours 21% 38% 36% Ryc. 2. Deklarowana ilość godzin w tygodniu poświęcana na ćwiczenia hatha-jogi Wyniki i dyskusja Na pytanie dotyczące występowania wad postawy ciała (obecnie lub w przeszłości) 43% respondentów odpowiedziało twierdząco. Nie przeszkodziło im to jednak w praktykowaniu jogi i co ważniejsze, może to stanowić podstawę do stwierdzenia, iż w wielu przypadkach ćwiczenia te zmniejszyły występujące wadliwości. Potwierdzeniem zdrowotnych właściwości ćwiczeń w aspekcie oddziaływania na postawę ciała są także odpowiedzi na kolejne pytania. W szczególności istotna była odpowiedź na pytanie czy zanim podjęto ten rodzaj rekreacji ruchowej kręgosłup bolał częściej czy rzadziej. Wady postawy ciała oraz wszelkie dolegliwości kręgosłupa związane z jego przeciążeniem stają się już w młodym wieku przyczyną bólu (Kiwerski, Fiutko 2001). Udzielono następujących odpowiedzi: 15 osób odpowiedziało, że zanim zaczęły ćwiczyć jogę kręgosłup bolał je zdecydowanie częściej, 8 osób częściej, 2 osoby tak samo często, 1 osoba rzadziej, nikt nie odpowiedział, że zdecydowanie rzadziej. Można zatem wnioskować, że ten system ćwiczeń poprzez uaktywnienie i wzmocnienie mięśni wokół kręgosłupa, a także zwiększenie ruchomości kręgosłupa poprawia jego sprawność i zmniejsza, a nawet likwiduje dolegliwości bólowe.

7 Tabela 2: Wybrane pytania dotyczące stanu zdrowia ćwiczących i jego oceny pod wpływem ćwiczeń hatha-jogi oraz odpowiedzi ankietowanych Wybrane pytania dotyczące subiektywnych odczuć stanu zdrowia pod wpływem ćwiczeń jogi 1. Czy masz lub miałaś(eś) stwierdzoną wadę postawy? Jeśli tak, to jaką? 2. Czy obecnie uskarżasz się na bóle kręgosłupa, bóle krzyża? Jeśli tak, to jak często? 3. Czy zanim zaczęłaś(eś) ćwiczyć jogę kręgosłup bolał Cię: zdecydowanie częściej, częściej, tak samo często, rzadziej, zdecydowanie rzadziej, w ogóle nie 4. Które pozycje w jodze, Twoim zdaniem, są najlepsze dla kręgosłupa (wymień 3-5 asan w kolejności od najlepszej) 5. Czy są pozycje w jodze, które, Twoim zdaniem, nie są wskazane dla kręgosłupa? Dlaczego tak sądzisz? 6. Czy trenowałaś(eś) w przeszłości lub nadal trenujesz jakąś dyscyplinę sportową? Jeśli tak, to jaką? 7. Czy zauważyłaś(eś) jakieś pozytywne lub negatywne zmiany w funkcjonowaniu swego ciała odkąd zaczęłaś(ąłeś) ćwiczyć jogę? Jeśli tak, to jakie? TAK Odpowiedzi badanych NIE Brak odpowiedzi Interesujące odpowiedzi udzielili uczestnicy ankiety na temat rodzaju pozycji hatha-jogi (asan), których wykonanie szczególnie dobrze wpływa na kręgosłup. Z 42 osób nie wypowiedziała się tylko jedna osoba. Była też jedna odpowiedź wskazująca na wszystkie ćwiczenia jogi, jako prawidłowo oddziaływujące na kręgosłup. Najczęściej wymieniano pozycje stojące. W tym szczególne: pozycję góry (17 osób), trójkąt rozciągnięty (7 osób), bohater II (5 osób), kąt rozciągnięty (3 osób), bohater I (2 osoby), drzewo (2 osoby) oraz inne (każda pozycja po 1 odpowiedzi). Drugą ważną grupą asan, która w opinii ankietowanych, może dobrze oddziaływać na kręgosłup to dowolne pozycje skrętne, szczególnie wykonywane w siedzeniu (19 osób), w tym korkociąg (3 osoby). Pojedynczo wymieniano również stojące asany skrętne, takie jak trójkąt skręcony i kąt skręcony oraz skręt w leżeniu. Zwrócono uwagę na pozytywny wpływ stania na głowie (10 osób). Spośród innych asan odwróconych podano pozycję pługa (6 osób), świecy (3 osoby) i stanie na przedramionach ogon pawia (1 osoba). Uznano, że wygięcia w przód, przy jednoczesnym rozciąganiu kręgosłupa są ważnymi ćwiczeniami usprawniającymi kręgosłup. W szczególności wskazano na nie w pozycji siedzącej (13 osób) lub w pozycji stojącej przy ewentualnym korzystaniu z podpory (9 osób). Wymieniono także wygięcia do tyłu jako dobrze wpływające na kręgosłup (18 osób), uznając jako ważne pozycję wielbłąda (4 osoby), mostek i świerszcza (po 3 osoby), łuk (2 osoby) oraz kobrę, wzgórze, psa z głową do góry i rybę (po 1 osobie). Uznano rozciągające działanie na kręgosłup psa z głową w dół (7 osób). Spośród siadów wymieniono siad skrzyżny, okręt i lotos (po 1 osobie). Niewielkim uznaniem, jeśli chodzi o ich wpływ na pracę kręgosłupa cieszyły się asany typowo relaksacyjne: pozycja martwego ciała (3 osoby), kot (3 osoby), podnoszenie nóg w leżeniu na plecach (2 osoby) oraz krokodyl (1 osoba). Kolejne pytanie dotyczyło asan, które nie są wskazane dla kręgosłupa. Wszyscy odpowiadający uznali, że nie ma asan szkodliwych dla kręgosłupa, gdy osoba nie skarży się na stan swojego zdrowia. Kilka odpowiedzi było komentarzami na temat jak wykonywać dane ćwiczenia w przypadku wad kręgosłupa wykorzystując pomoce stosowane szczególnie w metodzie Iyengara. Stwierdzono, że nawet osoby z wadami postawy ciała mogą wykonywać modyfikacje asan uwzględniające w nich korekcję danej wady. Ciekawym jest fakt innej aktywności ruchowej wśród osób ankietowanych niż ćwiczenia jogi. Tego zagadnienia dotyczyło kolejne pytanie w ankiecie. Tylko 14 osób zadeklarowało brak kontaktu z jakimkolwiek sportem. Pozostałe uprawiały lub nadal uprawiają różne dyscypliny sportowe (nieraz parę na raz) a w szczególności sporty walki 7 osób, fitness 5 osób, różne formy wspinaczki - 4 osoby, jazdę konną i pływanie - po 3 osoby, gimnastykę sportową, kulturystykę, piłkę ręczną i piłkę siatkową po 2 osoby. Pojedyncze osoby deklarowały również ćwiczenie biegów, gimnastyki artystycznej, jazdy figurowej na łyżwach, koszykówki, narciarstwa alpejskiego, pilatesa, skoku w dal, stretchingu i tańca. Jednak, co ważne, joga jest dla nich wiodącą formą aktywności ruchowej.

8 Kolejnym pytaniem poruszonym w ankiecie była ocena zmian w funkcjonowaniu swojego ciała (pozytywnych czy negatywnych) pod wpływem ćwiczeń hatha-jogi. Tylko jedna osoba nie zauważyła zmiany. Pozostali ankietowani stwierdzili pozytywny wpływ ćwiczeń na swój organizm. Jako efekty tego oddziaływania wymieniano: bardziej wyprostowaną sylwetkę, większą wytrzymałość fizyczną, poprawę gibkości, większą odporność i wydolność organizmu, wzmocnienie mięśni i kręgosłupa, otwarcie klatki piersiowej, ustąpienie lub zmniejszenie bólu w różnych dolegliwościach kręgosłupa i innych chorobach, poprawę pracy narządów wewnętrznych, spadek masy ciała, uregulowanie przemiany materii, zwiększenie energii, koncentracji i refleksu, lepszy sen, lepsze samopoczucie, zwiększenie świadomości własnego ciała, większą ruchomość kręgosłupa, stawów i więzadeł, płynność w poruszaniu się, odtłuszczenie ciała, wydłużenie czasu trwania oddechu, uzyskanie większej harmonii i relaksu w ciele, zwiększenie odporności na stres, zdystansowanie się do otaczającej rzeczywistości. Wiadomo, iż wpływ ćwiczeń hatha-jogi może być odczuciem subiektywnym oraz trudno mierzalnym za pomocą dostępnych metod badawczych. Jednak w prezentowanych wynikach można zauważyć, iż średnie masy ciała i wskaźnika względnej masy ciała (BMI) zarówno u kobiet, jak i mężczyzn są niskie, co może potwierdzać fakt wpływu jogi na poprawę przemiany materii i redukcję masy ciała. W ankiecie poproszono również o dodatkowe spostrzeżenia dotyczące jogi. Respondenci stwierdzili, co następuje: Dzięki regularnym ćwiczeniom nabywa się lepszą umiejętność opanowania umysłu, rozpoczynają się procesy uzdrawiania ; Joga może być dodatkowym systemem rekreacji ruchowej wspomagającym inne dyscypliny sportu, jej ćwiczenie można rozpocząć w każdym wieku i przy różnym poziomie kondycji fizycznej ; Jogę należy rozpowszechniać w naszym kraju. Osoba, która na poprzednie pytanie ankietowe odpowiedziała, że nie zauważyła w sobie żadnych zmian wskutek ćwiczenia jogi stwierdziła dodatkowo, że dzięki tym ćwiczeniom uniknęła przed trzema laty operacji kręgosłupa. Powyższe opinie ankietowanych, regularnie wykonujących ćwiczenia hatha-jogi świadczą, iż ten system ćwiczeń jest bardzo dobrym rozwiązaniem dla osób, które chcą przez długi czas zachować zdrowie i dobre samopoczucie. Wyniki prezentowanych badań znajdują potwierdzenie w badaniach Ortenburger, które wykazały, iż zdecydowana większość osób ćwiczących hatha-jogę zaobserwowała u siebie pozytywne zmiany w samopoczuciu (Ortenburger 2004). Badania te objęły 71 osób ćwiczących jogę a ich celem była m.in. ocena zmian w funkcjonowaniu psychofizycznym odczuwanym jako poprawa samopoczucia pod wpływem ćwiczeń hatha-jogi. W opinii tych badanych efektem ćwiczeń jest zarówno zmniejszenie dolegliwości bólowych, jak i poczucie otwartej głowy oraz większy dystans do problemów. Autorka stwierdziła ponadto, że pod wpływem ćwiczeń pojawiają się nowe zdolności adaptacyjne, podczas gdy zazwyczaj z biegiem lat traci się już istniejące. Badania wykazały, iż opinie i oczekiwania respondentów dotyczące wpływu ćwiczeń hatha-jogi także różnią się w zależności od wieku. Osoby w wieku lat częściej wskazują na ustąpienie części dolegliwości, większą cierpliwość i tolerancję. Osoby młodsze (25-40 lat) jako efekty ćwiczeń podają redukcję masy ciała, zwiększenie siły oraz nabywanie nowych doświadczeń, a także komfort psychiczny związany z relaksacją. Badani wskazali również na zwiększenie tolerancji na stres pod wpływem hatha-jogi (Ortenburger 2004). Prezentowane badania potwierdziły także wyniki Ortenburger, Górnej i Szopy, iż ćwiczenia hatha-jogi oddziaływają nie tylko na strukturę ciała, ale także na narządy wewnętrzne, gruczoły i nerwy, utrzymując w zdrowiu cały organizm (Ortenburger, Górna, Szopa 2004). Uspokaja się również umysł, m. in. dlatego, że otrzymuje on coraz bardziej harmonijne sygnały z ciała. Stwierdzono również, że korzystne zmiany w samopoczuciu dotyczą następujących sfer: ogólnego samopoczucia, zmniejszenia dolegliwości kręgosłupa, poczucia własnej atrakcyjności, koncentracji oraz samokontroli. Ćwiczący uważali, że joga wspomaga ich możliwości fizyczne i psychiczne, czyni bardziej realne wartościowanie własnych potencjalnych możliwości (Ortenburger, Górna, Szopa 2004). Wnioski Badania wykazały, że hatha-joga doskonale wpływa na stan zdrowia ćwiczących. Jako wymierny efekt ćwiczeń respondenci wskazywali zwiększenie wytrzymałości i odporności organizmu, poprawę gibkości, wzmocnienie mięśni, ustąpienie lub zmniejszenie bólu w różnych dolegliwościach, poprawę funkcjonowania narządów wewnętrznych, spadek masy ciała, odtłuszczenie ciała i uregulowanie przemiany materii, zwiększenie energii, koncentracji i refleksu, lepszy sen, lepsze samopoczucie, zwiększenie świadomości własnego ciała, płynność w poruszaniu się, wydłużenie czasu trwania oddechu, uzyskanie większej harmonii i relaksu w ciele, zwiększenie odporności na stres, zdystansowanie się do otaczającej rzeczywistości. Nie

9 zauważono natomiast żadnego negatywnego oddziaływania tego systemu ćwiczeń na organizm. Zdaniem ankietowanych ćwiczenia hatha-jogi są dobre dla każdego, bez względu na wiek i kondycję psychofizyczną.