Wielkość osobników lilii złotogłów Lilium martagon na przykładzie populacji rosnącej na terenie użytku ekologicznego Las Krzyszkowicki koło Krakowa

Transkrypt

1 ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (5): , 10 Wielkość osobników lilii złotogłów Lilium martagon na przykładzie populacji rosnącej na terenie użytku ekologicznego Las Krzyszkowicki koło Krakowa The size structure of Turk s-cap lily Lilium martagon from the Las Krzyszkowicki near Krakow (S Poland) ANNA GAZDA 1, MAŁGORZATA GAZDA 1 Katedra Botaniki Leśnej i Ochrony Przyrody Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja Kraków, al. 9 Listopada 46 rlgazda@cyf-kr.edu.pl Kraków, ul. L. Gardowskiego studentka II roku biologii na Wydziale Biologii i Nauk o Ziemi UJ Słowa kluczowe: lilia złotogłów, wielkość pędów. Populacja lilii złotogłów Lilium martagon L. w Lesie Krzyszkowickim (50 0 3,14 N; 0 41,5 E) oceniana jest jako najbogatsza w okolicach Krakowa. Celem pracy był opis wielkości osobników lilii i porównanie cech tej populacji z populacjami z Wielkopolski, Dolnego Śląska i Beskidu Makowskiego. Zagęszczenie pędów lilii w badanej populacji ( 10 pędów/m ) jest porównywalne z innymi populacjami. Na Dolnym Śląsku zagęszczenie waha się między 1 a 14 pędów/m, a w Wielkopolsce wynosi 3,9 pędu/m. Pędy generatywne są jednymi z wyższych (93,4 ± 13,0 ) w porównaniu do innych populacji. Wyższe osobniki (o średniej wysokości 110 ) występowały tylko w Wielkopolskim Parku Narodowym. Z kolei pędy wegetatywne można uznać za przeciętne (,5 ± 1,0 ). Rośliny kwitnące badanej populacji są bardziej ulistnione (4 ± 7 liści) niż w populacji z Beskidu Makowskiego; mają one podobną liczbę liści jak rośliny z Dolnego Śląska. Pod względem wielkości liści wszystkie populacje, zarówno tu opisywana, jak i znane z literatury, są zbliżone. Lilie w Lesie Krzyszkowickim osiągnęły duże rozmiary i wytwarzały 3 ± kwiaty, a maksymalnie 6 (według danych literaturowych liczba kwiatów waha się od 1 do 1, a średnio wynosi 3). Kwiatostany wykształciły się na 6 90% pędów. W innych regionach Polski proporcje te są bardzo zróżnicowane w Małopolsce udział pędów generatywnych w populacji wahał się od 13 do 70%, w Wielkopolsce od 0 do 60%, a na Dolnym Śląsku od 40 do 50%. Wstęp Lilia złotogłów jest gatunkiem, który ze względu na swe walory estetyczne od dawna wzbudza zainteresowanie ludzi (ryc. 1). Wyrażano je m.in. w sztuce ludowej, zdobnictwie czy medycynie (Medwecka-Kornaś 1949). Lilia jest gatunkiem charakterystycznym dla mezo- i eutroficznych lasów liściastych z rzędu Fagetalia sylvaticae (Matuszkiewicz 0). 375

2 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 10 Zasięg występowania lilii obejmuje prawie całą Europę (oprócz Wielkiej Brytanii, Holandii, Skandynawii i północnej Rosji), a w Azji tylko strefę umiarkowaną (Piękoś-Mirkowa, Mirek 03). W Polsce lilia złotogłów występuje dość powszechnie na całym obszarze, z wyjątkiem części zachodniej i północno-zachodniej (Zając, Zając 01). Niestety, występowanie lilii, zwłaszcza w miejscach często odwiedzanych przez ludzi, jest zagrożone ze względu na pozyskiwanie jej w celach dekoracyjnych. Dlatego takson ten jest objęty ochroną gatunkową w Polsce już od 1946 roku (Szafer 195). Populacje roślin występujące na obrzeżach miast są często silnie narażone na antropopresję i to nie tylko poprzez zbieranie poszczególnych pędów, ale również w wyniku przeznaczania terenów stanowiących ich siedlisko pod inwestycje. W ten sposób zniszczeniu mogą ulec całe populacje. Celem pracy był opis wielkości osobników lilii złotogłów i porównanie cech podmiejskiej populacji w okolicach Krakowa z innymi populacjami rosnącymi w różnych częściach Polski: w Wielkopolsce (Jańczyk-Węglarska; Węglarski 199; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999), na Dolnym Śląsku (Kolon, Krawczyk 1996) i w Beskidzie Makowskim (Pindel 0). Charakterystyka terenu badań Ryc. 1. Kwiatostan lilii złotogłów ( r., fot. Marek Gazda) Fig. 1. The inflorescence of Turk s-cap lily (15 July 06, photo by Marek Gazda) Badania prowadzono na terenie użytku ekologicznego Las Krzyszkowicki (ryc. ), powołanego w 1998 roku, zlokalizowanego na granicy pomiędzy Krakowem a Wieliczką na Pogórzu Wielickim (50 0 3,14 N; 0 41,5 E). Użytek obejmuje obszar o powierzchni około 34 ha i zajmuje stok o przeważającej ekspozycji północnej, opadający do doliny Malinówki. Zbiorowiskiem dominującym na obszarze Lasu Krzyszkowickiego jest grąd Tilio-Carpinetum; na całym obszarze rosną rośliny typowe dla żyznych lasów liściastych (Michalik, Michalik 0). Jest to miejsce bardzo cenne, ze względu m.in. na występowanie kilku gatunków chronionych, np. lilii złotogłów i ciemiężycy zielonej Veratrum lobelianum. Jest również ostoją zwierząt i popularnym miejscem spacerów okolicznych mieszkańców. 16 Wisła Kraków Las Krzyszkowicki Ryc.. Lokalizacja powierzchni badawczych Fig.. Loca on of studied areas

3 A. Gazda i M. Gazda Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim Populacja lilii występująca w Lesie Krzyszkowickim oceniana jest jako najbogatsza w oko- -licach Krakowa (Michalik, Michalik 0). Stanowi przykład populacji podlegającej dość silnej antropopresji: występuje pomiędzy nowo powstałą autostradą a nowo wybudowanymi osiedlami, z jednej strony rozbudowującej się Wieliczki, a z drugiej Krakowa. Metody Obserwacje prowadzono w 06 roku na dwóch, wylosowanych płatach o powierzchni 1 ara każdy, oddalonych od siebie o około 500 m. Płat A znajdował się na zboczu pagórka o ekspozycji zachodniej, o spadku około 7, natomiast płat B na zboczu o ekspozycji południowo- -zachodniej i spadku około 4. Obydwa płaty zlokalizowane są w grądzie (Michalik, Michalik 0) (tab. 1). Runo w płacie A było zdominowane przez turzycę orzęsioną Carex pilosa Scop. (80%), w płacie B przez lilię (50%). W przypadku lilii trudno zdefiniować osobnika, gdyż jest ona rośliną klonalną. Mimo że genetyczna definicja jest jednoznaczna (osobnik to organizm o unikatowym genotypie), to stosowanie jej w badaniach demograficznych roślin klonalnych jest praktycznie niemożliwe. Dlatego w tych badaniach wykorzystano morfologiczną definicję osobnika (Falińska 1996). W obrębie obydwu płatów wylosowano po 30 pędów badanego gatunku i oznaczono je umieszczając w pobliżu etykietę z numerem. W celu opisu wielkości osobników badanej populacji w lipcu (w pełni sezonu wegetacyjnego) wykonano pomiary: wysokości pędów nadziemnych, długości i szerokości wszystkich liści oraz policzono kwiaty i owoce powstałe na pędach badanych roślin. Następnie porównano cechy pędów, rosnących na dwóch płatach, a także wielkość pędów w zależności od typu (generatywny/wegetatywny) testem Kołmogorowa- Smirnova (StatSoft 06). W przypadku lilii można oszacować dość dokładnie wiek pędu na podstawie morfologii części podziemnych cebul (Medwecka- Kornaś 1949; Jańczyk-Węglarska, Węglarski 199). Zrezygnowano jednak z badania części podziemnych, gdyż stosowanie metod inwazyjnych w sposób istotny może wpływać na populację, co ma znaczenie w przypadku gatunków rzadkich. Przyjęto, że metoda zastosowana Tab. 1. Skład gatunkowy badanych płatów roślinnych. Pokrycie gatunków oceniane w skali Braun-Blanqueta Tab. 1. The plant species composi on of study phytocoenoses. The determina on of species abundance according to Braun-Blanquet s cover es mate scale Gatunki/Species name Płaty/Plots 1 3 Ekspozycja/Aspect NWW W Nachylenie/Slope [ ] 5 7 Zwarcie warstwy A/Canopy of tree cover [%] Pokrycie warstwy B/Understorey cover [%] 5 60 Pokrycie warstwy C/Forest floor cover [%] Warstwa drzew/tree layer Klon jawor Acer pseudoplatanus L. Brzoza brodawkowata Betula pendula Roth. 1 Dąb szypułkowy Quercus robur L. Lipa drobnolistna Tilia cordata Mill. 1 Grab pospolity Carpinus betulus L. 1 Jesion wyniosły Fraxinus excelsior L. 4 A B 377

4 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, Warstwa podrostu i podszytu/understorey layer Klon jawor Acer pseudoplatanus L. 1 Leszczyna pospolita Corylus avellana L. Czeremcha zwyczajna Padus avium Mill. 1 Dereń świdwa Cornus sanguinea L. 3 Warstwa runa/forest floor layer Turzyca orzęsiona Carex pilosa Scop. 4 Wiśnia ptasia Cerasus avium (L.) Moench + Świerząbek orzęsiony Chaerophyllum hirsutum L. + Nerecznica krótkoostna Dryopteris carthusiana (Vill.) H. P. Fuchs + Niecierpek drobnokwiatowy Impa ens parviflora DC + Perłówka zwisła Melica nutans L. 1 Prosownica rozpierzchła Millium effusum L. + Czworolist pospolity Paris quadrifolia L. + Jeżyna gruczołowata Rubus hirtus Waldst. & Kit. agg. 1 Malina właściwa Rubus idaeus L. + Bez czarny Sambucus nigra L. + Gwiazdnica gajowa Stellaria nemorum L. + Klon jawor Acer pseudoplatanus L. + + Podagrycznik pospolity Aegopodium podagraria L. 1 1 Jarzmianka większa Astran a major L. + + Trzmielina zwyczajna Euonymus europaea L. + + Gajowiec żółty Galeobdolon luteum Huds. 3 Bluszcz pospolity Hedera helix L. + + Lilia złotogłów Lilium martagon L. 1 3 Wiechlina gajowa Poa nemoralis L. + + Kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum mul florum (L.) All. + + Miodunka ćma. Pulmonaria obscura Dumort. 1 1 Jaskier kosmaty Ranunculus lanuginosus L. 1 + Kopytnik pospolity Asarum europeum L. 1 Kłosownica leśna Brachypodium sylva cum (Huds.) P. Beauv. 1 Dzwonek pokrzywolistny Campanula trachelium L. + Turzyca leśna Carex sylva ca Huds. + Grab pospolity Carpinus betulus L. + Świerząbek korzenny Chaerophyllum aroma cum L. + Jesion wyniosły Fraxinus excelsior L. + Kuklik pospolity Geum urbanum L. + Dzika róża Rosa canina L. + Żankiel zwyczajny Sanicula europaea L. + Fiołek leśny Viola reichenbachiana Jord. ex Boreau + 378

5 A. Gazda i M. Gazda Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim przez innych autorów (Kolon, Krawczyk 1996) wystarczająco dobrze aproksymuje strukturę stadialną populacji na podstawie liczby liści wytworzonych przez pęd: 1 liście stadium młodociane (juwenilne 1 rok); do 1 liści włącznie stadium niedojrzałe (immaturalne 3 lata); ponad 1 liści stadium wegetatywne-wyrośnięte (wirginijne 3 4 lata); ponad 1 liści oraz wykształcone kwiatostany stadium generatywne (4 lata, w jego obrębie można wyróżnić stadium senilne). Wyniki G W I J A W Lesie Krzyszkowickim lilia występuje masowo. Zagęszczenie lilii w płacie A wynosiło około pędy na 1m, natomiast w płacie B 10 pędów na 1 m. W płacie A tylko nieliczne pędy wytworzyły kwiatostany (7%), w przeciwieństwie do płata B, w którym na prawie wszystkich (90%) pędach rosły kwiaty. Obydwa płaty różnią się pod względem struktury stadialnej lilii (ryc. 3), ale w żadnym z nich nie zaobserwowano siewek. Jedynie w płacie B odnotowano obecność pędów juwenilnych (pochodzenia wegetatywnego z cebul) było ich około 1% współwystępujących w większych grupach lilii, ale żaden z nich nie został wylosowany do dalszych badań. Różnice (statystycznie istotne na poziomie p < 0,001; test Kołmogorowa-Smirnowa) pomiędzy tymi płatami uwidaczniały się również w strukturze wielkości pędów. Najwyższe pędy (do 118 ) o najliczniejszych (40 liści) i największych liściach (długość 19, szerokość 4 ) oraz największej liczbie pąków kwiatowych (11 sztuk) rosły w płacie B. Lilie rosnące w płacie B poniosły również większy wysiłek reprodukcyjny, wytwarzając średnio około 5 kwiatów na pędzie (ryc. 4) (wyrażony liczbą kwiatów ze względu na niestosowanie metod inwazyjnych w stosunku do gatunku chronionego). Jedynie w płacie B zaobserwowano dojrzałe owoce i rozsiewane nasiona (w przybliżeniu z co trzeciego kwiatu powstał dojrzały owoc). W płacie A owoce zamarły pod koniec procesu ich dojrzewania. G W I J Liczba pędów Number of shoots Ryc. 3. Struktura stadialna badanych populacji lilii złotogłów (klasyfikacja za: Kolon, Krawczyk 1996); Stadium: juwenilne (J), immaturalne (I), wirginijne (W) i generatywne (G) Fig. 3. Popula on stage structure of Lilium martagon (following Kolon, Krawczyk 1996). Plants: juvenile (J), immature (I), virginile (W) and genera ve (G) Analizując wielkość pędów w zależności od typu pędu (generatywny/wegetatywny), a nie lokalizacji pędu w obrębie badanego obszaru, można stwierdzić, że pędy te wyraźnie się różnią (statystycznie istotne na poziomie p < 0,001; test Kołmogorowa-Smirnowa). Okazy kwitnące osiągają znaczne wysokości (średnia wysokość 93,4 ± 13,0 a maksymalna 118 ), natomiast płonne są dość niskie (,5 ± 1,0 ). Rośliny kwitnące są bardziej ulistnione (średnio 4 ± 7 liści) od niekwitnących (1 ± 4 liści), a ich liście są węższe (,1 ± 0,7) od liści rosnących na pędach wegetatywnych (,8 ± 0,8). Pod B 379

6 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, I N II 100 I N II A B A B A B A B 4 III IV 4 III IV A B A B A B A B N 6 V N 6 V 4 4 B B Ryc. 4. Cechy opisujące wielkość lilii rosnących w obrębie dwóch różnych płatów A i B: I wysokość pędu, II liczba liści na pędzie, III szerokość liścia, IV długość liścia, V liczba kwiatów na pędzie Fig. 4. Varia on in dimension of plants growing within the plot A and the plot B: I the height of plant, II number of leaves/plant, III the leaf width, IV the leaf length, V number of flowers/plant względem długości liści nie wykazano różnic w zależności od typu pędu (średnia wynosi 10,5 ± 3,1, a maksymalna 19 ). Mimo iż lilie osiągnęły bardzo duże rozmiary, wytworzyły względnie mało kwiatów. Kwiatostany badanych osobników liczyły średnio 3 ± kwiaty, a maksymalnie 6 (ryc. 5) Opisane różnice wielkości pędów wynikają częściowo z wpływu jeleniowatych na tę populację. Sarny Capreolus capreolus spowodowały istotne uszkodzenia, zgryzając aż 18 lilii na 30 w płacie A, w ciągu jednego tygodnia na samym początku obserwacji. W późniejszym okresie liczba zgryzanych pędów w tygodniu wahała się od do 3, a proces Ryc. 5. Porównanie wielkości pędów wegetatywnych (A) i generatywnych (B) lilii złotogłów badanej populacji (objaśnienia symboli I V jak na ryc. 4) Fig. 5. Varia on in size of the vegeta ve (A) and genera ve (B) shoots (symbols I V explained on Fig. 4) uszkadzania pędów przez sarny zakończył się po okresie kwitnienia. Można sądzić, iż wywarło to istotny wpływ na liczbę osobników generatywnych, gdyż zgryzaniu uległy najbardziej okazałe osobniki, które mogły wykształcić kwiaty. Natomiast na płacie B nie zaobserwowano żadnych śladów zgryzania przez jeleniowate. Prowadząc obserwacje zwracano również uwagę na wszelkie inne czynniki mogące oddziaływać na poszczególne osobniki. Zaobserwowano chrząszcza poskrzypka liliowego Lilioceris lilii najpierw w stadium larwalnym w czasie kwitnięcia lilii w płacie A, a następnie imago na osobnikach w płacie B, ale już w okresie ostatecznego zamierania poszczególnych lilii (30 września). 380

7 A. Gazda i M. Gazda Lilia złotogłów w Lesie Krzyszkowickim Podsumowanie wyników i dyskusja W Lesie Krzyszkowickim lilia występuje masowo. Jest to jedna z najbogatszych populacji w okolicach Krakowa, jej liczebność została oceniona na kilka tysięcy osobników, w tym % osobników kwitnących. Kilka lat temu populacja zdominowana była przez rośliny młode, co wskazywało na dużą żywotność i dobre odnawianie się populacji (Michalik, Michalik 0). Badania biologii i ekologii tego gatunku na terenie Polski były prowadzone głównie na Dolnym Śląsku (Kuczyńska i in. 1985; Kolon, Krawczyk 1996), w Wielkopolsce (Jańczyk- Węglarska, Węglarski 199; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999), a także w Małopolsce (Pindel 0). Zagęszczenie pędów lilii badanej populacji jest porównywalne z innymi populacjami. Na Dolnym Śląsku (Kuczyńska i in. 1985; Kolon, Krawczyk 1996) zagęszczenie waha się od 1 do 14 pędów/m, a w Wielkopolsce wynosi 3,9 pędu/m (Bednorz 1999). Pędy generatywne populacji z Lasu Krzyszkowickiego są jednymi z wyższych w porównaniu do innych populacji. Wyższe osobniki (o średniej wysokości 110 ) występowały tylko w Wielkopolskim Parku Narodowym (Jańczyk-Węglarska, Węglarski 199). Z kolei pędy wegetatywne można uznać za przeciętne. Rośliny kwitnące badanej populacji są bardziej ulistnione w stosunku do innej populacji z Małopolski (Beskid Makowski Pindel 0), ale mają one podobną liczbę liści w porównaniu do populacji z Dolnego Śląska (Kuczyńska i in. 1985). Pod względem wielkości liści wszystkie populacje, zarówno tu opisywana, jak i te znane z literatury, są zbliżone. Lilie w Lesie Krzyszkowickim wytworzyły średnio 3 kwiaty (3 ±, maksymalnie 6), według danych z literatury liczba kwiatów waha się od 1 do 1, a średnio wynosi 3 (Kuczyńska i in. 1985; Jańczyk- Węglarska, Węglarski 199; Kolon, Krawczyk 1996; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999; Pindel 0). Na powierzchni A 6% pędów wykształciło kwiatostany, natomiast na poletku B aż 90%. W innych rejonach Polski proporcje te są bardzo zróżnicowane w Małopolsce udział pędów generatywnych w populacji wahał się od 13 do 70% (Pindel 0), w Wielkopolsce od 0 do 60% (Jańczyk-Węglarska, Węglarski 199; Bednorz 1999; Miciniak, Zątek 1999), na Dolnym Śląsku od 40 do 50% (Kuczyńska i in. 1985; Kolon, Krawczyk 1996). Warto wspomnieć, że frekwencja osobników generatywnych stanowi wskaźnik wzrostu liczebności populacji. Na tej podstawie można sądzić, że płat B jest w fazie intensywnego wzrostu i rozwoju. Jednakże nie musi to w konsekwencji doprowadzić do znaczącego wzrostu liczebności populacji. Na przykład, w populacji z Wielkopolski zaobserwowano, iż z 9 roślin na powierzchniach próbnych tylko 8 lilie wytworzyły pędy z pąkami kwiatowymi, a na skutek zgryzania przez jeleniowate kwiaty zdążyły rozwinąć się tylko na 44 pędach i jedynie 13 wytworzyło torebki nasienne (Bednorz 1999). W Lesie Krzyszkowickim również obserwowano wpływ zgryzania przez jeleniowate na wielkość i liczbę pędów, zwłaszcza generatywnych, gdyż zgryzaniu uległy najbardziej okazałe osobniki, które mogłyby później wykształcić kwiatostany. Nieodłącznym elementem badań nad organizmami, a w szczególności chronionymi, powinna być także ocena antropopresji, często mająca duży wpływ na stan populacji. Bezpośredniego wpływu człowieka na lilie, poprzez zrywanie czy też wykopywanie, w Lesie Krzyszkowickim nie stwierdzono, co być może wynika z faktu, że rośliny nie rosną przy głównych ścieżkach. Las ten jest jednak wykorzystywany przez rowerzystów do budowania skoczni i zjazdów downhillowych, co prowadzi do całkowitego zniszczenia pokrywy roślinnej w tych miejscach. Zgubny wpływ na florę użytku ekologicznego mają również dzikie wysypiska śmieci. Obecny stan populacji wskazuje na dobrą kondycję tego gatunku i korzystnie rokuje na przyszłość. W następnych latach badania te powinny być kontynuowane w celu analizy dynamiki populacji i czynników kształtujących ją, a także w celu określenia stopnia ewentualnego zagrożenia tego gatunku. 381

8 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 66, zeszyt 5, 10 PIŚMIENNICTWO Bednorz L Charakterystyka ekologiczna populacji lilii złotogłów (Lilium martagon L.) w leśnictwie Bienieszew koło Konina. Roczn. AR w Poznaniu 361: Falińska K Ekologia roślin. PWN, Warszawa. Jańczyk-Węglarska J., Węglarski K Ekologiczna i morfologiczna charakterystyka Lilium martagon L. na obszarze Wielkopolskiego Parku Narodowego. Biul. Ogrod. Bot., Muz. Zbior. 5 (1): Kolon K., Krawczyk A Ekologiczna organizacja populacji Lilium martagon L. z Grudna koło Bolkowa na Dolnym Śląsku. Acta Univ. Wratisl. 1835, Pr. Bot. 68: Kuczyńska J., Sarosiek J., Szymańska E Populacje Lilium martagon L. Acta Univ. Wrastisl. 775, Pr. Bot. 8: Matuszkiewicz W. 0. Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. PWN, Warszawa. Medwecka-Kornaś A Złotogłów. Chrońmy Przyr. Ojcz. 5 (7/8): Michalik S., Michalik R. 0. Szata roślinna użytku ekologicznego Las Krzyszkowicki. Chrońmy Przyr. Ojcz. 58 (): Miciniak E., Zątek W Zmiany liczebności populacji lilii złotogłów (Lilium martagon L.) w Wielkopolskim Parku Narodowym. Roczn. AR w Poznaniu 361: Piękoś-Mirkowa H., Mirek Z. 03. Flora Polski. Atlas roślin chronionych. Oficyna Wyd. Multico, Warszawa. Pindel Z. 0. Wpływ zmian warunków środowiska na populację i wzrost lilii złotogłów (Lilium martagon L.). Zesz. Pr. Post. Nauk. Roln. 483: StatSoft, Inc. 06 Statistica (data analysis software system), version 7.1 Szafer W Ochrona gatunkowa roślin w Polsce. Zakł. Ochr. Przyr., Kraków. Zając A., Zając M. (red.). 01. Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce. Nakł. Prac. Chorol. Komp. Inst. Bot. UJ, Kraków. SUMMARY Gazda A., Gazda M. The size structure of Turk s-cap lily Lilium martagon from the Las Krzyszkowicki near Krakow (S Poland) Chrońmy Przyr. Ojcz. 66 (5): , 10 This paper reports results from study conducted in 06 in Las Krzyszkowicki ( N; E). During the growing season there were measured 60 stems and 973 leaves of Turk s-cap lily from two plots. Plant height, leaf length and width, the number of leaves, flowers and fruits were recorded for each individual. Density of lily shoots ( 10 lilies per square meter) was a very similar to other lilies populations (Dolny Slask 1 14; Wielkopolska 3.9 lilies per square meter). Generative plants produced higher stems (93.4 ± 13.0 ) and more leaves (4 ± 7 leaves per plant) than vegetative plants (.5 ± 1.0 ; 1 ± 4 leaves per plant). The number of flowers/fruits (3 ± ) depended on the plant size. There were no differences in size between vegetative plants from Las Krzyszkowicki and other Polish populations, while mean stem size of flowering individuals was larger than average stem height of generative plants in Dolny Slask and a little smaller than lilies from Wielkopolska (average 110 ). Only 6 90% plants were flowering. In other lilies populations, percentage of flowering plants vary very much: Małopolska (13 70%), Wielkopolska (0 60%) and Dolny Slask (40 50%). 38