** ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. Seneka.

Transkrypt

1 Artykuł pobrano ze strony eioba.pl Łacińskie maksymy Łacina przez wieki była językiem dominującym w Europie i wywarła ogromny wpływ na jej kulturę. Trudno było wyobrazić sobie człowieka wykształconego bez jej znajomości. Łacina przez wieki była językiem dominującym w Europie i wywarła ogromny wpływ na jej kulturę. Trudno było wyobrazić sobie człowieka wykształconego bez jej znajomości. Od XX wieku jej znaczenie jako języka nauki uległo stopniowej marginalizacji, głównie na rzecz języka angielskiego. W języku potocznym jednak funkcjonuje wiele sentencji, zwrotów i maksym łacińskich, tworzonych przez wieki. Oto najbardziej popularne i znane. A ** a fructibus eorum cognoscetis eos - po ich owocach ich poznacie. Jezus Chrystus. ** ab alio exspectes, alteri quod feceris - co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie. Seneka. ** ab Iove principium <początek od Jowisza> - zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej. ** ab ovo <od jaja> - od początku. ** ab ovo usque ad mala - od jajka do jabłek; od początku do końca. Horacy. ** ab urbe condita - od założenia Rzymu; przen. od początku. Tytus Liwiusz. ** absens carens - nieobecny traci. ** absit! - uchowaj, Boże! ** absterget Deus omnem lacrimam ab oculis - i otrze Bóg z ich oczu wszelką łzę. Apokalipsa wg św. Jana. ** ad calendas Graecas <do greckich kalend> - na czas nieokreślony. Oktawian August. ** ad futuram rei memoriam - na przyszłą rzeczy pamiątkę. ** ad maiorem Dei gloriam - dla większej chwały Bożej. św. Ignacy Loyola.

2 ** ad patres - (udać się) do ojców; umrzeć. ** ad perpetuam rei memoriam - na wieczną rzeczy pamiątkę. ** aequam memento rebus in arduis servare mentem - i w nieszczęściu zachowuj spokój umysłu. Horacy. ** alea iacta est - kości zostały rzucone (dosł. kość [kostka do gry] została rzucona). Menander, a za nim Cezar. ** alter ego - drugie ja. Cyceron. ** alteri vivas oportet, si vis tibi vivere - musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie. Seneka. ** amantium irae amoris integratio - kłótnie kochanków umacniają ich miłość. Terencjusz. ** ambitiosa non est fames - głód nie ma ambicji. Seneka. ** amicorum omnia communia - u przyjaciół wszystko jest wspólne. Pitagoras. ** amicus certus in re incerta cernitur - pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji. Cyceron. ** amicus Plato, sed magis amica veritas - przyjacielem Plato, lecz większą przyjacółką prawda. Arystoteles. ** amor omnibus idem - miłość dla wszystkich jednaka. Wergiliusz. ** amor vincit omnia - miłość wszystko zwycięża. ** anguis in herba <wąż w trawie> - ukryte niebezpieczeństwo. ** animam debet - <winien duszę> zadłużony po uszy. ** anima vilis - podła dusza. ** arbiter elegantiarum - mistrz dobrego smaku. Tacyt o Petroniuszu. ** arma virumque cano - opiewam oręż i męża. Wergiliusz, początek Eneidy. ** ars est celare artem - sztuką jest ukrycie (wysiłków) sztuki. Owidiusz. ** ars longa, vita brevis - sztuka długotrwała, życie krótkie. Seneka. ** asinus ad lyram - osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety. ** asinus asinorum - osioł nad osłami. ** asinus in tegulis - osioł na dachu; zła wróżba. ** attendite a falsis prophetis - strzeżcie się fałszywych proroków. Jezus Chrystus. ** audaces fortuna iuvat - śmiałym szczęście sprzyja. Wergilusz, Eneida. ** audiatur et altera pars - trzeba wysłuchać i drugiej strony. Seneka. ** aurea dicta - złote słowa. Lukrecjusz. ** aurea mediocritas - złoty środek. Horacy. ** aut bibat, aut abeat - niech pije albo niech sobie idzie. Cyceron.

3 ** aut Caesar aut nihil - albo Cezarem, albo niczym. ** ave, Caesar, morituri te salutant - witaj, Cezarze, mający umrzeć cię pozdrawiają. B ** beati pauperes spiritu - błogosławieni ubodzy w duchu. Jezus Chrystus. ** bellum omnia contra omnes - wojna wszystkich przeciwko wszystkim. ** bene meritus - dobrze zasłużony. ** benedictus qui venit in nomine Domini - błogosławiony, który idzie w imię Pańskie. ** bis dat qui cito dat - podwójnie daje, kto szybko daje. Publiliusz Syrus. ** bona fide - w dobrej wierze. ** bonum ex malo non fit - dobro nie rodzi się ze zła. Seneka. ** boss lassus fortius figit pedem - zmęczony wół szybciej pracuje. C ** caeca invidia est - zazdrość jest ślepa. ** captatio benevolentiae - zjednywanie sobie względów. ** carpe diem <chwytaj dzień> - korzystaj z każdego dnia. Horacy. ** cedant arma togae - niech oręż ustąpi przed togą. ** certum est, quia impossibile est - jest pewne, ponieważ jest niemożliwe. ** charta non erubescit - papier się nie rumieni. ** cicer cum caule - groch z kapustą (tłumaczenie polskiego idiomu). ** cogito, ergo sum - myślę, więc jestem. Kartezjusz. ** cognosce te ipsum - poznaj samego siebie. ** conflabunt gladios suos in vomeres - przekują swoje miecze na lemiesze. Izajasz. ** consensus facit legem - zgoda tworzy prawo. ** consuetudo est altera natura - przyzwyczajenie jest drugą naturą. Cyceron. ** consummatum est - stało się. Jezus Chrystus. ** contra vim non valet ius - prawo jest bezsilne wobec przemocy. ** convenienter naturae vivere - żyć w zgodzie z naturą. Zenon z Kitionu. ** cornix cornici oculum non effodit - kruk krukowi oka nie wykole.

4 ** corrumpunt mores bonos colloquia mala - złe rozmowy psują dobre obyczaje. ** corvus albus - biały kruk. Juwenalis. ** crede, quod habes, et habes - wierz, że masz, a będziesz miał. ** crescit sub pondere virtus - prześladowana cnota wzrasta. ** crux interpretum <krzyż komentatorów> - miejsce (w tekście) trudne do zrozumienia. ** cucullus non facit monachum - kaptur nie czyni mnicha. ** cui bono? - na czyją korzyść? Lucjusz Kasjusz. ** cuius regio, eius religio - czyja władza, tego religia. ** cum debita reverentia - z należytym szacunkiem. ** cum tacent, clamant <milcząc wołają> - milczenie jest wymowniejsze od mowy. Cyceron przeciw Katylinie. ** cum ventis litigare - walczyć z wiatrem. D ** damnat quod non intelligunt - potępiają to, czego nie rozumieją. ** de fumo in flammam - z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę. ** de gustibus non est disputandum - w sprawach gustów nie ma dyskusji. ** de mortuis aut bene aut nihil - o zmarłych należy mówić dobrze albo nic. Chilon ze Sparty. ** Deum sequere - idź za wezwaniem Boga. Cyceron, Seneka. ** Deus ex machina - bóg z machiny. Często u Eurypidesa. ** dictum sapienti sat - mądrej głowie dość dwie słowie. ** diem perdidi - straciłem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego). Tytus. ** dies irae - dzień gniewu. Sofoniasz o dniu Sądu Ostatecznego. ** difficile est satiram non scribere - trudno nie pisać satyry. Juwenalis. ** difficilis in otio quies - bezczynność nie daje odpoczynku. ** dimidium facti, qui coepit, habet - kto zaczął, już zrobił połowę. Horacy. ** Dis aliter visum est - inna jest wola bogów. Publiliusz Syrus. ** discenda est virtus - cnoty należy uczyć. Seneka za Sokratesem. ** divide et impera - dziel i rządź. Filip, król Macedonii. ** divitiae non sunt bonum - bogactwo nie jest dobrem. Seneka za stoikami.

5 ** docendo discimus - ucząc innych, sami się uczymy. Seneka. ** ducunt volentem fata, nolentem trahunt - powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną. Seneka za Kleantesem. ** dulce et decorum est pro patria mori - słodko i zaszczytnie jest umrzeć za ojczyznę. Horacy. ** dulcis est somnus operanti - słodki jest sen dla pracującego. Kohelet. ** dum spiro, spero - dopóki oddycham, nie tracę nadziei. ** duobus litigantibus tertius gaudet - gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta. Z Ezopa. ** duo cum faciunt idem, non est idem - gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo. ** dura lex, sed lex - surowe prawo, ale prawo. E ** ecce homo - oto człowiek. Piłat o ukrzyżowanym Jezusie. ** edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus - jemy po to, by żyć, a nie żyjemy po to, by jeść. Plutarch. ** ego sum qui sum - jestem, który jestem. Bóg do Mojżesza. ** ego sum via et veritas, et vita - ja jestem drogą, prawdą i życiem. Jezus Chrystus. ** equi donati dentes non inspiciuntur - darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby. ** errare humanum est - błądzić jest rzeczą ludzką. Seneka Starszy. ** est modus in rebus <mają rzeczy swą miarę> - wszystko ma swoje granice. Horacy. ** et tu, Brute, contra me - i ty, Brutusie, przeciwko mnie. Cezar. ** etiam latrones suis legibus parent - i zbóje mają swoje prawa. Cyceron. ** ex malis eligere minima - wybierać mniejsze zło. Cyceron za Arystotelesem. ** ex oriente lux - światło ze wschodu (przychodzi). ** exegi monumentum aere perennius - zbudowałem pomnik trwalszy od spiżu. Horacy. ** exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor - niech z naszych kości narodzi się mściciel. Wergiliusz, Eneida. ** experto credite - wierzcie doświadczonemu. Wergiliusz. ** extremis malis extrema remedia - na krańcowe zło krańcowe środki. F ** faber est quisque suae fortunae - każdy jest kowalem własnego losu. Appiusz Klaudiusz. ** fama crescit eundo - plotka rośnie rozchodząc się. Wergiliusz.

6 ** fames est optimus coquus - głód jest najlepszym kucharzem. Cyceron. ** fas est et ab hoste doceri - wolno się uczyć nawet od wroga. Owidiusz. ** favete linguis - milczcie w skupieniu. Horacy. ** feci, quod potui, faciant meliora potentes - zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej. ** felix culpa - szczęśliwa wina. Św. Augustyn o grzechu pierworodnym. ** felix, qui potuit rerum cognoscere causas - szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy. Wergiliusz. ** ferro ignique <żelazem i ogniem> - ogniem i mieczem. ** festina lente - spiesz się powoli. ** fiat lux - niech się stanie światłość. Księga Rodzaju. ** fides sine operibus mortua est - wiara bez uczynków jest martwa. Św. Jakub. ** finis coronat opus - koniec wieńczy dzieło. U Owidiusza. ** finita est comoedia - komedia skończona. ** fortuna favet fortibus - los sprzyja dzielnym. ** fumum vendere <sprzedawać dym> - mamić obietnicami. G ** gallus in suo sterquilinio plurimum potest - kogut tylko na własnym gnojowisku dużo może. Seneka. ** genius loci - duch opiekuńczy miejsca. ** gladiator in arena consilium capit - gladiator decyduje dopiero na arenie. ** gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis - chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli. Św. Łukasz. ** gloria victis - chwała zwyciężonym. ** gloria virtuti resonat - sława jest echem cnoty. ** gratis accepistis, gratis date - darmo otrzymaliście, darmo dawajcie. Jezus Chrystus do apostołów. ** graviora manent - najgorsze dopiero nadejdzie. ** gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo - kropla drąży skałę nie siłą, lecz ciągłym padaniem. Owidiusz. H ** Hannibal ante portas - Hannibal u bram; bliskie niebezpieczeństwo. ** hic sunt leones - tu przebywają lwy; nieznane kraje.

7 ** historia magistra vitae - historia nauczycielką życia. Cyceron. ** hodie mihi, cras tibi - dziś mnie, jutro tobie. ** hominis est errare, insipientis in errore perseverare - ludzką rzeczą jest błądzić, głupców trwać w błędzie. ** homo homini lupus est - człowiek człowiekowi jest wilkiem. Plaut. ** homo sacra res homini - człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka. Seneka. ** homo sum, humani nihil a me alienum puto - jestem człowiekiem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Terencjusz. ** honesta res est laeta paupertas - szacowna to rzecz pogodne ubóstwo. Seneka za Epikurem. ** horribile dictu - strach powiedzieć. ** hospes, hostis - każdy obcy to wróg. ** humana non sunt turpia ** co ludzkie, nie hańbi. I ** ibi patria, ibi bene - tam ojczyzna, gdzie dobrze. ** ignavis sepmer feriae - lenie zawsze mają święto. ** ignis non exstinguitur igne - ognia nie gasi się ogniem. ** ignorantia iuris nocet - nieznajomość prawa szkodzi. ** ignoti nulla cupido - nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje. ** impares nascimur, pares morimur - rodzimy się nierówni, umieramy równi. Seneka. ** imperare sibi maximum est imperium - panować nad sobą to najwyższa władza. Seneka, Cyceron. ** impos animi - słaby na umyśle. ** impossibilium nulla obligatio est - nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych. ** in aqua scribis <piszesz na wodzie> - niepewność realizacji. ** in arena aedificas <budujesz na piasku> - nierealne podstawy czegoś. ** in articulo mortis - w obliczu śmierci. ** in lacte matris praebibere - wyssać z mlekiem matki. Św. Augustyn. ** in magnis et voluisse sat est - w rzeczach wielkich wystarczy chcieć. Propercjusz. ** in principio creavit Deus coelum et terram - na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. Księga Rodzaju. ** in principio erat Verbum - na początku było Słowo. Św. Jan. ** in silvam ligna ferre - znosić drewno do lasu. Horacy.

8 ** in vino veritas <prawda w winie> - wino rozwiązuje język. Platon. ** inter arma silent Musae - w czasie wojny milczą Muzy. Cyceron. ** inter malleum et incudem - między młotem i kowadłem. Orygenes. ** invidia gloriae assiduus est - zawiść jest stałym towarzyszem sławy. ** invitum qui servat, idem facit occidenti - kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał. Horacy. ** ipsa sua melior fama - lepszy od swojej reputacji. ** ira furor brevis est - gniew jest chwilowym szaleństwem. Horacy. ** ira sine viribus vana est - gniew nie poparty siłą jest próżny. Liwiusz, Seneka. ** is fecit, cui prodest - ten zrobił, komu to przynosi korzyść. ** ite, missa est - idźcie, ofiara spełniona. ** iucundi acti labores - miłe są trudy zakończone. Cyceron. ** iurare in verba magistri <przysięgać na słowa nauczyciela> - ślepo wierzyć; uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny. Horacy. ** iustitias vestras iudicabo - sprawiedliwość waszą sądzić będą. L ** labor omnia vincit - praca wszystko przezwycięża. ** lapides clamabunt - kamienie wołać będą. Jezus Chrystus na wezwanie faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów. ** lapis super lapidem non reliquentur hic - kamień na kamieniu tu nie pozostanie. Jezus o Jerozolimie. ** laudant, quod non intelligunt - chwalą to, czego nie rozumieją. ** laudator temporis acti - chwalca przeszłości; konserwatysta. ** laus alit artes - pochwała karmi sztukę. Seneka za Enniuszem. ** lavare manus - umywać ręce. ** littera docet, littera nocet - litera uczy, litera szkodzi. ** littera scripta manet - słowo zapisane pozostaje. ** litterae non erubescunt - pismo się nie rumieni. Cyceron. ** lucidus ordo - jasny układ; przejrzysta konstrukcja. ** lupus in fabula - o wilku mowa, a wilk tuż. Terencjusz. ** lux in tenebris - światło w ciemnościach. Św. Jan.

9 M ** magnis nominis umbra - cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności. ** magnum in parvo <dużo w małym> - wiele treści w krótkiej wypowiedzi. ** magnus ille, qui in divitiis pauper est - wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi. Seneka. ** maior reverentia e longinquo - większy szacunek z daleka. Cesarz Tyberiusz. ** malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est - źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia. Seneka za Epikurem. ** manus manum lavat - ręka rękę myje. ** me nemo ministro fur erit - nie będę pomocnikiem złodzieja. Juwenalis. ** mea culpa, mea maxima culpa - moja wina, moja bardzo wielka wina. ** medice, cura te ipsum - lekarzu, wylecz samego siebie. Św. Łukasz. ** medicus curat, natura sanat - lekarz leczy, natura uzdrawia. ** medio tutissimus ibis - najbezpieczniej chodzić środkiem. ** melior est canis vivus leone mortuo - lepszy jest żywy pies od martwego lwa. Kohelet. ** memento mori - pamiętaj o śmierci. ** mens sana in corpore sano - w zdrowym ciele zdrowy duch. Juwenalis. ** messis quidem multa, operarii autem pauci - żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało. Jezus Chrystus. ** mirabile dictu - aż dziw powiedzieć. ** miscere utile dulci - łączyć przyjemne z pożytecznym. Horacy. ** more antiquo - starym obyczajem. ** more maiorum - obyczajem przodków. ** mors malum non est, sola ius aequum generis humani - śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki. Seneka. ** mulier ideo bene olet, quia nihil olet - kobieta wtedy ładnie pachnie, gdy wcale nie pachnie. Cyceron. ** mulieres in Ecclesiis taceant - kobiety mają milczeć w kościele. Św. Paweł. ** multum, non multa <dużo, a niewiele> - dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości. Pliniusz Młodszy. ** mundi est propria virtus - cnota jest właściwością świata. Cyceron za Chryzypem. ** mundus vult decipi, ergo decipiatur - świat chce być oszukiwany, niech więc go oszukują. ** mutato nomine de te fabula narratur - o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem. Horacy.

10 N ** natura horret vacuum - natura nie znosi próżni. ** naturalia non sunt turpia - to, co naturalne, nie przynosi wstydu. ** navigare necesse est, vivere non est necesse - żeglowanie jest koniecznością, życie koniecznością nie jest. Plutarch za Pompejuszem Wielkim. ** ne puero gladium - nie dawaj dziecku miecza. ** ne quid nimis - nic ponad miarę. Solon. ** ne sutor supra crepidam iudicet - niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika. Pliniusz Starszy. ** nec Hercules contra plures - siła złego na jednego. ** necesse est multos timeat quem multi timent - wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi. Seneka za Decimusem Laberiuszem. ** nemo ante mortem beatus - nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią. Solon. ** nemo est casu bonus - nikt nie jest dobry przez przypadek. Seneka. ** nemo iudex idoneus in propria causa - nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie. ** nemo potest duobus dominis servire - nikt nie może służyć dwom panom. Jezus Chrystus. ** nemo propheta in patria sua - nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie. ** nemo regere potest nisi qui et regi - tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy. Seneka, Solon. ** nemo sapiens nisi patiens - nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy. ** nemo sine vitiis est - nikt nie jest bez wad. ** nervus belli pecunia - pieniądz jest nerwem wojny. Cyceron. ** nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua - niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni. Jezus Chrystus o jałmużnie. ** nihil est ab omni parte beatum - nie ma rzeczy ze wszystkich stron szczęśliwej. ** nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu - nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było (z Arystotelesa). ** nil admirari - niczemu się nie dziwić. Horacy. ** nil desperandum - nie należy rozpaczać. Horacy. ** nil homini certum est - dla człowieka nie ma nic pewnego. Owidiusz. ** nil nisi bene - mów dobrze lub wcale. ** nil novi sub sole - nic nowego pod słońcem. Kohelet. ** nolens volens - chcąc nie chcąc.

11 ** noli me tangere - nie dotykaj mnie. Jezus Chrystus do Marii Magdaleny po swoim zmartwychwstaniu. ** noli turbare circulos meos - nie zamazuj moich kół. Archimedes. ** nolite iudicare, et non iudicabimini - nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni. Jezus Chrystus. ** nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt - kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną. Terencjusz. ** nomina sunt odiosa - nie należy wymieniać nazwisk. Cyceron. ** non compos mentis - niespełna rozumu. ** non est beatus, esse se qui non putat - nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa. Seneka za Publiliuszem Syrusem. ** non est bonum esse hominem solum - nie jest dobrze człowiekowi być samemu. ** non est potestas nisi a Deo - wszelka władza pochodzi od Boga. Św. Paweł. ** non est viri timere sudorem - nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy. Seneka. ** non in solo pane vivit homo - nie samym chlebem człowiek żyje. Księga Powtórzonego Prawa. ** non licet - nie wolno; nie godzi się. ** non liquet - nic stąd nie wynika. ** non mortem timemus, sed cogitationem mortis - nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci. Seneka. ** non nova, sed novae - nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona. ** non omnia possumus omnes - nie wszyscy możemy wszystko. ** non omnis moriar - nie wszystek umrę. Horacy. ** non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est - nie ten jest ubogi, kto mało ma, ale ten, kto chce mieć więcej. Seneka. ** non scholae, sed vitae discimus - uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia. ** nosce te ipsum - poznaj samego siebie. ** nuda veritas - naga prawda. Horacy. ** nulla dies sine linea - ani jednego dnia bez pracy. Apelles. ** nulla poena sine lege - nie ma kary bez przepisu prawa. ** nulla sine Deo mens bona est - bez Boga żadna myśl nie jest dobra. Seneka. ** nullum crimen sine lege - nie ma przestępstwa bez przepisu prawa. ** nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit - nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa. ** num custos fratris mei sum ego? - czyż jestem stróżem brata mego? Księga Rodzaju. ** nunc est bibendum - teraz pijmy. Horacy.

12 O ** o, imitatores, servum pecus! - o, naśladowcy, trzodo niewolników! ** o sancta simplicitas! - o święta naiwności! ** o tempora! o mores! - o czasy! o obyczaje! Cyceron. ** oculum pro oculo, dentem pro dente - oko za oko, ząb za ząb. ** oderint, dum metuant - niech nienawidzą, byleby się bali. ** odi et amo - nienawidzę i kocham. Katullus. ** odi profanum vulgus et arceo - nienawidzę ciemnego tłumu i trzymam się odeń z daleka. Horacy. ** omne ignotum pro magnifico - wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe. Tacyt. ** omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt - wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą. Jezus Chrystus. ** omnia mea mecum porto - wszystko, co posiadam, noszę ze sobą. Bias z Prieny. ** omnia orta occidunt et aucta sensecunt - wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się. Salustiusz. ** omnia possibilia sunt apud Deum - u Boga wszystko jest możliwe. Jezus Chrystus. ** omnia subiecta sunt naturae - wszystko podlega naturze. Demokryt i Epikur. ** omnis ars naturae imitatio est - wszelka sztuka jest naśladowaniem natury. Seneka. ** omnis homo mendax - każdy człowiek jest kłamcą. Księga Psalmów. ** omnis qui se exaltat, humiliabitur - każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony. Św. Łukasz. ** otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura - życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka. Seneka. P ** pacta sunt servanda - należy dotrzymywać układów. ** panem et circenses - chleba i igrzysk. ** parcere subiectis et debellare superbos - oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać. Wergiliusz. ** pecunia non olet - pieniądze nie śmierdzą. Cesarz Wespazjan. ** pedibus in sententiam ire - głosować nogami (w senacie rzymskim). ** per aspera ad astra - przez ciernie do gwiazd. Seneka. ** per fas et nefas - nie przebierając w środkach. ** per pedes apostolorum - na wzór apostołów; pieszo.

13 ** pereant qui ante nos nostra dixerunt - niech przepadną ci, którzy nasze słowa wypowiedzieli przed nami. ** pereat mundus, fiat iustitia - niech zginie świat, byle było sprawiedliwie. ** periculum in mora - niebezpieczeństwo w zwłoce. ** piscem natare doces - rybę uczysz pływać. ** plenus venter non student libenter - pełny brzuch niechętnie studiuje. ** plus dat, qui in tempore dat - dwa razy daje, kto prędko daje. ** poetae nascuntur, oratores fiunt - poetami się rodzą, mówcami zostają. ** potius sero quam numquam - lepiej późno niż wcale. Liwiusz. ** primum non nocere - przede wszystkim nie szkodzić. Hipokrates. ** primum vivere, deinde philosophari - najpierw móc żyć, potem filozofować. ** primus in orbe deos fecit timor - bogów na świecie najpierw stworzył strach. ** primus inter pares - pierwszy wśród równych. ** principiis obsta - zło niszcz w zarodku. Owidiusz. ** prior tempore, potior iure - pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa. ** pro captu lectoris habent sua fata libelli - los książek zależy od pojętności czytelników. Terencjusz Maurus. ** pro publico bono - dla dobra ogółu. ** probitas laudatur et alget - uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna. Juwenalis. ** proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris - właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło. Tacyt. ** pulvis es et in pulverem reverteris - prochem jesteś i w proch się obrócisz. Księga Rodzaju. ** pulvis et umbra sumus - prochem i cieniem jesteśmy. Horacy. Q ** quae nocent, docent - to, co szkodzi, uczy. ** qualis artifex pereo! - jakiż artysta ginie we mnie. Neron. ** qualis pater, talis filius - jaki ojciec, taki syn. ** qualis rex, talis grex <jaki król, taka trzoda> - jaki pan, taki kram. ** quem di diligunt, adolescens moritur - wybrańcy bogów umierają młodo. Plaut za Menandrem. ** qui asinum non potest, stratum caedit - kto nie może bić osła, bije worek. Petroniusz. ** qui non est mecum, contra me est - kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie. Jezus Chrystus.

14 ** qui non est adversum vos, pro vobis est - kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami. Jezus Chrystus. ** qui non laborat, non manducet - kto nie chce pracować, niech nie je. Św. Paweł. ** qui tacet, consentire videtur - kto milczy, zdaje się zezwalać. ** quia nominor leo - bo się nazywam lew. Z Ezopa. ** quidquid agis, prudenter agas et respice finem - cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i patrz końca. ** quis fallere possit amantem? - któż zdoła oszukać tego, kto kocha? ** quod licet Jovi, non licet bovi - co wolno Jowiszowi, tego nie wolno wołowi. ** quod verum est, meum est - co jest prawdziwe, jest też moje. Seneka. ** quos Deus vult perdere, prius dementat - kogo Bóg chce zgubić, temu rozum odbiera. Z Eurypidesa. ** quot capita, tot sensus - ile głów, tyle opinii. ** quot homines, tot sententiae - ilu ludzi, tyle zdań. R ** rara avis - rzadki ptak. Juwenalis. ** rationale animal est homo - człowiek jest istotą rozumną. Seneka. ** relata refero - powtarzam, co ułyszałem. ** rem tene, verba sequentur - trzymaj się tematu, a słowa się znajdą. Katon Starszy. ** repetitio est mater studiurum - powtarzanie jest matką wiedzy. ** respice finem - patrz końca. ** res sacra miser - nieszczęśliwy jest rzeczą świętą. Seneka. ** res severa est verum gaudium - prawdziwa radość jest rzeczą poważną. Seneka. ** rex regnat, sed non gubernat - król panuje, ale nie rządzi. ** ridentem dicere verum - z uśmiechem mówić prawdę. Horacy. ** rixari de asini umbra - spierać się o cień osła; o rzecz błachą. ** Roma locuta, causa finita - Rzym przemówił, sprawa skończona. S ** sacra populi lingua est - język ludu jest rzeczą świętą. Seneka Starszy. ** salus populi suprema lex - dobro ludu najwyższym prawem. Cyceron.

15 ** salus rei publicae suprema lex - dobro republiki najwyższym prawem. ** sapere aude - odważ się być mądrym. Horacy. ** sapienti sat - mądremu wystarczy. Plaut. ** satis verborum - wystarczy słów. ** scio me nihil scire - wiem, że nic nie wiem. Sokrates. ** se contentus est sapiens - mędrzec zadowala się sobą. Seneka. ** semper avarus eget - skąpiec zawsze cierpi niedostatek. Horacy. ** semel emissum volat irrevocabile verbum - słowo raz wypowiedziane nie powraca. Horacy. ** seniores priores - starsi mają pierwszeństwo. ** si ad naturam vives, numquam eris pauper - jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi. Seneka. ** si Deus pro nobis, quis contra nos? - jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam? Św. Paweł. ** si duo faciunt idem, non est idem - gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo. Terencjusz. ** si parva licet componere magnis - jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi. ** si tacuisses, philosophus mansisses - gdybyś milczał, byłbyś nadal filozofem. ** si vis amari, ama - jeśli chcesz być kochanym, kochaj. Seneka. ** si vis pacem, para bellum - jeśli chcesz pokoju, gotuj się do wojny. Wegecjusz. ** sic itur ad astra - tak się idzie do gwiazd. Wergiliusz. ** sicut mater, ita et filia eius - jaka matka, taka córka. Ezechiel. ** signum temporis - znak czasu. ** silva rerum - las rzeczy. ** similia similibus curantur - podobne leczy się podobnym (homeopetia). ** sine ira et studio - bez gniewu i zawziętości. Tacyt. ** sit nox cum somno, sit sine lite dies - niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni. Marcjalis. ** sit tibi terra levis - niech ci ziemia lekką będzie. Marcjalis za Eurypidesem. ** sola ratio perfecta beatum facit - tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym. Seneka. ** spiritus flat ubi vult - duch tchnie, kędy chce. Św. Jan. ** stultum facit fortuna, quem perdere vult - kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni. Publiliusz Syrus. ** sub specie aeternitatis - z punktu widzenia wieczności. ** summum ius, summa iniura - najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; zbyt surowa kara jest krzywdą.

16 ** superflua non nocent - nadmiar nie szkodzi. ** sursum corda - w górę serca; nie traćcie ducha. Jeremiasz. ** sus Minervam docet - świnia poucza Minerwę. ** sustine et abstine - cierp i panuj nad sobą. Epiktet. T ** te Deum laudamus - Ciebie, Boga, wychwalamy. ** taedium vitae - wstręt do życia. ** tarde venientibus ossa - spóźnionym dostają się kości. ** tempora mutantur et nos mutamur in illis - czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi. Owidiusz. ** tempus fugit - czas ucieka. Wergiliusz. ** testis unus, testis nullus - jeden świadek, żaden świadek. ** tota vita discendum est mori - przez całe życie trzeba się uczyć umierać. Seneka. ** trahit sua quemque voluptas - każdy ulega swoim namiętnościom. Wergiliusz. ** tres faciunt collegium - trzech tworzy kolegium. ** tua res agitur, paries cum proximus ardet - o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada. Horacy. ** tuta timens - bojąc się rzeczy bezpiecznych. U ** ubi bene, ibi patria - gdzie dobrze, tam ojczyzna. ** ubi concordia, ibi victoria - gdzie zgoda, tam zwycięstwo. ** ubi lex, ibi poena - gdzie prawo, tam i kara. ** ubi tu Caius, ibi ego Caia - gdzie ty, Gajuszu, tam i ja, Gaja. ** ultra posse nemo obligatur - nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może. ** unus pro multis - jeden za wszystkich. Wergiliusz. ** usus est tyrannus - zwyczaj jest tyranem. ** ut ameris, amabilis esto - jeśli chcesz być kochany, bądź godny miłości. ** ut pictura poesis - poemat jest jak obraz. Horacy. ** ut sementem feceris, ita metes - jak posiejesz, tak zbierzesz.

17 ** utile dulci miscere - łączyć przyjemne z pożytecznym. ** utilam falsus vates sim! - obym był fałszywym prorokiem! V ** vae victis! - biada zwyciężonym! Król Galów, Brennus. ** vanitas vanitatum et omnia vanitas - marność nad marnościami i wszystko marność. Kohelet. ** variatio delectat - odmiana sprawia przyjemność. ** varium et mutabile semper femina - chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta. Wergiliusz. ** veni, vidi, vici - przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem. Cezar. ** Venimus, vidimus, Deus vicit - przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył - Sobieski pod Wiedniem (nadesłał kenrir1) ** ventum seminabunt et turbinem metent - wiatr siać będą, a zbierać burzę. Księga Ozeasza. ** verba docent, exempla trahunt - słowa uczą, przykłady pociągają. ** verba volant, scripta manent - słowa ulatują, pismo zostaje. ** veritas odium parit, obsequium amicos - prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół. Terencjusz. ** videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat - niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody. ** video meliora proboque, deteriora sequor - widzę i pochwalam to, co lepsze, ale idę za tym, co gorsze. Owidiusz. ** vince in bono malum - zło dobrem zwyciężaj. Św. Paweł. ** vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam - czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny. Św. Mateusz. ** vino pellite curas - winem odpędźcie troski. Horacy. ** vinum incendit iras - wino rozpala gniew. Seneka. ** virtus ad beate vivendum sufficit - cnota wystarcza do szczęścia. Seneka. ** virtus est perfecta ratio - cnota jest doskonałym rozumem. Cyceron. ** vis maior - siła wyższa. ** vita mancipio nulli datur, omnibus usu - życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku. Lukrecjusz. ** vivere militare est - życie jest walką. Seneka. ** vivere nolit, qui mori non vult - kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć. Seneka. ** volenti nihil difficile - dla chcącego nic trudnego. ** volenti non fit iniura - chcącemu nie dzieje się krzywda.

18 ** vos estis sal terrae; vos estis lux mundi - wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata. Jezus Chrystus do apostołów. ** vox clamantis in deserto - głos wołającego na pustyni. Księga Izajasza. ** vox populi vox Dei - głos ludu głosem Boga. ** vulnerant omnes, ultima necat - wszystkie ranią, ostatnia zabija. Źródło : Autor: Przedruk ze strony: Artykuł pobrano ze strony eioba.pl