Dążenie do niepodległości. Wspomnienie jaworznickich legionistów

Transkrypt

1 Dążenie do niepodległości. Wspomnienie jaworznickich legionistów

2 Fot. Ze zbiorów Muzeum Miasta Jaworzna Dążenie do odrodzenia narodowego Polaków żyjących w niewoli rozbiorowej oznaczało walkę o przetrwanie świadomości narodowej oraz o gotowość do podjęcia walki o wolność i niepodległość, o przygotowanie Polaków do wszelkich poświęceń. Taki program zakładał ruch sokolski skupiający Polaków pod wszystkimi zaborami, również tych przebywających na emigracji. Polska organizacja sokolska powstała w 1867 roku we Lwowie. Dbałość o poprawę stanu fizycznego i zdrowotnego społeczeństwa miała istotne znaczenie w walce o niepodległość. Patriotyczne wychowanie, ćwiczenia gimnastyczne, elementy musztry a wreszcie umundurowanie dawały wrażenie przygotowania kadry dla przyszłej armii wojskowej.

3 Nie byłoby Polskich Legionów bez długoletniej pracy sokolstwa. W Jaworznie działalność paramilitarna rozpoczęła się już w 1911 roku. Zloty powstających drużyn przypominały manewry wojskowe. W styczniu 1913 roku powołano Stałą Drużynę Polową oraz komendę wojskową. Po zorganizowaniu Struktur, rozpoczęto werbunek i regularne ćwiczenia. Drużyny z naszego okręgu zostały włączone w skład I okręgu krakowskiego Ochotnicy z Jaworzna i Szczakowej w liczbie ok. 150 sokołów. Weszli oni w skład II Brygady Legionów Polskich. Wymarsz nastąpił 1 października 1914 roku, polska brygada skierowana została na front karpacki. Rok Pokazy ćwiczeń z lancetami. Maria Leś-Runicka Historia TG Sokół

4 Związek Legionistów w Jaworznie powstał 19 marca 1921 roku. Prezesem został Stanisław Kolka, były legionista 2 pułku piechoty. Członkami zarządu zostali inż. Tadeusz Zwisłocki dyr. Z-ów Azot, Henryk Reiman, inż. Czesław Obtułowicz, inż. Stanisław Nowotny, byli legioniści, m. in.: Walenty Ziach, Mieczysław Ptaszyk, Henryk Zubel, Stanisław Smarzyński. Związek liczył 172 członków. 5 października 1927 roku dokonano poświęcenia Sztandaru Związku Legionistów z udziałem prezydenta Ignacego Mościckiego.

5 W 1927 roku grono aktywistów i członków Związku Legionistów jaworznickiego koła, podjęło inicjatywę utworzenia Domu Legionowego w Jaworznie, którego budowę rozpoczęto w maju następnego roku. Dom Legionowy stanął na Rynku Głównym w 1935 roku, nie zrealizowano jednak całego planu budowy powstały obiekt obejmował tylko parter z sześcioma lokalami sklepowymi i jednym lokalem przeznaczonym na działalność Związku. Dom Legionowy /ze zbiorów Muzeum Miasta Jaworzna/ Członkowie Związku przed Domem Legionowym (przed 1930 rokiem) /ze zbiorów Muzeum Miasta Jaworzna/

6 Mieczysław Bednarski ( ) Jaworznicki żołnierz, ochotnik walczący w Legionach Polskich, zmobilizowany do I Brygady 5 pułku piechoty w latach oraz ochotnik nowo-powstałego Wojska Polskiego w służbie marynarza. Zginął 2 lipca 1920 roku w wyniku ofensywy Armii Czerwonej. Styczeń 1915 roku. Mieczysław Bednarski stoi trzeci od prawej Co Tydzień 2005 nr 13, s. 5

7 Wiktor Faltus ( ) Urodzony w Jaworznie, pracował w Gwarectwie Jaworznickim. 2 sierpnia 1914 roku powołany został do służby w wojsku austriackim. Od marca 1915 roku walczył w II Pułku Piechoty Legionów, ponownie w wojsku austriackim oraz w IV Pułku Piechoty Legionów kampanii ukraińskiej. W 1920 roku walczył jako ochotnik z najazdem bolszewickim. Dwukrotnie ranny, służbę zakończył w stopniu podporucznika. Odznaczony został Medalem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Legionowym oraz Odznaką IV Pułku Piechoty Legionów. Po odzyskaniu niepodległości pracował w Gwarectwie Jaworznickim, w fabryce Azot. Znany jako działacz życia społecznego, był członkiem i prezesem jaworznickiego Związku Legionistów Polskich ( ). Od 1928 roku mieszkał w Warszawie, ale u schyłku życia wrócił do Jaworzna. W czasie okupacji był współorganizatorem Armii Krajowej na terenie Jaworzna. Został rozstrzelany 1 grudnia 1943 roku. Co Tydzień 1997, nr 49, s. 6

8 Teofil Francblau Legionista z Jaworzna walczący w I Brygadzie 5 pułku piechoty, ochotnik odrodzonego Wojska Polskiego. W czasie II wojny światowej członek ruchu oporu ps. Orkan.

9 Aleksander Grzybek ( ) Jaworznianin, urodzony w dzielnicy Robak. Do Legionów zgłosił się jako ochotnik w 1915 roku. Został przydzielony do 3 kompanii, 3 p.p. II Brygady Legionów Polskich. Przebywał jako jeniec austriacki na Węgrzech. Po odzyskaniu niepodległości został żołnierzem odrodzonego Wojska Polskiego i weteranem Bitwy Warszawskiej w 1920 r. Po wojnie został Członkiem Związku Legionistów w Jaworznie. Do czasu wybuchu II wojny światowej i przez okres okupacji mieszkał w Jaworznie, nie doczekał jednak wyzwolenia zginął w styczniu 1945 roku trafiony podczas nalotu. Co Tydzień 2001 nr 39, s. 17

10 Aleksander Guzik ( ) Członek TG Sokół, żołnierz 8 kompanii 2 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich w czasie pierwszej wojny światowej , ochotnik odrodzonego Wojska Polskiego, żołnierz na froncie wschodnim w wojnie polsko-bolszewickiej Aktywny działacz Związku Legionistów. W latach był więźniem KL w Dachau-Sacksenhausen-Oranienburgu. Później pracował w jaworznickich kopalniach, najpierw Kościuszko, później Jan Kanty. Co Tydzień 2002 nr 8, s. 21

11 Stanisław Kolka ( ) Jaworznianin, członek pierwszej drużyny Sokoła w Jaworznie, żołnierz 8 kompanii 2 p.p. II Brygady Legionów Polskich, w latach W 1907 roku w domu jego rodziców gościł Józef Piłsudski. Jeniec rosyjski Sybirak, znany działacz społeczny i związkowy w okresie międzywojennym. Członek Zarządu Związku Legionistów w Jaworznie. W czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej więzień obozów koncentracyjnych, członek AK, więzień na Montelupich w Krakowie. Po wojnie w wyniku licznych restrykcji ze strony UB kilkukrotnie zmieniał miejsce zamieszkania. Został pochowany na cmentarzu pechnickim. Co Tydzień 2001 nr 29, s. 17

12 Paweł Kępka ( ) Jaworznianin, żołnierz 2 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich, jeniec austriacki na Węgrzech, żołnierz odrodzonego Wojska Polskiego, dowódca kompanii technicznej 12 pułku piechoty w Wadowicach, łącznik w I i II powstaniu górnośląskim, współpracownik Wojciecha Korfantego i delegata ze strony Rządu w III powstaniu śląskim, żołnierz Armii Krajowej, więzień gestapo, po wyzwoleniu więzień NKWD. Co Tydzień 2002, nr 10, s. 17 Paweł Kępka, 1919 rok.

13 Wincenty Kramarczyk ( ) Jaworznianin, żołnierz 3 pułku piechoty II Brygady Legionów Polskich, jeniec rosyjski w 1915 roku. Zesłany na Syberię, żołnierz tułacz. Z Syberii przemierzył drogę do Europy przez Belgię, Francję do Polski. Do Polski wrócił 1926 roku, ożenił się w 1928, mieszkał na Podłężu, wyjechał na jakiś czas do Jarosławia i wrócił do Jaworzna przed wybuchem II wojny światowej. Odznaczony Krzyżem Walecznych i Krzyżem Niepodległości. Co Tydzień 2002, nr 9, s. 17

14 Stanisław Mamcarz ( ) Jaworznianin ochotnik walczący w Legionach Polskich podczas I wojny Światowej w okolicach Wilna, w szeregu Korpusu Generała Broni Lucjana Żeligowskiego. Odznaczony Krzyżem Zasługi Wojsk Litwy Środkowej, Krzyżem Walecznych z 1920 r., Medalem 10-lecia odzyskania wolności za Lwów 1918.

15 Rudolf Pędzikiewicz ( ) Rudolf Pędzikiewicz ochotnik walczący na frontach I wojny światowej, brał udział w walkach o Lwów, z tamtych okolic przywiózł sobie żonę.

16 Józef Piętak ( ) Jaworznianin urodzony w Szczakowej żołnierz 2 p.p. II Brygady Legionów Polskich, ranny w czasie kampanii wołyńskiej w 1916 roku, dalsze lata spędził w dalekiej Baszkirii. Do Polski powrócił w 1922 roku, podjął pracę w urzędzie pocztowym. Członek Związku Legionistów Polskich Koło Szczakowa. Odznaczony został Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych, Krzyżem Legionowym oraz Odznaką 2 Pułku Piechoty. Co Tydzień 2002, nr 40, s. 17

17 Józef Pokorny ( ) Jaworznianin urodzony w Szczakowej, młodociany Legionista, uczestnik walk obrony Lwowa Orlęta Lwowskie listopad 1918 roku. W sierpniu 1920 r. w randze mjr., Członek Zw. Legionistów w Jaworznie. Będąc uczniem krakowskiego gimnazjum, wyruszył jako ochotnik z oddziałem szkolnym z Krakowa do obrony Lwowa w 1918 r., a po raz drugi w sierpniu 1920 r. pod dowództwem brygadiera Czesława Mączyńskiego. Uhonorowany został odznaką Orląt i Złotym Krzyżem Obrońcy Lwowa, miał wówczas 17 lat. Należał do ZHP, był członkiem Związku Strzeleckiego Sokoła.

18 Jan Pokorny ) Żołnierz armii austriackiej ( ), weteran Bitwy Bałkańskiej, Legionista , ochotnik i żołnierz WP. Członek Zw. Legionistów w Jaworznie. Tadeusz Pokorny ( ) Żołnierz armii austriackiej, w latach w Legionach Polskich, Ochotnik POW, uczestnik Bitwy Warszawskiej, Członek Byłych Legionistów w Jaworznie. Tadeusz i Antoni Pokorny

19 Leon Wadowski ( ) Urodzony w Szczakowej, młodociany ochotnik 2p.p. II Brygady Legionów Polskich, mający wówczas niespełna 17 lat. Brał udział od pierwszej kampanii walk w Karpatach po kampanię wołyńską. Wcielony do armii austriackiej, po uzyskaniu niepodległości wstąpił od odrodzonego Wojska Polskiego. Członek Zw. Legionistów w Jaworznie. Powrócił do Szczakowej i podjął pracę w HSO, później w PKP. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości i odznaką honorową 2 p.p. Legionów Polskich. Rok 1934, Leon Wadowski pośrodku na zjeździe Legionistów w Krakowie Co Tydzień 2001, nr 38, s. 17

20 Legioniści przybyli i zamieszkali w Jaworznie Spotkanie rodzin Związku Legionistów Polskich przed Domem Legionowym /ze zbiorów Muzeum miasta Jaworzna/

21 Jan Długosz ( ) Z Krzeszowa ochotnik zmobilizowany 14 sierpnia 1914 roku w Mucharzu. Żołnierz 2 p.p. II Brygady Legionów Polskich, armii austriackiej oraz odrodzonego Wojska Polskiego do roku 1919, decyduje się na przyjazd do Jaworzna w poszukiwaniu pracy. W okresie międzywojennym wiceprezes Związku Legionistów, aktywny działacz społeczny i związkowy. Był w komitecie budowy domu legionowego. Co Tydzień 2001, nr 36, s. 17

22 Wincenty Piętakiewicz ( ) Urodzony w Krzeszowicach, w sierpniu 1914 roku ostał zmobilizowany. Strzelec 1 pułku I Brygady Legionów Polskich, żołnierz tułacz, sybirak. Po powrocie z Syberii walczył na froncie wołyńskim. Po odzyskaniu niepodległości osiedlił się na stałe w Jaworznie, podjął pracę na kop, Piłsudski, udzielał się w pracy społecznej i związkowej. Był członkiem Związku Legionistów pełniąc funkcję skarbnika. Co Tydzień 2001, nr 32, s. 17

23 Ignacy Sokołowski ( ) Urodzony w miejscowości Borsuczyno, na dawnej Białorusi. Żołnierz armii carskiej, później I Korpusu Polskiego w Rosji i 4 Dywizji Strzelców Polskich na Kubaniu. Na początku 1917 roku wcielony do wojska armii carskiej, w czasie Rewolucji Październikowej do oddziałów mieńszewickich. Po próbie ucieczki dołączył do oddziału wojaka polskiego wchodzącego w skład I Korpusu. Dotarł na Kubań, gdzie tworzyły się nowe oddziały polskie. Po odbyciu długiej, tułaczej drogi wojskowej zostaje żołnierzem Wojska Polskiego, bierze udział w Bitwie Warszawskiej. W 1922 roku przybywa do Szczakowej i podejmuje pracę HSO. Odznaczony Krzyżem Walecznych, Krzyżem Niepodległości i odznaką honorową 2 p.p. Legionów Polskich. Co Tydzień 2001, nr 39, s. 17

24 Klemens Tatarczuch ( ) Ur. W Krzyszkowicach koło Wieliczki. 13 września 1914 roku wstąpił jako ochotnik do tworzących się Legionów został przydzielony do 3 p.p. IV batalionu, która weszła później w skład II Brygady Legionów Polskich. Jeniec austriacki w obozie na Węgrzech, żołnierz austriacki na froncie włoskim. Po odzyskaniu niepodległości wraca do Krzyszkowic, a w 1930 roku przenosi wraz z żoną do Szczakowej. Członek zarządu Związku Legionów koło Szczakowa. Aktywny działacz życia społecznego w Szczakowej. Co Tydzień 2001, nr 34, s. 17

25 Miejska Biblioteka Publiczna w Jaworznie Dział Informacji Regionalnej Przygotowano na podstawie opracowań Zofii Żak, które ukazały się w Co Tydzień z lat 2001 i 2002, publikacji Zofii Żak pt. Żołnierska rodzina Pokornych oraz materiałów bibliotecznych. Jaworzno 2016 r.