COMPARISON OF THE EXTRACTION RESULTS

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU PRZYRODNICZEGO WE WROCŁAWIU 2016 ROLNICTWO CXVII NR 619 1Jolanta Korzeniowska 1, Ewa Stanisławska-Glubiak 1, Wojciech Lipiński 2 PORÓWNANIE WYNIKÓW EKSTRAKCJI MIKRO- ELEMENTÓW Z GLEBY ROZTWOREM 1 M HCl I MEHLICH 3 COMPARISON OF THE EXTRACTION RESULTS OF MICRONUTRIENTS FROM THE SOIL BY THE 1 M HCl AND MEHLICH 3 1 Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli we Wrocławiu 2 Krajowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Warszawie 1 Institute of Soil Science and Plant Cultivation State Research Institute, Department of Weed Science and Soil Tillage Systems in Wrocław 2 National Agro-Chemical Laboratory in Warsaw Badania prowadzono przy wykorzystaniu kolekcji 330 gleb pobranych z terenu 16 województw Polski. W glebach oznaczano zawartość B, Cu, Fe, Mn i Zn przy użyciu dwóch ekstrahentów: roztworu 1 M HCl i Mehlich 3. W badaniach wykazano, że 1 M HCl ekstrahował ok. 5 razy więcej Fe, 3 razy więcej Cu, 2 razy więcej B i Mn i 1,5 raza więcej Zn niż roztwór Mehlich 3. Ponadto wykorzystując analizę regresji, wyliczono równania umożliwiające konwersję wyników uzyskanych przy użyciu roztworu 1 M HCl na wyniki dla roztworu Mehlich 3. Słowa kluczowe: bor, miedź, mangan, żelazo, cynk, testy glebowe, korelacja WSTĘP Oznaczenie całkowitej zawartości mikroelementów w glebie nie pozwala ocenić ich biodostępności, a tym samym przewidzieć, czy ich zawartość w glebie jest wystarczająca i w pełni może zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin. Pobranie składników pokarmowych przez rośliny zależy bowiem nie tylko od ich zawartości, lecz także od właściwości gleby takich jak tekstura, ph czy zawartość węgla organicznego. Ze względu na to, Do cytowania For citation: Korzeniowska J., Stanisławska-Glubiak E., Lipiński W., Porównanie wyników ekstrakcji mikroelementów z gleby roztworem 1 M HCl I Mehlich 3. Zesz. Nauk. UP Wroc., Rol. CXVII, 619:

2 60 Jolanta Korzeniowska i wsp. że niedobór mikroelementów może ograniczać plonowanie roślin uprawnych, koniecznie jest oznaczanie ich fitodostępnych form w glebie na potrzeby doradztwa nawozowego. Od dawna poszukuje się metody ekstrakcji, która nie tylko najlepiej imitowałaby pobieranie składników pokarmowych przez rośliny, ale była również możliwie prosta, wiarygodna i niedroga (McLaughlin i wsp. 2000). Szczególnie przydatny jest test glebowy, który pozwala na równoczesną ekstrakcję wszystkich mikroelementów jednym roztworem ekstrakcyjnym. Użycie takiego uniwersalnego ekstrahenta znacznie obniża koszt analizy gleby, a co za tym idzie jej cenę. Dzięki temu badania chemiczne gleb mogą być bardziej dostępne dla rolników. W literaturze częściej spotyka się prace opisujące przydatność różnych odczynników do wspólnej ekstrakcji metali w sytuacji ich nadmiaru niż niedoboru w glebie. Wielu autorów zajmujących się glebami zanieczyszczonymi uważa, że łagodne ekstrahenty takie jak roztwory soli obojętnych lub roztwory małocząsteczkowych kwasów organicznych dają bardziej wiarygodne wyniki niż bardziej agresywny roztwór kwasów mineralnych czy ekstrahenty kompleksujące (McLaughlin i wsp. 2000). Według Blacka i wsp. (2011) Ca(NO 3 ) 2 gwarantuje lepszą ocenę biodostępności Zn i Ni niż EDTA. Menzies i wsp. (2007) donoszą, że 0,01 mol dm -3 CaCl 2 i 0,1 mol dm -3 NaNO 3 są najbardziej użytecznymi roztworami do oznaczania fitodostępności metali. McBride i wsp. (2003) zalecają rozcieńczony CaCl 2 jako uniwersalny ekstrahent do oceny dostępności pierwiastków śladowych dla roślin. Soriano-Disla i wsp. (2010) wykazali, że roztwór niskocząsteczkowych kwasów organicznych może być używany jako uniwersalny ekstrahent do przewidywania pobrania Cu, Zn i Ni przez jęczmień. Wszystkie przytoczone powyżej badania dotyczą sytuacji zanieczyszczenia lub nadmiaru pierwiastków śladowych w glebach. Wydaje się, że ocena niedoboru mikroelementów na potrzeby produkcji rolniczej wymaga innego podejścia niż ocena nadmiaru (Korzeniowska i Stanisławska-Glubiak 2013). Łagodne ekstrahenty dają co prawda lepsze korelacje z rośliną, ale informują jedynie o krótkoterminowej dostępności pierwiastków dla roślin (McBride i wsp. 2003). Ze względów ekonomicznych rolnicy sprawdzają zawartość mikroelementów w glebie nie częściej co 3 4 lata. Przy takiej częstotliwości badań potrzebna jest raczej długoterminowa ocena fitodostępności mikroelementów. Jest to możliwe przy użyciu bardziej agresywnych ekstrahentów. Labanowski i wsp. (2008) wykazali, że łagodny cytrynian jest dobrym wskaźnikiem krótkoterminowej mobilności metali ciężkich, podczas gdy bardziej agresywny EDTA jest przydatny do przewidywania długoterminowej mobilności. Jednym z uniwersalnych, średnio agresywnych ekstrahentów używanych w laboratoriach światowych do oznaczania nie tylko mikro-, ale również makroelementów jest roztwór Mehlich 3. Ekstrahent ten został pierwotnie opracowany do oznaczeń fitoprzyswajalnych form P, K, Ca, Mg, Mn, Cu i Zn w glebie (Mehlich 1984). Wielu autorów potwierdziło przydatność Mehlich 3 do określenia zasobności gleb w mikroelementy. Stwierdzono, że Mehlich 3 może być dobrym narzędziem diagnostycznym do oceny zawartości przyswajalnych mikroelementów na polach trzciny cukrowej w Australii (Ostatek-Boczyński i Lee-Steere 2012), w glebach południowej Brazylii (Bortolon i Gianello 2012), na polach ryżowych w Chinach (Liu i in. 2011), w glebach użytków zielonych Irlandii (Brennan i in. 2008), w glebach Alaski (Walworth i wsp. 1992) oraz na pastwiskach w Nowej Zelandii (Khan i Bolan 2005). Ponadto wykazano przydatność Mehlicha 3 do oznaczania mikroelementów w glebach Czech (Zbiral i Nemec 2000), Estonii (Loide i wsp. 2005), Argentyny (Garcia i wsp. 1997) i Malawi (Chilimba i wsp. 1999).

3 Porównanie wyników ekstrakcji mikroelementów z gleby Dotychczas w Polsce do oznaczania przyswajalnych form składników pokarmowych w glebie Okręgowe Stacje Chemiczno-Rolnicze używały 3 różnych ekstrahentów. Do ekstrakcji P i K wykorzystywany był mleczan wapnia, Mg chlorek wapnia, a do ekstrakcji mikroelementów roztwór HCl o stężeniu 1 mol dm -3 (Gembarzewski i Korzeniowska 1990). Przeprowadzanie jednej ekstrakcji składników pokarmowych z gleby uniwersalnym roztworem Mehlich 3 zamiast trzema różnymi ekstrahentami byłoby znacznym uproszeniem i skróceniem procedury analitycznej oraz wiązałoby się z redukcją kosztów analiz. W latach w Głównym Laboratorium Analiz Chemicznych IUNG-PIB opracowano procedurę oznaczania przyswajalnych form makro- i mikroskładników pokarmowych w glebach Polski według metody Mehlich 3. W 2015 roku metoda ta została wdrożona w laboratoriach OSCHR w zakresie oznaczania makroskładników fosforu, potasu i magnezu wraz z liczbami granicznymi do oceny zawartości tych pierwiastków glebie (Kęsik i wsp. 2014, Fotyma i wsp. 2015). W kolejnym etapie wprowadzania metody Mehlich 3 do laboratoriów OSChR przewiduje się wdrożenie jej w zakresie oznaczania mikroelementów. Celem pracy było zbadanie zależności między zawartością mikroelementów ekstrahowanych roztworem 1 M HCl a ich zawartością ekstrahowaną roztworem Mehlich 3. Do uproszczenia w dalszej części pracy autorzy często używają sformułowania zależność pomiędzy badanymi roztworami, mając na myśli zależność pomiędzy zawartością mikroelementów ekstrahowanych badanymi roztworami. METODYKA W wyniku współpracy IUNG-PIB i KSChR w 2010 roku z terenu Polski pobrano 330 próbek glebowych. Punkty poboru były zlokalizowane w średnio intensywnych gospodarstwach rolnych w 16 województwach. Próbki glebowe były pobierane przez próbobiorców stacji chemiczno-rolniczych z powierzchni 1 m 2 przy użyciu laski glebowej. Każda próbka powstała poprzez zmieszanie gleby z 5 nakłóć pobranych z warstwy 0 20 cm. Wszystkie próbki po wysuszeniu przesiewano przez sito o średnicy oczek poniżej 2 mm. Analizy chemiczne materiału glebowego zostały wykonane w laboratoriach stacji chemiczno-rolniczych. W próbkach oznaczano zawartość B, Cu, Fe, Mn i Zn przy użyciu dwóch ekstrahentów: 1 mol dm -3 HCl (Gembarzewski i Korzeniowska 1990) i roztworu Mehlich 3 (Mehlich 1984), nazywanych dalej odpowiednio HCl i M3. Oznaczenia w roztworze Mehlich 3 wykonywano zgodnie z procedurą opracowaną w Głównym Laboratorium Analiz Chemicznych IUNG-PIB (Boreczek i wsp. 2012). Stosunek gleba-roztwór dla obu ekstrahentów wynosił 1:10, a czas wytrząsania 1 godzinę dla HCl i 10 minut dla ekstrahenta M3. Zawartość Cu, Fe, Mn i Zn w roztworach ekstrakcyjnych oznaczano techniką spektrometrii atomowo-absorpcyjnej (AAS), a zawartość B techniką atomowej spektrometrii emisyjnej ze wzbudzaniem plazmowym (ICP-AES). Ponadto w próbkach glebowych oznaczano ph potencjometrycznie w roztworze KCl (ISO10390:2005), węgiel organiczny (Corg) metodą z dwuchromianem potasu (PN-ISO14235:2003) i skład granulometryczny metodą areometryczną (PN-R-04033: 1998). Średnie oraz zakresy oznaczanych cech glebowych dla 330 badanych próbek przedstawiono w tabeli 1. Obliczenia współczynników korelacji prostej Pearsona i regresji wykonano przy użyciu programu Statgraphics Plus 5.1 (Statistical Graphics Corporation).

4 62 Jolanta Korzeniowska i wsp. Charakterystyka 330 próbek glebowych Characteristic of 330 soil samples Tabela 1 Table 1 Cecha gleby Soil feature Średnia Mean Błąd standardowy Standard error Zakres Range ph w in KCl 6,16 0,05 3,82 7,91 Frakcja Fraction <0,02 mm (%) 27,22 0,74 3,55 69,87 Frakcja Fraction 0,05 0,002 mm (%) 44,16 1,18 6,81 83,8 Frakcja Fraction <0,002 mm (%) 3,97 0,11 0,21 11,43 Corg (%) 1,27 0,03 0,44 4,26 P Egner mg 100 g -1 12,48 0,66 0,70 96,34 WYNIKI BADAŃ I DYSKUSJA Charakterystyka próbek i zawartość mikroelementów w glebie W tabeli 2 przedstawiono średnią zawartość mikroelementów w 330 glebach oznaczonych dwiema badanymi metodami. Roztwór HCl okazał się kilkukrotnie agresywniejszym ekstrahentem niż M3. Wyciąg ten zawsze ekstrahował większą zawartość mikroelementów w porównaniu z drugim badanym roztworem: ok. 5 razy więcej Fe, 3 razy więcej Cu, 2 razy więcej B i Mn, i tylko 1,5 raza więcej Zn. Tabela 2 Table 2 Zawartość mikroelementów w glebie oznaczona w roztworze 1 M HCl i Mehlich 3 średnia dla 330 gleb (mg kg -1 ) Concentration of micronutrients in soil determined in 1 M HCl and Mehlich 3 solution mean of 330 soils (mg kg -1 ) Pierwiastek Element B Cu Fe Mn Ekstrahent Extractant Średnia Mean Błąd standardowy Standard error Zakres Range HCl 1,24 0,06 0,09 7,48 M3 0,72 0,04 0,01 4,63 HCl 4,49 0,15 1,13 15,6 M3 1,65 0,07 0,09 7,84 HCl M3 331,9 4,7 60,7 548,0 HCl 211,5 5, M3 98,2 2,30 21,5 264,0 HCl/M3 Zn HCl 14,03 0,49 1,12 63,4 1,5 Podobne wyniki w przypadku Mn w badaniach z 2 glebami uzyskali Gediga i wsp. (2015), którzy wykazali, że naturalna zawartość tego pierwiastka oznaczona w HCl była 2,2 raza większa niż oznaczona w roztworze M3. W przypadku Cu roztwór HCl ekstrahował 1,2 raza więcej tego pierwiastka niż M3. 1,7 2,7 5,1 2,2

5 Porównanie wyników ekstrakcji mikroelementów z gleby Korelacja pomiędzy badanymi metodami Współczynniki korelacji prostej, wyliczone dla całego zbioru danych, opisujące zależność pomiędzy badanymi roztworami wahały się od 0,402 do 0,942. Najniższą korelację uzyskano w przypadku żelaza, a najwyższą dla boru (tab. 3). Tabela 3 Table 3 Współczynniki korelacji prostej (r) i determinacji (R 2 ) pomiędzy badanymi ekstrahentami (n = 330) Coefficients of simple correlation (r) and determination (R 2 ) between tested extractants (n = 330) Pierwiastek Element r R 2 (%) B 0,942*** 88.7 Cu 0,778*** 60.5 Fe 0,402*** 16.2 Mn 0,677*** 45.8 Zn 0,884*** 78.1 *** poziom istotności dla p < 0,001 significant level at p < Posługując się metodą regresji prostej, wyliczono równania pozwalające na przeliczenie zawartości mikroelementów oznaczonych przy użyciu HCl na zawartości dla M3. W przypadku przyjęcia w przyszłości przez OSChRy metody Mehlich 3 równania te byłyby bardzo przydatne, umożliwiając przeliczenie wyników uzyskanych jedną metodą na wyniki drugiej. Przyjmując zasadę, że przeliczenie danych jest możliwe, gdy wartość współczynnika determinacji przekracza 60% (r > 0,775), poniżej przedstawiono równania dla B, Cu i Zn (rys. 1 3). Jednocześnie uznano, że uzyskane niskie współczynniki determinacji dla Mn i Fe wskazują na zbyt słabą zależność, uniemożliwiającą takie przeliczenie na podstawie równań uzyskanych dla całego zbioru 330 gleb. B_Meh = 0, ,530923*B_HCl, R2 = 88,8%, n = 330 B w in Mehlich 3 (mg kg -1 ) B w in 1 M HCl (mg kg -1 ) Rys. 1. Zależność pomiędzy zawartością B w glebie ekstrahowaną roztworem Mehlich 3 (B-Meh) i 1 M HCl (B_HCl). Fig. 1. Relationship between B concentration in soil extracted by Mehlich 3 (B_Meh) and 1 M HCl (B_HCl)

6 64 Jolanta Korzeniowska i wsp. Cu_Meh = -0, ,37524*Cu_HCl, R2 = 60,4%, n = 330 Cu w in mehlich 3 (mg kg -1 ) Cu w in 1 M HCl (mg kg -1 ) Rys. 2. Zależność pomiędzy zawartością Cu w glebie ekstrahowaną roztworem Mehlich 3 (Cu_Meh) i 1 M HCl (Cu_HCl) Fig. 2. Relationship between Cu concentration in soil extracted by Mehlich 3 (Cu_Meh) and 1 M HCl (Cu_HCl) Zn_Meh = 1, ,578945*Zn_HCl, R2 = 78,2%, n = 330 Zn w in mehlich 3 (mg kg -1 ) Zn w in 1 M HCl (mg kg -1 ) Rys. 3. Zależność pomiędzy zawartością Zn w glebie ekstrahowaną roztworem Mehlich 3 (Zn_Meh) i 1 M HCl (Zn_HCl) Fig. 3. Relationship between Zn concentration in soil extracted by Mehlich 3 (Zn_Meh) and 1 M HCl (Zn_HCl) Wpływ odczynu gleby na korelację pomiędzy badanymi metodami W celu zbadania, czy odczyn gleby modyfikuje zależność pomiędzy HCl a M3, zbiór badanych gleb podzielono na 4 grupy: gleby kwaśne (ph < 5,59), lekko kwaśne (ph 5,60 6,49), obojętne (ph 6,50 7,49) i zasadowe (ph > 7,50). Następnie w przypadku każdej grupy gleb obliczono współczynniki korelacji pomiędzy badanymi ekstrahentami (tab. 4). W ten sposób wykazano, że siła korelacji pomiędzy roztworami rosła wraz ze wzrostem wartości ph dla B i Fe, a malała dla Mn. Nie wykazano natomiast jednoznacznego wpływu ph na zależność pomiędzy roztworami w przypadku Cu i Zn.

7 Porównanie wyników ekstrakcji mikroelementów z gleby Mn_Meh = 18, ,379127*Mn_HCl, R2 = 71,5%, n = 96 Mn w in mehlich 3 (mg kg -1 ) Mn w in 1 M HCl (mg kg -1 ) Rys. 4. Zależność pomiędzy zawartością Mn w glebie ekstrahowaną roztworem Mehlich 3 (Mn_Meh) i 1 M HCl (Mn_HCl) Fig. 4. Relationship between Mn concentration in soil extracted by Mehlich 3 (Mn_Meh) and 1 M HCl (Mn_HCl) Analiza współczynników z tabeli 4 sugeruje, że w przypadku B wiarygodność przeliczania wyników jednej metody na drugą jest mniejsza dla gleb kwaśnych niż zasadowych, oraz że w przypadku Mn możliwe jest przeliczanie wyników dla gleb kwaśnych. Pomimo że dla Fe korelacja wzrastała wraz ze wzrostem odczynu i była najsilniejsza dla gleb zasadowych (r = 0,522***), to nadal nie umożliwiała wykonywania przeliczeń (r < 0,775). Wysokie współczynniki korelacji wskazujące na silną zależność pomiędzy obiema metodami dla Cu i Mn w badaniach prowadzonych na 2 kwaśnych glebach uzyskali również Gediga i wsp. (2015). Współczynnik korelacji prostej pomiędzy zawartościami oznaczanymi przez tych autorów przy użyciu HCl i M3 wynosił odpowiednio dla Cu i Mn - 0,948 i 0,798. W literaturze poza cytowaną powyżej pracą Gedigi i wsp. (2015) oraz badaniami autorów niniejszej pracy (Korzeniowska i Stanisławska-Glubiak 2015, Kantek i Korzeniowska 2013) brak jest porównania metod HCl i M3. Jednak inni autorzy często znajdują silne korelacje między M3 a takimi ekstrahentami jak DTPA (Cancela i wsp. 2002, Chilimba i wsp. 1999, Brennan i wsp ), EDTA (Brennan i wsp. 2008) czy 0,1 M HCl (Bortolon i Gianello 2012, Fonseca i wsp. 2010). PODSUMOWANIE Na podstawie analizy 330 próbek glebowych stwierdzono, że roztwór 1 M HCl zawsze ekstrahował kilkakrotnie większą liczbę mikroelementów niż Mehlich 3. Największa różnica dotyczyła Fe (5 x), a najmniejsza Zn (1,5 x). Ponadto w badaniach wykazano silną, istotną korelację (r > 0,775***) pomiędzy zawartością B, Cu i Zn w glebie oznaczoną przy użyciu roztworu 1 M HCl i Mehlich 3, bez względu na odczyn gleby. W przypadku Mn zależność taką uzyskano jedynie w grupie gleb kwaśnych. W przypadku Fe korelacja pomiędzy badanymi roztworami

8 66 Jolanta Korzeniowska i wsp. była znacznie słabsza niż dla pozostałych mikroelementów. Najsilniejsza była w grupie gleb zasadowych, gdzie współczynnik korelacji wynosił 0,522***. Przyjmując zasadę, że przeliczenie wyników uzyskanych jedną metodą na drugą jest możliwe, gdy wartość współczynnika determinacji przekracza 60% (r > 0,775), uzyskane zależności wskazują na możliwość przeliczeń dla B, Cu i Zn niezależnie od ph gleby oraz Mn dla gleb kwaśnych, a nie pozwalają na takie przeliczenie dla Fe. piśmiennictwo Black A., McLaren R.G., Reichman S.M., Speir T.W., Condron L.M., Evaluation of soil metal bioavailability estimates using two plant species (L. perenne and T. aestivum) grown in a range of agricultural soils treated with biosolids and metal salts. Environ. Pollut., 159 (6): Boreczek B., Sumorek-Gołąbek A., Janda B., Wielopierwiastkowa analiza gleb metodą Mehlich III. Główne Laboratorium Analiz Chemicznych IUNG-PIB, Puławy, 17 (materiały niepublikowane do użytku wewnętrznego). Bortolon L., Gianello C., Multielement extraction from southern Brazilian soils. Comm. Soil Sci. Plant Anal., 43: , Brennan D., Coulter B., Mullen G., Courtney R., Evaluation of Mehlich 3 for extraction of copper and zinc from Irish grassland soils and for prediction of herbage content. Comm. Soil Sci. Plant Anal., 39: Cancela R.C., Aparecida de Abreu C., Paz-Gonzalez A., DTPA and Mehlich-3 micronutrient extractability in natural soils Comm. Soil Sci. Plant Anal., 33 (15 18): Chilimba A.D.C., Mughogho S.K., Wendtc J., Mehlich 3 or modified Olsen for soil testing in Malawi. Commun. Soil Sci. Plant Nutr., 30 (7 8): Fotyma M., Kęsik K., Filipiak K., Purchała L., Testy glebowe jako podstawa doradztwa nawozowego. Studia i Raporty IUNG-PIB, 42 (16): Fonseca A.F., Caires E.F., Barth G., Extraction methods and availability of micronutrients for wheat under a no-till system with a surface application of lime. Sci. Agr., 67 (1): García A., de Iorio A.F., Barros M., Bargiela. M., Rendina A., Comparison of soil tests to determine micronutrients status in Argentina soils. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 28 (19 20): Gediga K., Spiak Z., Piszcz U., Bielecki K., Suitability of different soil extractants for determination of available Cu and Mn content in Polish soils. Comm. Soil Sci. Plant Anal., 46 (S1): Gembarzewski H., Korzeniowska J., Simultaneous extraction of B, Cu, Fe, Mn, Mo and Zn from mineral soils, and an estimation of the results. Agrobiol. Res., 43: ISO10390: Soil quality-determination of ph. Geneva, International Standardization Organization. Kantek K., Korzeniowska J., The usefulness of Mehlich 3 and 1 M HCl extractant to assess copper deficiency in soil for environmental monitoring purpose. Environmental Protection and Natural Resources, 24, 3 (57): 1 5. Kęsik K., Lipiński W., Jadczyszyn T., Boreczek B. Janda B., Sumorek-Gołąbek A., Kocoń A., Ochal P., Pikuła D., Bochniarz A., Liczby graniczne oraz procedura badawcza oznaczania metodą Mehlich 3 ruchomych form fosforu, potasu i magnezu w glebach mineralnych. Instrukcja wdrożeniowa nr 230, IUNG-PIB Puławy, 26. Khan M.A.R., Bolan N.S., Soil test to predict the copper availability in pasture soils. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 36:

9 Porównanie wyników ekstrakcji mikroelementów z gleby Korzeniowska J., Stanisławska-Glubiak E., A comparison of the suitability of several methods to estimate the bioavailability of elements in soils to plants. Fresen. Environ. Bull., 22 (4): Korzeniowska J., Stanisławska-Glubiak E., Comparison of 1 M HCl and Mehlich 3 for assessment of the micronutrient status of polish soils in the context of winter wheat nutritional demands. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 46: Labanowski J., Monna F., Bermond A., Cambier P., Fernandez C., Lamy I., van Oort F., Kinetic extractions to assess mobilization of Zn, Pb, Cu, and Cd in a metal-contaminated soil: EDTA vs. citrate. Environ. Pollut., 152: Liu J., Liao Z., Hu C., Qiu W., Sun X., Tan Q., Relationship between Mehlich-3, ASI and routine methods of soil available nutrients analysis for paddy soils in China. J. Food Agri. Environ., 9 (1): Loide V., Noges M., Rebane J., Assessment of the agrochemical properties of the soil using the extraction solution Mehlich 3 in Estonia. Agron. Res., 3 (1): McBride M.B., Nibarger E.A., Richards B.K., Steenhuis T., Trace metal accumulation by red clover grown on sewage-sludge-amended soils and correlation to Mehlich 3 and calciumchloride-extractable metals. Soil Sci., 168 (1): McLaughlin M.J., Zarcinas B.A., Stevens D.P., Cook N., Soil testing for heavy metals. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 31: Mehlich A., Mehlich 3 soil test extractant: A modification of Mehlich 2 extractant. Commun. Soil. Sci. Plant Anal., 15 (12): Menzies N.W., Donn M.J., Kopittke P.M., Evaluation of extractants for estimation of the phytoavailable trace metals in soils. Environ. Pollut., 145 (1): Ostatek-Boczynski Z., Lee-Steere P., Evaluation of Mehlich 3 as a universal nutrient extractant for Australian sugarcane soils. Commun. Soil Sci. Plant Nutr., 43: PN-R-04033: Polska Norma. Gleby i utwory mineralne. Podział na frakcje i grupy granulometryczne. Warszawa: Polski Komitet Normalizacyjny. PN-ISO-14235: Polska Norma. Jakość gleby oznaczanie zawartości węgla organicznego przez utlenienie dwuchromianu potasu (VI) w środowisku kwasu siarkowego (VI). Warszawa: Polski Komitet Normalizacyjny. Soriano-Disla J.M., Gomez I., Navarro-Pedreno J., Lag-Brotons A., Evaluation of single chemical extractants for the prediction of heavy metal uptake by barley in soils amended with polluted sewage sludge. Plant Soil, 327: Walworth J.L., Gavlak R.G., Panciera M.T., Mehlich-3 extractant for determination of available B, Cu, Fe, Mn and Zn in cryic Alaskan soil. Can. J. Soil Sci., 72: Zbíral J., Nemec P., Integrating of Mehlich 3 extractant into the Czech soil testing scheme. Commun. Soil Sci. Plant Anal., 31 (11 14):

10 68 Jolanta Korzeniowska i wsp. COMPARISON OF THE EXTRACTION RESULTS OF MICRONUTRIENTS FROM THE SOIL BY THE 1 M HCl AND MEHLICH 3 Summary The study was conducted using a collection of 330 soils taken from the area of 16 Polish provinces. The concentration of B, Cu, Fe, Mn and Zn in the soils was determined using two extractants: 1 M HCl and Mehlich 3. The study revealed that 1 M HCl extracted approx. 5 times more Fe, 3 times more Cu, 2 times more B and Mn, and 1.5 times more Zn than Mehlich 3. Additionally, regression analysis was used to calculate equations allowing conversion of the 1 M HCl results to the Mehlich 3 results. KEY WORDS: boron, copper, manganese, iron, zinc, soil tests, correlation