malarstwo ZBIGNIEW MAKOWSKI

Transkrypt

1 malarstwo ZBIGNIEW MAKOWSKI

2 fot. Stanisława Zacharko Z B I G N I E W M A K O W S K I Urodził się 31 stycznia 1930 roku w Warszawie. W latach studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych dyplom uzyskał w pracowni prof. Kazimierza Tomorowicza. Najważniejsze podróże artystyczne: do Elbląga (1947), Sandomierza (1954), Drezna (1956), Wielisławia i Wambierzyc (1958), Splitu i Wenecji (1961), Paryża i Prowansji (1962), Wenecji (1972 gdzie reprezentował Polskę na Biennale), Szwajcarii (1973). Odbył około stu wystaw indywidualnych w kraju i poza jego granicami, brał udział w 217 wystawach zbiorowych, reprezentował sztukę polską na wielu prestiżowych jej prezentacjach i wystawach. W swojej twórczości posługuje się językiem symboli, archetypicznych odniesień, plastycznych i literackich metafor, myśli filozoficznych, mistycznych oraz form sztuki wielu kręgów kulturowych ale także doświadczeniem dnia codziennego, osobistym przeżywaniem rzeczywistości tu i teraz. Mieszka i pracuje w Warszawie. Nigredo papier, tusz, 32x25 cm 31 XII 2009 Powiększone reprodukcje prac oraz bibliografia twórczości Zbigniewa Makowskiego zamieszczone zostały w cyfrowej wersji katalogu na stronie

3 Złożona i wielowarstwowa, zarówno w warstwie formalnej jak i znaczeniowej, struktura obrazów Zbigniewa Makowskiego, wabi urodą materii, dźwięcznością barw, elegancją kompozycji, intryguje obecnością sensualnych przedstawień przedmiotów, plastycznych i literackich cytatów, tajemniczych symboli i znaków i przede wszystkim ich wzajemnymi relacjami. Bogactwo znaczeń, intensywność zakodowanych emocji i jakość intelektualnych rozważań odzwierciedla wybitnie twórczą osobowość tego znakomitego artysty; malarza i poety, erudyty, znawcy kultur, historii sztuki, myśli filozoficznej i mistycznej. Sposób, w jaki porusza się po tym, niezwykle rozległym, kulturowym obszarze, wyznaczonym przez współrzędne czasu i przestrzeni, ma wymiar głęboko indywidualny i osobisty. Odnosi się wrażenie, że nie poszukuje w nim inspiracji raczej punktów stycznych do jego własnych przemyśleń i doznań, pogłębionych wszechstronną wiedzą i zintensyfikowanych wyczuloną wrażliwością artysty. To jednocześnie punkty odniesień do doświadczeń życia w jego fizycznym wymiarze, a także punkty wyjścia do skojarzeń i rozważań natury filozoficznej i artystycznej. Obdarzony ogromną inteligencją, umiejętnością patrzenia i zauważania, nawet pozornie nieistotnych detali i zjawisk, nie zatrzymuje się na progu widzenia: analizuje je i przetwarza w zgodzie ze swoim aktualnym stanem świadomości i rosnącym bagażem doświadczeń. Ale dla jedenastoletniego Zbyszka bycie poetą było za łatwe i oto chciał dowiedzieć się o sens WSZYSTKIEGO (i czy istnieje coś innego niż to WSZYSTKO ), bo powtarzanie części tego co-już-istnieje było poniżej poczucia ważności swojej osoby jedynaka, już ½ sieroty, już pogodzonego z tym, że nie będzie muzykiem (a MUZYKA mogła chyba dać odpowiedź na pytanie: -jaki-to-wszystko-ma-sens? Ale musiałaby to być MUZYKA właśnie skomponowana AD REM (a metronom też zniechęcał jak matematyka do astronomii). I wtedy zobaczył KÓŁKO Z KOLORAMI nad Składem Farb ( mydlarnią ) i zobaczył, że na-swój-sposób! powtarza ono TĘCZĘ, coś bardzo cudownego, nieobliczalnego, czystego! Że jest c h c e n i e m z r e a l i z o w a n y m, że powtarza Świat, oglądany przez PRYZMAT, który jest połączeniem WIDZENIA, BŁYSKU I GEOMETRII (nie-zabrudzonej przez liczenie, rachowanie), że KOLORY nie przywiązane do PRZEDMIOTÓW (farby w mydlarni, guziczki w szkolnych akwarelach) dają poczucie WOLNOŚCI, rzeczy tak niezbędnej jak oddychanie, zobaczył też Stację Benzynową gdzie wszystko pomalowane na ten sam kolor, na czerwono, zobaczył też że na świat patrzyć można przez kolorowe szkła zielone, niebieskie, żółte! Że figurki z brązu które umiał robić (Ojciec) chrzestny można odciskać w plastelinie i wtedy stają się KOŁYSKĄ powtarzającą KSZTAŁTY tak jak szkolna paleta z guziczkowymi akwarelkami może być jak strojne struny skrzypiec. Te słowa, napisane przez Zbigniewa Makowskiego w maju 1995 roku1, znakomicie ilustrują ten szczególny, właściwy mu od początku, na poły wrodzony, na poły wykształcony, otwarty i twórczy sposób postrzegania rzeczywistości, który pozwala mu widzieć każdy jej element niejako wielowymiarowo, przestrzennie, z całym bogactwem pozamaterialnych treści. Niegdyś związany z surrealistami w 1962 roku zetknął się w Paryżu z Andre Bretonem i przez kilka lat wystawiał z artystami zrzeszonymi w międzynarodowej grupie Phases. Formalnie, ze względu na istnienie w obszarze jego złożonych kompozycji konglomeratów tajemnych znaków, magicznych symboli i cytatów wywodzących się z różnych kręgów kulturowych, często nadal jego twórczość kojarzona jest z nadrealnym nurtem sztuki. Lecz o ile surrealiści usiłowali kreować światy wysnute z chaosu archetypicznych skojarzeń, przejawów niedookreślonych instynków wydobytych z dna podświadomości i najbardziej pierwotnych, enigmatycznych i nieprzewidywalnych odczuć, Zbigniew Makowski który także zwraca się ku przestrzeniom, w których człowiek porusza się po omacku penetruje obszary mistycyzmu i tajemnicy oswojonej : językiem, kulturą, filozoficznymi rozważaniami; obszary wiedzy kontrolowanej umysłem choć jest to Wiedza Tajemna. Z niej czerpane elementy, dopełnione fragmentami własnych wspomnień i komentarzy, prywatną ikonografią, skomplikowaną konstrukcją wielowektorowych, do własnego życia nawiązujących odniesień, tworzą szczególną, znaczeniową tkankę jego oryginalnej i znakomitej również warsztatowo sztuki. Szczególnie ważną rolę pełnią w niej sensy związane z symbolami, lub z symbolicznymi wartościami i interpretacjami związanymi z wyobrażeniem różnych przedmiotów, form i zjawisk. Kielecka wystawa - wyjątkowa, ze względu na kontekst projektu Michała i Andrzeja Płoskich zatytułowanego Aniołowie i ptaki skomponowana została z prac, obrazów i rysunków, w których pojawiają się motywy tych ostatnich. Różnych i w różny sposób przedstawionych: od werystyczne niemal namalowanej głowy orła, w znakomitej kompozycji pt. Orzeł Pallady (1991), stylizowanego ptaka z Lampy ze skrzydłami (1958) i z Ptaków geometryzowanych (2010), z Nigredo (31 XII 2009), gdzie jego czarna sylweta 1 Zbigniew Makowski, Wąski Dunaj NO-5, wyd. Atlas Sztuki, Łódź 2008, s. 198 wyłania się złowrogo zza ramienia pełnej wdzięku botticellowskiej alegorii płodności, sprowadzonego do graficznego znaku w Una Donna Coletta (1985) i Ptaku i wężu (2001), aż po Archeornisa praptaka i ptako-smoka z wg Blake a Jerusalem (1980). Wobec formalnej i treściowej różnorodności tych przedstawień, niemożliwa jest ich jednoznaczna interpretacja. Nieodparcie jednak, z częścią z nich kojarzą się często podkreślane przez artystę jako wartość najwyższa, zarówno w życiu jak i sztuce - świadomość i poczucie wolności. Które, żyjąc w czasach naznaczonych wojną, stalinizmem i powojennym, komunistycznym zniewoleniem, często mógł doświadczać tylko w wymiarze niezależności ducha i przestrzeni intelektu. Usiłującym bezskutecznie dotrzeć do właściwego rozwiązania znaczeń każdej z tych skomplikowanych, plastycznych zagadek, polecam często cytowane określenie prac Zbigniewa Makowskiego jako rebusy o wielkiej urodzie, które można odczytywać, można też kontemplować. Zakorzenione w glebie wielowiekowych warstw kultury, wiedzy, tradycji, scalonych spoiwem wybitnej osobowości Artysty, w obu tych formach ich percepcji dostarczają pewności obcowania ze sztuką na najwyższym poziomie. Stanisława Zacharko Belemnity papier, tusz, gwasz, 125x78 cm, ok. 1986

4 Una Donna Coletta papier, tusz, gwasz, 60x126 cm, 1985

5 W Y S T A W Y I N D Y W I D U A L N E Orzeł Pallady papier, tusz, gwasz, 62x92 cm, Klub Studentów Hybrydy, Warszawa Salon Nowej Kultury, Warszawa Galeria Sztuki MDM, Warszawa. Galeria Od Nowa, Poznań Cepelia Gallery, Nowy Jork Miami Museum of Modern Art, Miami Galerie Alice Pauli, Lozanna. Museu de Arte Moderna, Rio de Janeiro. Wojewódzki Dom Kultury Zamek, Lublin. Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen, Kunsthalle, Düsseldorf. Salon Gdańskiego Towarzystwa Przyjaciół Sztuki, Opera i Filharmonia Bałtycka, Gdańsk Kunstmuseum, Sankt Gallen. Galerie Contour, Bruksela. Lunds Konsthall, Lund Galeria CBWA Zachęta, Warszawa. Muzeum Narodowe, Poznań. Galeria Od Nowa, Poznań. Muzeum Śląskie, Wrocław. Ewangelische Akademie Loccum, Hannover. Galerie Espace, Amsterdam. Galerie Bernard, Solothurn. Galerie Liechti, Solothurn Biblioteka Uniwersytecka, Wrocław. Galerie Alice Pauli, Lozanna. Galerie Handshin, Bazylea Galleria de Foscherari, Bolonia. Libreria Galleria G. Greco, Mantua. Galerie Bischofberger, Zurych. Marlborough New London Gallery, Londyn Galeria Arkady, Kraków. Galerie Zodiaque, Genewa. Galeria Katowice PSP ZPAP, Klub Związku Twórczego, Katowice Galerie Alice Pauli, Lozanna Galerie Alice Pauli, Lozanna Galeria EMPIK, Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, Wrocław. Galeria CBWA Zachęta, Warszawa. Galerie Alice Pauli, Lozanna Kunstverein für die Rheinlande und Westfalen, Kunsthalle, Düsseldorf. Galerie Jeanne Bucher, Paryż. Galerie Alice Pauli, Lozanna Galeria Sztuki Współczesnej Zapiecek, Warszawa. Galerie Artel, Genewa. Museum of Art, Santa Barbara Galeria BWA, Lublin Galerie Alice Pauli, Lozanna Galleri 1+1, Helsingborg Galeria BHZ Desa, Warszawa Musee des Beaux-Arts, Chaux-de-Fonds Galeria BWA, Opole. Muzeum Narodowe, Wrocław. BWA Ośrodek Propagandy Sztuki, Łódź. Galeria BWA, Białystok Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Berlin Instytut Polski, Wiedeń. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Lipsk Gallery K., Waszyngton Instytut Kultury Polskiej, Londyn Instytut Polski, Paryż Instytut Kultury Polskiej, Londyn Muzeum Narodowe, Wrocław Przekazanie obrazu: Mirabilitas secudnum diversos modos exire potest a rebus , olej, płótno, 70x171 dar Rządu Polskiego dla Biura ONZ w Genewie. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Bratysława Galeria ZPAP Na Mazowieckiej, Warszawa. Instytut Kultury Polskiej, Berlin. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Praga. Instytut Polski, Lipsk. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Sofia. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Budapeszt. Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Moskwa. Instytut Kultury Polskiej, Sztokholm Galeria Miejsce, Cieszyn Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa. Błękitna Wystawa z okazji 50-lecia ONZ; projekcja filmu Heleny Włodarczyk: Książki Zbigniewa Makowskiego Galeria BWA, Bydgoszcz Państwowa Galeria Sztuki, Płock. Galerie Alice Pauli, Lozanna. Galeria Zderzak, Kraków Galeria BWA, Zamość. Galeria Otwarta, Filharmonia Narodowa i Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa. 28 stycznia premierowy pokaz filmu o Zbigniewie Makowskim Index rerum notabilium, scenariusz i reżyseria: Helena Włodarczyk, zdjęcia: Zbigniew Wichłacz Galeria Zderzak, Kraków. Galeria Test, Warszawa Galeria Zderzak, Kraków. Galeria Krytyków Pokaz, Warszawa Galeria Kordegarda, Warszawa. Muzeum Piastów Śląskich, Brzeg Galeria Pod Atlantami, Wałbrzych Muzeum Regionalne, Jawor Galeria Opus, Wrocław Galeria Grafiki i Plakatu, Warszawa. Muzeum Sztuki Współczesnej, Oddział Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu Galeria Zderzak, Kraków Atlas Sztuki, Łódź. Galeria Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych, Kraków. Galeria Zderzak, Kraków. Muzeum Narodowe, Wrocław. Galeria Krytyków Pokaz, Warszawa

6 W Y B R A N A Publikacje artysty: B I B L I O G R A F I A Z. Makowski, Andrzej Wróblewski , Od Nowa. Tygodnik Studencki 1959, nr 7/69. Z. Makowski, Artysta o sobie, Współczesność 1965, nr 9, s. 8. Z. Makowski, O zaspokojeniu pragnień, Polska 1965, nr 10, s.7-8. Z. Makowski, Confessio Fidei, Warszawa, III, 1973, faksymile rękopisu w katalogu wystawy w Galerie Jeanne Bucher, Paryż i Galerie Alice Pauli, Lozanna Z. Makowski, Autobiografia, Miesięcznik Literacki 1976, nr 10, s Z. Makowski, Malarstwo powinno pozostać malarstwem, Polska 1976, nr 11, s Z. Makowski, Inność. Anima przychodzi do mnie. Utrillo czysta biel, Format 1991, nr 3-4/4-5, s Z. Makowski, Zaskrońce odpłynęły... faksymile książki wydane z okazji Błękitnej Wystawy, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa Z. Makowski, La journee etait nuageuse... faksymile rękopisu w katalogu wystawy w Galerie Alice Pauli, Lozanna Z. Makowski, W środę 25.XI faksymile rękopisu w katalogu wystawy w Galerii Zderzak, Kraków Z. Makowski, Florilegium, Galeria Zderzak, Kraków Z. Makowski, Tabula itineraria, Galeria Zderzak, Kraków Z. Makowski, Recolens priora vestigia, Galeria Zderzak, Kraków Z. Makowski, Dwa bieguny, Tygodnik Powszechny 2003, nr 45, s. 12. Opracowania ogólne: M. Porębski, Polnische Kunst Heute, [w:] Kunst unserer Zeit, red. W. Grohmann, Verlag M. DuMont Schauberg, Koln 1966, s M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Kraków-Wrocław 1966, s G. Marchiori, Artisti Polacchi d Oggi, Campobasso 1967, s. 41, Dictionnaire de la peinture du XX e siecle, F. Hazan, Paris Enciclopedia Universale SEDA delia Pittura Moderna, ed. G.C. Argan, Milano 1969, s K. Janicka, Surrealizm, Warszawa 1973, s M. Wallis, O tytułach dziel sztuki, Rocznik Historii Sztuki 1974, t. X, s J. Zanoziński, Współczesne malarstwo polskie, Warszawa 1974, s. 77. A. Wojciechowski, Młode malarstwo polskie , Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 57, 80, 86, 87, 98,102, ii. 82, A. Wojciechowski, Polskie malarstwo współczesne. Kierunki-pr ogramy-dzieła, Warszawa 1977, s , 92-94,175. Great Drawings ofall Time: The 20th Century, ed. V. Thorson, New York R. Jarocki, Rozmowy z Lorentzem, Warszawa 1981, s A. Kępińska, Nowa sztuka. Sztuka polska w latach , Warszawa 1981, s , 271. The Oxford Companion to Twentieth-Century Art, red. H. Osborne, Oxford-New York-Toronto-Melbourne , s A. Biro, R. Passeron, Dictionnaire generał du surrealisme et des ses environs, Paris 1982, s.339. Polska sztuka współczesna. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe, Wrocław 1983, s J. Dąbkowska-Zydroń, Artistes polonais dans le mouvement Phases, [w:] Polish Art Studies, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, s B. Kowalska, Awangarda malarska. Szansę i mity , Warszawa 1988, s. 122,144,146,156, 218, 340, ii. 74. A.K. Olszewski, Dzieje sztuki polskiej , Warszawa 1988, s. 110, il K. Czerni, Rozmowy z profesorem Mieczysławem Porębskim. Nie tytko o sztuce, Wrocław 1992, s Polskie życie artystyczne w latach , red. A. Wojciechowski, Wrocław-Warszawa-Kraków 1992, s. 99,101,102,152,168, 291, 298, 312, 314, 315, 322, 323,446,450. R. Passeron, Encyklopedia surrealizmu, przekł. K. Janicka, Warszawa 1993, s M. Porębski, Artyści Synowie Boga, Znak XLV, nr 458, s. 14. J. Dąbkowska-Zydroń, Surrealizm po surrealizmie. Międzynarodowy Ruch Phases, Warszawa Dictionnaire Encyclopediąue de la peinture, Paris 1994, s The Grove Dictionary of Art, ed. J. Turner, London-New York-Toronto 1996, t. 20, s J. Jaremowicz, On the Solemnity ofthe Symbol, [w:] Contemporary Polish Painters, London 2000, s A. Żakiewicz, tekst w katalogu wystawy Hommage a Paul Klee. Polscy artyści XX wieku wobec teorii i praktyki artystycznej Paula Klee, Muzeum Narodowe, Warszawa 2001, s dzieł z kolekcji Muzeum Sztuki w Łodzi, Łódź 2004, s. 204, 205. A. Rottenberg, Sztuka w Polsce , Warszawa 2006, s. 91, 92,111,413. Recenzje, artykuły: Phases. Cahiers internationaux de documentation sur la poesie et l art d avant-garde, Paris 1963, nr 8, s Jeux dangereux, Combat-Art 1963, nr 102, s. 2. N. Lynton, London Letter. Polish Artists, Art International A.S. Vellinhausen, Die Bilderatsel von Zbigniew Makowski, Frankfurter Allgemeine Zeitun, A. Bader, W. Passini, A -propos de Vaspect schizoide d un certain art contemporain, Confinia Psychiatrica, nr 3-4. G. Biasi, Zbigniew Makowski, Linea Sud - Nuova Rassegna d Arte e Cultura d Avanguardia nr 2, Anno II, M. Berdyszakowa, Rozmowy z Makowskim, Nurt 1966, nr 5, s. 54. A. Ławniczakowa, Wystawa obrazów Zbigniewa Makowskiego, Nurt 1966, nr 5, s M. Benedict, New York Letter Art International 1966, nr 3. G. Marchiori, wstęp do katalogu wystawy, Galleria de Foscherari, Bolonia R. Melville, tekst do katalogu wystawy, Marlborough New London Gallery, Londyn J. Reichardt, tekst do katalogu wystawy, Marlborough New London Gallery, j.w. J. Monnier, Makowski et Heyboer, Tribune de Lausanne M. Grześczak, Zbigniew Makowski, Arts Review J. Olkiewicz, Une geometrie romantiąue, Opus International 1968, nr 6, s M. Vaisey, Zbigniew Makowski, Arts Review G. Gassiot-Talabot, Peinture Modernę Polonaise, Nouvelles Litteraires

7 M. Gutowski, Zbigniew Makowski w Arkadach, Dziennik Polski M. Hermansdorfer, Zbigniew Makowski, Odra nr 5,1972, s M. Hermansdorfer, tekst do katalogu wystawy, Galeria EMPIK, Wrocław K.H. Hering, tekst do katalogu wystawy, Kunstverein fur die Rheinlande und Westfalen, Kunstahalle, Diisseldorf R. Stanisławski, tekst do katalogu wystawy, Kunstverein fur die Rheinlande und Westfalen, Kunstahalle, j.w. R. Stanisławski, tekst do katalogu wystawy, Galerie Jeanne Bucher, Paryż R. Stanisławski, tekst do katalogu wystawy, Galerie Alice Pauli, Lozanna T. Sowińska, Makowski, Beksiński i Deskur, Przegląd Artystyczny 1973, nr 3, s J. Chazades, Suisse 3 Grand, L Oeil 1974, nr 232, s. 9. K. Janicka, W kręgu wyobraźni wyzwolonej, Sztuka 1975, nr 6, s M. Hermansdorfer, tekst do katalogu wystawy, Muzeum Narodowe, Wrocław A. Kuenzi, Retrospective Zbigniew Makowski. Un grand artiste polonais au Musee de La Chaux-de-Fonds, 24 Heures, Edition Nationale et Vaudoise Lausanne, , s. 56. M. Ratajczak, Retrospektywa twórczości Zbigniewa Makowskiego, Odra 1979, nr 5, s T. Sowińska, tekst do katalogu wystawy, Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Berlin G. Glueck, Books ofthe Times, New York Times , s M. Hermansdorfer, Kanon i wyraz, Galeria EM, Klub Międzynarodowej Prasy i Książki, Wrocław 1981, s M. Hermansdorfer, tekst do katalogu wystawy, Instytut Kultury Polskiej, Londyn M. Grześczak, tekst do katalogu wystawy, Ośrodek Informacji i Kultury Polskiej, Bratysława B. Ilkosz, Symbol i rzeczywistość, Format 1991, nr. 3-4/4-5. E. Kwiatkowska, Droga Królewska (przypadek archetyp - mandala), Format 1991, nr 3-4/4-5. G. Świtek, tekst do katalogu wystawy, Instytut Kultury Polskiej, Berlin T. Sowińska, Wyobraźnia bez granic, katalog wystawy (z okazji nagrody im. J. Cybisa), Galeria ZPAP Na Mazowieckiej, J. Krawczyk, Nulla estfuga, katalog wystawy (z okazji nagrody im. J. Cybisa), Galeria ZPAP Na Mazowieckiej, E. Grabska, Zbyszkowi recepta na podróż idealną albo wspomnienie miłej oku księgi obrazów katalog wystajwy (z okazji nagrody im. J. Cybisa), Galeria ZPAP Na Mazowieckiej, E. Toriak, Gra szklanych paciorków, Krytyka, nr 41-42, s A. Kuczyńska, Sztuka pamięci, Kresy 1994, nr 17. Umysłem i sercem... Ze Zbigniewem Makowskim rozmawiają Agnieszka Kuczyńska i Magdalena Ujma, Kresy 1994, nr 17,s J. Wójcik, Błękitna Wystawa. Zbigniew Makowski w Zachęcie. Sztuka mitów i symboli, Rzeczpospolita , nr 248, J. Wójcik, Wybór jest najpiękniejszą rzeczą. Rozmowa z malarzem Z. Makowskim, Rzeczpospolita , nr 249. A. Rottenberg, Obecność dziel Zbigniewa Makowskiego, wstęp do katalogu Błękitna Wystawa, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa M. Hermansdorfer, Sztuka Zbigniewa Makowskiego, wstęp do katalogu Błękitna Wystawa, Galeria Sztuki Współczesnej Zachęta, Warszawa Ł. Gorczyca, Delektacja kulturą, Art&Bussines 1995, nr 11-12, s. 82. K. Kawalerowicz, Zachęta. Jedyny prawdziwy surrealista? Makowskiego wędrówki od Antyku po błękit, Życie Warszawy M. Porębski, tekst do katalogu wystawy, Galeria Zderzak, Kraków E. Grygiel, Rzeczy piękne i piękniejsze, Znak XLVIII, nr 464, s M. Sobolska, Tabula itineraria czyli księga podróży Zbigniewa Makowskiego, Przekrój 2001, nr 12/2909, s Cudza żona. Ze Zbigniewem Makowskim rozmawiają Magdalena Ujma i Agnieszka Kuczyńska, Res Publica Nova 2001, nr 4/151, s M. Kitowska-Łysiak, W poszukiwaniu autentyku. (Katalog wystawy 5 artystów w ramach obchodów 110 rocznicy urodzin i 60 rocznicy śmierci Brunona Schulza), BWA, Lublin T. Piasecka, wstęp do katalogu wystawy Zbigniew Makowski: Obrazy, rysunki, książki, Muzeum Piastów Śląskich, Brzeg T.A. Stepnowska, wstęp do katalogu wystawy Papiery, Galeria Kordegarda, Warszawa G. Świtek, Odkurzone itinerarium, katalog wystawy Papiery, j.w. M. Kitowska-Łysiak, Zbigniew Makowski, tekst w katalogu wystawy Siedmiu Wspaniałych. Jan Cybis i laureaci nagrody jego imienia, Galeria Sztuki Współczesnej BWA, Olsztyn B. Stano, Tabula Itineraria Zbigniewa Makowskiego, Format 2003, nr 42, s A. Sabor, Obrazy Zbigniewa Makowskiego w krakowskiej Galerii Zderzak. Pamiętnik Minotaura, Tygodnik Powszechny , nr 45, s. 12. Uamour du livre. Livres d artiste et Iwres uniąues dans la collection d un amateur, Bibliotheque cantonale et universitaire, Lausanne S. Gieżyński, Szaleństwo, książki i duchy, Weranda 2007, nr 1 (49), s

8 Autoportret jako XII-letni chłopiec papier, tusz, akryl, 33x44 cm I 1998 Ptaki geometryzowane papier, tusz, akwarela, 36x47 cm, 2010 Jastra Kirke papier, gwasz, 35x50 cm,

9 Biuro Wystaw Artystycznych G a l e r i a N a P i ę t r z e 17 grudnia stycznia 2011 Wystawa w ramach projektu Aniołowie i Ptaki w g k o n c e p c j i M i c h a ł a i A n d r z e j a P ł o s k i c h koordynacja: Muzeum Historii Kielc BWA w Kielcach dziękuje Panu Stanisławowi Zbigniewowi Kamieńskiemu za pomoc w zorganizowaniu wystawy D y r e k t o r : M a r i a n R u m i n Biuro Wystaw Artystycznych K i e l c e, u l. L e ś n a 7 tel. (41) , fax: (41) w w w. b w a k i e l c e. w i c i. i n f o galeriabwakielce@pro.onet.pl Kurator wystawy: Stanisława Zacharko Fotografie: Piotr Kaleta, Stanisława Zacharko Opracowanie graficzne katalogu: Stanisława Zacharko Druk: Zakład Poligraficzny SAM-WIL, Na okładce: Ptak u studni papier, gwasz, 41x156 cm, 1989 Wydawca katalogu: Biuro Wystaw Artystycznych w Kielcach ISBN