PRZYWRÓCIĆ PAMIĘĆ KRAKOWIANIE KRAKOWIANOM W ROCZNICĘ LIKWIDACJI KRAKOWSKIEGO GETTA

Transkrypt

1 PRZYWRÓCIĆ PAMIĘĆ KRAKOWIANIE KRAKOWIANOM W ROCZNICĘ LIKWIDACJI KRAKOWSKIEGO GETTA

2 Sobota i niedziela 13 i 14 marca 1943 roku wyznaczyły symboliczny koniec bogatego świata, po którym dziś zostało niewiele. Były ostatnią fazą zagłady żydowskiego Krakowa. Wówczas jedna czwarta miasta nagle przestała istnieć. Żyli w Krakowie przez 800 lat z początku jako polscy Żydzi, a od XIX wieku coraz bardziej jako żydowscy Polacy. Pracowali dla swej polskiej ojczyzny i swego miasta, rozwijali ich kulturę najpierw jako rzemieślnicy, drobni handlarze, ale też bankierzy, wielcy kupcy, zarządcy włości królewskich i szlacheckich, nadworni medycy królewscy, a od XIX wieku także jako prawnicy, lekarze, przedsiębiorcy, nauczyciele, profesorowie uniwersyteccy, naukowcy, artyści, muzycy, pisarze, sportowcy. Za tę ojczyznę także walczyli i ginęli jako żołnierze. Dziś, gdy wielu Polakom nadal łatwo przychodzi wyrzucanie z polskości Polaków innych niż oni sami, swą pamięcią możemy zaświadczyć, że uznajemy i szanujemy wkład żydowskich krakowian i Polaków w dziedzictwo naszego miasta i kraju. Winni to jesteśmy wszystkim pomordowanym i niewielkiej społeczności, która nadal żyje wśród nas. Winni także jesteśmy to naszemu miastu i krajowi. Winni to jesteśmy w końcu sobie samym.

3 Targ rybny (dziś nieistniejący) przed Synagogą Izaaka na Kazimierzu. Targ na Placu Nowym na Kazimierzu. W tle okrąglak mieszczący wówczas koszerną ubojnię drobiu.

4 Sklep z ceramiką i szkłem Jakuba Grossa na Rynku Głównym, gdzie zamówienia składała też kancelaria prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej (na szyldzie pisownia imienia sprzed reformy ortografii z 1936 roku). Aleksander Rittermann i jego hotele.

5 Pobożni Żydzi na Starym Cmentarzu wspominają wielkiego XVI-wiecznego rabina krakowskiego, Mojżesza Isserlesa (Remu), w rocznicę jego śmierci. Przedstawiciele krakowskiej gminy żydowskiej witają prezydenta swej ojczyzny odwiedzającego Synagogę Starą (Prezydent Rzeczpospolitej Polskiej Ignacy Mościcki schodzi po schodach do Synagogi Starej; 1927 rok).

6 Przedstawiciele krakowskiej gminy żydowskiej z rabinem Nechemiaszem Kornitzerem w środku czekają na prezydenta swej ojczyzny odwiedzającego Synagogę Starą.

7 Maryla Freiwald, lekkoatletka Żydowskiego Klubu Sportowego Makkabi Kraków (sprinterka i skoczkini w dal). Jedna z najlepszych lekkoatletek Polski i Europy. Mistrzyni i rekordzistka Polski. Mecz piłkarski między Żydowskim Klubem Sportowym Makkabi a Cracovią.

8 Leon Sperling (stoi czwarty z prawej), pomocnik Cracovii, w piłkarskiej reprezentacji Polski na Igrzyskach Olimpijskich w Paryżu w 1924 roku. Józef Klotz (siedzi pierwszy z lewej), obrońca Żydowskiego Towarzystwa Sportowego Jutrzenka Kraków, strzelił pierwszą bramkę dla reprezentacji Polski w historii jej występów (w meczu Szwecja-Polska 1:2, wiosną 1922 r.). Pierwszy z prawej stoi Józef Lustgarten, trener kadry w tym meczu, wcześniej bramkarz Cracovii, a później znany sędzia piłkarski.

9 Artykuł wspominający marszałka Józefa Piłsudskiego po jego śmierci, opublikowany w krakowskim Nowym Dzienniku przez rabina Ozjasza Thona (18 maja 1935).

10 Pomnik Żołnierzom-Żydom poległym w latach (zniszczony przez Niemców na początku drugiej wojny światowej.

11 Architekci: Alfred Siódmak, Edward Kreisler, Zygmunt Grünberg (w mundurze porucznika Wojska Polskiego).

12 Wiceprezydenci Krakowa: Józef Sare, architekt (w latach , z lewej; stąd ulica Sarego) oraz Ignacy (Izaak) Landau, prawnik (w latach , z prawej). Adolf Gross ( ), prawnik, działacz polityczny i społeczny, walczący m.in. o równouprawnienie kobiet. Założył Towarzystwo Budowy Tanich Domów (np. dwa domy przy ulicy Smoczej pod Wawelem).

13 Leon Sternbach ( ) profesor historii i kultury Bizancjum na Uniwersytecie Jagiellońskim, aresztowany przez Niemców w czasie tzw. Sonderaktion Krakau wraz ze 182 innymi profesorami. Zmarł w obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Rafał Taubenschlag ( ) profesor prawa na Uniwersytecie Jagiellońskim. Dziekan Wydziału Prawa.

14 Z lewej Sara Szenirer ( ), założycielka pierwszej szkoły Bejs Jakow, ortodoksyjnej szkoły dla dziewcząt. Wywodząca się z Krakowa sieć szkół Bejs Jakow ma dziś wiele placówek. Z prawej Jan Landau, pediatra i dyrektor Szpitala Żydowskiego przy ulicy Skawińskiej (dziś jeden z oddziałów Kliniki Uniwersyteckiej. Chłopcy z religijnej szkoły Talmud-Tora przy ulicy Estery.

15 Poczet sztandarowy Gimnazjum Hebrajskiego (polskojęzycznego) na obchodach Dnia Niepodległości (11. listopada 1938). Młodzież Gimnazjum Hebrajskiego na lekcji w terenie na Wawelu z nauczycielem Ozjaszem Mahlerem.

16 Róża Rock, założycielka Domu Sierot Żydowskich na ulicy Dietla 64 oraz Dawid Kurzmann, nauczyciel w sierocińcu. W czasie drugiej wielkiej deportacji do obozu zagłady w Bełżcu (w październiku 1942 roku) Dawid Kurzmann nie zostawił dzieci wysyłanych na śmierć i nie skorzystał z możliwości pozostania w getcie. Był z dziećmi do końca, tak jak kilkoro innych nauczycieli.

17 Mordechaj Gebirtig (drugi z lewej u góry tu wraz z nauczycielami Gimnazjum Hebrajskiego oraz u dołu), ludowy poeta i pieśniarz piszący w jidysz. Jego piosenki zna spora część żydowskiego świata.

18 Ozjasz Thon ( ), rabin postępowej synagogi Tempel z ulicy Miodowej, wspaniały kaznodzieja, felietonista Nowego Dziennika, poseł na Sejm RP.

19 Jazzband braci Rosnerów

20 Młodzież ze średniej szkoły handlowej z krakowskiego Stradomia na wycieczce statkiem do Tyńca.

21 Młodzież ze średniej szkoły handlowej z krakowskiego Stradomia na nartach w Zwardoniu. Młodzież ze średniej szkoły handlowej z krakowskiego Stradomia na ćwiczeniach z przysposobienia obronnego.

22 Samuel Stendig, nauczyciel języka niemieckiego w Gimnazjum Hebrajskim i w Prywatnej Średniej Szkoły Handlowej na Stradomiu, dyrektor tej drugiej, przewodniczący krakowskiego Towarzystwa Psychologicznego i Pedagogicznego. Człowiek jest tyle wart, ile stworzył. Tyle człowiek wart, ile drugiemu może pomóc. Julian Aleksandrowicz lekarz szkolny, nauczyciel higieny i ćwiczeń cielesnych w Średniej Szkole Handlowej na Stradomiu (od 1938 zwanej Gimnazjum Kupieckim). Dr Aleksandrowicz już przed wojną był wybitnym hematologiem (specjalistą od krwi i chorób krwi), która to specjalność przydała się bardzo podczas jego walki w oddziale partyzanckim w czasie wojny (po ucieczce z getta krakowskiego) W Armii Krajowej nosił pseudonim Doktor Twardy (stąd w Krakowie ulica Doktora Twardego). Jego dokonania na polu hematologii oraz nacisk na ekologiczny rozwój człowieka sprawiły, że w 2001 mieszkańcy Krakowa wybrali go na krakowianina XX wieku w dziedzinie nauki (znalazł się on tym samym w znakomitym towarzystwie innych szacownych krakowian XX wieku, m. in. Stanisława Wyspiańskiego w dziedzinie kultury i sztuki oraz Karola Wojtyły w dziedzinie życia politycznego).

23 Sprawozdanie z działalności Średniej Szkoły Handlowej z ulicy Stradom 10.

24 Zdjęcia pochodzą z zasobów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, Archiwum Narodowego w Krakowie oraz Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej.

25 MARSZ PAMIĘCI 13 i 14 marca 1943 roku niemieccy naziści zlikwidowali krakowskie getto. Te daty symbolicznie oznaczają koniec życia żydowskiego w naszym mieście, które odrodziło się dopiero w ostatnich latach. Aby upamiętnić krakowskich Żydów, ale też by pokazać triumf życia nad śmiercią, od wielu już lat organizujemy doroczny MARSZ PAMIĘCI. Tegoroczny odbędzie się w NIEDZIELĘ, 19 MARCA. Jak każdego roku, spotkamy się na placu Bohaterów getta o godzinie 12.00, aby przejść stamtąd pod pomnik na terenie byłego obozu KL Płaszów dokładnie tą trasą, którą przeszli ostatni krakowscy Żydzi. Każdego roku w Marszu bierze udział kilkuset krakowian, a z roku na rok również coraz większa liczba gości z zagranicy. W ten sposób nie tylko manifestujemy naszą pamięć i szacunek dla ofiar Holokaustu, ale też pokazujemy triumf odrodzonego życia nad śmiercią. Patronem honorowym Marszu Pamięci jest Jacek Majchrowski, Prezydent Krakowa.