PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA

Transkrypt

1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA URZĄD GMINY I MIASTA W KRAJENCE Krajenka, czerwiec 2004

2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 1 Opracowano w Referacie Gospodarki Komunalnej, Planowania Przestrzennego i Działalności Gospodarczej Urzędu Gminy i Miasta Krajenka. AUTOR: mgr inż. Anna Biela KOORDYNATOR: Burmistrz Gminy i Miasta Krajenka Janusz Szczerbiak Z-ca Burmistrza Gminy i Miasta Krajenka Grażyna Urbanek Sekretarz Gminy i Miasta Krajenka Tomasz Ciechanowski Skarbnik Gminy i Miasta Krajenka Mirosław Machejek Kierownik Referatu Gospodarki Komunalnej, Planowania Przestrzennego i Działalności Gospodarczej - Marek Buczkowski Dyrektor Komunalnego Zakładu Użyteczności Publicznej w Krajence Elżbieta Sieg Referat ds. Rolnych, Ochrony Środowiska i Gospodarki Gruntami Dariusz Baran Strażnik Miejski Jerzy Baran Przewodnicząca Komisji Gospodarczej Rady Miejskiej w Krajence - Barbara Kartuszyńska Zastępca Dyrektora Gimnazjum w Krajence - Romuald Banaś

3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 2 Wykaz instytucji i urzędów współpracujących przy realizacji Programu: Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence Starostwo Powiatowe w Złotowie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu, Delegatura w Pile Powiatowy Zarząd Dróg w Złotowie Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich Rejon Dróg Wojewódzkich w Złotowie Nadleśnictwo Złotów Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Wojewódzki Inspektorat Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Poznaniu Oddział w Złotowie Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny Wielkopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Poznaniu, Inspektorat w Złotowie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Poznaniu, Inspektorat w Poznaniu Wojewódzki Konserwator Zabytków, Oddział Służby Ochrony Zabytków w Pile Państwowy Instytut Geologiczny Centralne Archiwum Geologiczne w Warszawie

4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 3 SPIS TREŚCI ROZDZIAŁ I. WSTĘP Podstawa i cel opracowania Programu Ochrony Środowiska Zagadnienia zawarte w opracowaniu Podstawowe akty prawne w zakresie ochrony środowiska Gospodarka wodno ściekowa Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Ochrona powierzchni ziemi i gleb Ochrona powietrza Ochrona przed hałasem Ochrona przyrody Edukacja ekologiczna Akty prawa miejscowego ROZDZIAŁ II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Dane administracyjne Podstawowe elementy zagospodarowania i użytkowania obszaru gminy Dane i tendencje demograficzne w poszczególnych jednostkach osadniczych Położenie geograficzne Warunki klimatyczne Wartości kulturowe i baza turystyczna Infrastruktura techniczno gospodarcza Zaopatrzenie w wodę Ujęcia wód Strefy ochronne Sieć wodociągowa Bilans zużycia wody Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia Gospodarka ściekowa Sieć kanalizacyjna Kanalizacja deszczowa Oczyszczalnia ścieków Przydomowe oczyszczalnie ścieków Gospodarka odpadami Komunikacja Drogi Kolej Trasy rowerowe Zaopatrzenie w ciepło, energię i gaz ziemny Zaopatrzenie w ciepło Zaopatrzenie w energię Zaopatrzenie w gaz ziemny Alternatywne źródła energii Energia promieniowania słonecznego Elektrownie wodne Energetyka wiatrowa Energia geotermalna Podmioty gospodarcze Bezrobocie Wprowadzenie Geomorfologia Budowa geologiczna i rzeźba terenu Zasoby kopalin Gleby Charakterystyka ogólna Bonitacja gleb na terenie gminy Przydatność rolnicza gleb Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Struktura rolnictwa w gminie Przyczyny degradacji gleb

5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Zasoby wodne Wody podziemne Charakterystyka Źródła zanieczyszczeń Stan czystości wód podziemnych Wody powierzchniowe Rzeki Charakterystyka cieków rzecznych Stan czystości Ochrona przeciwpowodziowa Jeziora i zbiorniki wodne Charakterystyka Stan czystości jezior Pozostałe cieki wodne Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Urządzenia wodne Powietrze atmosferyczne Źródła zagrożeń powietrza atmosferycznego Przemysł Emisja niska Emisja komunikacyjna Środowisko akustyczne Hałas komunikacyjny Hałas przemysłowy Hałas kolejowy Promieniowanie elektromagnetyczne Anteny telefonii komórkowej Linie energetyczne Przyroda ożywiona Świat roślin Lasy Zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne Parki zieleń urządzona Ogródki działkowe Świat zwierząt Formy ochrony przyrody Obszar chronionego krajobrazu Pomniki przyrody Użytki ekologiczne Obszary sieci Natura Econet Awarie przemysłowe Podsumowanie Ocena wskaźnikowa ROZDZIAŁ IV. ZAŁOŻENIA REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Potrzeba wytyczenia celów ekologicznych ich zgodność z innymi dokumentami Cele wynikające z polityki ekologicznej państwa i programu ochrony środowiska województwa wielkopolskiego Polityka ekologiczna państwa Cele wynikające z Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Wielkopolskiego Cele wytyczone w powiatowym programie ochrony środowiska dla powiatu złotowskiego Cele wytyczone w strategii rozwoju Gminy i Miasta Krajenka Cele, kierunki i zadania do realizacji w ramach Programu Ochrony Środowiska dla Gminy i Miasta Krajenka Cele i zadania o charakterze systemowym Ochrona dziedzictwa przyrodniczego i racjonalne użytkowanie zasobów przyrody Jakość środowiska i bezpieczeństwo ekologiczne Zrównoważone wykorzystanie surowców, materiałów, wody i energii Założenia do realizacji w ramach edukacji ekologicznej

6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 5 ROZDZIAŁ V. HARMONOGRAM REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Strategia sporządzenia harmonogramu ROZDZIAŁ VI. EDUKACJA EKOLOGICZNA Cel edukacji ekologicznej społeczeństwa Kierunki i zadania edukacji ekologicznej Koszty prowadzenia edukacji ekologicznej i sposób pozyskiwania tych środków ROZDZIAŁ VII. ZAŁOŻENIA FINANSOWANIA INWESTYCJI Możliwości pozyskiwania środków finansowych Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Poznaniu Powiatowe Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Gminne Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Ekofundusz Banki Programy pomocowe Unii Europejskiej - Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności Analiza zdolności gminy w zakresie finansowania zadań w dziedzinie ochrony środowiska Sprawozdanie ekonomiczne z budżetu gminy za lata Ocena wydatków na ochronę środowiska Prognoza dochodów i wydatków na lata Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Instrumenty prawne Instrumenty finansowe Instrumenty społeczne Instrumenty strukturalne Monitorowanie Programu Ochrony Środowiska Zasady monitoringu Monitorowanie założonych efektów ekologicznych BIBLIOGRAFIA ZAŁĄCZNIKI

7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 6 SPIS TABEL: Tabela 1: Użytkowanie gruntów na terenie Gminy i Miasta Krajenka Tabela 2: Ludność Gminy i Miasta Krajenka Tabela 3: Najcenniejsze zabytki gminy Tabela 4: Wykaz stacji uzdatniania wody Tabela 5: Zestawienie występowania otworów geologicznych na terenie gminy Tabela 6: Rozwój sieci wodociągowej na terenie miasta i gminy Tabela 7: Struktura sieci wodociągowej w gminie Tabela 8: Sposoby zaopatrzenia w wodę na terenie niezwodociągowanych wsi Tabela 9: Bilans poboru i sprzedaży wody w mieście Krajenka Tabela 10: Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Krajenka Tabela 11: Charakterystyka kanalizacji deszczowej w mieście Krajenka Tabela 12: Bilans odprowadzanych ścieków do oczyszczalni miejskiej Tabela 13: Charakterystyka przydomowych oczyszczalni ścieków Tabela 14: Wykaz podmiotów świadczących usługi wywozu nieczystości płynnych Tabela 15: Ewidencja zbiorników bezodpływowych na terenie gminy Krajenka: Tabela 16: Podział prowadzonych działalności na poszczególne branże Tabela 17: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego Tabela 18: Charakterystyka gruntów wg klas bonitacji mieście i gminie Krajenka Tabela 19: Szczegółowy wykaz gruntów według klas bonitacyjnych na terenie gminy Tabela 20: Analiza przydatności rolniczej gleb Gminy i Miasta Krajenka, Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego Tabela 21: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg skali IUNG Tabela 22: Struktura wielkości gospodarstw rolnych na terenie gminy Krajenka Tabela 23: Struktura zasiewów głównych ziemiopłodów gminy Krajenka Tabela 24: Struktura zróżnicowania hodowli na terenie gminy Krajenka Tabela 25: Parametry charakterystyczne GZWP Tabela 26: Wyniki badań jakości wód podziemnych Tabela 27: Zestawienie obiektów użyteczności publicznej pod względem ich zaopatrzenia w energię Tabela 28: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2001 roku Tabela 29: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2002 roku Tabela 30: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2003 roku Tabela 31: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza na terenie Złotowa w latach 2001 i Tabela 32: Średni skład spalin silnikowych Tabela 33: Natężenie ruchu drogowego na terenie gminy Krajenka w 2000 roku Tabela 34: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Tabela 35: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Tabela 36: Zestawienie źródeł promieniowania elektromagnetycznego stacje telefonii komórkowej Tabela 37: Linie napowietrzne kablowe 15kV Tabela 38: Struktura użytkowania ziemi w Nadleśnictwie Zlotów Tabela 39: Liczba kompleksów leśnych w Nadleśnictwie Złotów Tabela 40: Zestawienie rodzajów gruntów będących pod zarządem nadleśnictwa Tabela 41: Zestawienie powierzchni lasów znajdujących się w terytorialnym zasięgu działania Tabela 42: Szczegółowe zestawienie pomników przyrody występujących na terenie gminy Tabela 43: Zestawienie użytków ekologicznych występujących na terenie gminy Tabela 44: Cele i zadania wg wytycznych programu powiatowego Tabela 45: Syntetyczne zestawienie źródeł dochodów i wydatków budżetowych Gminy i Miasta Krajenka w latach Tabela 46: Dynamika zmian głównych pozycji budżetowych w latach Tabela 47: Wykonania budżetu GFOŚiGW w latach Tabela 48: Wydatki na ochronę środowiska wraz ze źródłami finansowania Tabela 49: Prognoza budżetu na rok

8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 7 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1: Szczegółowa ewidencja użytkowania gruntów na terenie gminy Rysunek 2: Liczba ludności w mieście Krajenka w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka Rysunek 3: Liczba ludności w Gminie Krajenka z wyłączeniem miasta Krajenka w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka Rysunek 4: Liczba ludności we wsi Skórka z w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka Rysunek 5: Bilans zużycia wody dla celów gospodarczych w latach , dane według statystyki KZUP w Krajence Rysunek 6: Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Krajenka w latach Rysunek 7: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka wg badań WIOŚ Poznań Rysunek 8: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu i Województwa Rysunek 9: Struktura przydatności rolniczej gleb Gminy i Miasta Krajenka Rysunek 10: Przydatność rolnicza gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego Rysunek 11: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gminy i Miasta Krajenka Rysunek 12: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gleb Gminy i Miasta Krajenka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego MAPY Mapa 1: Położenie Gminy i Miasta Krajenka na tle powiatu złotowskiego Mapa 2: Gmina i Miasto Krajenka Mapa 3: Lokalizacja gminy na obszarach GZWP 125 i FOTOGRAFIE Fot. 1: Zabytkowy kościół p.w. św. Anny w Krajence Fot. 2: Ujęcie wody pitnej na terenie miasta Krajenka z oznakowaną strefą bezpośrednią ochrony sanitarnej Fot. 3: Pomnik przyrody jesion wyniosły, znajdujący się przy szkole podstawowej w Krajence Fot. 4: Pomnik przyrody dąb szypułkowy, znajdujący się przy ul. Winiary w Krajence

9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 8 ROZDZIAŁ I WSTĘP

10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Podstawa i cel opracowania Programu Ochrony Środowiska Artykuł 17 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. z 2001 nr 62, poz. 625 ze zmianami) nakłada na Burmistrza Gminy i Miasta Krajenka jako organ wykonawczy sporządzenie gminnego programu ochrony środowiska. Celem utworzenia niniejszego programu jest realizacja polityki ekologicznej państwa, dlatego też opracowanie programu uwzględnia wymagania określone w art. 14 cytowanej ustawy. Podobnie jak polityka ekologiczna państwa program ochrony środowiska określa w szczególności: v cele ekologiczne, v priorytety ekologiczne, v rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, v środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Ponadto celami Programu Ochrony Środowiska są: 1. Rozpoznanie stanu istniejącego i przedstawienie propozycji zadań niezbędnych do kompleksowego rozwiązania problemów ochrony środowiska (zadania te w większości stanowią zadania własne gminy). 2. Wyznaczenie hierarchii ważności poszczególnych inwestycji (ustalenie priorytetów). 3. Przedstawienie rozwiązań technicznych, analiz ekonomicznych, formalnoprawnych dla proponowanych działań proekologicznych. 4. Wyznaczenie optymalnych harmonogramów realizacji całości zamierzeń inwestycyjnych gminy ze wskazaniem źródeł finansowania. Program wspomaga dążenie do uzyskania w gminie sukcesywnego z roku na rok ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszczeń, ochronę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie z uwzględnieniem konieczności ochrony środowiska. Stan docelowy w tym zakresie nakreśla Program Ochrony Środowiska a dowodów jego osiągania dostarcza ocena efektów działalności środowiskowej, dokonywana okresowo. Poniższy Program Ochrony Środowiska przyjmuje się na 4 lata, z tym że przewidziane w nim działania ekologiczne w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Dodatkowo art. 18 cytowanej ustawy zobowiązuje organ wykonawczy gminy do sporządzania co 2 lata raportów z wykonania programów Zagadnienia zawarte w opracowaniu Niniejszy program opracowany dla jednostki administracyjnej Gminy i Miasta Krajenka prezentuje szeroko rozumianą problematykę z zakresu zagadnień ochrony środowiska.

11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 10 Pierwsza część opracowania przedstawia sytuację ogólną ocenę statystyczno-społecznogospodarczą obszaru objętego programem. W kolejnej części dokonano charakterystyki i oceny aktualnego stanu poszczególnych elementów środowiska, gdzie uwzględniono następujące jego elementy: budowa geologiczna i zasoby kopalin, powierzchnia ziemi i zasoby glebowe, zasoby wodne i gospodarka wodno-ściekowa, świat roślin i zwierząt, prawna ochrona przyrody i krajobrazu, gospodarka leśna, powietrze atmosferyczne, hałas komunikacyjny i przemysłowy, promieniowanie elektromagnetyczne, Następnie dokonano podsumowania dokonanej analizy, które pozwoliło na określenie głównych problemów ekologicznych obszaru gminy. Sporządzona część analityczna pozwoliła sporządzić główną i najważniejszą część Programu Ochrony Środowiska, jaką jest opracowanie polityki ekologicznej gminy wytyczającej cele, kierunki i priorytety działań ekologicznych, które należy podjąć. Polityka przewiduje również terminy realizacji oraz nakłady finansowe na podejmowane zadania Podstawowe akty prawne w zakresie ochrony środowiska Gospodarka wodno ściekowa Dyrektywy Rady Europejskiej Dyrektywa Rady 2000/60/EC - Ramowa Dyrektywa Wodna, Dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczenia (IPPC), Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia spowodowanego przez niektóre niebezpieczne substancje wprowadzane do środowiska wodnego wspólnoty, Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, Dyrektywa Rady 91 /271 /EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywa Rady 93/481 /EWG dotycząca formularzy dla prezentowania narodowych programów przewidzianych w Art. 17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG,

12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 11 Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy córki" 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280,88/347,90/415, Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/778/EWG w sprawie jakości wody przeznaczonej do picia, Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, uzupełniająca i zastępująca dyrektywę 80/778/EWG, Dyrektywa Rady 76/160 dotycząca jakości wody w kąpieliskach, Dyrektywa Rady 77/795 ustanawiająca wspólną procedurę wymiany informacji na temat jakości wód powierzchniowych w Unii, Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycząca metod badań i częstotliwości analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich, Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne, Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jakości wód wymagających ochrony dla podtrzymania życia ryb, Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jakości wód wymaganych dla hodowli skorupiaków i mięczaków. Pozostałe obszary związane z gospodarką wodno-ściekową nie ujęte w powyższych dyrektywach, państwa członkowskie normują na poziomie krajowym. Ustawy Ustawa z dnia r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami), Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2001 nr 115, poz ze zmianami), Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72. poz. 747; zm.: nr 115. poz ze zmianami), Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100. poz ze zmianami), Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62. poz. 628 ze zmianami), Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132. poz. 622 ze zmianami), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. Nr 99. poz. 414), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585),

13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 12 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania. (Dz. U. Nr 100, poz. 920), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzenia ścieków do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 146, poz. 1640), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 55, poz. 477), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 113, poz. 1075), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 4, poz. 44), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953),

14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 13 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie może mieć wpływ na jakość wód (Dz. U. Nr 196 poz. 1658), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 31 stycznia 2003 r. w sprawie dopuszczalnych mas substancji, które mogą być odprowadzane w ściekach przemysłowych (Dz. U. Nr 35, poz. 309), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 grudnia 2002 r. w sprawie śródlądowych wód powierzchniowych lub części stanowiących własność publiczną (Dz. U. Nr 16, poz. 149), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8 poz. 70), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 26, poz. 257), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108), Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220, poz. 1858),

15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 14 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych. (Dz. U. Nr 188, poz. 1576), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75 poz. 690), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616) Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Ustawy Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, ze zmianami), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska, zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku, oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych (Dz. U. Nr 107, poz. 676), Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192,poz. 1883), Ochrona powierzchni ziemi i gleb Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej Ustawy Ustawa z dnia roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 ze zmianami),

16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 15 Ustawa z dnia r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. Nr 58, poz. 349 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 38, poz. 452), Ustawa o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114, poz. 492 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz.335 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 189, poz. 415 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o lasach (Dz. U. Nr 101, poz. 444 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764 ze zmianami), Ustawa z dnia r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991), Ustawa z dnia r. Prawo górnicze i geologiczne (Dz. U. Nr 27, poz. 96 ze zmianami), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz i 1359), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 w sprawie wykonywania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 60, poz. 615), Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 roku w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2003 roku Nr 4, poz. 44), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2002 roku Nr 241, poz. 2093), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 10 grudnia 2001 w sprawie rejestru obszarów górniczych (Dz. U. Nr 148, poz. 1660), Dyrektywy Rady Europejskiej

17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 16 Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, Dyrektywa Rady 91/271 /EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywa Rady 86/278 /EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie, Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw dotyczących środowiska, Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, Dyrektywa Rady 96/61/WG z dnia 24 września 1996 w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody, oraz dyrektywy córki 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415, Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, Dyrektywa Rady 72/306/EWG, 77/537/EWG ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników Diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie, Dyrektywa Rady 80/779/EWG w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu, Dyrektywa Rady 82/884/EWG ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym, Inne akty Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej w Polsce przyjęta przez Sejm Rzeczpospolitej Polskiej dnia 23 sierpnia 2000 roku, Program wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa na lata , Ochrona powietrza Ustawy Ustawa z dnia r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami); Ustawa z dnia r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz ze zmianami),

18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 17 Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), Rozporządzenia Rozporządzenie z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków, jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 197, poz. 1667), Rozporządzenie z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), Rozporządzenie z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718), Rozporządzenie z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), Rozporządzenie z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie z dnia 17 czerwca 2003 r. w sprawie określenia wzoru publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie (Dz. U. Nr 110, poz. 1058), Rozporządzenie z dnia 30 maja 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła (Dz. U. Nr 104, poz. 971), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 1, poz. 12, z dnia 8 stycznia 2003 r.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie wprowadzenia do powietrza substancji zanieczyszczających z procesów technologicznych i operacji technicznych (Dz. U. Nr 87, poz. 957.), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798), Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia r. w sprawie dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza atmosferycznego ro-

19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 18 dzajów i ilości substancji zanieczyszczających, wytwarzanych przez silniki spalinowe (Dz. U. Nr 14, poz. 87), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 122, poz. 805), Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia r. w sprawie metod obliczania stanu zanieczyszczenia powietrza dla źródeł istniejących i projektowanych (Dz. U. Nr 122, poz. 805), Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 98, poz. 1067), Obwieszczenia Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 112, poz. 982), Obwieszczenie z dnia 15 kwietnia 2003 r. w sprawie średniej krajowej przychodów gminnych i powiatowych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej w 2002 r. przypadających na jednego mieszkańca (M.P. Nr 23, poz. 340), Dyrektywy Rady Europejskiej Dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza Dyrektywa 96/62/WE". Dyrektywa ta ma na celu określenie głównych zasad wspólnej strategii, Dyrektywa 70/220/EWG i 94/12/WE - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla CO i nie spalonych emisji węglowodorów z silników pojazdów samochodowych, Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG - ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie, Dyrektywa 80/779/EWG - w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SCb i cząstek zawieszonych w powietrzu, Dyrektywa 82/884/EWG - ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym, Dyrektywa 85/203/EWG - ustanawia obowiązujące dopuszczalne wartości tlenku azotu, Dyrektywa 88/77/EWG - ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne CO, węglowodorów, NOx dla samochodów ciężarowych, Dyrektywa 85/21 O/EWG - w sprawie zawartości ołowiu w benzynie, Dyrektywa 92/72/EWG - ustanawia wartości progowe ozonu, Dyrektywa 93/12/EWG - w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych,

20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 19 Dyrektywa 94/63/WE - ma na celu ograniczenie emisji lotnych związków organicznych (VOC) pochodzących z magazynowania i dystrybucji benzyny, Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stężenia SOz, NOz, NOX, pyłu i ołowiu w powietrzu, Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe, Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, Dyrektywa 88/609/EWG w sprawie ograniczenia emisji z niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych, Dyrektywa nr 2003/17/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Europy z 3 marca 2003 wprowadzająca poprawki do Dyrektywy 98/70/EC dot. jakości benzyny i oleju napędowego, Dyrektywa Komisji nr 2002/80/EC z 3 października 2002 dostosowania do postępu technicznego Dyrektywy Rady Europy nr 70/220/EEC o sposobach jakie powzięte mają zostać przeciw zanieczyszczeniu powietrza przez emisję z silników samochodowych Ochrona przed hałasem Ustawy Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, ze zmianami), Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085, ze zmianami.), Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 ze zmianami), Ustawa z dnia 7 lipca 1994r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2000 r. Nr 106, poz ze zmianami), Ustawa z dnia 27 marca 2003r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. Nr 80, poz. 717), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81),

21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 20 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. Nr 179, poz. 1498), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18, poz. 164), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 lutego 2003 r. w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanym właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobu ich prezentacji (Dz. U. Nr 59, poz. 529), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji (Dz. U. Nr 110, poz. 1057), Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430), Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maja 2000 r. zmieniające Rozporządzenie w sprawie określenia odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 52, poz. 627), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 26 marca 2002 r. w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 60, poz. 546), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 grudnia 2002 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań zasadniczych dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 231, poz. 1942), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 16 czerwca 2003 r. w sprawie szczególnych dla zmechanizowanego sprzętu gospodarstwa domowego w zakresie poziomu hałasu emitowanego przez ten sprzęt (Dz. U. Nr 132, poz. 1228), Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 2 lipca 2003r. w sprawie zasadniczych wymagań dla urządzeń używanych na zewnątrz pomieszczeń w zakresie emisji hałasu do środowiska (Dz. U. Nr 138, poz. 1316).

22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 21 Obwieszczenie Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 28 października 2002r. w sprawie jednostkowych stawek kar za przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu na rok 2003 (M. P. Nr 54, poz. 743) Ochrona przyrody Ustawy Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity ustawy przygotowany na podstawie obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, ogłoszonego w Dz. U. Nr 99, poz Zawiera zmiany wprowadzone ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz ), Zmiany te weszły w życie w dniu 1 października 2001 r. Art. 3 obowiązek ochrony przyrody, Art. 5, ust. 1 popularyzacja ochrony przyrody, Art. 34, ust.1 wprowadzenie form ochrony przyrody: obszaru chronionego krajobrazu, pomników przyrody, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt. 4 i 6, jeżeli Wojewoda nie wprowadził tych form, Art. 34, ust. 2 obowiązek sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów i obiektów poddawanych ochronie przez Radę Miejską, Art. 47e, ust. 2 wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów, Art. 47f, ust. 2 naliczanie opłat za usunięcie drzew lub krzewów, Art. 47k wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych przez wójta (burmistrza) za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, spowodowanym niewłaściwym wykonaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów, Art. 50, ust. 2 umieszczanie tablic obwieszczających o ograniczeniach i zakazach wprowadzanych w myśl przepisów rozdziału 3 ustawy o ochronie przyrody na obrzeżach chronionych kompleksów przyrodniczych lub w pobliżu chronionych tworów przyrody lub innych oznakowań informujących o poddaniu ochronie, Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tekst jednolity Dz. U. Nr 56, poz. 679, zmiany: Dz. U. Nr 86, poz. 958, Dz. U. Nr 120, poz. 1268, Dz. U. Nr 145, poz. 1623): Art. 14, ust. 3 określenie gruntów przeznaczonych do zalesienia w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu,

23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 22 Ustawa z dnia 8 czerwca 2001 r. o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764, ze zmianami: ustawa o zmianie ustawy o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia oraz ustawy Prawo ochrony środowiska Dz. U. Nr 46, poz. 392), Art. 3, ust. 7 akceptacja przez radę miejską zmiany charakteru użytkowania gruntu z rolnego na leśny na wniosek starosty (brak stanowiska ze strony rady po upływie 45 dni uznaje się za wyrażenie opinii pozytywnej) Art. 3, ust. 1 grunt przeznaczony do zalesienia spełnia określone warunki i jest przewidziany w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego lub decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627, ze zmianami): Art. 3 uwzględnianie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego i decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu ograniczeń wynikających z ustanowienia w trybie przepisów ustawy o ochronie przyrody form ochrony przyrody, Art. 127 ogólne zapisy dotyczące ochrony zwierząt i roślin oraz form jej realizacji, Rozporządzenia Rozporządzenia WE/338/97 dotyczącego uregulowania obrotu gatunkami dzikiej fauny i flory (zobowiązania wynikające z Konwencji Waszyngtońskiej" o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem), zmienionego rozporządzeniami rady: WE/2307/97, WE/2214/98, Dyrektywy Rady Europejskiej Dyrektywy Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmienionej dyrektywą 97/62M/E), Dyrektywy Nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (zmienionej dyrektywami 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.), Wspólnie z Polityką Ekologiczna Państwa" funkcjonują komplementarne dokumenty programowe, m.in.: o Polityka Leśna Państwa (w tym Krajowy program zwiększania lesistości", Strategia ochrony leśnej różnorodności biologicznej"), o Narodowa strategia edukacji ekologicznej, o Strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, o Strategia rozwoju turystyki w latach , W ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski: " opracowano założenia Programu rolnośrodowiskowego" i Zalesiania gruntów rolnych".

24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Edukacja ekologiczna Ustawy Ustawa z dnia 20 lipca 1991 roku o Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 77, poz. 335), Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku o zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 89, poz. 415 ze zmianami), Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 roku o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 ze zmianami), Ustawa za dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627), Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 roku o ratyfikacji Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. Nr 89, poz. 970), Rozporządzenia Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 lutego 2002 roku w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2002 r. Nr 51, poz. 458), Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 roku w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. z 2002 r. Nr 176, poz. 1453), Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 grudnia 2000 roku w sprawie krajowego systemu informowania o produktach niebezpiecznych (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 28), Dyrektywy Rady Europejskiej Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 roku w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 roku w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza, Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 roku w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 roku w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzenia w życie postanowień niektórych dyrektyw dotyczących środowiska, Akty prawa miejscowego Ustawa z dnia 16 października 1991 r. o ochronie przyrody (tekst jednolity ustawy przygotowany na podstawie obwieszczenia Ministra Środowiska w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o ochronie przyrody, ogłoszonego w Dz. U. Nr 99, poz Zawiera zmiany

25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 24 wprowadzone ustawą z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz ) Zmiany te weszły w życie w dniu 1 października 2001 r. Art. 3 obowiązek ochrony przyrody, Art. 5, ust. 1 popularyzacja ochrony przyrody, Art. 34, ust.1 wprowadzenie form ochrony przyrody: obszaru chronionego krajobrazu, pomników przyrody, użytków ekologicznych, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt. 4 i 6, jeżeli Wojewoda nie wprowadził tych form, Art. 34, ust. 2 obowiązek sporządzania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów i obiektów poddawanych ochronie przez radę miejską, Art. 47e, ust. 2 wydawanie zezwoleń na usunięcie drzew lub krzewów, Art. 47f, ust. 2 naliczanie opłat za usunięcie drzew lub krzewów, Art. 47k wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych przez wójta (burmistrza) za zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów, spowodowanym niewłaściwym wykonaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności oraz za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia, a także za zniszczenie spowodowane niewłaściwą pielęgnacją terenów zieleni, zadrzewień, drzew lub krzewów, wprowadzanych w myśl przepisów rozdziału 3 ustawy o ochronie przyrody na obrzeżach chronionych kompleksów przyrodniczych lub w pobliżu chronionych tworów przyrody lub innych oznakowań informujących o poddaniu ochronie.

26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 25 ROZDZIAŁ II OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY

27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Dane administracyjne Gmina i Miasto Krajenka, jednostka samorządu terytorialnego położona jest administracyjnie w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie złotowskim. Od północy i północnego-wschodu gmina graniczy z Gminą Złotów, od południowegowschodu z Miastem i Gminą Wysoka, od południa z Gminą Kaczory i Miastem Piła, od zachodu z Gminą Szydłowo, natomiast od północnego-zachodu z Gminą Tarnówka. Mapa 1: Położenie Gminy i Miasta Krajenka na tle powiatu złotowskiego. W stosunku do województwa wielkopolskiego gmina obejmuje 0,64% powierzchni ogólnej województwa, natomiast w stosunku do powiatu złotowskiego 11,5% jego powierzchni ogólnej (gmina jest czwartą, co do wielkości w powiecie. Pod względem zajmowanej powierzchni stanowi 0,06% terytorium kraju). sołectwa. Są to: Całkowity obszar gminy wynosi ha i zamieszkuje go łącznie 7466 mieszkańców. Pod względem administracyjnym gminę tworzy 16 miejscowości stanowiących jednocześnie Augustowo; Barankowo; Czajcze; Dolnik; Głubczyn, Leśnik; Łońsko; Maryniec; Paruszka; Podróżna; Pogórze; Skórka;

28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 27 Śmiardowo Krajeńskie, Tarnówczyn, Wąsoszki; Żeleźnica. Położenie poszczególnych miejscowości w granicach administracyjnych gminy przedstawia poniższa mapka. Mapa 2: Gmina i Miasto Krajenka. Głównym centrum gminy i siedzibą jej samorządu jest miasto Krajenka położone w centralnej części gminy, 8 kilometrów od Miasta Złotów (siedziby powiatu) oraz 23 kilometry od miasta Piła, dawnej siedziby władz wojewódzkich, a obecnie siedziby sąsiedniego powiatu. Gmina i Miasto Krajenka należy do związku gmin Krajny, powołanego w 1991 roku, w celu współpracy na płaszczyznach: ochrony środowiska, kultury i turystyki, ochrony przeciwpożarowej, zaopatrzenia w wodę, ochrony zdrowia i promocji regionu Podstawowe elementy zagospodarowania i użytkowania obszaru gminy Pod względem użytkowania terenu gmina ma charakter rolniczy. Zgodnie z ewidencją gruntów Starostwa Powiatowego w Złotowie użytki rolne zajmują 47 % ogólnej powierzchni gminy. Szczegółową ewidencję użytkowania gruntów na terenie gminy przedstawia tabela 1.

29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 28 Tabela 1: Użytkowanie gruntów na terenie Gminy i Miasta Krajenka. (Stan na dzień 2 stycznia 2003 roku) RODZAJ GRUNTU POWIERZCHNIA % W OGÓLNEJ PO- WIERZCHNI GMINY [ha] Użytki rolne Grunty orne Sady Łąki trwałe Pastwiska trwałe Grunty rolne zabudowane 157 0,82 Grunty pod rowami Użytki rolne razem Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia Lasy Grunty zadrz. i zakrzew Grunty leśne razem Grunty zabudowane i zurbanizowane Tereny mieszkalne Tereny przemysłowe Inne tereny zabudow Zurb. tereny niezabudowane Tereny rekr.. wypoczynkowe Drogi Tereny kolejowe Użytki kopalne Grunty zabud. razem Grunty pod wodami Powierzchniami płynącymi Powierzchniami stojącymi Grunty pod wodami razem Inne grunty Użytki ekologiczne Nieużytki Na podstawie przeprowadzonej analizy ewidencji użytkowania gruntów na terenie gminy wnioskujemy, iż znaczną część obszaru gminy tj. 47% zajmują użytki rolne, podobnie kształtuje się udział gruntów leśnych w powierzchni całkowitej gminy - 47,7%. Pozostałą część, czyli około 5% stanowią obszary zurbanizowane, grunty pod wodami, użytki ekologiczne i nieużytki. Analiza ta wskazuje na typowo rolniczo leśny charakter gminy.

30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 29 2,93% 1,08% 1,28% 47,00% 47,71% Użytki rolne Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia Grunty zabudowane i zurbanizowane Grunty pod wodami Pozostałe Rysunek 1: Szczegółowa ewidencja użytkowania gruntów na terenie gminy. Pod względem zurbazanizowania przewyższa obszar miasta Krajenka, na co zdecydowany wpływ ma struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta. Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka rozgranicza następującą strukturę funkcjonalną obszaru gminy: Obszar północny z ośrodkiem administracyjno-usługowym miasta Krajenki; Obszar środkowy zespół wsi podstawowych Głubczyn i Podróżna, o funkcji rolniczej; Obszar południowy obszar funkcjonalny wsi Skórka będący jednocześnie strefą podmiejską miasta Piły Dane i tendencje demograficzne w poszczególnych jednostkach osadniczych W stosunku do województwa wielkopolskiego gmina obejmuje 0,22% ludności ogółem, natomiast w stosunku do powiatu złotowskiego 10,6% jego ludności. Łącznie omawiany obszar zamieszkuje mieszkańców, z czego 51%, tj osoby mieszkają w granicach administracyjnych miasta Krajenka. Średnie zagęszczenie ludności w gminie wynosi 38,9 mieszkańca/km 2. Szczegółowy wykaz ludności według jednostek osadniczych (dane Urzędu Gminy i Miasta Krajenka) przedstawia tabela 2.

31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 30 Tabela 2: Ludność Gminy i Miasta Krajenka. (Stan na koniec każdego roku) Lp. MIEJSCOWOŚĆ/ LATA MIASTO Krajenka Krajenka wybudowanie Augustowo Barankowo Czajcze Dolnik Głubczyn Leśnik Łońsko Maryniec Paruszka Podróżna Pogórze Skórka Śmiardowo Krajeńskie Tarnówczyn Wąsoski Żeleźnica Razem Mieszkańców Poniżej przedstawiono analizę przyrostu ludności w ostatnich pięciu latach ( ) z rozbiciem na miasto Krajenka oraz pozostałe tereny wiejskie gminy. Liczba ludności Lata Rysunek 2: Liczba ludności w mieście Krajenka w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka.

32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 31 Liczba ludności Lata Rysunek 3: Liczba ludności w Gminie Krajenka z wyłączeniem miasta Krajenka w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka. Sieć osiedleńcza Gminy i Miasta Krajenka wskazuje na zdecydowaną koncentrację ludności w ośrodku miejskim Krajenki. Związane jest to zarówno z położeniem miasta na trasie komunikacyjnej pomiędzy Piłą a Złotowem, a także z funkcją miasta jako siedziby gminy i koncentracją większych podmiotów usługowych (sklepy, bank, poczta, szkoły, urząd, przychodnia i inne). Największym sołectwem pod względem zamieszkałej ludności i zajmowanej powierzchni jest Skórka. W ostatnich pięciu rozpatrywanych latach struktura demograficzna ludności w miejscowości Skórka wykazała największe tendencje rozwojowe spośród wszystkich miejscowości gminy. Rozwój demograficzny ludności w Skórce przedstawia rysunek 4. Liczba ludności Lata Rysunek 4: Liczba ludności we wsi Skórka z w latach , stan ludności wg danych UGiM Krajenka.

33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 32 Zgodnie ze Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy i Miasta Krajenka z 2000 roku przewidywany jest na najbliższe lat nieznaczny wzrost ludności miasta Krajenka, natomiast regres ludności wiejskiej (wyjątek może stanowić miejscowość Skórka). Analizę taką potwierdza rozwijające się budownictwo jednorodzinne oraz rekreacyjne na terenie wsi Skórka, zmierzającej rozwojowo do pełnienia funkcji zaplecza mieszkaniowego miasta Piły Położenie geograficzne Podział geograficzny przeprowadzony przez Jerzego Kondrackiego w 1998 roku ( Geografia fizyczna Polski PWN, Warszawa 1998 r) gmina Krajenka leży we wschodniej części makroregionu Pojezierza Południowo-Pomorskiego, na terenach mezoregionu Pojezierze Krajeńskie. Pojezierze Krajeńskie położone jest na południe od Doliny Charzykowskiej i Borów Tucholskich. Całkowity obszar tego mezoregionu wynosi około km 2. Pojezierze Krajeńskie znajduje się pomiędzy dolinami Gwdy, Brdy i środkowej Noteci. Wysoczyznowy obszar pojezierza charakteryzuje urozmaicony krajobraz (do 208 m n.p.m.) z kilkoma zespołami wałów morenowych, przecięty rynnami z licznymi, ale niewielkimi jeziorami. Region pojezierza ma charakter rolniczy, większe miejscowości: Chojnice, Złotów, a także Krajenka. Pod względem hydrogeograficznym obszar gminy należy do zlewni rzeki Głomi w całości przynależy do dorzecza Gwdy. Rozległą, centralną cześć gminy odwadnia rzeka Głomia wraz ze swoimi dopływami Kocunią i Strużnicą. Północno zachodnie obszary omawianego terenu odwadniane są przez Pankawę, natomiast południowo-zachodnie znajdują się w zasięgu tzw. dopływu jeziora Czarne. Wszystkie omawiane dopływy uchodzą lewostronnie do Gwdy Warunki klimatyczne Klimat gminy uwarunkowany jest ogólnym położeniem fizycznogeograficznym Polski. Opracowanie pomocnicze do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Krajenka Ograniczenia i Uwarunkowania-Środowisko Przyrodnicze podaje, że klimat obszaru należy do strefy klimatu umiarkowanego, w obszarze wzajemnego przenikania się wpływów morskich i kontynentalnych. Przejściowość ta uwidacznia się głównie zmiennymi stanami pogody, które uwarunkowane są rodzajem napływających mas powietrza. Najczęściej notuje się tu obecność powietrza polarnomorskiego. Przychodzi ono znad północnej części Oceanu Atlantyckiego i odznacza się stosunkowo dużą zawartością pary wodnej. W lecie napływa jako masa powietrza chłodnego, z którym związane jest znaczne zachmurzenie nieba, częste opady atmosferyczne. W zimie powietrze to przynosi ocieplenie i zwiększenie zachmurzenia nieba. Ponadto przyczynia się do występowania okresowych odwilży. Najczęściej powietrze to zalega latem i jesienią. Rzadziej napływa tu powietrze polarnokontynentalne znad Europy Wschodniej, bądź zwłaszcza zimą znad Azji. Odznacza się ono małą

34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 33 wilgotnością i przynosi zmniejszenie zachmurzenia ogólnego nieba. Obecność tego powietrza obserwuje się najczęściej zimą i wiosną. Oddziaływanie tych dwóch, często wymieniających się mas powietrza w zasadniczy sposób wyznacza cechy klimatu charakteryzowanego obszaru. Wg Romera teren ten należy do typu klimatycznego pojeziernego, na przejęciu dzielnic Pomorskiej i Bydgoskiej. Klimat ma charakter przejściowy, pomiędzy chłodnym i wilgotnym terenem dzielnicy Pomorskiej a cieplejszymi i suchszymi dzielnicami środkowopolskimi. Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego notuje się tutaj dni mroźnych, około 107 dni z przymrozkami i dni z pokrywą śnieżną. Opad średnioroczny kształtuje się na poziomie 550 mm a długość okresu wegetacyjnego wyznaczono na dni. Orografia sprawia, że w dzielnicy tej wieje dość dużo silnych wiatrów z sektora zachodniego. Średnia roczna temperatura powietrza 7,7 o C Wartości kulturowe i baza turystyczna Bogactwo architektoniczne ziemi krajeńskiej związane jest historycznie z Wielkopolską oraz dziejami kilku rodów szlacheckich (m.in. Danaborskich). Dzieje tej ziemi powiązane są także z regionem położonym niegdyś na skraju państwa o historycznej nazwie Krajna. Na terenie Gminy i Miasta Krajenki znajduje się duża ilość zabytkowych budowli i stanowisk archeologicznych. Część obiektów architektury została objęta ochroną konserwatorską przez wpisanie do rejestru zabytków. Fot. 1: Zabytkowy kościół p.w. św. Anny w Krajence.

35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 34 Łącznie na terenie miasta i gminy znajduje się 580 zewidencjonowanych i rozpoznanych stanowisk archeologicznych stanowiących dobro kultury i objętych ochroną konserwatorską. Zestawienie najcenniejszych zabytków architektury przedstawia poniższa tabela. Tabela 3: Najcenniejsze zabytki gminy. Miejscowość Rodzaj obiektu Opis Miasto Krajenka Kościół św. Anny i św. Mikołaja Pochodzący z końca XVIII wieku eklektyczny kościół jednonawowy. Znajdują się w nim 4 ołtarze, rokokowa ambona w kształcie dzioba okrętu, organy z 1886 roku wykonane przez Juliusza Witta z Gdańska i wolno stojąca dzwonnica. Z dawnych czasów zachował się fragment gotyckiego muru Krajenka Zespół pałacowoparkowy i folwarczny zamkowego, obwarowującego kościół od strony rzeki. - Pałac i mur z przełomu XVIII/XIX w. późnoklasycystyczny pałac zbudowany w 1825 roku, własność rodziny Sułkowskich - Park pałacowy z XVIII/XIX w, w którym znajdują się dwa pomniki przyrody Krajenka Dom nr 2 przy Szachulcowy dom z pierwszej połowy XIX w. ulicy Młyńskiej Krajenka Młyn przy ulicy Młyńskiej Zabytkowy młyn oraz mur z końca XIX i początku XX wieku Krajenka Cmentarz Żydowski cmentarz (zamknięty), z XVII w. Głubczyn Kościół p.w. Świętej Zabytkowy mur z roku. Trójcy Głubczyn Kościół ewangelicki Zabytkowy mur z 1900 roku Augustowo Cmentarz Ewangelicko augsburski cmentarz z połowy XIX w. (nieczynny) Dolnik Cmentarz Ewangelicko augsburski cmentarz z połowy XIX w. (nieczynny) Maryniec zespół pałacowoparkowy i folwarczny - pałac i mur z przełomu XIX/XX w. - park pałacowy z połowy XIX w Paruszka Kościół p.w. Najświętszego zabytkowy kościół filialny oraz mur z roku. Serca Pana Jezusa Skórka Kościół Ewangelicki kościół, obecnie filialny oraz mur z końca XIX/XX wieku. Skórka Cmentarz Ewangelicko augsburski cmentarz z połowy XIX w. (nieczynny) Podróżna Kuźnia Spichlerz zbożowy oraz mur z 1911 roku Podróżna Cmentarz Ewangelicko-augsburski cmentarz z połowy XIX w. Na terenie gminy występuje 26 miejsc noclegowych, w tym zaliczany jest pensjonat Stary Młyn mieszczący się w Skórce. Nie powstało na tym terenie gospodarstwo o funkcjach agroturystycznych.

36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Infrastruktura techniczno gospodarcza Bliska odległość od Piły i Złotowa oraz dobre połączenia komunikacyjne stwarzają dogodne warunki rozwoju gospodarczego gminy. Dzięki intensywnie rozwijającej się infrastrukturze społecznej i kulturalnej powstają nowe obiekty użyteczności publicznej. W niniejszym podrozdziale opisano podstawowe elementy infrastruktury gminy, ich stan aktualny oraz tendencje rozwojowe na najbliższe lata. Na terenie Miasta Krajenka znajduje się 398 domów jednorodzinnych, 86 budynków mieszkalnych 2-4 rodzinnych oraz 22 bloki mieszkalne. Łącznie w gminie znajduje się około 1900 gospodarstw domowych według analizy sporządzonej do planu energetycznego Zaopatrzenie w wodę W skład infrastruktury techniczno gospodarczej zaliczyć należy system zaopatrzenia ludności w wodę do picia i na potrzeby gospodarcze. Zgodne z ustawą o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz ze zmianami) zadania w zakresie zaopatrywania mieszkańców w wodę oraz odprowadzania ścieków należą do zadań własnych gminy. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka zadania te wypełniają: Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej; Zakład Usług Wodnych Krajna Jedne z podstawowych uregulowań obok Prawa wodnego (Dz. U. Nr 89 z dnia 7 lipca 1994 r., poz. 414; tekst jednolity Dz. U. Nr 106, poz. 1126, 2000 r.) w tym zakresie stanowi ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2001 r. Nr 72, poz. 747) Ujęcia wód Na potrzeby istniejącego systemu zaopatrzenia mieszkańców Krajenki w wodę Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej eksploatuje 2 ujęcia wody. Ujęcia te zlokalizowane są w Krajence przy ul. Wł. Jagiełły 26, we wschodniej części miasta. Teren stanowi działka o powierzchni około 0,5 ha usytuowana pomiędzy niską zabudową miejską. Możliwości terenowe ujęcia są ograniczone. Położenie geograficzne ujęcia określają następujące współrzędne: 53 17'51" szerokości geograficznej północnej 17 00'12" długości geograficznej wschodniej

37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 36 Ujęcie usytuowane jest na wysoczyźnie morenowej falistej (Pojezierze Krajeńskie), rzędne terenu wahają się w granicach 104 m npm. W morfologii terenu można wyróżnić zalegającą około 350 m na południe od ujęcia dolinę rzeki Głomii, dopływ Gwdy, której terasa zalewowa znajduje się na rzędnej ca 96 m npm. Szerokość dolinki (terasy zalewowej) wynosi około 150 m. Brakuje informacji o tzw. studniach publicznych (awaryjnych) niepodłączonych do systemu wodociągowego a mogących zaopatrzyć ludność w wodę do picia w sytuacjach kryzysowych. Drugim podmiotem zaopatrującym 9 wsi gminnych jest Zakład Usług Wodnych Krajna, mieszczący swą siedzibę w Złotowie. Zakład ten eksploatuje 8 studni. Wykaz wszystkich ujęć wody na terenie Gminy i Miasta zestawiono w tabeli umieszczonej w załączniku 1. Każde z wymienionych ujęć wody wyposażone jest w urządzenia niezbędne do procesu uzdatniania wody. Wykaz poszczególnych urządzeń zamieszczono w tabeli nr 4. Tabela 4: Wykaz stacji uzdatniania wody. Lp. Miejscowość/Lokalizacja Wyposażenie 1. Krajenka 2 hydrofory o V=1,2 m 3 2 odżelaziacze o 1800 m z aeratorami aeratorami 400 m sprężarka chlorator wodomierz wody uzdatnionej 2. Podróżna 2 odżelaziacze średnica aeratory średnica 500 hydrofor o poj. 2,5 m 3 2 pompy głębinowe 1 sprężarka 1 odstojnik wód popłucznych 3. Skórka 2 odżelaziacze średnica hydrofor średnica 1400 o poj. 4 m 3 1 sprężarka 1 obudowa studni 1 wodomierz wody surowej średnica 80 1 wodomierz wody uzdatnionej średnica Dolnik 2 hydrofory o poj. 2,5 m 3 1 agregat sprężarkowy 3 obudowy studni 1 wodomierz wody uzdatnionej 5. Augustowo 4 filtry ciśnieniowe 2 chloratory G-52 2 hydrofory 7. Maryniec 2 odżelaziacze średnica zbiornik hydroforowy o poj. 1 m 3 1 pompa głębinowa 1 sprężarka 1 obudowa studni

38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 37 Lp. Miejscowość/Lokalizacja Wyposażenie 8. Augustowo 4 odżelaziacze średnica aeratorów średnica zbiorniki hydroforowe średnica 1400 poj. 4 m 3 1 sprężarka 1 wodomierz wody uzdatnionej średnica wodomierz wody surowej średnica obudowy studni Dane uzyskane z Państwowego Instytutu Geologicznego dotyczące ilości otworów geologicznych na terenie gminy Krajenka wskazują, że znajduje się ich ogółem 49. Zestawienie ilości poszczególnych otworów we wsiach gminnych zestawiono w tabeli 5. Tabela 5: Zestawienie występowania otworów geologicznych na terenie gminy. Lp. Miejscowość Czynne otwory Otwory awaryjne Otwory bez określonych danych Ogólnie 1. Krajenka Barankowo Augustowo Dolnik Głubczyn Łońsko Maryniec Skórka Śmiardowo Krajeńskie Suma Dane szczegółowe dotyczące wymienionych otworów znajdują się w posiadaniu Urzędu Gminy i Miasta Krajenka Strefy ochronne Zgodnie z ustawą z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (Dz. U. z 11 października 2001 roku Nr 115, poz ze zmianami) w celu zapewnienia odpowiedniej jakości wody ujmowanej do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia oraz zaopatrzenia zakładów wymagających wody wysokiej jakości, a także ze względu na ochronę zasobów wodnych mogą być ustanawiane strefy ochronne. Strefy takie stanowią obszary, na których obowiązują zakazy, nakazy i ograniczenia w zakresie użytkowania gruntów oraz korzystania z wody, Prawo wodne (Dz. U. z 11 października 2001 art. 52 pkt 1). Strefę ochronną dzieli się na teren ochrony bezpośredniej i pośrednie, ustanowienie strefy ochronnej obejmującej wyłącznie teren ochrony bezpośredniej. Wymagane jest ogrodzenie strefy bezpośredniej i oznakowanie jej granicy za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków stojących lub pływających a na ogrodzeniu oraz znakach umieszczenie tablic informujących o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych.

39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 38 Fot. 2: Ujęcie wody pitnej na terenie miasta Krajenka z oznakowan ą strefą bezpośrednią ochrony sanitarnej. Na terenie gminy wszystkie ujęcia posiadają odpowiednio oznakowane i ogrodzone tereny strefy bezpośredniej. Obiekty te są odpowiednio zabezpieczone i chronione Sieć wodociągowa Z analizy rozwoju infrastruktury wodno-ściekowej na terenie miasta i gminy w latach wynika, że nastąpił nieznaczny rozwój omawianej infrastruktury. Tendencję wzrostu długości poszczególnych sieci w analizowanym okresie czasu przedstawia tabela 6. Tabela 6: Rozwój sieci wodociągowej na terenie miasta i gminy. LATA Wodociągi Miasto długość 15,2 15,2 15,2 15,2 15,5 15,5 15,5 15,5 czynnej sieci Obszar rozdzielczej wiejski 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,0 37,4 37,5 w km. Razem 52,2 52,2 52,2 52,2 52,5 52,5 52,9 53,0 Na terenie Gminy i Miasta Krajenka do sieci wodociągowej podłączonych jest około 68 % jej mieszkańców. Ogólna ilość przyłączy wynosi Według danych gminnych w 2003 roku obszar miasta Krajenki obejmuje wodociąg o długości 15,7 km. Zgodnie z Krajowym Programem usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest stosowanych na terytorium Polski w ostatnich latach wymieniono 8,8 km rur azbestowo-cementowych na rury PCV (100). Pozostałą część starego rurociągu o długości 6,9 km należy wymienić w miarę możliwości inwestycyjnych gminy.

40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 39 Na obszarze wiejskim Zakład Usług Wodnych Krajna obsługuje w zakresie zaopatrzenia w wodę 9 wsi gminnych (zestawionych w tabeli 4). System zaopatrzenia terenów wiejskich obejmuje 7 wodociągów wiejskich. Szczegółową infrastrukturę wodociągową w poszczególnych osadach sołeckich przedstawia tabela 7. Tabela 7: Struktura sieci wodociągowej w gminie. Miejscowość Długość sieci Długość sieci AC [km] [km] Ilość przyłączy Krajenka 15,7 6,9 472 Augustowo 3,6-52 Głubczyn 3,2-72 Żeleźnica* 3,7-21 Maryniec 1,5 0,7 12 Śmiardowo Kraj. 6,5 4,55 82 Skórka 7,0-155 Podróżna 4,8 1,44 90 Paruszka* 5,0 1,0 95 Dolnik* 2,2 1,1 34 AC sieć azbestowo-cementowa * - miejscowości objęte wspólnym wodociągiem Na terenach wiejskich, podobnie jak w samym mieście Krajenka zachowały się stare odcinki sieci wykonane z rur azbestowo-cementowych. Stanowią one łącznie 8,790 km (23,44 % ogólnej długości wodociągów wiejskich). Wraz z rozbudową i modernizacją sieci wodociągowej należy podjąć wymianę tych rur. Na terenie gminy znajdują się osady niekorzystające z wodociągów publicznych. Należą do nich takie wsie jak: Łońsk, Leśnik Czajcze, Barankowo, Tarnówczyn, Pogórze, Wąsoszki, obszar nowo powstałego osiedla domków letniskowych w Głubczynie oraz teren Krajenki Wybudowanie. Osoby zamieszkujące te tereny zaopatrują się w wodę z własnych hydroforów lub też ręcznych pomp tłokowych. Zróżnicowanie zastosowania różnych sposobów zaopatrzenia w wodę przedstawia tabela 8. Tabela 8: Sposoby zaopatrzenia w wodę na terenie niezwodociągowanych wsi. Lp. Miejscowość Ilość hydroforów Ilość ręcznych pomp tłokowych 1. Wąsoski Płońsk Barankowo Tarnówczyn Pogórze Leśnik-Czajcze Głubczyn domki 32 -

41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 40 Lp. Miejscowość Ilość hydroforów Ilość ręcznych pomp tłokowych 8. Głubczyn wieś Augustowo Śmiardowo Krajeńskie Dolnik Podróżna Paruszka Skórka Krajenka Wybudowanie Krajenka 4 - Podsumowując sytuację zaopatrzenia mieszkańców Gminy i Miasta Krajenka w wodę należałoby ujednolicić ten system poprzez opracowanie szczegółowej koncepcji gospodarki wodnościekowej. Na obszarze byłego PGR w Krajence przy ulicy Bydgoskiej znajduję się naturalny samo wypływ, który został zablokowany. Jest to obiekt, który w sytuacji kryzysowej mógłby posłużyć jako źródło poboru wody. Jednakże wypływ ten wymaga specjalistycznych badań hydrogeologicznych w celu określenia zasobów i jakości wody Bilans zużycia wody Na podstawie danych KZUP Krajenka sporządzono następujący bilans poboru i sprzedaży wody na potrzeby mieszkańców miasta. Tabela 9: Bilans poboru i sprzedaży wody w mieście Krajenka. Lata Produkcja tys. [m 3 ] 238,2 230,2 152,6 120,6 Sprzedaż tys. [m 3 ] 138,2 129,8 125,1 96,4 W mieście Krajenka obserwuje się spadek zużycia wody w gospodarstwach domowych. Charakterystykę tego procesu uwidacznia rysunek nr 5

42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 41 Ilość zuzytej wody [m3] Lata Rysunek 5: Bilans zużycia wody dla celów gospodarczych w latach , dane według statystyki KZUP w Krajence. Według sporządzonego bilansu średnie dobowe zużycie wody przez jednego mieszkańca miasta wynosiło odpowiednio: - w 2000 roku - około 0,08 m 3 /dobę - w 2001 roku - około 0,08 m 3 /dobę - w 2002 roku - około 0,075 m 3 /dobę - w 2003 roku - około0,086 m 3 /dobę Ze względu na brak danych niemożliwe było przeprowadzenie adekwatnego bilansu dla terenów wiejskich gminy Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia Badania jakości ujmowanych wód na terenie gminy prowadzi Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny (PPIS) w Złotowie prowadzi on ocenę jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w ramach nadzoru sanitarnego w okresach kwartalnych. Badaniami objęte zostały urządzenia wodociągowe oraz indywidualne ujęcia wody zaopatrujące ponad 50 osób, lub dostarczające więcej niż średnio 10 m 3 wody/dobę, jak również dostarczających mniej wody i zaopatrujących mniejszą liczbę osób, gdy woda wykorzystywana jest do celów komercyjnych i publicznych. Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny stwierdzał przydatność wody w przypadku urządzeń wodociągowych dostarczających wodę na podstawie Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. z 2002 Nr 203, poz. 1718). Przeprowadzane przez PPIS badania obejmowały swym zakresem badania chemiczne i bakteriologiczne w ramach monitoringu przeglądowego, kontrolnego. Na terenie Miasta i Gminy Krajenka PPIS kontroluje 8 wodociągów: - Wodociąg Publiczny w Krajence, ul. Wł. Jagiełły, użytkowany przez KZUP w Krajence, zaopatruje w wodę miasto Krajenka, rozprowadza średnio ok. 340m 3 wody na dobę. Przeprowadzone badania

43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 42 laboratoryjne w latach wykazały w jednym przypadku (w lutym 2002 r) przekroczenie dopuszczalnych wartości dla parametrów: mętność, żelazo i mangan. Stan techniczny i sanitarny w/w obiektu w trakcie prowadzonych czynności kontrolnych nie budził większych zastrzeżeń. - Wodociąg Zakładowy w Śmiardowie Krajeńskim Ferma Brojlerów" użytkowany jest przez PZZ w Gołańczy, zaopatruje w wodę zakład oraz pobliskie osiedle mieszkaniowe. Jakość wody oraz stan techniczny obiektu uległ wyraźnej poprawie z chwilą przejęcia wodociągu przez obecnego właściciela. Przeprowadzano kapitalny remont hydroforni, odnowiono studnie, wymieniono na nowe złoża w odżelaziaczach. - Wodociąg Zakładowy w Rogownicy użytkowany jest przez PRHU AGROSAD", zaopatruje w wodę jedną miejscowość. Woda doprowadzana do odbiorcy z powyższego wodociągu spełnia obowiązujące wymogi, stan techniczny nie budzi zastrzeżeń. - Wodociąg Publiczny w Augustowie zaopatruje w wodę trzy miejscowości: Augustowo, Głubczyn i od 2003r Śmiardowo Krajeńskie, gdzie zlikwidowano wodociąg publiczny z uwagi na występujące często deficyty wody oraz jej złą jakość pod względem fizykochemicznym. Użytkownikiem w/w obiektu jest ZUW KRAJNA" w Złotowie. Przeprowadzane badania laboratoryjne prób wody potwierdzały jej dobrą jakość. Stan techniczny nie budzi zastrzeżeń. - Wodociąg Publiczny w Skórce znajduje się w użytkowaniu ZUW KRAJNA" w Złotowie. Zaopatruje jedną miejscowość. Jakość wody i stan techniczny obiektu na przestrzeni ostatnich dwóch lat nie budził zastrzeżeń. - Wodociąg Publiczny w Podróżnej znajduje się w użytkowaniu ZUW KRAJNA" w Złotowie. Wodociąg zaopatruje jedną miejscowość. Jakość wody oraz stan techniczny obiektu nie budziły zastrzeżeń. - Wodociąg Publiczny w Maryńcu użytkowany jest przez ZUW KRAJNA" w Złotowie. Zaopatruje jedną miejscowość. Przeprowadzone badania w latach wykazały w jednym przypadku przekroczenie dopuszczalnych wartości żelaza, manganu i amoniaku (w lutym 2003 r., co było spowodowane awarią mieszacza na jednym z odżelaziaczy). Po usunięciu awarii wszystkie późniejsze badane próby wody odpowiadały wymogom. - Wodociąg Publiczny w Dolniku użytkowany jest przez ZUW KRAJNA", zaopatruje w wodę dwie miejscowości: Dolnik i Paruszkę. Mimo braku procesu uzdatniania w hydroforni jakość wody u odbiorców spełnia wymogi Gospodarka ściekowa Sieć kanalizacyjna W przypadku zbiorczego systemu odprowadzania ścieków sytuacja na terenie gminy kształtuje się znacznie gorzej niż dla sieci wodociągowej.

44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 43 W analizowanym wcześniej okresie czasu nastąpił nieznaczny wzrost długości sieci kanalizacyjnej, jednak tylko na terenie miasta. Tendencje rozwoju przedstawiają tabela 10 i rysunek 6. Tabela 10: Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Krajenka. Kanalizacja długość czynnej sieci kanalizacji w [km]. LATA Miasto 4,0 6,1 6,2 8,9 9,4 10,1 11,2 11,2 Obszar wiejski 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 Razem 4,0 6,1 6,2 8,9 9,4 10,1 11,2 11,2 Długość siecin kanalizacyjnej [km] Lata Rysunek 6: Rozwój sieci kanalizacyjnej na terenie gminy Krajenka w latach Teren miasta posiada kanalizację sanitarną, jej długość wynosi 11,2 km (wartość bez przykanalików). Nie stanowi to pełnej struktury obsługi mieszkańców. Prawidłowy rozwój sieci kanalizacyjnej przewiduje, bowiem jej długość równą długości sieci wodociągowej. Należy, zatem domniemywać, że pełne uzbrojenie sieci kanalizacyjnej powinno osiągnąć 15,7 km, tj. długość wodociągów, zaopatrujących 100 % mieszkańców miasta. Obecnie sieć kanalizacji stanowi ok. 70 % długości sieci wodociągowej. Na terenie miasta istnieją miejsca, w których mieszkańcy korzystają ze zbiorników bezodpływowych Kanalizacja deszczowa Wzrastająca urbanizacja terenów, a co z tym związane wzrost powierzchni utwardzonych (szczelnych) powoduje konieczność odbierania wód deszczowych w sposób zorganizowany. Rozwią-

45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 44 zaniem spływu wód opadowych jest ujęcie ich w system kanalizacji deszczowej, stanowiący element sieci rozdzielczej kanalizacji. Ujmowane wody deszczowe stanowiące w myśl Ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dział II, Art. 3, pkt 38) ścieki odprowadzane są często bezpośrednio z kanałów deszczowych do odbiorników, które stanowią wody powierzchniowe (jeziora, rzeki) lub grunt. Ścieki ujmowane w ten sposób powinny być poddane podczyszczeniu przed ich zrzutem do odbiornika. Jest to szczególnie istotny element dla obszarów większych jednostek osadniczych, gdzie występuje koncentracja ścieków deszczowych z nawierzchni dróg, placów, parkingów, powierzchni dachowych i innych szczelnych powierzchni. Na terenie miasta Krajenki wyposażony jest częściowo w kanalizację deszczową. Charakterystyka zróżnicowania kanałów oraz ich długości przedstawiono w tabeli 11. Tabela 11: Charakterystyka kanalizacji deszczowej w mieście Krajenka. Średnica kanału [mm] Długość kanału [mb] 267,5 941,5 272, ,0 1280,0 Długość całkowita 7685,6 mb Ścieki deszczowe ujmowane w sieć kanalizacji deszczowej odprowadzane są bezpośrednio do odbiornika, który stanowi rzeka Głomia. W przypadku braku infrastruktury kanalizacyjnej w postaci sieci rozdzielczej, ścieki deszczowe ujmowane są w systemy kanalizacji ogólnospławnej a następnie odprowadzane są do oczyszczalni ścieków. Rozwiązanie takie nie jest korzystne ze względu na zakłócenia pracy oczyszczalni, niższą skuteczność redukcji zanieczyszczeń oraz wyższe koszty oczyszczania ścieków. W przypadku terenów, które zostaną objęte rozbudową sieci kanalizacyjnej należy przewidzieć budowę sieci rozdzielczej, ze wskazanym podczyszczaniem ścieków deszczowych przed zrzutem do odbiornika. Metodyka ta powinna również odnosić się do odcinków poddawanych modernizacji, które nie posiadają rozdziału. Dla terenów wiejskich nie objętych systemem kanalizacji zbiorczej należy w procesie projektowania uwzględnić zasadność budowy sieci rozdzielczej Oczyszczalnia ścieków W mieście Krajenka znajduje się biologiczna oczyszczalnia ścieków. Eksploatowana jest ona przez Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence. Obiekt ten zlokalizowany jest w północno-zachodniej części miasta, na prawym brzegu rzeki Głomi. Teren oczyszczalni stanowi własność gminy. Do oczyszczalni prowadzi droga o utwardzonej nawierzchni. Odległość oczyszczalni od najbliższych zabudowań wynosi ponad 200 m. Obiekt jest ogrodzony.

46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 45 Oczyszczalnia przyjmuje ścieki dopływające systemem kanalizacyjnym z terenu miasta oraz dowożone do punktu zlewnego. Ilość doprowadzanych ścieków w okresie lat przedstawia poniższa tabela. Tabela 12: Bilans odprowadzanych ścieków do oczyszczalni miejskiej. Lata Z gospodarstw domowych 93,1 82,4 83,5 86,02 Z zakładów 6,8 6,77 14,7 12,80 Razem 99,9 89,17 98,2 98,82 Pierwotnie oczyszczalnia pracowała wykorzystując tlenowy system osadu czynnego. W latach obiekt zmodernizowano i wprowadzono technologię A 2 O, umożliwiającą redukcję biogenów w warunkach niedotlenienia osadu. Oczyszczalnia BIO-600, wyposażona jest w: punkt zlewny ścieków dowożonych o średnicy wewnętrznej komory 1,2 m i pojemności komory retencyjnej 10 m 3, kratę łukową o prześwicie rusztu 10 mm i szerokości 0,3 m, kratę płaską, piaskownik szczelinowy typu STENGEL o wymiarach 1m x 2m i głębokości całkowitej 2,5 m, poletko ociekowe piasku, komorę tlenową o wymiarach 8,0 m x 9,5 m i wysokości całkowitej 4,5 m oraz pojemności czynnej komory 304 m 3, komorę beztlenową (defosfatacji) o długości 12 m i średnicy 2,8 m, komorę niedotlenioną (denitryfikacji) o długości 12 m i średnicy 2,8 m, przepompownię ścieków i osadów recyrkulowanych o średnicy zewnętrznej 1,8 m, średnicy wewnętrznej 1,4 m i głębokości całkowitej 2,7 m, 5 osadników wtórnych o średnicy 3 m i wysokości całkowitej 5,2 m a pojemności 21 m 3, komorę stabilizacji tlenowej osadu, przepompownię osadu recyrkulowanego oraz odcieków i ścieków zakładowych, stację dmuchaw, 1 poletko do suszenia piasku o powierzchni 33 m 2, 8 poletek osadowych o powierzchni 265 m 2, 14 stopni kaskady. Docelowa przepustowość oczyszczalni wynosi 600 m 3 /dobę. Odbiornikiem ścieków jest rzeka Głomia w km w Ciek ten na odcinku od km do km zaliczany jest docelowo do II klasy czystości wód.

47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 46 Analiza ścieków oczyszczonych z dnia według danych KZUP w Krajence przedstawia się następująco: - Zawiesina ogólna - 9,0 mg/l; - ChZT-Cr - 49,2 mg O 2 /l; - BZT 5-10 mg O 2 /l. Według aktualnego pozwolenia wodnoprawnego z dn dopuszczalne wartości stężeń zanieczyszczeń w odprowadzanych ściekach oczyszczonych do rzeki Głomi zostały zmniejszone do następujących wartości: - Zawiesina ogólna - 35,0 mg/l; - ChZT-Cr mg O 2 /l; - BZT 5-25 mg O 2 /l. Ścieki oczyszczone odpowiadają warunkom pozwolenia. Ze względu na planowane inwestycje rozbudowy sieci kanalizacyjnej oraz z uwagi na wymogi zagospodarowania osadów ściekowych oraz ich odpowiednią jakość planowana jest modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków do roku Na podstawie dokumentacji Koncepcji rozbudowy i modernizacji oczyszczalni przewidziano następujące rozwiązania w zakresie: v Modernizacja części mechanicznej oczyszczalni o zwiększenie usuwania zanieczyszczeń stałych tj. skratek i ich odwodnienie, o zwiększenie usuwania zawiesiny mineralnej tj. piasku, o wprowadzenie w istniejący układ technologiczny na terenie oczyszczalni zautomatyzowanej stacji zlewnej dla ścieków dowożonych z szamb, o istniejącej przepompowni ścieków, o wyrównanie składu dopływających ścieków do biologicznego oczyszczania. v Modernizacja części biologicznej oczyszczalni o budowy układu komór beztlenowo - niedotlenionego, o budowa komory wtórnej denitryfikacji osadu recyrkulowanego, o budowy komory tlenowej, o budowy osadników wtórnych, o budowy komór stabilizacji tlenowej i zagęszczacza osadu, o modernizacji i rozbudowy układu sterowania, o zastosowanie aparatury kontrolno - pomiarowej, o rozbudowy stacji dmuchaw z wykorzystaniem dmuchaw-istniejących. v Gospodarka osadowa o budowę stacji mechanicznego odwodnienia i higienizacji osadu, Powstający osad nadmierny w procesie oczyszczania będzie tlenowo stabilizowany i zagęszczony. Po zagęszczeniu osad będzie doprowadzany do mechanicznego odwodnienia na prasie filtracyjnej z równoczesną jego higienizacją.

48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 47 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz ze zmianami) w art. 43 ust. 3 i art. 208 ust. 2 zobowiązała Ministra Środowiska do sporządzenia i przedłożenia Radzie Ministrów Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. Projekt Programu został zatwierdzony 16 grudnia 2003 roku. W chwili obecnej trwają intensywne prace weryfikacyjne szczególnie dotyczące zasad postępowania i treści załączników. Ze względu na planowane w gminie inwestycje w dziedzinie infrastruktury kanalizacyjnej i modernizacji oczyszczalni, a także wielkość zlewni kanalizacyjnej Gminy i Miasta Krajenki obszar ten powinien zostać uwzględniony w Krajowym Programie. Należy zatem dążyć do ponownego uwzględnienia Gminy i Miasta Krajenka podczas weryfikacji Programu. Na terenie gminy we wsi Dolnik znajduje się biologiczna oczyszczalnia ścieków typu IMHOFFA. Wyposażona jest ona w zbiornik IMHOFFA, złoża biologicznego o objętości 102 m 3 i powierzchni 54,1 m 2 oraz 8 stopniowej kaskady napowietrzającej. Średnia przepustowość dobowa wynosi 34,3 m 3. Ścieki po oczyszczeniu odprowadzane są do rzeki Głomii Przydomowe oczyszczalnie ścieków Na podstawie zapisów Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 roku (Dz. U. Nr 132, poz. 622 ze zm.) Art. 3, pkt 3 gmina zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji przydomowych oczyszczalni ścieków w celu kontroli częstotliwości i sposobu pozbywania się komunalnych osadów ściekowych oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy zlokalizowane są 4 przydomowe oczyszczalnie ścieków. Dwie znajdują się na terenie wsi Skórka oraz we wsi Czajcze oraz Dolnik. Charakterystyczne parametry omawianych oczyszczalni zestawiono w tabeli nr 13. Tabela 13: Charakterystyka przydomowych oczyszczalni ścieków. Lokalizacja Typ oczyszczalni Wyposażenie techniczne Skórka SANITECH Studzienka, Osadnik gnilny SN-ZG 2500 Drenaż rozsączający o dł. 36m Studzienka rozdzielcza SN-SR Studzienka zamykająconapowietrzająca SN-SZ Skórka SOTRALENZ Studzienka rewizyjna typu Wavin, Osadnik EPURBLOK 3000 Studzienka rozdzielcza Drenaż rozsączający l = 60m Studzienka napowietrzająca Czajcze NEVEXPOL Studzienka typu Wavin, Osadnik o poj. 2,0 m 3, Ilość ścieków Ważność pozwolenia Q d Q r [m 3 /d] [m 3 /r] 0, r. 0, r. 0, r.

49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 48 Lokalizacja Typ oczyszczalni Wyposażenie techniczne Drenaż rozsączający l = 32m Studzienka rozdzielcza SL-RR 450, Studzienka napowietrzająca SL-RBOU 450 Dolnik NEVEXPOL Zbiornik gnilny o poj. 2 m 3 z PE, Sieć drenarska odcinkowa z rur PVC ø = 100mm, Studzienka kanalizacyjna: rozdzielcza i zbiorcza Q d [m 3 /d] Ilość ścieków Q r [m 3 /r] 0, Ważność pozwolenia Budowa i eksploatacja małych oczyszczalni ścieków objęta jest przepisami następujących ustaw: Prawo budowlane Prawo wodne Prawo Ochrony Środowiska Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia. Zgodnie z w/w. Rozporządzeniem instalacje niewymagające pozwolenia wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, a których eksploatacja wymaga zgłoszenia z uwagi na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi są to oczyszczalnie ścieków o przepustowości do 5 m 3 na dobę, wykorzystywane na potrzeby gospodarstw domowych lub rolnych w ramach zwykłego korzystania z wód. Zgłoszenie budowlane w myśl Prawa Budowlanego art. 30. ust. 1. polega na podaniu informacji właściwemu organowi faktu budowy obiektów do neutralizacji ścieków o wydajności do 7,5 m 3 na dobę. Zgłoszenia należy dokonać przed zamierzonym terminem rozpoczęcia robót budowlanych. Do wykonania robót budowlanych można przystąpić, jeżeli w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia właściwy organ nie wniesie sprzeciwu. Zgodnie z art. 29. ust. 1 pkt 3 budowa indywidualnych przydomowych oczyszczalni ścieków nie wymaga pozwolenia na budowę Zbiorniki bezodpływowe Na podstawie zapisów Ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 roku (Dz. U. Nr 132, poz. 622 ze zmianami) Art. 3, pkt 3 gmina zobowiązana jest do prowadzenia ewidencji zbiorników do gromadzenia ścieków w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania oraz w celu opracowania planu rozwoju sieci kanalizacyjnej. Założenia w zakresie postępowania z odpadami płynnymi reguluje również na terenie gminy Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie gminy i miasta uchwalony przez Radę Miejską w Krajence w dniu 1 marca 2002

50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 49 roku ( 8 pkt 1, 13 pkt1, 3 i 4. Regulaminu utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy i Miasta Krajenka). Na terenie miasta istnieją miejsca, w których mieszkańcy korzystają ze zbiorników bezodpływowych, są to: ul. Księdza Grochowskiego, część ulicy Księdza Domańskiego, Złotowskiej, Wł. Jagiełły. Pozostała część gminy nie posiada kanalizacji sanitarnej, w związku, z czym 4662 mieszkańców korzysta w zakresie odprowadzania ścieków ze zbiorników bezodpływowych (szamb). Podmioty te korzystają z wywozu zanieczyszczeń płynnych wedle potrzeb na zamówienie. Obowiązki z zakresu odprowadzania ścieków na terenie miasta i gminy realizują 4 odbiorcy. Tabela 14: Wykaz podmiotów świadczących usługi wywozu nieczystości płynnych. Podmiot Pozwolenie Wyposażenie Leszek Szpakowicz 7062/2/03 Samochód ciężarowy Star S.K. asenizacyjny o pojemności 5000 l rok prod Leonard Chwiałkiewicz 70/62/1/04 Ciągnik Ursus C-360 rok prod Ciągnik Ursus C-360 rok prod Beczka asenizacyjna 6000 l rok prod Beczka asenizacyjna 3000 l rok prod Komunalny Zakład Użyteczności Publicznej w Krajence Czesław Bannach 706/ZL/OD/02/02 Ciągnik i Beczka asenizacyjna 5000 l Wóz asenizacyjny typu T507/2 KTM o pojemności 4000 l. Ścieki wywożone są na miejską oczyszczalnie ścieków Krajence posiadającą stacje zlewną. Obecnie stacja ta wymaga modernizacji w celu spełniania wymogów prawnych i sanitarnych, a w szczególności wymaga zautomatyzowania i oprogramowania stanowiska zlewczego. Zastosowane przez Zakład rozwiązanie technologiczne dla ścieków dowożonych z szamb spełnia następujące warunki: o pomiar ilości ścieków dowożonych z identyfikacją i rejestracją przewoźnika; o usuwanie skratek; o pomiar ph z awaryjnym odcięciem spuszczania ścieków w przypadku nadmiernego ph; o odgazowanie i uśrednienie ścieków dowożonych. Dla ścieków dowożonych z szamb w koncepcji modernizacji oczyszczalni proponowane jest zastosowanie hermetycznego stanowiska zlewczego ścieków typu S-20l w wersji zautomatyzowanej produkcji ENKO Gliwice. Stanowisko wyposażone jest w ph-metr, konduktometr, termometr, sprężarkę powietrzną (dla własnych urządzeń pneumatycznych) oraz sito i praskę do skratek. Pozwala również na identyfikowanie dostawców ścieków. Ponadto zlicza ilość ścieków przywożonych przez poszczególnych dostawców i sumuje je na kontach a także uniemożliwia wskazanie ścieków o przekroczonych parametrach dopuszczalnych. Określone są ponadto wymagania, jakie powinny spełniać wozy asenizacyjne służące do wywozu zanieczyszczeń płynnych. Wymagania te zawarte są w odrębnym rozporządzeniu. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 listopada 2002 roku w sprawie wymagań dla pojazdów asenizacyj-

51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 50 nych (Dz. U. Nr 193, poz. 1617) określa, ze pojazdy asenizacyjne powinny być dodatkowo wyposażone w: o pływakowy zawór regulacyjny umieszczony w najwyższym punkcie zbiornika dla zabezpieczenia przed przepływem nieczystości ze zbiornika do układu ssącego, o odstojnik, w celu niedopuszczenia do zalania pompy próżniowej, o zawór czterodrożny, który może stanowić jedna całość z ostojnikiem, za pomocą którego uzyskuje się ssanie tłoczenie powietrza do zbiornika, o zawór bezpieczeństwa zabezpieczający przed nadmiernym wzrostem ciśnienia w zbiorniku, o zawór zwrotny umieszczony w układzie ssąco-tłoczącym w celu zabezpieczenia wypływu powietrza ze zbiornika w przypadku, gdy pompa próżniowa zostanie wyłączona, o zawór dolnego ssania, za pomocą którego odbywa się opróżnianie zbiornika, zakończony łącznikiem do mocowania węża, o zestaw węży ssawnych, z których co najmniej jeden posiada kosz ssawny, o manowakuometr, o wskaźnik płynu ze skalą służący do określenia ilości pobranych ścieków, o komplet węży elastycznych z łącznikami, o zbiornik, Ponadto zbiornik asenizacyjny o pojemności większej niż l powinien zawierać przegrody zapobiegające falowaniu cieczy. Dodatkowo pojazdy powinny być wyposażone w szczelną instalację, szczelny zbiornik oraz sprawny układ sterowania systemu napełniającego i opróżniającego zbiornik. W ramach ustawowego obowiązku gmina sporządziła wstępną ewidencję ilości zbiorników bezodpływowych, która została przedstawiona poniżej. Tabela 15: Ewidencja zbiorników bezodpływowych na terenie gminy Krajenka: Miejscowość Ilość zbiorników bezodpływowych Ilość posesji niewyposażonych w zbiorniki bezodpływowe Tarnówczyn 8 1 Marynie 5 1 Wąsoski 8 6 Rogownica 4 Leśnik 10 1 Skórka 56 6 Żeleźnica 22 8 Dolnik 11 7 Łońsko Augustowo 32 9 Paruszka Pogórze 15 6 Głubczyn 37 4 Czajcze 16 8 Barankowo 20 5 Podróżna 47 12

52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 51 Miejscowość Ilość zbiorników bezodpływowych Ilość posesji niewyposażonych w zbiorniki bezodpływowe Śmiardowo Krajeńskie Krajenka 50 7 W celu umożliwienia właściwej kontroli gospodarowania ściekami gromadzonymi w zbiornikach bezodpływowych należy wykonać pełny spis tych zbiorników obejmującego następujące dane: 1) dane techniczne zbiornika wraz z objętością czynną w m 3 ; 2) rodzaj zbiornika (materiał wykonania wraz z ewentualnym świadectwem jakości); 3) ilość osób korzystających z szamba ; 4) mapkę działki z wrysowaną lokalizacją szamba ; 5) podmiot obsługujący. Należy raz w roku dokonać sprawdzenia częstotliwości wywozu ścieków oraz porównać ilości ścieków odebranych przez tabor asenizacyjny z pomiarami zrzutu tych ścieków na stację zlewną Gospodarka odpadami Zagadnienia z zakresu gospodarki odpadami na terenie Gminy i Miasta Krajenka zostały opracowane w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy i Miasta Krajenka stanowiącym integralną część niniejszego Programu Komunikacja Na komunikację wiejsko gminną składają się drogi, koleje. Zaliczyć też można szlaki turystyczne, służące mieszkańcom do czynnego uprawiania turystyki i wpływające korzystnie na rozwój zdrowego trybu życia Drogi Układ komunikacyjny gminy jest dobrze rozwinięty, dla którego szkieletem są drogi wojewódzkie i powiatowe. Na terenie gminy znajdują się dwie drogi wojewódzkie: nr 188 oraz 190. Droga numer 188 Człuchów Piła stanowi odcinek 20,710 km na terenie gminy, w czym 2,148 km jako droga miejska oraz 18,562 km jako odcinek zamiejski. Droga numer 190 Krajenka - Gniezno o całkowitej długości 8,792 km gdzie 0,828 km stanowi odcinek miejski. Drogi powiatowe na tym terenie stanowią ogółem 48,2 km długości. Ilość dróg o nawierzchni twardej na tym terenie to 45,0 km zaś o nawierzchni gruntowej ulepszonej 2,8 km, a o nawierzchni nieulepszonej 0,2 km zajmują one ogólną powierzchnię 214,5 km 2 w tym 207 km 2 o nawierzchni twardej oraz 6,3 km 2 o nawierzchni gruntowej ulepszonej i 0,6 km 2 o nawierzchni nieulepszonej.

53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 52 Na terenie miasta Krajenka znajduje się 6 ulic będących w Zarządzie Dróg Powiatowych. Należą do nich: ul. Wł. Jagiełły, Parkowa, Szkolna, 30 Stycznia, Witosa oraz ulica bez nazwy w kierunku Augustowa. Na terenie miasta zajmują one 3,5 km długości o powierzchni 19,2 km 2. Drogi gminne stanowią odcinek o długości 58 km, w tym 21,0 km stanowią drogi gminne lokalne zaś 37,0 km to drogi dojazdowe do pól Kolej Komunikację kolejową stanowi linia Nr 203 Piła Krajenka Złotów Chojnice Tczew, łącząca Krajenkę z miastami Piłą i Złotowem. Odcinek w/w linii kolejowej w obrębie gminy to 21 km. Na trasie w obrębie gminy znajdują się dwa przystanki osobowe we wsi Skórka oraz we wsi Dolnik oraz jedna stacja w mieście Krajenka. Na tym odcinku nie ma linii wyłączonych z ruchu. Połączenie to ułatwia przemieszczanie się mieszkańcom gminy dojeżdżającym do pobliskich miejscowości w celach zarobkowych i innych Trasy rowerowe Przez piękny i malowniczy teren Gminy biegnie kilka oznakowanych tras rowerowych, należą do nich trasa: A.1 - zielona, biegnąca przez miejscowości: Krajenka - Złotów - Sępólno Krajeńskie - Więcbork - Łobżenica Górka Klasztorna - Krajenka. Długość trasy to około 110 km. A.2 - zielona biegnąca w kierunku wschodnim przez Krajenkę - Złotów - Łobżenicę Górkę Klasztorną.- Krajenkę. Długość trasy około 50 km, B.1 - czerwona biegnąca przez miejscowości: Krajenka - Złotów - Łobżenica -Białośliwie - Wysoka Krajenka. Długość trasy to około 90 km, B2 - czerwona biegnąca w kierunku południowym przez: Krajenkę- Złotów - Wysoką Krajenkę. Długość ok. 50 km, C.1 niebieska, o długości 110 km biegnąca przez miejscowości: Krajenka - L. Wrzosy - Szwecja Brzeżnica Kolonia - Gródek - Nadarzyce - Borne Sulinowo - Jastrowie - Tarnówka Krajenka. C. 2 niebieska biegnąca w kierunku zachodnim przez: Krajenkę - L Wrzosy Tarnówkę. Długość ok. 50 km: D.1- żółta Krajenka, o długości 110 km biegnąca przez: Okonek - Debrzno Krajenkę. D.2 żółta, biegnąca w kierunku północnym przez: Krajenkę - Tarnówkę - Złotów Krajenkę, o długości ok. 40 km. Trasy te biegną przez tereny powiatu złotowskiego, łącząc naszą gminę z terenami okalającymi, stwarzając warunki poznania pobliskich terenów. Trasy rowerowe znajdujące się na terenie gminy biegnącą przez Dobrzycę, Skórkę, Głubczyn, Śmiardowo Krajeńskie, Podróżną w kierunku Bługowa (trasa niebieska), szlak zaczynający się we wsi Skórka, biegnący przez Głubczyn, Augustowo w kierunku Zelgniewa oznakowany kolorem żółtym

54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 53 oraz trasa zaczynająca się w Głubczynie, biegnąca przez Augustowo, Krajenkę, Wąsoszki w kierunku Złotowa. Trasy te są częścią długich tras biegnących przez teren powiatu i okalających gmin Zaopatrzenie w ciepło, energię i gaz ziemny Na podstawie ustawy prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 roku (Dz. U. z 2003 roku Nr 153, poz ze zmianami) Burmistrz Gminy został zobligowany do realizacji Planu Zaopatrzenia Gminy i Miasta Krajenka w ciepło, energię elektryczną, i paliwa gazowe. Zgodnie z tym dokumentem opracowanym w marcu 2003 roku gmina wywiązuje się z obowiązku określonego w ustawie o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz. U. z 2001 roku Nr 142, poz ze zmianami). Plan energetyczny gminy przedstawia analizę i ocenę zaopatrzenia gminy w czynniki energetyczne z uwzględnieniem aspektów ochrony środowiska, a w szczególności wykorzystania odnawialnych źródeł energii (OZE) Zaopatrzenie w ciepło Obiekty na terenie Krajenki są zaopatrywane w ciepło dla potrzeb centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej i wentylacji z lokalnych źródeł ciepła na paliwo gazowe oraz ze źródeł ciepła na paliwo stałe (głównie węgiel). Dotyczy to głównie budownictwa wielorodzinnego oraz budynków użyteczności publicznej. Na terenie miasta Krajenka znajdują się 24 bloki mieszkalne oraz 16 obiektów użyteczności publicznej (4 przedszkola, 8 szkół, Urząd Gminy i Miasta, Dom Kultury i inne). Budynki te zaopatrywane są w ciepło z kotłowni zbiorczych gazowych, oraz kotłowni węglowych przy ulicy Wł. Jagiełły i T. Kościuszki. Budynki mieszkalne jednorodzinne są zasilane z własnych kotłowni, w przeważającej części węglowych Zaopatrzenie w energię Wszyscy Mieszkańcy Gminy i Miasta Krajenka zaopatrywani są w energię elektryczną dostarczaną przez Grupę Energetyczną ENEA liniami średniego i niskiego napięcia, zasilanymi z 69 stacji transformatorowych 15/0,4 kv. Główna linia magistralna SN-15 kv przebiega siecią napowietrzno-kablową Złotów Krajenka. Przez teren gminy przebiegają także linie przesyłowe o napięciu 110 kv (przez miejscowości Maryniec, Augustowo, zachodnia część Miasta Krajenki) oraz 220 kv (Paruszka, Dolnik, Głubczyn).

55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Zaopatrzenie w gaz ziemny Na szczególną uwagę w stanie zaopatrzenia gminy w czynniki energetyczne zasługuje stopień zgazyfikowania omawianego obszaru. Gaz ziemny doprowadzany jest oprócz miasta Krajenki do następujących miejscowości gminy: Podróżna, Śmiardowo Krajeńskie, Augustowo, i Głubczyn. Na terenie gminy gaz ziemny przesyłany jest czterema gazociągami wysokiego ciśnienia DN 250, DN 80 i DN 100 (dwa gazociągi) o łącznej długość sieci rozdzielczej 34 km (w tym w mieście 16,1 km) Alternatywne źródła energii Energia promieniowania słonecznego Na terenie Gminy i Miasta Krajenka nie istnieją instalacje wykorzystujące energię słoneczną. W planie zaopatrzenia gminy w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe określono potencjał wykorzystania energii słonecznej na terenie gminy. Został on obliczony na podstawie pomiarów nasłonecznienia zamieszczonych w polskiej normie PN-B-02025:1995. Średnia wartość energii uzyskanej przez kolektor w okresie nasłonecznienia od marca od października została przyjęta na poziomie 900 kwh/m 2 kolektora. Na każdą osobę wykorzystującą energię słoneczną na potrzeby przygotowania ciepłej wody użytkowej przypada 1,5 m 2 kolektora. Na terenie Gminy potencjał techniczny dla kolektorów słonecznych oszacowano na poziomie 7,5 GWh/rok. Potencjał techniczny dla układów fotowoltaicznych przyjęto na poziomie 2,25 GWh/rok (30% technicznego potencjału energii słonecznej przeznaczonej na kolektory słoneczne). Kolektory słoneczne najczęściej wykorzystywane są do podgrzewania ciepłej wody. Istnieje również możliwość wykorzystania kolektorów słonecznych do ogrzewania mieszkań i budynków. Wykorzystanie całoroczne energii słonecznej do centralnego ogrzewania jest przedsięwzięciem kosztownym. Dzięki kolektorowi można w warunkach średnio w ciągu roku uzyskać od 450 do 600 kwh/m 2, co wystarcza teoretycznie na ogrzanie 1,5 m 2 słabo zaizolowanego domku jednorodzinnego, lub 4 do 6 m 2 bardzo dobrze zaizolowanego budynku. W praktyce istnieje jednak problem ze zmagazynowaniem pozyskanej ze słońca energii cieplnej na wystarczająco długi czas. W tym celu konieczne byłyby ogromne zbiorniki np. z wodą, do zmagazynowania ciepła. Istnieje możliwość zastosowania wysokosprawnych kolektorów słonecznych umożliwiających również zimą "produkcję energii cieplnej" z energii słonecznej. Zapotrzebowanie na energię cieplną zimą jest największe, a ilość energii słonecznej możliwa do przetworzenia w energię cieplną jest najmniejsza. Wykorzystanie energii słonecznej dla celów centralnego ogrzewania wymaga zastosowania dużej powierzchni kolektorów - np. dla domku o powierzchni 100 m 2, optymalnie 50 m 2 zaś minimum 25 m 2. Dla instalacji 25 m 2 kolektorów związany jest koszt rzędu zł. Zapewnienie wystarczającej ilości ciepła np. poprzez zwiększenie powierzchni grzejników czy też zastosowanie ogrzewania podłogowego to dodatkowe koszty rzędu co najmniej o zł w stosunku do tradycyjnego rozwiązania. Dodatkowy zbiornik buforowy, mający minimalną pojemność 500 l to dodatkowy koszt około

56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str zł. Kocioł kondensacyjny jest droższy od zwykłego o około 3500 zł. W przypadku rozbudowanej automatyki pogodowej - dodatkowy koszt wyniesie około 2500 zł, a zwiększony zasobnik ciepłej wody (przynajmniej 300 litrowy) oznacza dodatkowy koszt około 2500 zł. Kolejną pozycją kosztową, na poziomie około 200 zł, jest wykonanie instalacji kolektora. Po zsumowaniu - dodatkowy koszt na wykonanie instalacji CO wykorzystującej energię słoneczną wyniesie zł. Przyjmując założenie, że dom jednorodzinny, w którym mieszkają przeciętnie 4 osoby wymaga średnio zainstalowania 6m 2 kolektora otrzymujemy, że na terenie Gminy istnieje potencjał rynkowy do zainstalowania kolektorów na 45 domach jednorodzinnych Elektrownie wodne Na terenie Gminy Krajenka znajdują się dwie czynne elektrownie wodne, które generują do sieci ok. 60 kw mocy. Zasoby rzeki Głomii nie pozwalają na instalację większych elektrowni przepływowych. Można przyjąć, że na terenie Gminy technicznie możliwe jest wybudowanie 2 elektrowni po 30 kw każda Energetyka wiatrowa Na terenie Gminy nie istnieją instalacje wiatrowe. Przeważająca cześć prędkości kształtuje się poniżej 4 m/s. Nie jest to prędkość pozwalająca na produkcję energii zapewniającą szybki zwrot inwestycji. W związku z tym konieczne jest wykonanie dokładnych pomiarów prędkości wiatru, które pozwolą określić nisze w których inwestycje takie mogą być zrealizowane. Założono, że na terenie Gminy w ciągu najbliższych 10 lat można ustawić jeden wiatrak o mocy 200 kw. Zakładając, że wiatrak ten będą pracował przez 2100 godzin w roku daje to 0,2 MW x 2100 h= 4,2 GWh Energia geotermalna Na terenie Gminy nie istnieją instalacje wykorzystujące ciepło z wód geotermalnych. Możliwości wykorzystania ciepła z wód geotermalnych zależą od temperatury wydobywanej wody. Wyróżnić można dwa główne sposoby wykorzystania energii geotermalnej. Z jednej strony jest to wykorzystanie płynów o wysokiej temperaturze do napędzania turbin generujących energię elektryczną, z drugiej - bezpośrednie wykorzystanie złóż nisko- i średnio-temperaturowych (o tzw. niskiej entalpii), głównie w ciepłownictwie, ale także do celów rekreacyjnych, leczniczych, balneologicznych, czy też w rolnictwie. Możliwości wykorzystania wód geotermalnych w Gminie Krajenka są niewielkie ze względu na to, że:

57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str ciepłownie geotermalne są mało konkurencyjne rynkowo w porównaniu z innymi źródłami energii, - temperatura wody jest niska C i zalega na dużych głębokościach w tym rejonie. W najbliższym czasie na terenie Gminy nie powstaną żadne instalacje wykorzystujące wody geotermalne do celów grzewczych Podmioty gospodarcze Lokalizacja gminy sprzyja głównie rozwinięciu rolnictwa. Jedynym przemysłem który rozwinął się w gminie w sposób dominujący jest przemysł drzewny obejmujący tartaki, zakłady produkcji drzewnej i meblowej. Na terenie gminy w niewielkim stopniu rozwinął się przemysł spożywczy obejmujący zakłady piekarnicze, masarnię oraz zakłady usługowe-zabezpieczające potrzeby mieszkańców. Na terenie Gminy i Miasta Krajenka znajduje się 138 podmiotów gospodarczych. Na podstawie danych z UGiM Krajenka przedstawiono zestawienie prowadzonych działalności z podziałem na podstawowe branże i zamieszczono w tabeli 16. Tabela 16: Podział prowadzonych działalności na poszczególne branże. Sklepy przemysłowe Handel Sklepy spoż.-przem. Produkcja Rzemiosło Usługowe Gastronomia Zakłady, które zasługują na większą uwagę to Fabryka Mebli Tapicerowanych "CHRISTIA- NAPOL" Sp. z o.o. należąca do jednego z trzech największych w Europie koncernów meblowych "WELLE". Podstawowym przedmiotem działalności przedsiębiorstwa jest wysoko wyspecjalizowana produkcja mebli tapicerowanych w formie wielofunkcyjnych zestawów wypoczynkowych i mebli wolnostojących. W zakładzie produkcyjnym znajdującym się w mieście Krajenka zatrudnienie znajduje około 200 osób zaś w najbliższym czasie planowana jest rozbudowa zakładu, planowane jest zatrudnienie dodatkowo 150 osób, co spowoduje zmniejszenie bezrobocia na terenie gminy. Drugą firmą jest MATBUD zakład znajdujący się na terenie miasta Krajenka, zajmujący się produkcją mebli tapicerowanych. W centralnej części miasta mieści się były tartak, obecnie firma P.H.U.S. Export-Import Transpil Spedition Waldemar Bocheński Oddział Zakład Przemysłu Drzewnego. Obiekt ten w niedalekim okresie czasu zmienił właściciela. Zmiana ta spowodowała ożywienie i poprawę funkcjonowania tego zakładu. Na uwagę zasługuje Ferma brojlerów kurzych mieszcząca się w Śmiardowie Krajeńskim. Zakład ten jest obiektem mogącym znacząco oddziaływać na środowisko.

58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Bezrobocie Na koniec marca 2003 roku w powiecie złotowskim liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła osób. W porównaniu do stanu z grudnia 2002 roku nastąpił spadek liczby bezrobotnych o 206 osób. Stopa bezrobocia na koniec lutego 2002 roku wynosiła 28,6% dla powiatu, a 16,8% dla województwa wielkopolskiego, wskaźnik bezrobocia w gminie i mieście Krajenka na koniec marca 2003 roku wynosił 19,0%. Liczba bezrobotnych na terenie gminy Krajenka na koniec marca 2003 roku wynosiła 798, o 15 więcej w porównaniu ze stanem na koniec grudnia 2002 roku ( 783).

59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 58 ROZDZIAŁ III CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA

60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Wprowadzenie Poniższy rozdział pn. charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska został sporządzony w celu zinwentaryzowania zasobów poszczególnych składników środowiska przyrodniczego Gminy i Miasta Krajenka oraz ukazania tendencji zachodzących zmian. Przeprowadzona analiza stanowić będzie w dalszej części Programu ochrony środowiska podstawę do planowania działań zmierzających do poprawy stanu środowiska w gminie oraz jej zrównoważonego rozwoju Geomorfologia Budowa geologiczna i rzeźba terenu Budowa geologiczna tego obszaru wykracza znacznie poza jego terytorium. Kolejne nasunięcia i recesje lądolodu uwidoczniły się nie tylko w budowie piętra geologicznego (wielodziałowość podkładów gliny), lecz również przyczyniły się do powstania form geomorfologicznych, które nadały zasadniczy obraz rzeźbie omawianego obszaru. Sprawiły, że stykają się tutaj obszary o dużej pagórkowatości z obszarami płaskimi. Skrajną północną i północno-zachodnią część obszaru dorzecza Gwdy (w obrębie którego położona jest gmina Krajenka) tworzą pagóry czołowomorenowe. Na przedpolu strefy moren czołowych rozciągają się rozległe powierzchnie sandrowe, usypane przez wody glacjofluwialne (roztopowe). Starsze ciągi form marginalnych należą do fazy krajeńskiej lub wyprzedzających ją krótkich postojów recesyjnych lądolodu. Na wysoczyźnie Pojezierza zaznacza się kilka linii postoju lodowca w recesyjnej subfazie krajeńskiego zlodowacenia wiślańskiego (bądź kujawskiego). Cały obszar przedstawia się zatem jako mozaika mniejszych lub większych wysp wysoczyznowych oddzielonych od siebie polami i dolinami sandrowymi, urozmaicona zagłębieniami jeziornymi. Przeważają dwa typy powierzchni: sandrowy i wysoczyznowy. Pojezierze Krajeńskie cechuje przewaga wysoczyzn morenowych. Wysoczyzna morenowa - płaska bądź falista rozciąga się na północ od linii Krajenka - Sokolno oraz we wschodniej części gminy. Rzędne terenu kształtują się tu na poziomie m n.p.m. [3]. Na jej tle wyraźnie zaznaczają się pagórki morenowe i kemowe, których największe skupiska znajdują się w rejonie miejscowości Głubczyn i Podróżna, gdzie wysokości sięgają nawet 116 m n.p.m. Obok moren akumulacyjnych i spiętrzonych występują kemy, ozy i rynny lodowcowe. Przez środek regionu, a więc dokładnie tam gdzie usytuowana jest Gmina Krajenka biegnie szeroka strefa form marginalnych fazy krajeńskiej.

61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 60 Rozległe powierzchnie sandrowe obejmują zachodnie tereny gminy. W utwory fluwioglacjalne wcinają się (niekiedy dość głęboko) doliny: Głomi, Strużnicy, Pankawy i szeregu drobnych bezimiennych cieków. Z obniżeniami tymi wiążą się najniższe rzędne terenu 72,9 m n.p.m. W tej strefie pojawiają się ponadto wydmy Zasoby kopalin Dotychczasowe prace geologiczno poszukiwawcze pozwoliły na rozpoznanie na terenie gminy występujących powszechnie kopalin pospolitych. Należą do nich kruszywa naturalne, torfy i gytia. Tylko jedno złoże kruszywa naturalnego udokumentowano w formie karty rejestracyjnej. Pozostałe prace geologiczno-poszukiwawcze poza kruszywem naturalnym prowadzone w licznych rejonach całej gminy okazały się negatywne. Zarejestrowane na terenie gminy złoże kruszywa naturalnego (piasku) zlokalizowane jest w Żeleźnicy, w centralnej części gminy, na południowy-zachód od miasta Krajenka. Według Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie [dane z systemu Gospodarki i Ochrony Bogactw Mineralnych MISAS ] złoże w Żeleźnicy, o powierzchni 2,2 ha posiada zasoby bilansowe szacowane na 223,5 tys. ton surowca. Jest to złoże zaniechane. Ostatnie zanotowane wydobycie miało miejsce w 1990 roku. Nawiercano tam piaski: drobno, średnio i różnoziarniste z przewarstwieniami piasków gruboziarnistych oraz żwirów drobnych i średnich Gleby Charakterystyka ogólna Z uwagi na fakt, iż poszczególne typy genetyczne gleb kształtują się pod wpływem szeregu zróżnicowanych czynników tj.: podłoże geologiczne, (rodzaj zwietrzeliny, na której rozwija się gleba), ukształtowanie terenu, stosunki wodne, roślinność czy też klimat gleby gminy Krajenka wykazują pewne niewielkie zróżnicowanie. Na terenie tym najbardziej zarysowuje się związek gleb z litologią terenu. Na piaszczysto-gliniastym podłożu rozwinęły się głównie gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane. Gleby pseudobielicowe stanowią podtyp gleb bielicowych, od których różnią się mniejszym stopniem przemycia warstw wierzchnich. Są to gleby w stadium przejściowym pomiędzy glebami bielicowymi właściwymi a glebami brunatnymi wyługowanymi. Generalnie są to gleby zubożałe w związki wapnia, magnezu, żelaza, glinu i fosforu. Związki te przemieszczone są w głąb profilu i tworzą tzw. poziom wmycia. Gleby brunatne wyługowane stanowią podtyp gleb brunatnych lecz w odróżnieniu od gleb brunatnych właściwych wykazują w górnych poziomach odczyn kwaśny i nieznaczne przemieszczanie w głąb

62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 61 profilu związków żelaza i glinu. Nie powoduje ono jednak morfologicznego zróżnicowania profilu glebowego jak w przypadku gleb pseudobielicowych. Ponadto na terenach podmokłych a więc głównie w sąsiedztwie cieków powierzchniowych bądź jezior wykształciły się gleby murszaste, mułowo-torfowe, torfowe bądź mady. Najczęściej odpowiadają one 2 bądź 3 kompleksowi trwałych użytków. Najmniej żyzne gleby występujące w części południowej, południowo zachodniej i wschodniej terenu gminy porastają lasy Bonitacja gleb na terenie gminy Bonitacja gleb jest systemem podziału gleb według kryterium ich jakości. Jakość gruntów określa się na podstawie wyników terenowych badań odkrywek glebowych, ze szczególnym uwzględnieniem cech morfologicznych i fizycznych gleby takich jak położenie gleby, głębokość poziomu próchnicznego, barwa i struktura, skład mechaniczny poszczególnych poziomów, przepuszczalność podłoża, stosunki wodne, a także uwzględnia się niektóre właściwości chemiczne jak odczyn ph i zawartość węglanów. Wyróżnia się następujące klasy: klasa I - gleby orne najlepsze, klasa II - gleby orne bardzo dobre, klasa IIIa - gleby orne dobre, klasa IIIb - gleby średnio dobre, klasa IVa - gleby orne średniej jakości, klasa IVb - gleby orne średniej jakości (gorsze), klasa V - gleby orne słabe, klasa VI - gleby najsłabsze, klasa VI RZ - gleby pod zalesienia. Na podstawie klasyfikacji przeprowadzonej przez WIOŚ Poznań gleby na terenie Gminy i Miasta Krajenka zakwalifikowano do następujących klas bonitacyjnych:

63 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 62 9% 1% 1% 8% I II IIIa 27% 31% IIIb IVa IVb V VI 23% VI RZ Rysunek 7: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka wg badań WIOŚ Poznań W odniesieniu do analizy dla Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego gleby gminy kształtują się następująco. Tabela 17: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego. Województwo/ Klasy bonitacyjne gruntów ornych wyrażone w procentach powiat/gmina I II IIIa IIIb Iva IVb V VI VI RZ MiG Krajenka Powiat Złotowski Województwo Wielkopolskie

64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 63 Procent w powierzchni ogólnej I II IIIa IIIb IVa IVb V VI VI RZ Bonitacja gleb MiG Krajenka Powiat Złotowski Województwo Wielkopolskie Rysunek 8: Bonitacja gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu i Województwa. Z przedstawionej analizy wynika, że wśród występujących na terenie gminy klas bonitacyjnych dla gruntów ornych dominują klasy bonitacji IVa i IVb stanowiące odpowiednio 31 % i 23 % ogólnej powierzchni gruntów ornych. Przewagę w stosunku do innych gruntów stanowi też klasa V stanowiąca 27 % udziału. Charakterystykę zróżnicowania bonitacyjnego gruntów według danych Urzędu Gminy (stan na dzień 1 stycznia 2004 roku) tabela 18. Tabela 18: Charakterystyka gruntów wg klas bonitacji mieście i gminie Krajenka. Rodzaj gruntu Grunty orne w ha Udział % Użytki zielone w ha Udział % Klasa bonitacji III IIIb IVa IVb V VI VIz ,8 6,9 21,7 18,7 27,4 9,9 0,8 III IV V VI 49 0, , , ,4 Szczegółowy wykaz gruntów według klas bonitacyjnych w poszczególnych wsiach oraz na terenie miasta Krajenka zamieszczono w tabeli 19. Tabela 19: Szczegółowy wykaz gruntów według klas bonitacyjnych na terenie gminy. Klasy bonitacji Obręb IIIa III IVa IVb V VI Lasy Krajenka

65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 64 Klasy bonitacji Obręb IIIa III IVa IVb V VI Lasy 65 10,69 345,80 839,10 114,10 659,30 314,90 836,00 Augustowo ,94 203,70 281,20 46,60 15,05 Paruszka - 32,50 98,90 246,80 72,90 10,90 558,80 Dolnik 12,90 20,70 68,20 89,50 148,30 65,50 38,50 Marynie - 4,50 48,90 24,50 26,50 6,90 4,70 Śmiardowo 123,20 75,10 410,50 116,30 206,30 30,30 43,80 Czajcze-Leśnik ,10 41,80 102,20 4,60 81,90 Podróżna 5,90 103,30 157,20 365,30 246,20 50,90 843,40 Głubczyn - 26,30 128,50 396,40 427,80 47,60 6,74 Żeleźnica 6,30 10,50 51,50 62,20 123,00 124,60 324,00 Skórka ,80 92,60 230,20 42, ,90 Obręb określony numerem 84, 85, 86 i 65 to odpowiednio Krajenka miasto, Pogórze, Tarnówczyn, Barankowo, Łońsko i Wąsoszki. Z przeprowadzonej szczegółowej analizy klas bonitacji gleb w poszczególnych obrębach wynika, że we wsiach Maryniec, Śmiardowo Krajeńskie, oraz Krajence największą powierzchnię stanowią gleby klasy IVa, na terenie Paruszki, Podróżnej oraz obrębu Czajcze-Leśnik przeważa klasa IVb. Tereny Augustowa, Dolnika, Głubczyna i Skórki to tereny o przeważającej ilości ziem klasy V. Najgorszej klasy grunty, będące w przewadze na obszarze Żeleźnicy to grunty VI klasy. Obszary o największym udziale gruntów leśnych znajdują się na terenie Skórki, Żeleźnicy, Podróżnej i Paruszki Przydatność rolnicza gleb Na terenie gminy głównym przeznaczeniem gleb jest wykorzystanie do celów rolniczych (47,0%) oraz na cele leśne (47,71%). Grunty orne stanowią 7615 ha, a więc 39% ogólnej powierzchni gminy. W zależności od składu mechanicznego i budowy profilu glebowego przydatność rolnicza tych gleb jest zróżnicowana. Zasadniczo gleby pseudobielicowe w obrębie gminy Krajenka wchodzą w skład: 1. kompleksu 2 pszenny dobry 2. kompleksu 4 żytni bardzo dobry lub pszenno-żytni natomiast gleby brunatne w skład: 1. kompleksu 3 pszenny wadliwy 2. kompleksu 5 żytni dobry 3. kompleksu 6 żytni słaby 4. kompleksu 7 żytni bardzo słaby (żytnio-łubinowy). Na terenie gminy największe powierzchnie zajmują gleby 4 i 6 kompleksu przydatności rolniczej. Ogólna strukturę przydatności rolniczej gleb na terenie przedstawia rysunek 9.

66 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str % 6% 0% 8% 1% pszenny bardzo dobry pszenny dobry 6% 19% 35% pszenny wadliwy żytni bardzo dobry żytni dobry żytni słaby żytni bardzo słaby 15% zbożowo-pastewny mocny zbożowo-pastewny słaby Rysunek 9: Struktura przydatności rolniczej gleb Gminy i Miasta Krajenka. W porównaniu z analogiczną analiza gleb powiatu i województwa gmina Krajenka wypada korzystnie (Tabela 20 i rysunek 10). Tabela 20: Analiza przydatności rolniczej gleb Gminy i Miasta Krajenka, Powiatu Z łotowskiego i Województwa Wielkopolskiego. Gmina/powiat/ województwo MiG Krajenka Powiat Złotowski Województwo Wielkopolskie ny bardzo dopszen ny dobry pszen ny wadliwy żytni bardzo dobry żytni dobry żytni słaby żytni bardzo słaby wopastew żo- ny wo- pa- stew ny

67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 66 % rolniczej przydatności gleb pszenny bardzo dobry pszenny dobry pszenny wadliwy żytni bardzo dobry żytni dobry żytni słaby żytni bardzo słaby Typy gleb zbożowopastewny mocny zbożowopastewny słaby MiG Krajenka Powiat Złotowski Województwo Wielkopo Rysunek 10: Przydatność rolnicza gleb Miasta i Gminy Krajenka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego. Pod względem analizowanej przydatności rolniczej gleb na terenie gminy przeważają gleby żytnie dobre o wyraźnej przewadze w stosunku do powiatu i województwa. Równocześnie gleby żytnie dobre i słabe są na zbliżonym poziomie Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Na potrzeby oceny jakości gruntów i gleby przeznaczonej do celów rolniczych Instytut Upraw Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (IUNG) stworzył ocenę rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Metoda waloryzacji ocenia wpływ warunków środowiska na produkcję rolną biorąc najczęściej pod uwagę następujące elementy: glebę, klimat, rzeźbę terenu oraz warunki wodne. Pomiędzy poszczególnymi czynnikami istnieją oczywiste powiązania tworzące różne układy mniej lub bardziej korzystne dla wegetacji uprawianych roślin. Metoda polega na punktowej ocenie poszczególnych elementów środowiska i sumowaniu punktów (max. 123). Pod względem tej waloryzacji opublikowanej dla roku 2000 przez WIOŚ Poznań gmina Krajenka przedstawia się następująco. Tabela 21: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg skali IUNG. Bonitacja Grunty orne Użytki zielone Ocena gleb w punktach IUNG Przydatność Wskaźnik syntetyczny rolnicza jakości Grunty orne Użytki zielone Grunty orne Użytki zielone Wskaźnik jakości i przydatności rolniczej Ogólny wskaźnik waloryzacji przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski GiM Krajenka 44,2 37,3 53,9 45,1 49,1 41,2 48,0 65,7 Powiat Złotowski 42,9 36,6 50,2 40,5 46,5 38,7 45,1 61,8 Województwo Wielkopolskie 45,9 35,6 46,7 35,2 46,3 35,4 45,0 63,4

68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 67 Grunty orne 65,7 44,2 Użytki zielone Grunty orne 37,3 Użytki zielone 48 Grunty orne 53,9 Użytki zielone 41,2 49,1 45,1 Wskaźnik jakości i przydatności rolniczej Ogólny wskaźnik waloryzacji przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski Rysunek 11: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gminy i Miasta Krajenka.

69 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 68 Ocena rolniczej przestrzeni produkcyjnej wg punktacji IUNG MiG Krajenka Powiat Złotowski Jednostka terytorialna Województwo Wielkopolskie Grunty orne Użytki zielone Grunty orne Użytki zielone Grunty orne Użytki zielone Wskaźnik jakości i przydatności rolniczej Ogólny wskaźnik waloryzacji przestrzeni produkcyjnej Wielkopolski Rysunek 12: Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej gleb Gminy i Miasta Krajen ka na tle Powiatu Złotowskiego i Województwa Wielkopolskiego Struktura rolnictwa w gminie Na terenie gminy występuje znaczne zróżnicowanie wielkości gospodarstw rolnych. Strukturę wielkości gospodarstw rolnych przedstawiono w tabeli: Tabela 22: Struktura wielkości gospodarstw rolnych na terenie gminy Krajenka. Grupa Przedział [ha] Liczba gospodarstw Powierzchnia [ha] I 1-4, II 5-14, III 15-49, IV , V Pow Z przeprowadzonej analizy różnorodności wielkości gospodarstw rolnych na terenie gminy wynika, że największą grupę gospodarstw stanowią gospodarstwa o małej powierzchni (do 5 ha), zaś najmniej liczną grupę stanowią duże gospodarstwa o powierzchni powyżej 150 ha. Porównywalną ilość stanowią areały rolnicze w przedziale 15-49,9 ha oraz ,9 ha (około 140). Struktura wielkości gospodarstw rolnych świadczy o dużym rozdrobnieniu gruntów na małe pola. Na terenach uprawnych do ziemiopłodów zajmujących największą powierzchnię należy jęczmień jary (1350 ha) oraz żyto (1030 ha) zaś najmniejszą uprawa truskawki. Szczegółową strukturę zasiewów głównych ziemiopłodów gminy Krajenka zamieszczono w tabeli:

70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 69 Tabela 23: Struktura zasiewów głównych ziemiopłodów gminy Krajenka. Rodzaj ziemiopłodu Powierzchnia [ha] Odłogi i ugory 350 Pszenica ozima 750 Pszenica jara 350 Żyto 1030 Jęczmień ozimy 60 Jęczmień jary 1350 Owies 500 Pszenżyto ozime 690 Pszenżyto jare 120 Mieszanki zbożowe 625 Ziemniaki 650 Kukurydza na ziarno 300 Kukurydza na zielonkę 100 Strączkowe 185 Buraki pastewne 75 Rzepak 250 Warzywa gruntowe 57 Truskawka 17 Inne: gorczyca, łubin, trawy w uprawie 350 polowej. Tabela 24: Struktura zróżnicowania hodowli na terenie gminy Krajenka. Bydło Trzoda chlewna Ogółem w tym krowy Ogółem w tym lochy Owce Drób dojne na chów Na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzić można, że główną hodowlą prowadzoną na tym terenie jest hodowla drobiu. Wpływa na to istniejąca na terenie gminy ferma drobiu w miejscowości Śmiardowo Krajeńskie. Znaczną część stanowi również hodowla trzody chlewnej Przyczyny degradacji gleb Specyfika zagospodarowania terenów do celów rolniczych stwarza możliwości występowania zakłóceń w jej funkcjonowaniu w zależności od stopnia intensywności jej wykorzystania. Istnieje kilka czynników wpływających na stan gleb, mogących prowadzić do jej degradacji: nieprawidłowa procedura użytkowania gleby, erozja, alkalizacja lub zakwaszanie, zbytnie nawodnienie lub przesuszenie gleby, zanieczyszczenia chemiczne, wpływ organizmów chorobotwórczych,

71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 70 zubożenie w składniki pokarmowe, zmniejszenie ilości próchnicy w glebie. Wiadome jest, iż gleba posiada naturalne zasoby składników i związków będących źródłem zachodzących w niej procesów biochemicznych. Zasoby te jednak nie są niewyczerpywalne. W miarę ich wykorzystywania przez roślinność następuje spadek ich zawartości w glebie. W takiej sytuacji niezbędnym procesem jest dostarczenie do gleby niezbędnych składników pobieranych w większych ilościach tj. makroelementów: azotu, fosforu, potasu, magnezu i wapnia oraz mikroelementów zużywanych w mniejszych ilościach, lecz niezbędnych do prawidłowego rozwoju i wzrostu roślinności, są to: żelazo, cynk, ołów, mangan, miedź i bor. Istotne znaczenie dla jakości czystości gleb mają metale ciężkie. Zalicza się do nich w szczególności kadm, ołów, nikiel, cynk i miedź. Posiadają one szczególnie niebezpieczną cechę, jaką jest zdolność ich bioakumulacji, czyli systematycznego nagromadzania się w środowisku, co powoduję zwiększanie intensywności ich oddziaływania w środowisku. Metale te mogą również kumulować się oprócz powierzchni ziemi w roślinach uprawnych. Stanowi to dodatkowe zagrożenie mające wpływ na zdrowie człowieka. Na terenie gminy nie prowadzono badań dotyczących stopnia oraz jakości występujących zanieczyszczeń gleb Zasoby wodne Wody podziemne Charakterystyka Na obszarze można wyróżnić trzy poziomy wodonośne. Dwa górne związane są z formacjami czwartorzędowymi, a dolny poziom wodonośny, występuje w utworach trzeciorzędowych (mioceńskich i oligoceńskich). Poziom najwyższy, o swobodnym zwierciadle wód, występuje w piaszczysto-żwirowych osadach sandru Gwdy i drenowany jest przez Gwdę i jej dopływy. Poziom ten eksploatowany jest przez ujęcia studzienne w Płytnicy, Krępsku, Dobrzycy i Pile. Poziomy środkowe występują w piaskach międzymorenowych oraz w spągu piaszczystożwirowych osadów plejstocenu, które lokalnie (w strefie kopalnej doliny Gwdy) łączą się z piaszczystymi utworami miocenu. Poziomy te zostały zaklasyfikowane jako GZWP Wałcz-Piła nr l25, dla którego ustanowiono obszar wysokiej ochrony [OWO]. Warstwy wodonośne, zalegające na głębokości od 30 do 80 m, eksploatowane są przez większość ujęć studziennych występujących na tym obszarze. Ujęcia posiadają zróżnicowane wydajności. Poziom nr 125 związany jest z piaskami, żwirami wodnolodowcowymi i piaskami zastoiskowymi

72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 71 zlodowacenia północnopolskiego, oraz górnym poziomem piasków, żwirów wodnolodowcowych i piasków zastoiskowych zlodowacenia środkowopolskiego i występującymi lokalnie piaskami interglacjału eemskiego. Poziom ten nie jest ciągły. Poziom dolny zakwalifikowano jako Główny Zbiornik Wód Podziemnych (GZWP) Złotów- Piła-Strzelce Krajeńskie nr l27. Związany jest on z piaskami i żwirami rzecznymi interglacjału mazowieckiego oraz dolnym poziomem piasków i żwirów wodnolodowcowych i piasków zastoiskowych zlodowacenia środkowopolskiego. Poziom ten przechodzi w trzeciorzędowy (mioceński) poziom wodonośny tworząc wspólny czwartorzędowo-trzeciorzędowy poziom wodonośny. Strop warstwy wodonośnej zalega na głębokości m, a jej zróżnicowana miąższość wynosi średnio m. Poziom ten posiada na ogół bardzo dobry stopień izolacji, w związku z czym na omawianym obszarze nie wyznaczono obszaru ochronnego[3]. Południowo-zachodnia część gminy leży na obszarze GZWP nr 125 o charakterze czwartorzędowym międzymorenowym. Charakterystyczne parametry zbiorników kształtują się następująco: Tabela 25: Parametry charakterystyczne GZWP. Numer GZWP Nazwa zbiornika Szacowane zasoby dyspozycyjne [tys m 3 /d] Średnia głębokość ujęć wód podziemnych [m] 125 Wałcz-Piła Złotów-Piła-Strzelce Krajeńskie Lokalizację gminy na obszarach GZWP 125 i 127 przedstawia poniższa mapka poglądowa. Mapa 3: Lokalizacja gminy na obszarach GZWP 125 i 127.

73 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 72 W zasięgu ujęcia komunalnego w Krajence otworami studziennymi stwierdzono występowanie dwóch warstw wodonośnych w obrębie piętra trzeciorzędowego i to: 1. Warstwa wodonośna poziomu mioceńskiego o niejednorodnym wykształceniu na głębokości od około 70 m ppt. do koło 102 m ppt. Stanowią ją piaski drobne i mułkowate, przedzielone iłami, mułkami i lignitem. Zwierciadło wody o charakterze subartezyjskim stabilizuje się na głębokości około 15 m ppt. Warstwa ta nie została ujęta i przebadana z uwagi na jej niejednorodne wykształcenie. 2. Warstwa poziomu oligoceńskiego występuje na głębokości od 151 m do 158 m w otworze nr l do 159 m w otworze nr 2. Stosunkowo niewielka miąższość warstwy wodonośnej 7 i 8 m stanowi o jej ograniczonych możliwościach. Warstwa ta zbudowana jest z piasków gruboziarnistych [dane z KZUP w Krajence]. W obrębie dolin rzecznych i rynien jeziornych pierwszy poziom wód podziemnych zalega bardzo płytko, nie głębiej niż 2 m p.p.t. natomiast na pozostałym terenie obserwuje się większe zróżnicowanie zalegania zwierciadła wód. W większości jednak głębokość do lustra wody nie przekracza do 5 m p.p.t. Jedynie w obrębie sandru wielkość ta wzrasta do10m p.p.t Źródła zanieczyszczeń Do zanieczyszczenia antropogenicznego wód dochodzi najczęściej w rejonach występowania okien hydrogeologicznych, zlokalizowanych w strefach dolin rzecznych Gwdy i Głomii, gdzie czasy potencjalnego przenikania zanieczyszczeń z reguły wynoszą 0,5-5 lat. [dane Państwowego Instytutu Geologicznego]. Wody podziemne, podobnie jak powierzchniowe stale podlegają antropopresji. Znacznie bardziej na tego rodzaju oddziaływania narażone są wody czwartorzędowe. W przeciwieństwie do wód trzeciorzędowych są bowiem pozbawione naturalnej izolacji jaką stanowią skały słabo przepuszczalne. Wśród źródeł zanieczyszczeń wód podziemnych występujących na tym terenie można wydzielić: komunalne (wysypisko śmieci, ścieki, oczyszczalnię ścieków); przemysłowe (składowiska szkodliwych, łatwo migrujących w środowisku środków używanych do produkcji); transportowe (składy paliw płynnych, szlaki komunikacyjne); rolnicze (nawozy, pestycydy i środki ochrony roślin); atmosferyczne (związane z emisją zanieczyszczeń do atmosfery i ich opadem).

74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Stan czystości wód podziemnych Na terenie gminy Krajenka prowadzone są badania jakości zwykłych wód podziemnych obejmujące dwa otwory hydrogeologiczne zlokalizowane w zasięgu Głównych Zbiorników Wód Podziemnych. Badania te prowadzone są przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w ramach zatwierdzonego Programu monitoringu wód podziemnych województwa wielkopolskiego. W świetle przeprowadzonych badań monitoringowych ustalono, że wody: v górnego czwartorzędowego użytkowego poziomu wodonośnego należą do II klasy, v czwartorzędowo-trzeciorzędowego użytkowego poziomu wodonośnego należą do Ib klasy. Charakterystykę przeprowadzonych badań w roku zestawiono w tabeli: Tabela 26: Wyniki badań jakości wód podziemnych. Lokalizacja otworu Skórka Krajenka Zbiornik Zbiornik międzymorenowy Wałcz - Piła Subzbiornik Złotów Piła Strzelce Krajeńskie Głębokość Ujmowane Stratygrafia stropu wody Czwartorzęd 67,0 m wgłębne Trzeciorzęd 165,0 m wgłębna Rok Klasa 2001 II 2002 II 2003 Ib 2001 II 2002 Ib 2003 Ib Na podstawie danych z przeprowadzonych badań stwierdzić można, że jakość wód na przełomie 3 lat nie uległa znacznym zmianom Wody powierzchniowe Na obszarze gminy Krajenka podstawowym ciekiem jest rzeka Głomia, o długości 51,8 km, a 36,07 km na terenie gminy Krajenka. Na obszarze tym występują również rzeka Kocunia, będąca lewobrzeżnym dopływem Głomi oraz rzeka Strużnica. Łączna długość cieków podstawowych wynosi 53,19 km, co stanowi 14,38 % cieków występujących w powiecie złotowskim [Dane na podstawie informacji WZMiUW w Poznaniu] Rzeki Charakterystyka cieków rzecznych Głomia jest lewobrzeżnym dopływem Gwdy (51,8 km) płynącym w całości przez teren województwa wielkopolskiego. Wraz z dopływami odwadnia obszar o powierzchni 570 km 2, w tym rozległe tereny użytkowane rolniczo. Oprócz spływów obszarowych istotny wpływ na jakość cieku mają zrzuty ścieków z miast i wsi usytuowanych nad rzeką bądź w jej pobliżu, obieg materii w jeziorach, przez które przepływa rzeka a także zanieczyszczenia wnoszone wraz z dopływami.

75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 74 Polski Związek Wędkarski Okręg Nadnotecki w Pile posiada pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód rzeki Głomii do celów rybackich w następujących obwodach na terenie gminy: Obwód numer 209 rzeka Głomia nr 5 - odcinek rzeki z prawo lewobrzeżnymi dopływami bez nazwy, od mostu na drodze Złotów Krajenka we wsi Blękwit do mostu na drodze Krajenka Piła we wsi Skórka; Obwód numer 210 rzeka Głomia nr 6 - odcinek rzeki z prawo lewobrzeżnymi dopływami bez nazwy, od mostu na drodze Krajenka Piła we wsi Skórka do ujścia do rzeki Gwdy. Do miejscowości stwarzających największe zagrożenie dla wód Głomi zaliczyć należy miejscowości: Zakrzewo, Złotów i Krajenka. Kocunia (w górnym biegu zwana Skicką Strugą), jest lewobrzeżnym dopływem Głomi o długości 41,3 km. Jej dorzecze obejmuje obszar o powierzchni 172 km 2. Sieć rzeczna jest zawikłana. Występują tu liczne połączenia ze zlewniami sąsiednimi. Z uwagi na znaczny udział gruntów rolnych w zlewni Kocuni podstawowe zagrożenie dla jakości jej wód stanowią spływy obszarowe. Strużnica jest jedną z rzek leżących w granicach terytorialnych gminy Krajenka. Jej długość na terenie gminy liczy 4,690 km [dane WZMiUW w Poznaniu]. Podobnie jak pozostałe rzeki tego terenu do głównych zagrożeń wpływających na stan czystości rzeczki należą zanieczyszczenia ze źródeł rolniczych (spływy obszarowe) związane z nawożeniem gleb Stan czystości Głomia W 2001 r. kontrolę cieku przeprowadzono tylko na stanowisku przyujściowym (w Dobrzycy). Pozwoliło to na sklasyfikowanie jedynie 13,5 km odcinka rzeki (od przyjęcia wód Strużnicy do ujścia do Gwdy). Na wskazanym odcinku rzeka prowadziła wody o ponadnormatywnym zanieczyszczeniu. Normy jakości wód ujętych w klasy zostały przekroczone tylko w przypadku wskaźnika bakteriologicznego (miana Coli - 0,008). W III klasie utrzymywały się: zawiesina, azotyny i fosfor ogólny. W przypadku dwóch ostatnich wskaźników stężenia charakterystyczne były niższe od stwierdzonych w 2000 r. co wpłynęło na weryfikacje wypadkowej klasy czystości w grupie wskaźników fizykochemicznych (z non do III klasy). Wskaźniki zanieczyszczeń stanowiące podstawę oceny zanieczyszczenia związkami organicznymi oraz saprobowość kwalifikowały Głomię do II klasy. [9]. W 2002 roku pod kątem jakości sklasyfikowano całą rzekę. Podstawą oceny była kontrola prowadzona w 4 przekrojach badawczych zlokalizowanych:

76 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 75 w Stawnicy (41,0 km) w Wąsoszu (29,4 km) w Żeleźnicy (19,2 km) w Dobrzycy (0,3 km) Charakterystyka stanu zanieczyszczenia wykazała, że poniżej ujścia Kocuni woda Głomi spełniała wymagania III klasy czystości, a na pozostałym odcinku nie odpowiadała normom jakości. Oceny w poszczególnych grupach zanieczyszczeń były często korzystniejsze. Substancje organiczne kwalifikowały ciek na całej długości do II klasy czystości. Na wszystkich stanowiskach o takiej klasyfikacji rzeki zdecydowały dwa wskaźniki: ChZT-Mn i ChZT-Cr, lokalnie - w Wąsoszu - stężenia charakterystyczne tlenu rozpuszczonego. Zasolenie wody utrzymywało się na poziomie norm I klasy. Zawiesiny wykazywały wahania stężeń w poszczególnych odcinkach biegu rzeki. Na przemian układały się w normach I i II klasy czystości. Związki biogenne w górnym biegu (do ujścia Kocuni) dyskwalifikowały wody Głomi. Zarówno w Stawnicy jak i w Wąsoszu normy jakości nie zostały zachowane wyłącznie w l wskaźniku. Był nim azot azotynowy. Poniżej Kocuni omawiana grupa zanieczyszczeń spełnia wymogi III klasy czystości. Obok azotynów o takim wyniku klasyfikacji rzeki zdecydowały stężenia charakterystyczne fosforu ogólnego. Substancje specyficzne. Wyrywkowa kontrola metali ciężkich i fenoli nie wykazała przekroczeń norm przyjętych dla I klasy czystości. Stan sanitarny. Miano Coli przyjmowało korzystne wartości jedynie w górnym biegu rzeki. Na stanowisku w Stawnicy kwalifikowało Głomię do II klasy czystości. Na stanowiskach zlokalizowanych poniżej Złotowa zawartość bakterii fekalnych wzrastała do norm III klasy czystości. Saprobowość sestonu i peryfitonu odpowiadała na całej długości biegu rzeki II klasie czystości. W ogólnej ocenie jakość dolnego biegu Głomi woda odpowiadała III klasie czystości a więc poziom zanieczyszczenia rzeki był niższy od określonego w 2001 roku. Wcześniej ocenę rzeki na całej długości wykonywano w 1999 roku. Wówczas wody Głomi w Dobrzycy odpowiadały również III klasie czystości a w Wąsoszu i Stawnicy przekraczały normy jakości. Włączenie do systemu monitoringu Głomi przekroju pomiarowego w Żeleźnicy a także kontrola jakości wód Kocuni pozwoliły na dokładniejsze określenie odcinków rzeki o odmiennym zanieczyszczeniu [10]. W 2003 roku pod kątem jakości sklasyfikowano tylko 13,5 km odcinek dolnego biegu Głomi. Podstawą oceny była kontrola cieku prowadzona w przekroju zlokalizowanym w Dobrzycy, tuż przy ujściu do Gwdy (0,4 km):

77 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 76 Charakterystyka stanu zanieczyszczenia wykazała, że w odcinku przyujściowym woda Głomi spełniała wymagania III klasy czystości. Oceny w poszczególnych grupach zanieczyszczeń były często korzystniejsze. Substancje organiczne kwalifikowały kontrolowany odcinek rzeki do II klasy czystości. Wskaźnikiem decydującym o klasie było ChZT-Mn. Normy jakości II klasy zostały przekroczone tylko l raz - w miesiącu marcu. Zasolenie, zawiesiny i substancje specyficzne utrzymywały się na poziomie norm. Podsumowując Stan czystości rzeki Głomii na przełomie 2 ostatnich lat utrzymuje się na stałym poziomie, rzeka w ogólnej ocenie należy do III klasy czystości ze względu na zanieczyszczenia fizykochemiczne i bakteriologiczne. [dane z WIOŚ Delegatura w Pile] Kocunia Rzekę włączono do systemu monitoringu wód powierzchniowych w 2002 roku. Kontrolę jakości cieku prowadzono w 3 przekrojach badawczych zlokalizowanych: w Skicu (26,3 km) poniżej Jeziora Sławianowskiego (8,7 km) przy ujściu do Głomi (2,5 km) W oparciu o przeprowadzone badania Kocunię powyżej jeziora Ostrowite i poniżej dopływu z Kleszczyny zakwalifikowano do III klasy czystości, natomiast na pozostałym odcinku do klasy II. Oceny rzeki w poszczególnych grupach zanieczyszczeń przedstawiono poniżej. Substancje organiczne. Z uwagi na niskie stężenia tlenu rozpuszczonego górny i dolny bieg rzeki zaklasyfikowano do III klasy czystości, natomiast środkowy do klasy II. Pozostałe parametry tej grupy nie wykazały zróżnicowania jakości poszczególnych odcinków Głomi. Stężenia charakterystyczne ChZT-Mn i ChZT-Cr układały się w przedziale norm II klasy czystości, natomiast BZT 5 odpowiadało na wszystkich stanowiskach wodom najwyższej jakości (I klasa). Zasolenie, zawiesiny i substancje specyficzne-nie przekraczały norm I klasy czystości. Związki biogenne, stan sanitarny i saprobowość wskazywały na umiarkowane zanieczyszczenie rzeki. We wszystkich przekrojach pomiarowych parametry jakości tych grup zanieczyszczeń odpowiadały przedziałowi norm II klasy. W świetle powyższego Kocunię można uznać za ciek stosunkowo czysty. O niskiej klasyfikacji rzeki zdecydował praktycznie l wskaźnik - tlen rozpuszczony. Prócz niego na III klasę czystości wskazywała jedynie zawartość manganu. Podkreślić należy, że podwyższone stężenia tego pierwiastka występowały okresowo i tylko na stanowisku przyujściowym. Trudno jest wskazać pochodzenie tego rodzaju zanieczyszczenia. Najbardziej prawdopodobna wydaje się dostawa pierwiastka wraz z wodami cieku określonego jako dopływ z Kleszczyny. [dane WIOŚ Poznań, Delegatura Piła]

78 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Ochrona przeciwpowodziowa Wojewódzki program ochrony środowiska zawiera zadania skierowane do poszczególnych jednostek dotyczące kwestii ochrony przeciwpowodziowej. Określono w nim ważność wykonania przez RZGW w Poznaniu planu ochrony przeciwpowodziowej oraz przeciwdziałania skutkom suszy. Plany te stanowić będą podstawę podjęcia działań inwestycyjnych i pozainwestycyjnych na terenie województwa. Cześć działań inwestycyjnych o największym ciężarze gatunkowym została ujęta w narodowym programie ODRA W opracowaniu znajduje się również studium obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią dla rzeki Gwdy, które po opracowaniu zostanie przekazane do gminy w celu uwzględnienia go w planie zagospodarowania przestrzennego. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 grudnia 2002 roku w sprawie tworzenia gminnego zespołu reagowania, powiatowego i wojewódzkiego zespołu reagowania kryzysowego oraz Rządowego Zespołu Koordynacji Kryzysowej i ich funkcjonowania (Dz. U. Nr 215, poz z 2002 roku) wszystkie szczeble administracji publicznej zobowiązane są do realizacji określonych zadań. Jednakże w Urzędzie Gminy i Miasta Krajenka nie powołano w/w zespołu, biorąc od uwagę fakt iż na owym terenie występuje znikome zagrożenie powodziowe. Rzeka Głomia posiada głęboko ukształtowane koryto rzeczne. Dla rzeki Gwdy istnieje operat przeciwpowodziowy byłego województwa pilskiego, który opracowany został w 1977 roku przez Przedsiębiorstwo Budownictwa Wodnego w Poznaniu. Operat ten określa obszary podlegające zalaniu wodą o prawdopodobieństwie wystąpienia 1% t.j. jeden raz na sto lat. Zadania polegające na zachowaniu równowagi wodnej powinny być ukierunkowane w stronę gospodarki melioracyjnej gruntów rolnych. Prowadzone czyszczenia i modernizacje regulują sytuację wodną Jeziora i zbiorniki wodne Charakterystyka Jezioro Wapińskie Dane morfometryczne jeziora: Powierzchnia zwierciadła wody 85,4 ha Objętość jeziora 4 171,1 tys. m 3 Głębokość maksymalna 12,4 m Głębokość średnia 4,9 m Długość maksymalna m Szerokość maksymalna 485 m Długość linii brzegowej (misy jeziora) m

79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str km Jezioro Wapińskie położone jest w zlewni rzeki Gwdy, na pograniczu gmin: Kaczory i Krajenka. Stanowi część regionu fizycznogeograficznego Pojezierza Południowopomorskiego - Pojezierza Krajeńskiego, leży na wysokości 89,7 m. n.p.m. Bezpośrednie otoczenie akwenu stanowią lasy, otaczają około 83% brzegu jeziora. Jedynie na północno-zachodnim krańcu do jeziora przylega niewielki obszar rolny [12]. Jezioro nie jest zagrożone zrzutami zanieczyszczeń z punktowych źródeł zanieczyszczeń o charakterze przemysłowym lub z oczyszczalni ścieków. W granicach zlewni bezpośredniej znajduje się kilka zabudowań byłego PGR Głubczyn oraz domków letniskowych, które nie posiadają infrastruktury odprowadzania ścieków. Gospodarstwa PGR-u posiadają szamba, natomiast poważniejsze źródło zanieczyszczeń dla wód jeziora stanowią domki letniskowe, z których ścieki odprowadzane są prawdopodobnie bezpośrednio do jeziora, bądź do gleby w jego zlewni. Gospodarkę rybacką na jeziorze prowadzi PZW. Zbiornik jest zarybiany i wykonywane są odłowy kontrolne. Jezioro obfituje w lina, szczupaka, karasia, węgorza. Okręg Nadnotecki PZW w Pile posiada pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie do celów rybackich z wód jeziora Wapińskiego. Niniejsze pozwolenie ma ważność do 30 października 2018 roku. Jezioro Głubczyn Mały Dane morfometryczne jeziora Powierzchnia zwierciadła wody 22,72 ha Objętość jeziora 868,1 tys. m 3 Głębokość maksymalna 5,9 m

80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 79 Głębokość średnia 3,8 m Długość maksymalna 920 m Szerokość maksymalna 240 m Długość linii brzegowej (misy jeziora) m 0 1 km Jezioro Głubczyn Mały, położone w południowej części gminy Krajenka, jest mniejszym z dwóch połączonych akwenów o nazwie Głubczyn. Obydwa jeziora mają charakter przepływowy, przez które swoje wody toczy niewielka rzeczka Strużnica. Jezioro Głubczyn Mały przejmuje wody z większego akwenu o nazwie Głubczyn Wielki. Bezpośrednia zlewnia jeziora leży częściowo w obszarze leśnym. Jezioro Głubczyn Wielki Dane morfometryczne jeziora Powierzchnia zwierciadła wody 35,0 ha Objętość jeziora 1 448,2 tys. m 3 Głębokość maksymalna 6,1 m Głębokość średnia 4,1 m Długość maksymalna m Szerokość maksymalna 350 m Długość linii brzegowej (misy jeziora) m. 0 1km

81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 80 Jezioro Głubczyn Wielki jest większym spośród dwóch jezior o tej nazwie. Akwen zasilany jest od południa przez wody Strużnicy oraz od wschodu przez niewielki ciek wodny, natomiast swoje wody oddaje od strony zachodniego brzegu do jeziora Głubczyn Mały. Bezpośrednia zlewnia jeziora jest mniej korzystna ze względu na praktycznie całkowite otoczenie użytkami rolnymi Stan czystości jezior Zbiornikiem, które jest badane przez PPIS oraz WIOŚ jest jezioro Wapińskie. Jeziora Głubczyn Wielki oraz Głubczyn Mały nie są kontrolowane przez jednostki specjalistyczne. Ostatnie badania jakości wód Jeziora Wapińskiego wykonano w 1998 roku. Wykazały one, iż jezioro jest podatne na degradację (III kategoria) jednakże bardzo czyste (I klasa czystości). Zgodnie z Zarządzeniem Dyrektora Wydziału Ochrony Środowiska, Gospodarki Wodnej i Geologii Urzędu Wojewódzkiego w Pile z dnia 24 listopada 1986 roku w sprawie określenia klas czystości wód rzek i jezior województwa pilskiego Jezioro Wapińskie powinno spełniać wymagania klasy II. Jezioro spełnia więc wymagania klasy docelowej. Przebadany akwen jest zbiornikiem płytkim, o niepełnej stratyfikacji w głębszych partiach. Zarówno epilimnion (sięgający do 5 m) jak i metalimnion były przesycone tlenem. Ocena warunków tlenowych oparta o średnie stężenie tlenu w warstwach przydennych kwalifikuje jezioro Wapińskie do I klasy czystości. Wszystkie pozostałe wskaźniki zanieczyszczeń (fizyczne, chemiczne, biologiczne i bakteriologiczne) odpowiadają również normom klasy docelowej, przy czym zdecydowana większość spełnia warunki klasy I. Jezioro jest zatem ubogie tak w związki organiczne jak i mineralne. Rezultatem niskiej zawartości substancji pokarmowych jest niewielka produkcja pierwotna obrazowana małymi stężeniami chlorofilu a" i suchej masy sestonu. W planktonie wiosennym dominowały okrzemki z gatunku Synedraacus vacus. W okresie letnim nie stwierdzono zdecydowanej przewagi organizmów jednej grupy. Na stanowisku usytuowanym w północnej części misy udział okrzemek i sinic był taki sam, natomiast stanowisku usytuowanym w części południowej większym udziałem odznaczały się sinice (41,3 %), a wśród nich Microcystis aeruginosa faerug oraz Oscillatoria fragilis. Porównanie ostatnich wyników badań jeziora z poprzednimi, wykonanymi w 1987 r. wskazują na poprawę stanu czystości akwenu. W 1987 roku jezioro Wapińskie zakwalifikowano do II klasy czystości, przy czym ze względu na niskie miano coli wypadkową klasę czystości obniżono do III. Wzrost jakości wody jest szczególnie wyraźny w odniesieniu do związków biogennych i bakteriologii. Wysokiej jakości wód sprzyjają korzystne warunki zlewniowe (mała, zalesiona zlewnia, oraz niewielka wymiana wody w roku). Na niską wypadkową kategorię podatności jeziora na degradację wpłynęły mniej korzystne cechy naturalne misy, zwłaszcza niewielka głębokość, stosunek objętości wód do długości linii brzegowej, a także brak stratyfikacji. Porównując wyniki ostatnich badań z roku 1998 z wynikami z roku 1987 wnioskować należy, że nastąpiła poprawa stanu czystości akwenu. W roku 1987 jezioro to kwalifikowało się do II klasy

82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 81 czystości, lecz ze względu na niskie miano coli wypadkową klasę czystości obniżono do III. Wzrost jakości wody jest szczególnie widoczny w odniesieniu do bakteriologii i związków biogennych [9,13] W latach Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny przeprowadził 9 kontroli jakości wody jeziora Wapińskiego, z czego 6 w 2002 roku i 3 w roku Kontrolowane było miejsce zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli umiejscowione w miejscowości Maryniec. Obiekt ten nie spełniał wymogów Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 maja 1997 roku w sprawie określenia warunków bezpieczeństwa osób przebywających w górach, pływających, kąpiących i uprawiających sporty wodne, głównie z uwagi na brak urządzeń sanitarnych oraz innych urządzeń jak natryski i szatnie. Decyzją PPIS w Złotowie w sezonie letnim w/w kąpielisko objęte było nadzorem sanitarnym, pomimo że nie spełniało wymogów. Od roku 2004 obiekt ten zdjęto z ewidencji w związku z niespełnieniem wymogów określonych w przepisach oraz ze względu na likwidację laboratorium badania wody PSSE w Złotowie. Spośród przeprowadzonych analiz wody tylko jedna z nich wykonana 7 sierpnia 2002 roku stwierdziła nie spełnienie wymogów obowiązujących przepisów (Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach), woda nie nadawała się do kąpieli ze względu na przekroczenie dopuszczalnej liczby bakterii z grupy coli typu kałowego. [PPIS w Złotowie] Pozostałe cieki wodne Na obszarze gminy na uwagę zasługują rowy melioracyjne, pełniące ważną funkcję w gospodarce wodnej. Długość ich na terenie gminy to 108,9 km. Obszar zmeliorowany zajmuje 2104 ha, w tym ha stanowią grunty orne zaś 273 ha użytki zielone. Część tych obszarów objętych jest działalnością Gminnej Spółki Wodnej Krajenka (40,719 km długości i 755,84 ha powierzchni zmeliorowanych) Źródła zanieczyszczeń wód powierzchniowych Przyczyną ciągle jeszcze zbyt wysokiego stopnia zanieczyszczenia wód powierzchniowych w Wielkopolsce oraz w gminie Krajenka są przede wszystkim ośrodki przemysłowe i aglomeracje miejskie, z których oprócz ścieków komunalnych odprowadzane są do rzek nieoczyszczone wody opadowe. Zwiększyła się również w ostatnich latach presja źródeł zlokalizowanych na terenach wiejskich. Wzrostowi konsumpcji wody z wodociągów grupowych nie towarzyszy budowa systemów kanaliza-

83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 82 cyjnych i oczyszczalni ścieków. Ścieki wiejskie odprowadzane nielegalnie do cieków lub gruntu zanieczyszczają wody powierzchniowe oraz płytsze warstwy wód podziemnych. Nie można pominąć negatywnego oddziaływania rolnictwa na jakość wód. Wraz ze spływami powierzchniowymi do wód wprowadzane są związki biogenne oraz toksyczne związki będące składnikami środków ochrony roślin. Największym źródłem zanieczyszczenia wód powierzchniowych w województwie wielkopolskim jest gospodarka komunalna, z uwagi na olbrzymi ładunek zanieczyszczeń, jaki odprowadza do rzek. Ścieki komunalne obejmują ścieki odprowadzane siecią kanalizacyjną przez jednostki będące w gestii przedsiębiorstw i zakładów wodno-kanalizacyjnych. Ścieki te nie obejmują wód opadowych i infiltracyjnych odprowadzanych siecią komunalną[14]. Na teren istniejącej oczyszczalni ścieków w roku 2003 dowożono 20 dam 3 ścieków. Ilość ścieków dopływających na oczyszczalnię w ciągu roku to 120 dam 3 zaś ilość wód opadowych i ścieków dowożonych to 21 dam 3. Ścieki po oczyszczeniu trafiają do odbiornika, którym jest rzeka Głomia. Zrzut oczyszczonych ścieków ma miejsce na odcinku około 150 metrów biegu rzeki. Na terenie miasta Krajenka istnieją nieskanalizowane posiadłości, których ścieki mają ujście do rzeki Głomii, stanowiąc jej bezpośrednie zanieczyszczenie. Ponadto całkowite nieskanalizowanie terenów wiejskich gminy sprawia, że mieszkańcy odprowadzają ścieki w sposób niekontrolowany, do szamb lub bezpośrednio do środowiska (rzeki, gleba) Urządzenia wodne Na terenie gminy znajdują się urządzenia wodne tj. jazy oraz zastawki. Lokalizacja jazów występujących na rzece Głomii (oraz towarzyszącym im Małym Elektrowniom Wodnym - MEW) znajdujących się w miejscowościach: Krajenka km, Skórka km. Kanał Augustowski o długości 12,740 km wyposażony jest w zastawki znajdujące się na terenie wsi Śmiardowo Krajeńskie na odcinku km oraz km. Kanał Sokoleński o długości 4,690 km nie jest wyposażony w żadne urządzenia wodne. Przegradzanie rzek jazami i zaporami zmniejsza przestrzeń życiową wielu gatunków ryb, potrzebujących dla swego rozwoju względnie stałych warunków termicznych wody i jej czystości oraz szybkości prądu. Spiętrzanie wody, niezależnie od jego celu, ma jednoznacznie negatywny wpływ na stosunki ekologiczne rzeki, niszczy jej charakter, czyniąc na pewnym odcinku w miejsce wody płynącej, dobrze natlenionej, zbiornik wody stagnującej lub o małym przepływie. Każdy stopień wodny jest przegrodą zaburzającą ciągłość ekologiczną rzeki, ograniczając bądź wstrzymując całkowicie migrację wielu gatunków ryb. W celu minimalizacji stopnia tych zaburzeń budowane są przepławki dla ryb,

84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 83 których wymóg nakłada na inwestora Prawo Wodne. Urządzenia hydrotechniczne (budowle wodne) służące piętrzeniu wody o wysokości piętrzenia powyżej 1 m powinny posiadać przepławki dla ryb aby umożliwić drożność rzeki. Do budowli wodnych w myśl Prawa wodnego należą także budowle komunikacyjne mosty. Wyróżnić tu można 3 budowle komunikacyjne (mosty) znajdujące się w miejscowościach: Krajenka, długość mostu 22 m; Żeleźnica, długość mostu 6,3 (stare koryto rzeki Głomii) i 7,8 m; Skórka, długość mostu 22,8 m Powietrze atmosferyczne Czynnikiem mającym niezmierny wpływ na jakość i poziom życia człowieka jest stan czystości powietrza atmosferycznego. Na terenie Krajenki mieszkańcy są zaopatrywani w ciepło dla potrzeb centralnego ogrzewania, ciepłej wody użytkowej i wentylacji z lokalnych źródeł ciepła na paliwo gazowe oraz ze źródeł ciepła na paliwo stałe (głównie węgiel). Dotyczy to głównie budownictwa wielorodzinnego oraz budynków użyteczności publicznej. Na terenie miasta Krajenka znajdują się 24 bloki mieszkalne oraz 16 obiektów użyteczności publicznej (4 przedszkola, 8 szkół, Urząd Gminy i Miasta, Dom Kultury i inne). Budynki te zaopatrywane są w ciepło z: 4 kotłowni zbiorczych gazowych, oraz 2 kotłowni węglowych przy ulicy Wł. Jagiełły i T. Kościuszki. Budynki mieszkalne jednorodzinne są zasilane z własnych kotłowni, w przeważającej części węglowych. Na szczególną uwagę w stanie zaopatrzenia gminy w czynniki energetyczne zasługuje stopień zgazyfikowania omawianego obszaru. Gaz ziemny doprowadzany jest oprócz miasta Krajenki do większych miejscowości gminy: Podróżna, Śmiardowo Krajeńskie, Augustowo, i Głubczyn [15]. Szczegółowe zestawienie zróżnicowania i wyposażenia kotłowni budynków użyteczności publicznej w urządzenia techniczne zawarto w tabeli. Tabela 27: Zestawienie obiektów użyteczności publicznej pod względem ich zaopatrzenia w energię. Lp. Obiekt Stan techniczny 1. Szkoła Podstawowa w Krajence Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 65 m 3 /godz. 2. Publiczne Przedszkole w Krajence Instalacja centralnego ogrzewania zdalczynne, kotłownia w budynku Szkoły Podstawowej w Krajence 3. Publiczne Gimnazjum w Krajence Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 4000m 3 /miesiąc

85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 84 Lp. Obiekt Stan techniczny 4. Publiczna Szkoła Podstawowa w Skórce Instalacja centralnego ogrzewania na węgiel z własną kotłownią. Zużycie węgla około 50 T/rok 5. Publiczne Przedszkole w Skórce Instalacja centralnego ogrzewania na węgiel z własną kotłownią. Zużycie węgla około 12 T/rok 6. Publiczna Szkoła Podstawowa i Przedszkole w Dolniku Instalacja centralnego ogrzewania na węgiel z własną kotłownią. Zużycie węgla około 45 T/rok 7. Publiczna Szkoła Podstawowa w Głubczynie Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 1400m 3 /miesiąc 8. Publiczne Przedszkole w Głubczynie Instalacja centralnego ogrzewania na węgiel z własną kotłownią. Zużycie węgla około 8 T/rok 9. Publiczna Szkoła Podstawowa w Głubczynie filia w Śmiardowie Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 1000m 3 /miesiąc Krajeńskim 10. Publiczna Szkoła Podstawowa w Głubczynie Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 1000m 3 /miesiąc Publiczne Przedszkole filia w Podróżnej 11. Dom Kultury w Krajence Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok m 3 /miesiąc 12 Sala Gimnastyczna Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok m 3 /miesiąc 13. Zespół Szkół Spożywczych w Krajence Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 55 m 3 /godz. 14. Budynek Internatu Krajenka Instalacja centralnego ogrzewania na paliwo gazowe z własnej kotłowni. Zużycie gazu ok. 55 m 3 /godz. 15 Budynek Gospodarczy Budynek Gospodarczy Laboratorium Garaże Budynek Wielofunkcyjny przy Młynie Instalacja centralnego ogrzewania na węgiel z własną kotłownią. Zużycie węgla około 30 T/rok Korzystny system zaopatrzenia w ciepło mieszkańców miasta i gminy stanowi duże znaczenie dla jakości powietrza atmosferycznego. Dodatkowym atutem jest brak przemysłowych źródeł emisji zanieczyszczeń. Niekorzystnym natomiast czynnikiem jest wpływ zanieczyszczeń z gmin sąsiednich, a w szczególności z miasta Piły Źródła zagrożeń powietrza atmosferycznego Średni skład czystego powietrza atmosferycznego przyjmowany jest za stały. Jego główne składniki azot, tlen i argon stanowią łącznie 99,9 % objętości. Wśród pozostałych największy udział mają dwutlenek węgla, neon oraz hel. Poza stałymi składnikami, w powietrzu atmosferycznym występuje cały szereg innych składników emitowanych do atmosfery w wyniku procesów zachodzących w przyrodzie bądź w wyniku działalności człowieka (para wodna, pyły, zarodniki roślin, bakterie, gazy: CO, SO, NO, NH 3 i inne). Wszystkie substancje stałe, ciekłe lub gazowe zmieniające

86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 85 średni skład atmosfery uznawane są za zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego. O stanie powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze. Źródłem naturalnych zanieczyszczeń są np.: pożary lasów, erozja skał i gleb, wybuchy wulkanów. Największym antropogenicznym źródłem emisji zanieczyszczeń jest proces energetycznego spalania paliw. Równie istotnymi źródłami są przemysł metalurgiczny, chemiczny, rafineryjny oraz motoryzacja. Przyczyną zanieczyszczenia powietrza atmosferycznego amoniakiem i metanem jest hodowla zwierząt gospodarskich. Duże ilości metanu powstają również podczas wydobycia węgla oraz na składowiskach odpadów. Zanieczyszczenia powietrza mogą wpływać na stan zdrowia ludzi, oddziaływują również na systemy oddechowe roślin, odczynu gleby i wód powierzchniowych. Ze względu na strukturę krajowych źródeł emisji zanieczyszczeń stosuje się podział zanieczyszczeń powietrza na następujące grupy: zanieczyszczenia podstawowe: dwutlenek siarki, dwutlenek azotu i pył. Powstają one głównie ze spalania paliw w elektrowniach, elektrociepłowniach, kotłowniach lokalnych i zakładach pracy. Stężenia tych zanieczyszczeń charakteryzują się wyraźną zmiennością w ciągu roku - w sezonie zimowym następuje wzrost ilości dwutlenku siarki i pyłu; zanieczyszczenia specyficzne powstające w wyniku procesów technologicznych; zanieczyszczenia emitowane ze źródeł mobilnych; zanieczyszczenia wtórne powstające w wyniku reakcji i przemian związków w zanieczyszczonej atmosferze. Zanieczyszczenia usuwane są z atmosfery poprzez proces suchego osiadania lub wymywania przez opady atmosferyczne oraz w wyniku reakcji chemicznych, które prowadzą do powstania innych związków chemicznych zwanych zanieczyszczeniami wtórnymi. Emisja zanieczyszczeń do powietrza wpływa na stan zdrowia ludności jak również na roślinność i zmiany ph gleby i wód powierzchniowych Przemysł Głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest przemysł, którego działanie i funkcjonowanie związane jest z emisją zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery w postaci stałej, ciekłej i gazowej. Wielkość emisji charakteryzuje się jako ilość substancji wyemitowanej w jednostce czasu. Źródłem danej emisji zanieczyszczenia jest miejsce wytworzenia substancji zanieczyszczających. Na terenie gminy Krajenka sytuacja związana z emisją zanieczyszczeń do powietrza jest dobra. Istniejące na tym terenie zakłady produkcyjne mają uregulowaną sytuację prawną dotyczącą emisji zanieczyszczeń do powietrza.

87 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 86 Zakładem potencjalnie mogącym wprowadzać zanieczyszczenia do powietrza jest były tartak zlokalizowany w centralnej części miasta Krajenka. Zakład ten jest na etapie zmian organizacyjnowłasnościowo-prawnych w związku ze zmianą właściciela. Pierwotny funkcjonujący zakład emitował do atmosfery ilości zanieczyszczeń wymagające pozwolenia. Zakład ten posiadał decyzję Starosty Złotowskiego w sprawie dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, obowiązującą do 31 grudnia 2005 roku. Źródłem zanieczyszczeń na terenie zakładu są 2 wentylacje przyrzynalni o wysokości emitora 12,5 m oraz kotłownia opalana odpadami drewna niewymagająca określenia maksymalnej ilości i rodzaju substancji zanieczyszczających, dopuszczalnych do wydalania do powietrza. Pilskie Przedsiębiorstwo Wielobranżowe MATBUD sp. z o.o. w Krajence również posiada decyzję w/w organu na dopuszczalną emisję zanieczyszczeń do powietrza ważną do 31 grudnia 2005 roku. Źródłem zanieczyszczeń na terenie zakładu jest kotłownia węglowa, opalana węglem kamiennym oraz odpadami drewna. Emisja zanieczyszczeń następuje za pomocą emitora o wysokości 24 m. Drugim źródłem powstawania zanieczyszczeń jest proces klejenia drewna - wysokość emitora to 6 m, oraz obróbki drewna wysokość emitora 15 m. Emisję zanieczyszczeń powoduje emitor lakierni o wysokości 7 m oraz emitor klejarni o wysokości 7 m. Wszystkie obiekty oprócz emitora zanieczyszczeń z procesu klejenia drewna wyposażone są w urządzenia do redukcji zanieczyszczeń. Ostatnim działaniem pokontrolnym na terenie Pilskiego Przedsiębiorstwa Wielobranżowego MATBUD sp. z o. o. w Krajence jest zakaz spalania w istniejącym na terenie zakładu kotle węglowym płyty wiórowej. Gminna Spółdzielnia SCH w Krajence posiada pozwolenie na emisję zanieczyszczeń wydalanych do powietrza dla Bazy Magazynowo - Skupowej zlokalizowanej w Krajence przy ul. Domańskiego. Źródłem powstawania zanieczyszczeń są 2 komory wędzarnicze ogrzewane drewnem olchowym. Wysokość emitora to 5 m. Pozostałe źródła zanieczyszczeń znajdujące się na terenie zakładu nie podlegają obowiązkowi posiadania decyzji określającej dopuszczalna ilość i rodzaj substancji zanieczyszczających dopuszczalnych do wprowadzania do powietrza z uwagi iż ich łączna wydajność cieplna zainstalowanych urządzeń nie przekracza 0,5 MW t dla opalanych węglem i 1 MW t dla opalanych gazem. CHRISTIANAPOL Sp. z o. o. fabryka Mebli Tapicerowanych - Zakład Produkcyjny posiada pozwolenie na emisję zanieczyszczeń powstających podczas pracy zakładu na stanowisku klejenia. Zanieczyszczenia są wprowadzane do środowiska za pomocą 3 emitorów o wysokości 7 m. Podczas klejenia drewnianych stelaży powstaje na terenie tego zakładu zorganizowana emisja zanieczyszczeń. Zakład ten posiada decyzję Starosty na emisję zanieczyszczeń ważną do 31 grudnia 2005 roku Emisja niska W obecnej chwili mieszkańcy terenu gminy zaopatrują się w energię cieplną z różnych źródeł w zależności od posiadanych na ten cel środków finansowych. Na podstawie analizy zawartej w planie zaopatrzenia gminy i miasta Krajenka w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe założono, że

88 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str % źródeł ciepła stanowią źródła opalane węglem kamiennym i drewnem, zaś 40 % stanowią źródła gazowe. W szacowaniach tych pominięto źródła opalane olejem opałowym, napędowym lub innymi niż węgiel, drewno i gaz ziemny paliwami ze względu na ich minimalny udział w bilansie paliwowym miasta i gminy. W indywidualnym mieszkalnictwie funkcjonują jeszcze kotły komorowe tradycyjne o małej sprawności. W urządzeniach tych spalany jest często niskiej jakości niesortymentowany węgiel oraz różnego typu odpady komunalne i materiały odpadowe. Zanieczyszczenia emitowane są do atmosfery z emitorów o wysokości do 10 m. Powoduje to rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń po całej okolicy. Uciążliwości powodowane emisją zanieczyszczeń do atmosfery, powstałe podczas zaopatrywania mieszkańców w ciepło dominują w okresie zimowym. W obecnie zmieniającym się sposobie zaopatrywania mieszkańców w energię cieplną jak również ze względu na istniejące możliwości wynikające z zaopatrzenia miasta Krajenki oraz kilku wsi w gaz ziemny nie jesteśmy w stanie szacunkowo określić ilu mieszkańców zaopatrujących się w ciepło korzysta z ogrzewania węglowego a jaki z ogrzewania gazowego. Dlatego też niemożliwy do określenia jest stopień emisji zanieczyszczeń na terenie gminy. Z uwagi na fakt, że na terenie gminy nie są prowadzone badania zanieczyszczenia powietrza, do analizy jego stanu wzięto pod uwagę wyniki badań prowadzonych na terenie pobliskich miast. Miasta te leżą w najbliższym sąsiedztwie z gminą. Faktem jest, iż zanieczyszczenia mogą przemieszczać się na pewne odległości w zależności od siły i kierunku wiatru. Dlatego tak istotna jest znajomość potencjalnych zagrożeń ze strony sąsiadujących większych aglomeracji miejskich. Badania dopuszczalnych stężeń SO 2 oraz NO 2 oraz pyłu zawieszonego prowadzono w mieście Piła oraz w roku 2001 i 2002 w mieście Złotów. Szczegółową charakterystykę pomiarów zanieczyszczeń powietrza w mieście Piła przedstawiono w tabelach: Tabela 28: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2001 roku. Wskaźnik Średnie miesięczne stężenia [µg/m 3 ] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII NO 2 25,4 19,6 19,6 15,5 9,1 9,6 8,0 11,8 12,3 10,5 8,5 15,4 SO 2 10,4 7,0 4,5 3,1 5,0 3,1 2,0 1,6 2,6 4,6 4,5 9,7 Pył zawieszony 71,4 59,9 51,8 48,3 48,3 32,5 34,8 37,2 45,5 61,6 51,5 50,8

89 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 88 Tabela 29: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2002 roku. Średnie miesięczne stężenia [µg/m 3 ] Wskaźnik I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N0 2 22,1 18,4 14,6 13,4 8,9 6,6 7,4 9,8 13,4 16,0 19,3 22,7 S0 2 13,2 5,3 5,6 4,8 3,5 3,6 4,6 6,3 5,5 7,6 10,5 17,4 Pył zawieszony 51,8 44,8 49,4 42,8 36,2 35,8 41,6 70,1 43,7 55,0 62,9 103,7 Tabela 30: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza - stacja Piła w 2003 roku. Wskaźnik Średnie miesięczne stężenia [µg/m 3 ] I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII N0 2 34,0 25,2 23,7 15,1 13,6 9,1 10,5 15,4 19,1 19,3 20,6 20,0 S0 2 33,0 15,8 12,8 12,2 10,8 10,3 7,9 3,8 5,4 12,4 10,7 12,8 Pył zawieszony 124,0 104,1 71,9 58,5 39,8 41,9 26,3 40,9 39,9 49,4 71,3 - Na podstawie analizy wyników stwierdzić można, iż stężenia zanieczyszczenia powietrza związkiem SO 2 różnią się w zależności od pory roku. W okresie letnim kształtują się one na poziomie około 3 µg/m 3 zaś w okresie zimowym około 7 µg/m 3 (dla roku 2001). Stężenia tlenku azotu nie wykazują znacznych różnic stężeń w czasie roku. Spośród prowadzonych badań nie było przekroczeń stężeń maksymalnych dla badanych związków. Prowadzone badania stężenia pyłu zawieszonego na terenie Piły wskazują na jego zmienną zawartość w zależności od pory roku. Największe stężenia badanej substancji występują w okresie zimowym. Widoczny jest więc wpływ niskiej emisji. W roku przeprowadzono badania stężeń związków SO 2 oraz NO 2 na terenie Złotowa. Wyniki badań umieszczono w tabeli: Tabela 31: Wyniki pomiarów zanieczyszczenia powietrza na terenie Złotowa w latach 2001 i Rok Stanowisko średnia okresu grzewczego SO 2 [μg/m 3 ] NO 2 [μg/m 3 ] średnia okresu letniego średnia roczna średnia okresu grzewczego średnia okresu letniego średnia roczna 2001 Złotów 7,17 1,22 4,19 14,93 4,95 9, Złotów - - 4, ,2

90 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 89 Na podstawie przeprowadzonej analizy wnioskujemy, iż stężenia zanieczyszczeń badanych związków dwutlenku azotu i siarki nie przekraczają dozwolonych maksymalnych stężeń. Ponadto średnie ich stężenia na przełomie dwóch lat są bardzo zbliżone, co oznacza, że w krótkim czasie nie zwiększyła się emisja tych substancji do powietrza. Z przeprowadzonej analizy wyników stężeń zanieczyszczeń stwierdzić można, że teren ten nie jest obciążony emisją wysokich stężeń zanieczyszczeń atmosferycznych Emisja komunikacyjna Ważnym źródłem zanieczyszczeń wprowadzanych do powietrza jest wykorzystywanie paliw płynnych do napędzania silników w pojazdach samochodowych, w kolejnictwie oraz w maszynach rolniczych innych urządzeń. Podstawowy problem stanowi emisja szkodliwych związków wpływających na stan czystości powietrza. Drugim istotnym elementem tego źródła jest powstawanie zanieczyszczeń podczas przeładunku oraz tankowania paliw. Na terenie gminy Krajenka istnieją trzy stacje paliw: dwie na terenie Miasta Krajenka oraz jedna we wsi Dolnik. Stacje te posiadają aktualne zezwolenia na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych powstających w wyniku ich działalności. Istotne znaczenie ma wzrost ilości samochodów oraz związany z tym wzrost natężenia ruchu. Obecność spalin samochodowych najsilniej odczuwalna jest w sezonie letnim, gdzie obok toksycznych spalin tworzy się przypowierzchniowa warstwa ozonu pochodzenia fotochemicznego. W wyniku wielu czynników trudno jest określić ilość emitowanych substancji toksycznych do atmosfery powstałych z pracy silników pojazdów. Dlatego też dla szacunkowego określenia ilości emitowanych substancji do atmosfery powstających w wyniku pracy silników pojazdów posłużono się danymi statystycznymi składu mieszanki dla poszczególnych silników i odpowiadające im emisje substancji. Określono sumaryczną emisję na podstawie pozycji literaturowej J. Jakubowskiego Motoryzacja a środowisko i przedstawiono w tabeli: Tabela 32: Średni skład spalin silnikowych. [% objętościowe] Składnik Silniki o zapłonie iskrowym Silniki wysokoprężne Uwagi Azot nietoksyczny Tlen 0, nietoksyczny Para wodna 3,0-5, nietoksyczny Dwutlenek węgla 5, nietoksyczny Tlenek węgla 0,5-10 0,01-0,5 toksyczny Tlenki azotu 0,0-0,8 0,0002-0,5 toksyczny Węglowodory 0,2-3 0,009-0,5 toksyczny Sadza 0,Cró,04 0, toksyczny Aldehydy toksyczny

91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 90 W 2000 roku na drodze wojewódzkiej numer 188 Człuchów Piła, na odcinku Blękwit Krajenka oraz Krajenka Piła dokonano pomiaru natężenia ruchu drogowego. Badania takie przeprowadzono również na drodze wojewódzkiej Nr 190 Krajenka Gniezno, na odcinku Krajenka Wysoka. Zestawienie wyników pomiarów zestawiono w tabeli: Tabela 33: Natężenie ruchu drogowego na terenie gminy Krajenka w 2000 roku. Nr drogi (nazwa odcinka) Pojazdy ogółem Samochody osobowe [poj.umow./dobę] Samochody ciężarowe [poj.umow./dobę] [poj.umow./dobę] Nr 188 Człuchów Piła Odc. Blękwit Krajenka Nr 188 Człuchów Piła Odc. Krajenka Piła Nr 190 Krajenka Gniezno Odc. Krajenka Wysoka Na podstawie przeprowadzonej analizy wyników należy wnioskować, że natężenie samochodów osobowych na drodze wojewódzkiej Nr 188 jest trzykrotnie większe aniżeli na drodze wojewódzkiej 190. Podobnie kształtuje się kwestia samochodów ciężarowych, natężenie na drodze Nr 188 jest znacznie większe od natężenia na trasie Nr 190. Na terenie dróg powiatowych nie przeprowadzono w ostatnich latach pomiarów natężenia ruchu drogowego. W sierpniu 2003 roku na drogach gminnych dokonano pomiaru natężenia ruchu. Pomiary wykonano na ulicy T. Kościuszki, Toruńskiej, Winiary, Matejki. Targowej. Natężenie ruchu na tych ulicach kształtował się: T. Kościuszki 676 pojazdów/dobę, Toruńska 326 pojazdów/dobę, Winiary 595 pojazdów/dobę, Matejki 217 pojazdów/dobę, Targowa 335 pojazdów/dobę. Na uwagę zasługuje również natężenie ruchu pociągów na terenie gminy na trasie Tczew Kostrzyn. Według danych z Zakładu Linii kolejowych w Gorzowie Wlkp. Sekcja Eksploatacji Piła w roku 2003/2004 natężenie ruchu pociągów towarowych na tej trasie wynosi 2/dobę, zaś pasażerskich 13/dobę a w sezonie letnim 15/dobę. Źródłem powstawania zanieczyszczeń pyłowych emitowanych do środowiska mogą być obiekty tj. składowisko odpadów, oczyszczalnia ścieków.

92 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Środowisko akustyczne Hałasem nazywamy wszystkie niepożądane, dokuczliwe, nieprzyjemne lub szkodliwe drgania mechaniczne ośrodka sprężystego oddziaływujące na organizm ludzki. Według ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami) hałasem określa się dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do Hz, zaś poziomem hałasu równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db). Hałas uważany jest za ważny czynnik zanieczyszczający środowisko. Stan klimatu akustycznego jest jednym z najistotniejszych czynników określających jakość środowiska, bezpośrednio odczuwalnym przez człowieka i mającym fundamentalne znaczenie dla możliwości odpoczynku i regeneracji sił. Narażenie na hałas stanowi zagrożenie dla zdrowia człowieka. W przypadku hałasów o szczególnie wysokich poziomach, występujących najczęściej na stanowiskach pracy, destrukcyjne skutki objawiają się szczególnie w obrębie układu słuchu, jednakże nie są do niego ograniczone. Negatywne oddziaływanie hałasu obserwuje się również w układzie krwionośnym, pokarmowym i nerwowym u osób narażonych na hałas poza stanowiskiem pracy - w miejscu zamieszkania lub codziennego odpoczynku. Objawia się ono występowaniem stanów irytacji, znużenia, trudnościami w koncentracji, zasypianiu i zaburzeniami snu. Hałas zmniejsza możliwości wykonywania prac koncepcyjnych a nawet rutynowych prac umysłowych, utrudnia proces uczenia się, zmniejsza zrozumiałość mowy. Spośród wielu rodzajów hałasu (komunikacyjny, przemysłowy i komunalny) najtrudniejszy problem, ze względu na obszar i liczbę osób objętych jego oddziaływaniem oraz praktyczne możliwości ograniczania, stanowi aktualnie hałas komunikacyjny, w szczególności drogowy. Zagadnienia dotyczące hałasu przemysłowego są dobrze rozpoznane, istniejące konflikty mają zwykle charakter lokalny, a obowiązujące regulacje prawne oraz dostępne technologie i metody zmniejszania hałasu, umożliwiają na ogół skuteczną eliminację istniejących zagrożeń. Według badań prowadzonych przez Unię Europejską około 20 % mieszkańców państw Unii (tj. ok. 80 milionów osób) jest w miejscu zamieszkania narażonych na hałas o poziomie równoważnym przekraczającym 65 db, uznanym za górną granicę poziomów dopuszczalnych, natomiast około 170 milionów mieszka na terenach o poziomie równoważnym pomiędzy 55 i 65 db, co uznaje się za przyczynę różnych stresów. Liczby te w krajach unijnych ciągle rosną. Zahamowania tej tendencji nie udało się uzyskać mimo wieloletniej polityki ograniczania emisji hałasu z poszczególnych typów źródeł (pojazdy samochodowe, statki powietrzne, różnego rodzaju maszyny i urządzenia pracujące na wolnym powietrzu). W Polsce liczbę osób zagrożonych hałasem szacuje się na około 13 mln (na podstawie danych Inspekcji Ochrony Środowiska). Badania wykonane przez CBOS w roku 1999 wykazały, że 36 % ludności Polski jest często lub bardzo często narażonych na uciążliwy i męczący hałas, a tylko 28 % odczuwa takie uciążliwości bardzo rzadko. Dyskomfort akustyczny dotyczy najczęściej miejsca zamieszkania, przy czym wśród mieszkańców miast występuje on dwukrotnie czę-

93 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 92 ściej niż na wsi. Podstawowy problem stanowią hałasy drogowe, w dalszej kolejności osiedlowe i sąsiedzkie, w znacznie mniejszym stopniu natomiast lotnicze, przemysłowe i inne.[10]. Wskaźnikiem oceny hałasu w środowisku jest poziom równoważny dla przedziału czasu odniesienia. Równoważny poziom dźwięku A określa się w decybelach (db). Dopuszczalne wartości równoważnego poziomu dźwięku podano w załącznikach do rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, póz. 436), które zgodnie z ustawą z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 7, poz. 78) obowiązują do roku. Poziomy dopuszczalne dotyczą emisji hałasu na danym terenie. Na terenach niewyszczególnionych w załączniku do w/w rozporządzenia, dopuszczalny poziom hałasu określa się, przyjmując wartości dopuszczalne dla rodzaju terenu o zbliżonym przeznaczeniu. Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenie podlegającym zaliczeniu do dwóch lub więcej rodzajów terenów wyszczególnionych w załączniku do rozporządzenia określa się, przyjmując wartości dopuszczalne poziomów dźwięku odpowiadające najniższym dopuszczalnym poziomom dźwięku dla tych terenów. W rozporządzeniu, określono także standardy emisyjne dla takich obiektów jak drogi lub linie kolejowe (wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym) jak i poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Wykaz dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku zawartych w w/w rozporządzeniu przedstawiają tabele: Tabela 34: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Dopuszczalny poziom hałasu - poziom dźwięku A w db Lp. Przeznaczenie terenu drogi lub linie kolejowe' pozostałe obiekty i grupy pora dnia A 2 pora nocy A 3 pora dnia źródeł B 4 hałasu pora nocy B 5 l a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej c. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży. d. Tereny domów opieki e. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami rzemieślniczymi c. Tereny zabudowy zagrodowej 4 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej

94 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 93 Lp. Przeznaczenie terenu 100 tys. mieszkańców ze zwartą zabudową mieszkaniową i koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych Dopuszczalny poziom hałasu - poziom dźwięku A w db drogi lub linie kolejowe' pozostałe obiekty i grupy pora dnia A 2 pora nocy A 3 pora dnia źródeł B 4 hałasu pora nocy B wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym; 2 pora dnia A -przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom; 3 - pora nocy A - przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom; 4 - pora dnia B - przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia; 5 - pora nocy B - przedział czasu odniesienia równy l najmniej korzystnej godzinie nocy. Tabela 35: Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez linie elektroenergetyczne oraz starty, lądowania i przeloty statków powietrznych. Lp. Przeznaczenie terenu 1 a. Obszary A ochrony uzdrowiskowej; b. Tereny szpitali, domów opieki, zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży. 2 a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno i wielorodzinnej oraz zagrodowej; b. Tereny wypoczynkowo-rekreacyjne poza miastem. 1 -pora dnia - przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom; 2 - pora nocy - przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom. Dopuszczalny poziom hałasu wyrażony długotrwałym, średnim poziomem dźwięku A i równoważnym poziomem dźwięku A w db starty, lądowania i przeloty statków powietrznych linie elektroenergetyczne Poziom dźwięku A w db Długotrwały, średni Ekspozycyjny Równoważny pora dnia 1 pora nocy 2 pora nocy pora dnia 1 pora nocy Hałas komunikacyjny Ze względu na duży zasięg oddziaływania i liczbę osób narażonych, podstawowym zagrożeniem dla mieszkańców większości terenów zurbanizowanych są hałasy komunikacyjne, w szczególności drogowe. Na terenie gminy Krajenka biegną dwie drogi wojewódzkie Nr 188 oraz 190. Układ komunikacyjny stanowią również drogi powiatowe i gminne. Sieć linii autobusowych, komunikacja samochodowa indywidualna stanowią podstawowe możliwości przemieszczania się ludności na terenie gminy. Rozwój infrastruktury wiąże się ze wzrostem natężenia ruchu drogowego, a co za tym idzie wzrostem hałasu drogowego. W celu określenia hałasu, a co się z tym wiąże natężenia ruchu przeprowadzano pomiary natężenia ruchu. Pomiary takie na terenie gminy realizowano na drogach wojewódzkich. Ostatnie prowadzone pomiary natężenia ruchu drogowego na terenie gminy na drogach wojewódzkich przeprowadzono w roku Badań takich nie prowadzono na drogach powiatowych. Na drogach gminnych badań dokonano w 2003 roku. Ogólna ilość pojazdów na trasie Nr 188 wynosiła 3879 zaś na drodze Nr Wiadome jest jednak, że wzrost zmotoryzowania ludności powoduje wzrost

95 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 94 natężenia ruchu drogowego, a co za tym idzie wzrost uciążliwości pojazdów i pogorszenie środowiska akustycznego a w szczególności w zabudowie miejskiej. Powoduje rozciąganie się szczytu do późnych godzin wieczornych Hałas przemysłowy Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska zapewnienie właściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych jest obowiązkiem ich właściciela (lub innego podmiotu posiadającego do nich tytuł prawny). Na mocy art. 141 i 144 działalność zakładów nie może powodować przekroczenia standardów emisyjnych, jeśli zostały ustalone, ani też powodować przekraczania standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający ma tytuł prawny, a w przypadku utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, poza tym obszarem. Ustawa ta weszła w życie z dniem l października 2001 roku. W stosunku do zakładów, w przypadku, których stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku w terminie wcześniejszym, obowiązują wydane decyzje o dopuszczalnym poziomie hałasu emitowanego do środowiska, wygasające z dniem 30 czerwca 2006 roku, a do czasu ich wygaśnięcia stosuje się do nich przepisy Prawa ochrony środowiska, dotyczące pozwoleń na emitowanie hałasu do środowiska. Za przekraczanie poziomów hałasu określonych w uzyskanych pozwoleniach Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska wymierza w drodze decyzji administracyjne kary pieniężne. Wysokość kary zależy od pory doby i wielkości przekroczenia. W przypadku, gdy zakład realizuje terminowo działania, zmierzające do likwidacji stwierdzonych przekroczeń w okresie nie dłuższym niż 5 lat, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może na wniosek zakładu odroczyć termin płatności kary lub jej części (na czas nie dłuższy niż potrzebny do realizacji podjętych działań) oraz zmniejszyć jej wymiar. Jeżeli podjęte działania doprowadziły do likwidacji przekroczeń w założonym terminie, kara zostaje zmniejszona o wysokość środków wydatkowanych na realizację przedsięwzięcia. W określonych przepisami ustawy przypadkach Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska może wstrzymać działalność powodującą pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrażającą zdrowiu lub życiu, prowadzoną bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem warunków pozwolenia, ustalić termin usunięcia naruszenia lub wstrzymać oddanie inwestycji do użytku. Innymi środkami, mobilizującymi do działań proekologicznych, są grzywny, obciążające konkretne osoby winne zaniedbaniom. Na terenie gminy Krajenka WIOŚ przeprowadzał kontrole zakładów, powodujących zagrożenie nadmiernym hałasem. Pilskie Przedsiębiorstwo Zakładu Drzewnego Oddział Zakład Przemysłu Drzewnego w Krajence mieszczący się przy ulicy Bydgoskiej, obecnie zakład w posiadaniu nowego właściciela na skutek działań kontrolnych WIOŚ przeprowadził realizację inwestycji na rzecz ochrony środowiska przed hałasem, mające na celu usunięcie zagrożeń. Zakład wyposażony został w ekran akustyczny, zamon-

96 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 95 towano obudowy i zabudowy maszyn oraz instalacji odpylających. Ówczesny zakład w wyniku przeprowadzonych inwestycji doprowadził do usunięcia naruszeń. Obecnie zakład jest w posiadaniu nowego właściciela. Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w 2003 roku przeprowadził kontrolę na terenie zakładu Christianapol sp. z o.o. Fabryka Mebli Tapicerowanych. Na podstawie przeprowadzonych pomiarów nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasów na terenie zakładu. Wcześniejsze kontrole WIOŚ wykazały przekroczenie dopuszczalne hałasu o 5,8 db, jednakże w wyniku działań pokontrolnych przeprowadzono demontaż głośnego wentylatora usytuowanego na dachu kompresorowi i zastąpiono go nowym wentylatorem bezszumowym o mocy silnika 1,1 kw. Postawiono murowany, zadaszony ekran akustyczny przy kompresorowni celem eliminacji przenikania hałasu sprężarek poprzez kratki wentylacji grawitacyjnej na przyległą posesję mieszkalną. Dodatkowym działaniem było wyłożenie od wewnątrz ekran materiałem pochłaniającym (wytłaczarki od jaj). Zlikwidowano również okresową uciążliwość związaną z załadunkiem mebli. Obecnie zakład spełnia wymogi dotyczące dozwolonych poziomów hałasu. W roku 2001 WIOŚ przeprowadził kontrolę na terenie Pilskiego Zakładu Wielobranżowego MATBUD Sp. z o.o. Zakład Produkcji Mebli w Krajence. Po przeprowadzonych kontrolach zakład przeprowadził prace w ramach, których doprowadził do obniżenia poziomu hałasu eliminując naruszenia. Przeprowadzono obniżenie posadowienia cyklonu, wykonano izolację akustyczna instalacji transportu trocin jak również wykonano ekran akustyczny cyklonu jak również izolację dźwiękochłonną budynku wentylatorowni. Przeprowadzone prace inwestycyjne i ich 100 % skuteczność została stwierdzona podczas kontroli sprawdzającej. Z danych otrzymanych z WIOŚ nie stwierdzono na terenie gminy Krajenka innych podmiotów stwarzających zagrożenie hałasem Hałas kolejowy Za hałas klejowy uważa się hałas powstający w wyniku eksploatacji linii kolejowych. Ogólnie na terenie Polski hałas kolejowy kształtuje się na jednym poziomie. Podczas pory nocnej hałas pochodzący od linii kolejowej wynosić może 50 db, w odległości 80 m od torów. Na terenie gminy biegnie linia kolejowa nr 203 Tczew Kostrzyn. Na dobę przejeżdża 13 pociągów pasażerskich i 2 pociągi towarowe Promieniowanie elektromagnetyczne Naturalne środowisko elektromagnetyczne jest skutkiem procesów zachodzących bądź na ziemi (wyładowania elektryczne w atmosferze ziemskiej), bądź na słońcu (promieniowanie radiowe

97 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 96 słońca) czy w kosmosie. Sztuczne środowisko elektromagnetyczne składa się z pól wytworzonych celowo bądź też jako produkt uboczny stosowania niektórych urządzeń. Sztuczne źródła promieniowanie elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości wykorzystywane są m.in. w telekomunikacji, radiolokacji, lecznictwie, diagnostyce i wytwarzają pola lokalne o wartościach przewyższających tło naturalne o wiele rzędów wielkości. Źródłem fal elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości (30 khz-300 GHz) są więc stacje radiowe i telewizyjne, systemy radarowe, różne urządzenia techniczne (np. urządzenia do których wkłada się przedmioty przeznaczone do obróbki termicznej tj. piece indukcyjne do hartowania i topienia metali, zgrzewarki do łączenia materiałów plastycznych), diatermie długo i krótkofalowe. Z kolei w codziennym życiu mamy do czynienia z takimi urządzeniami jak: kuchenki mikrofalowe, monitory komputerów, telewizorów, grzejniki indukcyjne, urządzenia alarmowe, telefony komórkowe. Pole elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości łatwo przedostaje się do półprzewodzącego otoczenia jakim jest ciało człowieka i jest przez nie pochłaniane powodując intensywne nagrzewanie się ciała w całej jego objętości. Ten rodzaj oddziaływania nazywamy efektem termicznym i ten typ zmian jest stosunkowo najlepiej poznanym rodzajem oddziaływania fal elektromagnetycznych wysokiej częstotliwości (30 khz-300 GHz). Narażenie na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego występować może podczas eksploatacji urządzeń wytwarzających energie elektromagnetyczną. Źródłami występowania tego promieniowania mogą być: urządzenia wytwarzające pole elektryczne i magnetyczne stałe, stacje i linie elektroenergetyczne (wysokiego napięcia) o częstotliwości 50 Hz, oraz urządzenia radiokomunikacyjne (anteny stacji telefonii komórkowej, anteny radiowe i telewizyjne), radionawigacyjne i radiolokacyjne (radary). Promieniowanie to może występować wszędzie w szkole, w domu, w pracy jak również w miejscach przeznaczonych do wypoczynku. Zgodnie z ustawą Prawo Ochrony Środowiska promieniowanie to uważane jest za uciążliwość dla środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zmianami). Określone są również dopuszczalne poziomy promieniowania elektromagnetycznego występującego w otoczeniu (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów) Anteny telefonii komórkowej Na terenie gminy zlokalizowane są cztery stacje bazowe telefonii komórkowej, dwie na terenie miasta Krajenka i dwie we wsi Skórka. Szczegółowe dane zamieszczono w tabeli:

98 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 97 Tabela 36: Zestawienie źródeł promieniowania elektromagnetycznego stacje telefonii komórkowej. Lp. Lokalizacja Rodzaj źródła promieniowania Skórka Działka nr 175/1 (50 m wieża stalowa) Skórka Działka nr 175/1 (50 m wieża stalowa Krajenka ul. Domańskiego m istniejąca wieża żelbetowa sieci ERA GSM Krajenka ul. Domańskiego m istniejąca wieża kratownicowa Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej Polska Telefonia Komórkowa GSM 900 CENTERTEL F PWPI1 Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej POLKOMTEL S.A. GSM 900 Nr PIL Skórka Stacja Bazowa Telefonii Cyfrowej PLUS GSM 900 POLKOMTEL S.A. Nr BT-3898 Stacja Bazowa Telefonii Komórkowej Polska Telefonia Komórkowa CENTERTEL F PI1 Urządzeni nadawcze i odbiorcze 6 anten Kathrein typu , Anteny SB anten Kathrein typu , 3 anteny paraboliczne typu MW ANDREW VHLP4-220, 3 anteny paraboliczne typu MW ANDREW VHLP2-180, 3 anteny typu K739650, 1 antena paraboliczna typu MW ANDREW VHLP2-220, 2 anteny paraboliczne typu MW ANDREW VHLP2-180, 6 anten Kathrein typu , anteny SB Linie energetyczne Na terenie Gminy energia elektryczna dostarczana jest do odbiorców przez Grupę Energetyczną ENEA w Poznaniu Zakład Dystrybucji Energii Rejon Dystrybucji Energii Wałcz liniami niskiego napięcia. Linie niskiego napięcia zasilane są ze stacji transformatorowych 15/0,4 kv, których usytuowanie i wielkość zainstalowanych w nich transformatorów przedstawia tabela - załącznik nr 2. Stacje transformatorowe 15/0,4 kv zasilane są liniami SN-15kV odczepowymi, głównie napowietrznymi. Odgałęzienia wykonane są od linii magistralnych. Moc zainstalowana w stacjach transformatorowych to kVA. Pobór mocy z Głównego Punktu Zasilania w Złotowie przez linię 15kV Krajenka osiąga poziom 2MW. Świadczy to o dużej rezerwie mocy transformatorów 15/0,4kV. Obszar Gminy jest zasilany tylko jedną linią magistralną SN-15kV napowietrzno - kablową Złotów-Krajenka. Jej obciążenie dochodzi do 2 MW. Linia ta zbudowana jest z kabli o przekroju 3x120 mm 2 oraz linii napowietrznych 15kV o przekrojach 3x70 mm 2 i 3x50 mm 2. Istnieją również powiązania linii Złotów-Krajenka z liniami Złotów-Skic i Złotów -Nowiny. Ze względu na ich długość i ilość dołączonych stacji SN/nn linie te pełnią jedynie rolę powiązań ruchowych o niewystarczających rezerwach mocy. W przypadku awarii linii podstawowej Złotów-Krajenka nie jest możliwe zasilenie całego terenu Gminy za pomocą przedstawionych wyżej powiązań. Istniejąca linia 15 kv jest nękana częstymi awariami o czym świadczą liczne przerwy w dostawie energii elektrycznej. Linie 15 kv odczepowe wykonane są jako napowietrzne z przewodami AFL o przekroju 3x35 mm 2 i zasilają bezpośrednio stacje transformatorowe 15/0,4 kv. Rozwój tej sieci jest uzależniony od lokalnych potrzeb pojawiających się odbiorców (osiedla czy duże zakłady przemysłowe)[15].

99 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 98 Plan rozwoju sieci odczepowej 15kV jest tworzony w oparciu między innymi o plan zagospodarowania przestrzennego tworzony w Gminie. Wykaz linii napowietrzno kablowych 15 kv przedstawiono w tabeli Tabela 37: Linie napowietrzne kablowe 15kV. LP. Nazwa linii Rodzaj linii 1 Złotów Krajenka Napowietrznokablowa Długość linii [km] Obciążenie linii [A] Stopień wyeksp. [%] Uwagi 32, Na terenie Gminy 2 Złotów Skic Napowietrzna Na terenie Gminy 3 Złotów-Nowiny Napowietrzna Na terenie Gminy 4 Odczepowi Napowietrzna 46, Na terenie Gminy 3.8. Przyroda ożywiona Świat roślin Lasy Lasy stanowią 48% ogólnej powierzchni gruntów na terenie Gminy i Miasta stanowią istotny czynnik atrakcyjności gminy. Lasy te są prawie w całości lasami państwowymi i podlegają pod nadleśnictwa. Na terenie gminy funkcjonują dwa nadleśnictwa: Złotów oraz Zdrojowa Góra. Nadleśnictwo Złotów jest wg stanu na rok nadleśnictwem trzyobrębowym, o powierzchni ogólnej 18426,71 ha. W jego skład wchodzą następujące obręby: - Obręb Krajenka o powierzchni 7696,32 ha, - Obręb Łobżenica o powierzchni 2728,24 ha, - Obręb Złotów o powierzchni 8002,15 ha. Obręb Krajenka podzielono na 5 leśnictw: Wąsosz, Leśnik, Augustowo, Plecemin oraz Paruszka. Grunty Nadleśnictwa położone są w północnej części województwa wielkopolskiego, w powiecie pilskim na terenie gminy Łobżenica oraz w powiecie złotowskim na terenie gmin: Miasto Złotów, Złotów, Zakrzewo, Lipka, Miasto Krajenka, Krajenka i Tarnówka. Obręb Krajenka powstał z dawnego Nadleśnictwa Krajenka, które zostało utworzone w 1945 roku z lasów nadleśnictwa państwowego Selgenau", prywatnego nadleśnictwa Flatow" (Złotów) należącego do majątku obszarniczego Leopolda Hohenzollerna oraz lasów gminnych wsi Tamówka, Sokolna i

100 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 99 Paruszka. Od l stycznia 1979 roku grunty ówczesnego Nadleśnictwa Krajenka zostały włączone do Nadleśnictwa Złotów, tworząc w ramach tego Nadleśnictwa Obręb Krajenka. Tabela 38: Struktura użytkowania ziemi w Nadleśnictwie Zlotów. Rodzaj i kategoria Gmina użytkowania Krajenka 034 Krajenka 035 Nadleśnictwo razem gruntów [ha] [ha] [ha] Grunty leśne zalesione , ,8902 Grunty leśne niezalesione Grunty związane z gospodarką leśną Grunty zadrzewione i zakrzewione - 20, ,3263 0, , ,5798-0,1000 2,8400 Razem grunty leśne 0, , ,6363 oraz zadrzewione i zakrzewione Użytki rolne 3, , ,5131 Grunty pod wodami ,2900 Użytki ekologiczne ,7400 Tereny różne - - 1,0200 Grunty zabudowane zurbanizowane 1, ,3379 Nieużytki - 12, ,1716 Razem grunty nieleśne 4, , ,0726 OGÓŁEM NAD- LEŚNICTWO 4, , ,7089 Kompleksem leśnym nazywamy zwarty, różnej wielkości obszar leśny, ograniczony obszarami nieleśnymi. W Nadleśnictwie Złotów wyróżniono 149 kompleksów leśnych. Na terenie gminy Krajenka wyróżniono 40 kompleksów. Szczegółową charakterystykę dotyczącą ilości kompleksów w zależności od ich wielkości przedstawiono w tabeli Tabela 39: Liczba kompleksów leśnych w Nadleśnictwie Złotów. Obręb Nadleśnictwo Wielkość kompleksu (ha) Liczba kompleksów Obręb Krajenka do 1,00 ha 12 1,01-5, ,01-20, ,01 100, ,01-500, , ,00 - powyżej 2000,00 1

101 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 100 Pod względem geologicznym większość obszaru Nadleśnictwa Złotów stanowią utwory sandrowe utworzone przez wody topniejącego lodowca. Dominującym typem gleb są gleby rdzawe i gleby brunatne, natomiast gatunkiem piasek luźny, występujący na niemal 52 % gruntów leśnych Nadleśnictwa. W Nadleśnictwie dużo jest gleb porolnych, których właściwości fizykochemiczne dla wzrastających na nich drzew i krzewów nie są korzystne. Gleby takie są najczęściej niedostatecznie uwilgotnione, ubogie w mikroelementy i pozbawione zdrewniałych resztek organicznych. Drzewostany wzrastające na glebach porolnych są częściej porażane przez hubę korzeniową, która powoduje zamieranie drzew i nadmierne wydzielanie się posuszu. Powierzchnia drzewostanów wzrastających na glebach użytkowanych w przeszłości rolniczo wynosi 5613,14 ha, co stanowi ponad 33% gruntów leśnych zalesionych. Przez teren Nadleśnictwa Złotów przepływają rzeki: Gwda, Łobzonka, Kocunia, Głomia, Śmiardówka i Pankawa. Rzeka Gwda wraz z mniejszymi odpływami odprowadza nadmiar wód opadowych z części zachodniej i środkowej Nadleśnictwa, w części wschodniej funkcję takiego regulatora" pełni rzeka Łobzonka. Ponadto w minionym dziesięcioleciu powstały sztuczne zbiorniki wodne w ramach małej retencji": Roślinność rzeczywistą w Nadleśnictwie reprezentują przede wszystkim zespoły borowe oraz borów i lasów mieszanych. Na przeważającym obszarze zajmowanym przez siedlisko boru świeżego dominuje zespół Leukobryo-Pinetum. W subatlantyckim borze świeżym w drzewostanie dominuje sosna Pinus silvestris z niewielkim udziałem brzozy brodawkowatej. Warstwa krzewów jest zwykle słabo zwarta, tworzą ją gatunki z drzewostanu oraz jarząb pospolity, kruszyna pospolita, dąb bezszypułkowy, niekiedy buk zwyczajny. Runo zdominowane jest przez borówki i wrzos zwyczajny oraz trawy. W warstwie mszystej obok gajnika lśniącego i widłoząbu występuje bielistka sina. Siedlisko boru wilgotnego reprezentuje zespół Molinio-Pinetum. Drzewostan tworzy sosna pospolita z udziałem brzozy brodawkowatej i brzozy omszonej oraz świerka pospolitego. W warstwie krzewów występują: kruszyna pospolita, jarząb pospolity oraz podrost brzóz i świerka. Runo ma charakter trawiasto-krzewinkowy. Najważniejszymi jego elementami są trzęślica modra, borówka czernica, wrzos zwyczajny, borówka brusznica, rzadziej borówka bagienna i orlica pospolita. W warstwie mszystej obok gatunków występujących także w innych borach (gajnik lśniący i widłoząb) znaczną rolę odgrywają duże poduchy płonnika pospolitego. W małych skupieniach występują torfowce. Bór mieszany dębowo-sosnowy jest jednym z najszerzej rozpowszechnionych zespołów leśnych obszarów Nadleśnictwa, szczególnie w Obrębie Złotów porasta tereny płaskie lub lekko faliste, pokryte piaskami luźnymi, czasami słabogliniastymi. W ramach tego zespołu wydzielono dwa warianty:

102 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 101 świeży z borówką czarną, świetlisty i suchszy z borówką brusznicą. Bór bagienny wykształcony jest tutaj fragmentarycznie. W skład drzewostanu oprócz panującej sosny wchodzi brzoza omszona i czasami dąb szypułkowy. W runie zwracają uwagę min. bagno zwyczajne, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna, borówka bagienna i żurawina błotna. W warstwie mszystej utrzymują się tu i ówdzie torfowce i liczne mchy brunatne, wśród nich płonnik pospolity. Bór mieszany bagienny występuje na znacznych powierzchniach w pobliżu miejscowości Kujan. Jest to dość ubogie zbiorowisko leśne wytworzone głównie na torfach przejściowych. Powstało ono poprzez osuszenie znacznych powierzchni boru bagiennego. W drzewostanie panuje brzoza z domieszką olszy, świerka i sosny. Warstwę podszytu tworzą najczęściej kruszyna i świerk pospolity. W runie występują głównie krzewinki: borówka czarna i brusznica oraz w mniejszej ilości łochynia i bagno zwyczajne. Warstwę mszystą zajmującą 40-90% powierzchni tworzą mchy, głównie płonnik pospolity oraz torfowce Grąd bukowo-dębowy występuje przeważnie na glebach gliniastych, świeżych lub średnio wilgotnych. W Nadleśnictwie na większej zwartej powierzchni występuje on głównie w parku Zwierzyniec" w Leśnictwie Łączyń, ponadto w postaci mniejszych płatów również w innych leśnictwach. W drzewostanie panuje niemal zawsze dąb, natomiast buk zwyczajny, lipa klon, wiąz, sosna pospolita i inne gatunki stanowią domieszkę. Warstwa krzewów jest dobrze rozwinięta. Runo tworzą rozmaite zioła, trawy i turzyce, przy małym udziale krzewinek i mchów. Łęg olchowo-jesionowy występuje głównie na czarnych ziemiach murszastych i glebach mineralno-murszowych. Zespół ten zajmuje doliny przepływających przez Nadleśnictwo Złotów rzek. W drzewostanie dominuje głównie olsza czarna, z domieszką brzozy i jaworu. Jesion wyniosły, który w tym zespole powinien dominować, występuje w nieznacznych ilościach jedynie w formie domieszki. W warstwie krzewów panują leszczyna, czeremcha i wierzby. W zwartej i bujnej warstwie runa występuje wiele gatunków o zróżnicowanych rozmiarach, min. pokrzywa zwyczajna i licznie występujące turzyce. Zarośla łozowe wykształciły się na zarastających i podmokłych łąkach. Składają się one przede wszystkim z różnych gatunków wierzb, także topoli oraz olszy czarnej. Bujnie rozwinięte runo tworzą zarówno rośliny bagienne wzrastające pomiędzy kępami krzewów i drzew, jak również rośliny cieniolubne wzrastające na kępach. W miejscach suchszych, wywyższonych, rozwijają się liczne mchy [17]. Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Jest to nadleśnictwo trzyobrębowe (obręby leśne Piła, Skórka i Zdrojowa Góra), wchodzące w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Pile.

103 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 102 Zestawienie powierzchni gruntów pod zarządem nadleśnictwa według grup użytków i zasięgu terytorialnego gmin z wyszczególnieniem lasów ochronnych oraz gruntów przeznaczonych do zalesienia przedstawiono w tabeli Tabela 40: Zestawienie rodzajów gruntów będących pod zarządem nadleśnictwa. Województwo Powiat Gmina kod Lasy grunty zalesione i nie zalesione ochronne grunty związane z gosp. leśną Razem Grunty nieleśne rezerwaty gospodarcze Przeznaczone do zalesienia pozostałe Razem Ogółem Powierzchnia [ha] Wielkopolskie 30 złotowski 31 Krajenka , ,28 187, , ,65 137, ,66 razem powiat 4336, ,12 204, , ,89 Tabela 41: Zestawienie powierzchni lasów znajduj ących się w terytorialnym zasięgu działania Województwo Powiat Gmina (cześć gminy) razem woj. wielkopolskie 67, , ,12 474, ,64 9,18 507,97 517, ,79 Ogółem Nadleśnictwo 67, , ,12 474, ,73 9,18 507,97 517, Powierzchnia [ha] Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa w zarządzie LP pozostałe urządzane n-ctwo sąsiednie Parki Narodowe n-ctwa Razem Lasy nie stanowiące własności Skarbu Państwa stanowiące własność osób fizycznych osób prawnych Razem Ogółem Wielkopolskie Pow. złotowski Gm. Krajenka OGÓŁEM l Obręb Skórka Nadleśnictwo Skórka pod pierwotną nazwą Dąbrowa Otoczysta utworzone zostało w 1945 roku z lasów państwowych, należących przed wojną do Nadleśnictwa Zelgniewo oraz lasów prywatnych w pobliżu wsi Krępsko, Paruszka, Dolnik, Skórka i Głubczyn. Według stanu na dzień 0l r. ogólna powierzchnia nadleśnictwa wynosiła 6236,52 ha. Po włączeniu w latach 1955 i 1957 gruntów przekazanych nadleśnictwu przez Państwowy Fundusz Ziemi powierzchnia wzrosła do 7039,61 ha. W ramach opracowanego definitywnego planu u.g.1. ( ) wyodrębniono gospodarstwo lasów grupy I (grupujące lasy krajobrazowe, glebochronne i wodochronne) oraz gospodarstwo lasów gospodarczych (grupa II) różnicując wieki rębności tworzących je gatunków. Dominowało użytkowanie rębne zrębami zupełnymi, a rębnie IIa oraz IIIa stosowane były sporadycznie. Słaba intensywność realizowanego wówczas użytkowania przedrębnego (5,2 m 3 /ha) odbiła się ujemnie na jakości drzewostanów i wpłynęła na znaczny rozmiar użytkowania przygodnego. W zakresie użytko-

104 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 103 wania ubocznego pozyskiwano rocznie około 20 ton żywicy balsamicznej oraz 150 m 3 karpiny przemysłowej. Na rok 1968 przypada pierwsza rewizja planu u.g.1. - wykonało ją Biuro Urządzania Lasu i Projektów Leśnictwa, Oddział w Toruniu. Powierzchnia urządzanego obiektu wzrosła do 7450,86 ha. Nowy operat dotyczył okresu l r r., następne dotyczyły okresu oraz Z dniem l stycznia 1973 roku Nadleśnictwo Skórka organizacyjnie związane zostało z Nadleśnictwem Zdrojowa Góra, tworząc w ramach tego nadleśnictwa obręb Skórka. Flora naczyniowa omawianego obszaru jedynie w niewielkim stopniu była objęta rozpoznaniem botanicznym. Badania prowadzili tu naukowcy z ośrodka poznańskiego-zakładu Taksonomii Roślin UAM oraz Zakładu Botaniki AWF. W dostępnej literaturze oraz operacie glebowo-siedliskowym brak jest kompleksowych opracowań fitosocjologicznych omawiających szczegółowo występowanie gatunków chronionych. Jednakże z przedstawionych na mapach przeglądowych walorów przyrodniczych i rozmieszczenia stanowisk chronionych roślin i zwierząt określono 21 występujących stanowisk cennych i chronionych gatunków roślin naczyniowych m. in. bagno zwyczajne, barwinek, bażyna czarna, bluszcz, grążel żółty, grzybień biały i północny. Z roślin podlegających ścisłej ochronie wyróżniono 2 gatunki krzewów i krzewinek: bluszcz pospolity i barwinek pospolity, 12 gatunków roślin zielnych, 2 gatunki grzybów oraz 5 gatunków porostów. Wyodrębnić można również gatunki podlegające ochronie częściowej: 11 gatunków roślin zielnych, 2 gatunki krzewów i krzewinek, 55 gatunków grzybów. Na liście grzybów o potwierdzonym występowaniu, znalazło się osiem gatunków umieszczonych na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych zagrożonych w Polsce. Są to: sarniak dachówkowaty, borowik szlachetny, pieprznik jadalny (kurka), gąska zielonka, mleczaj rydz, czubajka kania, szmaciak gałęzisty oraz sromotnik bezwstydny [18] Zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne Na terenach poza ekosystemami leśnymi szczególnie ważną i bezcenną rolę odgrywają zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydrożne, w obniżeniach terenowych, wzdłuż cieków oraz starodrzewy cmentarne i parkowe. Te małe ekosystemy i biocenozy, stanowią ważny element stabilizacji ekologicznej krajobrazu, mikroklimatu, stosunków wodnych, warunków akustycznych, stanowią ostoję różnych gatunków zwierząt. Istotną rolę odgrywają naturalne zadrzewienia wśród użytków zielonych, w dolinach a także wzdłuż mniejszych cieków. Zadrzewienia te wzbogacają walory dolin tworzących ważne korytarze ekologiczne, regulują system retencyjny i wzmacniają naturalną barierę biogeochemiczną chroniącą wody płynące przed spływem biogenów z pól i łąk. Na terenach wsi i w krajobrazie otwartym szczególnie ważne są zadrzewienia przydrożne, które spełniają następujące funkcje:

105 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str walory biocenotyczne i krajobrazowe; - wiatrochłonne; - przeciwerozyjne, - osłony akustycznej. Dla gminy o charakterze rolniczym jaką jest gmina Krajenka zakładanie i pielegnowanie śródpolnych pasów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych jest bardzo istotnym czynnikiem właściwej ochrony powierzchni gleb. Wpływ zadrzewień i zakrzewień w kontekście rolnictwa określa Kodeks Dobrej Praktyki Rolniczej, który ww. zadanie jako jedno z podstawowych zasad prawidłowej praktyki rolniczej Parki zieleń urządzona Na terenie miasta Krajenka znajduje się Park Miejski im. Księżnej Anny Sułkowskiej zlokalizowany przy ulicy Parkowej oraz Park Szkolny przy Szkole Podstawowej w Krajence oraz Zespół Pałacowo-Parkowy zlokalizowany przy ulicy Szkolnej w Krajence. Park Miejski im. Księżnej Anny Sułkowskiej teren parku leży w północno zachodniej części miasta. Na w/w terenie rośnie 11 gatunków drzew. Należą do nich: buk pospolity (Fagus sylvatica), lipa drobnolistna (Tilia cordata), lipa szerokolistna (Tilia plastyphyllos), dąb szypułkowy (Quercus robur), kasztanowiec zwyczajny (Aesculus hippocastanum), świerk pospolity (picea excelsa), klon zwyczajny (Acer platanoides), wiąz pospolity (Ulmus campestris), jesion wyniosły (Fraximus excelsior), brzoza brodawkowata (Betula verrucosa), sosna Weymoutha (Pinus strobus) jedyny egzemplarz w parku. Przeważającym gatunkiem występującym na terenie parku jest lipa. Obok parku znajduje się stadion sportowy, na którym odbywają się różnego rodzaju imprezy sportowe. Park spełnia ważna funkcję, jest miejscem relaksu i wypoczynku mieszkańców. Park Szkolny - wraz z budynkami, boiskiem szkolnym i naturalnym lodowiskiem obejmuje teren o powierzchni około 3 ha. Całą południową część placu obejmuje ogród szkolny - około 30 arów i park. W części południowo-wschodniej znajduje się lasek, zaś w północno-zachodniej bieżnie, boiska i lodowisko. Wytyczone są główne alejki i obiekty sportowe. Alejki obsadzone są drzewami wysokimi tj. Aleja Nr 1 sosna Weymoutha, sosna limba, lipa drobnolistna i szerokolistna (na przemian) oraz klon pospolity i klon jawor. Przy wjeździe do szkoły z ulicy Bydgoskiej topola włoska. Aleja Nr 2 klon jesionolistny, jarząb szwedzki i jarząb brekinia. Aleja Nr 3 1 i jodła biała. Aleja Nr 4 robinia pseudoakacja Aleja Nr 5 żywotnik wschodni i zachodni Od strony zachodniej wzdłuż bieżni rośnie klon jawor, klon pospolity i topola czarna (co roku obcinana i przycinana nadając jej kształt sześcianu lub walca).

106 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 105 Od strony wschodniej na około 30 arach rośnie las iglasty, liściasty i mieszany. Wzdłuż całej długości szkoły rośnie - róża fałdzistnolistna obok dużych płyt z Godłem i herbem Krajenki świerk srebrzystolistny, wierzba płacząca i różne odmiany liliowca amerykańskiego. Wzdłuż krawężnika okalającego wybieg ze szkoły jest żywopłot w skład, którego wchodzą: żylistek pośredni, suchodrzew Maacka, berberys Thumberga i pospolity, sumak octowiec oraz ligustr pospolity. Na skwerze obok szkoły: jałowiec chiński, jaśminowiec wonny, złotokap zwyczajny, irga pozioma, irga pomarszczona, tamaryszek czteropręcikowy a obok na pergoli pnie się wiciokrzew pomorski. W głębi parku rosną: kalina koralowa, czeremcha pospolita, brzoza brodawkowata, rokitnik pospolity, kruszyna pospolita, tawuła śliwolistna, tawuła Thunberga, tawuła białokwiatowa. W rądzie sosna czarna a na małym skwerze sosna kosodrzewina. Wzdłuż drogi od mostu do szkoły rośnie głóg dwuszyjkowy i półszlachetna jabłoń (najbogatsze w parku siedlisko i lęgowisko ptaków). Pozostałe miejsca parku obsadzone zostały takimi roślinami jak: daglezja zielona, klon jesionolistny, modrzew europejski, budleja Dawida, deren właściwy, dąb czerwony, dąb szypułkowy, cis pospolity, różanecznik, machonia pospolita, forsycja pośrednia, azalia pontyjska, bez lilak, bukszpan drobnolistny, krzewuszka cudowna, oliwnik srebrzysty, pigwowiec właściwy, cyprysik, jałowiec pospolity, jałowiec wirginijski, morwa biała, morwa czarna, wierzba iwa, bez czarny. Dwie aleje prowadzące ze szkoły do ulicy Bydgoskiej obsadzono żywopłotem z karagany podolskiej i czeremchą pospolitą. Teren lasku podzielony jest na trzy części: jedną z nich obsadzono drzewami iglastymi (sosna pospolita i świerk pospolity), drugą liściastymi (dąb bezszypułkowy, brzoza brodawkowata, buk pospolity i grab pospolity). Trzecią mieszaniną gatunków drzew iglastych i liściastych. Pozostała część obsadzona jest drzewami i krzewami owocowymi (wiśnie, śliwy, jabłonie, porzeczka czarna, biała czerwona i aronia Znajduje się tam zielona klasa, obsadzona winobluszczem pięciolistkowym i wiciokrzewem pomorskim. W tej klasie nauczyciele prowadzą wiosną, latem i jesienią niektóre lekcje biologii. W części ogrodowej parku znajduje się czko wodne a w nim knieć błotna, sitowie, tatarak zwyczajny, grzybień biały, grążel żółty i inne. W pobliżu parku rośnie jesion wyniosły - pomnik przyrody. Teren parku jest miejscem wypoczynku i rekreacji tutejszej ludności. Zespół pałacowo-parkowy- zajmuje powierzchnię 4,96 ha, w tym park 1,48 ha. Najstarszym budynkiem na terenie zespołu pałacowo-parkowego jest pałac szkoła. Na wprost wejścia do szkoły znajduje się klomb kwiatowy, częściowo otoczony powierzchnią trawiastą, na którym rosną m. in. dwie lipy szerokolistne o obwodzie 415 i 337 cm oraz jesion wyniosły. Wzdłuż zachodniej fasady pałacu znajduje się częściowo zadrzewiona powierzchnia określona jako park. Bezpośrednio na wprost schodów prowadzących z pałacu (tylna fasada) znajdują się dwie dróżki prowadzące w głąb parku. Łączą się one przed częścią parku wykorzystywaną jako boisko do gry w siatkówkę jednocze-

107 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 106 śnie wydzielają obszar o kształcie zbliżonym do trapezu. Wśród drzew liściastych wyróżnić można 12 gatunków drzew, 5 gatunków drzew iglastych oraz 9 gatunków krzewów. Naliczono łącznie około 140 drzew mających powyżej 10 cm pierśnicy. Ilościowo dominują drzewa liściaste, zaś największy udział w budowie drzewostanu parkowego ma jesion wyniosły, lipa szerokolistna i klon zwyczajny. Najstarszymi drzewami są pojedynczo rosnące lipy szerokolistne przed frontem pałacu mogące liczyć do 250 lat. Średni wiek zadrzewienia wynosi około 70 lat. W zachodniej części fasady znajduje się wśród zadrzewienia amfiteatr, w którym odbywają się coroczne imprezy kulturalne. Park Dworski w Maryńcu - z danych historycznych i wieku drzewostanu należy wnioskować, że budynek dworu wraz z założeniem parkowym powstał prawdopodobnie w latach 60 tych XIX wieku. Wskazują na to 100 letni drzewostan oraz neoklasycystyczny front budynku. Zarówno budynek jak i park uległ pewnej modernizacji w latach 20-tych XX wieku. Park pod względem kompozycyjnym stanowi integralną całość z budynkiem dworskim i budynkami gospodarczymi. Całość ta jest słabo powiązana kompozycyjnie z zabudową wsi. Drzewostan parkowy położony na północ od budynku dworskiego występujący w układzie alejowym. Ich stan należy uznać za dobry. Na terenie parku występują 23 gatunki drzew liściastych, 9 gatunków drzew iglastych oraz 7 gatunków krzewów. Runo przedstawiają gatunki tj. pokrzywa żegawka, pokrzywa zwyczajna, trawy, koniczyna biała, pięciornik gęsi. Ponadto na terenie Krajenki w centrum miasta i innych częściach występują tereny zieleni. W centralnej części miasta występują różnego rodzaju trawniki skalniki i kwietniki. Miasto obsadzone jest krzewami, bylinami i kwiatami, które stanowią ozdobną i upiększającą funkcję Ogródki działkowe Do terenów zielonych zaliczyć trzeba również ogrody działkowe. W północnej części miasta Krajenka znajduje się teren pracowniczych ogródków działkowych o łącznej powierzchni 8,41 ha, podzielony na 258 działek. Ilość działek uprawianych przez działkowców liczy 224. Działki stanowiące tereny nie użytkowane wynoszą 34. Charakter szaty roślinnej, składającej się głównie z drzew i krzewów owocowych, kwiatów i uprawianych warzyw - przesądza o tym, że są to biotopy o ograniczonej tylko wartości przyrodniczej. Ogródki działkowe są również miejscem bytowania wielu chronionych gatunków ptaków, płazów oraz bezkręgowców Świat zwierząt Ze zwierząt występujących na terenie Nadleśnictwa Złotów, które ochronie gatunkowej nie podlegają, warto wymienić czaplę siwą, lisa i jenota. Ze zwierząt łownych najliczniej występują: jeleń europejski, daniel, sarna i dzik, a z ptaków kaczka krzyżówka i słonka. Zwiedzając złotowskie lasy nie

108 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 107 sposób przeoczyć zadziwiająco dużej liczby mrowisk. Są to ponad metrowej wysokości strzechy mrowisk mrówki rudnicy. Teren Nadleśnictwa Zdrojowa Góra z gatunków podlegających ścisłej ochronie zasiedla 12 gatunków owadów, oraz ślimak winniczek. W zbiornikach wodnych nie stwierdzono występowania ryb podlegających ścisłej ochronie. Określono 16 gatunków ryb podlegających ochronie częściowej, 11 gatunków płazów, 5 gatunków gadów oraz 60 gatunków ptaków i 12 gatunków ssaków. Na terenie gminy nie przeprowadzono pełnej inwentaryzacji przyrodniczej Formy ochrony przyrody Obszar gminy Krajenka posiada w swoich granicach terytorialnych obszar chronionego krajobrazu. Ponadto na terenie gminy ustanowione są użytki ekologiczne, pomniki przyrody Obszar chronionego krajobrazu Podstawowym warunkiem prawidłowego funkcjonowania środowiska jest krajowy system wielkoprzestrzennych, powiązanych ze sobą obszarów chronionych. System ten, oprócz walorów przyrodniczych i krajobrazowych, powinien przywrócić powiązania pomiędzy najbardziej wartościowymi pod względem przyrodniczym obszarami. Możliwość ochrony krajobrazu na rozległych obszarach oraz tworzenia powiązań pomiędzy fragmentami przestrzeni chronionymi ściślej, stwarzają obszary chronionego krajobrazu. Według definicji zawartej w ustawie o ochronie przyrody (art. 26) obszar chronionego krajobrazu jest terenem chronionym ze względu na: wyróżniające się krajobrazowo tereny o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe w szczególności ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem, lub istniejące albo odtwarzane korytarze ekologiczne. Dotychczasowa praktyka tworzenia obszarów chronionego krajobrazu polegała przeważnie na wydaniu jednego rozporządzenia zawierającego wykaz obszarów i obowiązujących na ich terenie zakazów. Tymczasem, aby skutecznie chronić krajobraz utworzonego obszaru, należy zwrócić uwagę na ich odmienny, indywidualny charakter. Obowiązuje tu wzmożona ochrona czystości wód, gleb i powietrza oraz nadrzędność funkcji ochronnych środowiska przyrodniczego. Zasięg obszaru chronionego krajobrazu wykazywać powinien zbieżność z przyjętym planem zagospodarowania przestrzennego województwa, obszarami chronionymi zlewni rzek oraz programem zagospodarowania turystycznego. Ta forma ochrony przyrody nie wprowadza ograniczeń w użytkowaniu gruntów, wyklucza jedynie działalność mogącą w istotny sposób zaszkodzić środowisku przyrodniczemu. Rozwój przemysłu i urbanizacji ograniczony być powinien do niezbędnego minimum zaspokajającego potrzeby miejscowej ludności z wykorzystaniem jedynie miejscowych zasobów surowcowych. Na terenie obszarów chronionego krajobrazu wyznacza się obszary koncentracji turystyki pobytowej i rozwoju bazy tury-

109 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 108 stycznej, a w systemie ochrony przyrody często spełniają one funkcję osłony dla wyższych form ochrony lub łączących je korytarzy ekologicznych. Do niedawna system obszarów chronionego krajobrazu tworzony był przez wojewodów - obecnie obszary takie na swoim terenie mogą tworzyć także rady gmin. Należy pamiętać jednak, że jeżeli gmina tworzy gminny obszar chronionego krajobrazu, to na mocy ustawy o ochronie przyrody powstaje z mocy prawa obowiązek sporządzenia dla tego obszaru miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. W świetle obowiązującego prawa nie ma takiego obowiązku w stosunku do obszaru chronionego krajobrazu utworzonego przez wojewodę. Aktualnie 412 obszary chronionego krajobrazu zajmują w Polsce łączną powierzchnię 7.353,8 tys. ha (w tym na terenie obecnego województwa wielkopolskiego ha). Obszar chronionego krajobrazu - Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy obejmuje dolinę Gwdy od północnych granic byłego województwa pilskiego do Piły, Równinę Wałecką od Gwdy do rzeki Dobrzycy, Pojezierze Wałeckie od Wałcza do Mirosławca oraz niewielkie fragmenty Pojezierza Krajeńskiego w rejonie jeziora Wapińskiego oraz wzgórza morenowe w okolicach Kiełpina. Występuje tu znaczna liczba obiektów objętych ochroną rezerwatową (rezerwaty przyrody: Wielki Bytyń, Kozie Brody, Golcowe Bagno, Glinki, Rosiczki Mirosławieckie, Kurnik, Diabli Skok oraz rezerwat projektowany - Dolina Rurzycy). Obszar ten utworzony został na podstawie Uchwały Nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 maja 1989 roku (Dziennik Urzędowy Województwa Pilskiego Nr 11/89, poz. 95). Aktualnie status omawianego obszaru reguluje rozporządzenie Nr 5/98 Wojewody Pilskiego z dnia 15 maja 1998 roku w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim (Dziennik Urzędowy Województwa Pilskiego Nr 13, poz. 83 z dnia 16 czerwca 1998 roku) oraz Obwieszczenie Wojewody Wielkopolskiego z dnia 24 marca 1999 roku w sprawie wykazu aktów prawa miejscowego obowiązujących na terenie województwa wielkopolskiego (Dziennik Urzędowy Województwa Wielkopolskiego Nr 14, poz. 246 z dnia 31 marca 1999 roku). Celem ochrony tego obszaru jest zachowanie istniejących, cennych walorów przyrodniczokrajobrazowych dla potrzeb społecznych, a zwłaszcza turystyki i wypoczynku. Obszar chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy zajmuje całkowitą powierzchnię ha. Lesistość omawianego obszaru wynosi aż 81,4 %, przy 4,8 % udziale powierzchni wód. Charakterystyczne cechy obszaru to duże bogactwo walorów przyrodniczych, obecność głęboko wciętych dolin rzecznych (Gwda, Debrzynka), urozmaicona rzeźba terenu (liczne pagórki moreny czołowej, głęboko wcięte rynny polodowcowe). Osobliwości przyrodnicze omawianego obszaru to m. in. liczne stanowiska lęgowe ptactwa wodnego, ostoje rzadkich i ginących gatunków zwierząt np. tracza, nurogęsi, orła bielika, orlika krzykliwego, miejsca zlotów i przelotów żurawi, gęsi i kaczek.

110 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str Pomniki przyrody Jedną z najstarszych form ochrony wartości przyrodniczych są pomniki przyrody. Według definicji zawartej w ustawie o ochronie przyrody cyt.: pomnikami przyrody są pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historycznopamiątkowej i krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami wyróżniającymi je wśród innych tworów, a w szczególności sędziwych i okazałych rozmiarów drzewa i krzewy gatunków rodzimych i obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe, jaskinie. Dotychczas w Polsce za pomniki przyrody uznano obiektów, w tym utworzonych na mocy uchwał samorządów gmin. Najczęściej są to okazałe drzewa (na terenie byłego województwa pilskiego przeważają wiekowe lipy i dęby), ich grupy bądź aleje; znaczną grupę pomników stanowią również głazy narzutowe. Za pomniki przyrody najczęściej uznawane są okazałe egzemplarze drzew. Dla wskazania, od jakich minimalnych wymiarów danego gatunku drzewa można uznać je za wyróżniające i godne objęcia ochroną, opracowano odpowiednie, obowiązujące w całym kraju zalecenia. W przeciwieństwie do innych form ochrony, które są w zasadzie wieczyste (o ile nie zdarzy się żaden kataklizm), większość pomników przyrody, np. stare drzewa, mają ograniczoną trwałość. W formie pomników przyrody chronić można także wyróżniające się obiekty przyrody nieożywionej np. głazy narzutowe. Status pomnika przyrody może nadać wojewoda (stosowne rozporządzenie) lub rada gminy (uchwała). Uchwałami lokalnych samorządów utworzono w Polsce pomników przyrody. Wniosek o zastosowanie tej formy ochrony powinien zawierać określenie obiektu proponowanego do ochrony oraz uzasadnienie jego wartości i posiadanie indywidualnych cech wyróżniających.

111 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 110 Fot. 3: Pomnik przyrody jesion wyniosły, znajdujący się przy szkole podstawowej w Krajence. Na terenie gminy Krajenka znajduje się 21 pomników przyrody, z czego 2 leżą w granicach Nadleśnictwa Zdrojowa Góra oraz 14 w granicach Nadleśnictwa Złotów. Szczegółowe zestawienie pomników przyrody przedstawiono w tabeli: Tabela 42: Szczegółowe zestawienie pomników przyrody występujących na terenie gminy. Lp. Przedmiot objęty ochroną 1. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 374 cm, wysokość 24 m 2. Jesion wyniosły Obwód na wysokości h=1,30m 402 cm, wysokość 19,5 m 3. Lipa drobnolistna 2 szt. Opis Lokalizacja-położenie Pozycja Uwagi Obwód na wysokości h=1,30m 430, 355 cm, wysokość 25 m 4. Cis pospolity Obwód na wysokości h = 1,30m 63 cm, wysokość 12 m 5. Klon srebrzysty 2 szt. Obwód na wysokości h = 1,30m 340, 320 cm, wys. 30, 22 m 6. Buk zwyczajny Obwód na wysokości h=1,30m 390 cm, wysokość 30 m Miasto Krajenka ul. Winiary Miasto Krajenka ul. Bydgoska Szkoła Podstawowa Miasto Krajenka Gimnazjum Publiczne ul. Szkolna Marynie Park Marynie Park Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Zarządzenie nr 6 Woj. Pil. z 31 XII 1992 r Zarządzenie nr 29 Woj. Pil. z 28 XI 1988 r Zarządzenie nr 42 Woj. Pil. z 28 XII 1986 r Dz. Urz. Nr 11a poz. 118 Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r Rozporządzenie nr 9/97 Woj. Pil. z 6 X 1997 r. Dz. Urz. Nr 31 poz. 137 Brak tabliczki Brak tabliczki Brak tabliczki Brak tabliczki Brak tabliczki

112 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 111 Lp. Przedmiot objęty ochroną 7. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 610 cm, wysokość 31 m 8. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 402 cm, wysokość 34 m 9. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 376 cm, wysokość 29 m 10. Dąb szypułkowy szt. 4 Opis Lokalizacja-położenie Pozycja Uwagi Obwód na wysokości h=1,30m 300, 320, 345, 410 cm, wysokość 25, 27, 26, 30 m 11. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 380, cm, wysokość 28 m 12. Dąb szypułkowy 2 szt 13. Dąb szypułkowy 13 szt Obwód na wysokości h=1,30m 380, 360 cm, wysokość 27, 26 m Obwód na wysokości h=1,30m cm, wysokość 26-29m 14. Wiąz szt 4 Obwód na wysokości h=1,30m 265, 260, 261, 225, cm, wysokość 27, 26, 24, 23 m 15. Wiąz Obwód na wysokości h=1,30m 385 cm, wysokość 25 m 16. Dąb szypułkowy Obwód na wysokości h=1,30m 385 cm, wysokość 25 m 17. Modrzew szt 2 Obwód na wysokości h=1,30m 255, 335 cm, wysokość 32, 35 m 18. Dąb szypułkowy szt Lipa drobnolistna Obwód na wysokości h=1,30m 356, 347 cm, wysokość 28 m Obwód na wysokości h=1,30m 460 cm, wysokość 29 m 20. Wiąz Obwód na wysokości h=1,30m 650 cm, wysokość 35 m Oddział 57 d Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 54 d Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 43 d Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 43a Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 43 f Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 57 i Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 56 b Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 57 g Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 47 g Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 57 b Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 53 a Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 44 Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 44 Nadleśnictwo Złotów Leśnictwo Leśnik Oddział 45 z Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Leśnictwo Płociczno Oddział 153 k Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r zm. Zarz. Nr 5 z 31 XII 1992 r. Dz. Urz. 1/1 Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r. Dz. Urz. WP 11 a poz. 118 Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r. Dz. Urz. WP 11 a poz. 118 Rozporządzenie nr 14/98 Woj. Pil. z 13 X 1998 r. Dz. Urz. Nr 32 poz. 269 Rozporządzenie nr 14/98 Woj. Pil. z 13 X 1998 r. Dz. Urz. Nr 32 poz. 269 Rozporządzenie nr 14/98 Woj. Pil. z 13 X 1998 r. Dz. Urz. Nr 32 poz. 269 Rozporządzenie nr 14/98 Woj. Pil. z 13 X 1998 r. Dz. Urz. Nr 32 poz. 269 Rozporządzenie nr 14/98 Woj. Pil. z 13 X 1998 r. Dz. Urz. Nr 32 poz. 269 Rozporządzenie nr 62/94 Woj. Pil. z 14 X 1994 r. Dz. Urz. Nr 18 poz.150 Suchy z kapliczką Ogrodzony brak tabliczki Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r. Zarządzenie nr 32 Woj. Pil. z 29 XII 1986 r. Decyzja nr 104/82 Woj. Pil. z 19 VIII 1982 r. Dz. Urz. WRN nr 13 poz.39 Zarządzenie nr 6 Woj. Pil. z 31 XII 1992 r

113 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY I MIASTA KRAJENKA Str. 112 Lp. Przedmiot objęty ochroną 21. Lipa drobnolistna Opis Lokalizacja-położenie Pozycja Uwagi Obwód na wysokości h=1,30m 370 cm, wysokość 31 m Nadleśnictwo Zdrojowa Góra Leśnictwo Sosnowo Oddział 152 f Decyzja nr 67/82 Woj. Pil. z 13 V 1982 r. Dz. Urz. WRN nr 10 poz Fot. 4: Pomnik przyrody dąb szypułkowy, znajdujący się przy ul. Winiary w Krajence Użytki ekologiczne Aby skutecznie chronić wartości przyrodnicze nie wystarczy powołanie do życia parków narodowych, krajobrazowych czy rezerwatów chroniących najbardziej wartościowe fragmenty naszej przyrody. Konieczna jest również ochrona szeroko pojętej różnorodności biologicznej - jej podstawowym narzędziem, przewidzianym głównie do stosowania na szczeblu lokalnym i regionalnym, są użytki ekologiczne. Użytki ekologiczne to wprowadzona stosunkowo niedawno, nowa forma ochrony przyrody. Według ustawy o ochronie przyrody cyt: art. 30 ust. 1. Użytkami ekologicznymi są zasługujące na ochronę pozostałości ekosystemów mających znaczenie dla zachowania unikatowych zasobów genowych i typów środowisk, jak: naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne", kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska wydmy, płaty nie użytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin i zwierząt, w tym