Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce w latach

Transkrypt

1 PROBLEMY INŻYNIERII ROLNICZEJ 217 (IV VI): z. 2 (96) PROBLEMS OF AGRICULTURAL ENGINEERING s Wersja pdf: ISSN Wpłynęło r. Zrecenzowano r. Zaakceptowano r. A koncepcja B zestawienie danych C analizy statystyczne D interpretacja wyników E przygotowanie maszynopisu F przegląd literatury Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce w latach Jan PAWLAK ABCDEF Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, Oddział w Warszawie, Zakład Analiz Ekonomicznych i Energetycznych Do cytowania For citation: Pawlak J Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce w latach Problemy Inżynierii Rolniczej. Z. 2 (96) s Streszczenie W latach relacje cen detalicznych większości środków mechanizacji rolnictwa do cen skupu płodów rolnych zmieniały się na niekorzyść rolnictwa. Cena zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa, wyrażona w jednostkach masy pszenicy była w 216 r. o 5,3%, żyta o 51,2%, żywca wieprzowego o 63,7%, a mleka krowiego (w jednostkach objętości) o 45,9% wyższa niż w 23 r. W relacji do pszenicy potaniały tylko: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 1,4%), dojarka konwiowa (o 4,4%), Niższe względem żyta były ceny: dojarki z rurociągiem mlecznym o 17,7%, dojarki konwiowej o 12,2%, owijarki bel o 7,8% i poidła jednomiskowego dla bydła o 4,4%. Te same maszyny potaniały wobec żywca wieprzowego: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 17,3%) i dojarka konwiowa (o 11,7%), owijarka bel (o 7,2%) oraz poidło jednomiskowe dla bydła (o 3.8%). Natomiast w stosunku do mleka potaniało pięć środków mechanizacji rolnictwa: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 2,2%) dojarka konwiowa (o 14,8%), owijarka bel (o 1,5%), poidło jednomiskowe dla bydła (o 7,2%) i schładzarka do mleka zbiornikowa o pojemności 5 l (o 2,3%). Słowa kluczowe: środki mechanizacji rolnictwa, produkty rolne, ceny, relacje cen Wstęp W latach rosły ceny środków mechanizacji rolnictwa. Dynamika tego wzrostu była zróżnicowana zarówno w poszczególnych latach tego okresu, jak i w zależności od rodzaju objętych analizą maszyn i narzędzi. W 216 r. ceny poszczególnych z nich były o 22,7 483,% wyższe niż w 23 r. Największą dynamikę wzrostu cen środków mechanizacji rolnictwa odnotowano w 24 r. Przyczyną tak dużego wzrostu cen w 24 r. było zwiększenie stawki VAT na sprzęt rolniczy z do 22% wraz z wejściem Polski do UE. Z uwagi na to, że zmiana opodatkowania nastąpiła Instytut Technologiczno-Przyrodniczy w Falentach, 217

2 Jan Pawlak 1 maja, skutki tego zdarzenia tylko częściowo wpłynęły na przeciętną cenę w 24 r. Dlatego były one też wyraźnie widoczne jeszcze w 25 r. [PAWLAK 217]. Wejście Polski do UE w 24 r. miało dwojakiego rodzaju wpływ na krajowy rynek maszyn rolniczych. Z jednej strony spowodowało ono wspomniany wzrost cen środków mechanizacji. Z drugiej strony subsydia, dostępne dzięki wspólnej polityce rolnej (WPR), spowodowały, że inwestycje w środki mechanizacji stały się bardziej dostępne dla rolników [JUCHERSKI, KRÓL 213; PAWLAK 214]. Ocena zmieniającej się sytuacji polskiego rolnictwa wymaga m.in. bieżącego monitorowania cen stosowanych w nim środków produkcji oraz ich relacji do cen skupu produktów rolnych. Celem niniejszej pracy jest analiza zmian relacji cen środków mechanizacji rolnictwa do cen skupu pszenicy, żyta, żywca wieprzowego i mleka krowiego w latach Materiał źródłowy i metoda badań Podstawą analizy relacji cen na polskim rynku maszyn rolniczych były dane Głównego Urzędu Statystycznego, dotyczące cen detalicznych środków mechanizacji rolnictwa oraz cen skupu produktów rolnych [GUS 24; 25; 26; 27; 28; 29; 213; 214; 215; 216; 217], a także materiały z raportów rynkowych Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowego Instytutu Badawczego [ZALEWSKI (red.) 24; 25; 26; 27; 28; 29; 21; 211; 212; 213; 214; 215; 216]. Ciągnik rolniczy i 24 typy sprzętu rolniczego stanowiły reprezentacyjną próbę wykorzystaną podczas realizacji pracy. Ich ceny były podstawą do obliczenia ceny całego zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa w latach Kryterium doboru reprezentantów była dostępność porównywalnych danych za cały okres objęty analizą. W przypadkach ciągnika o mocy 9 kw z napędem na 4 koła, dojarki z rurociągiem mlecznym na 15 stanowisk i schładzarki do mleka w 23 r. przyjęto dane szacunkowe na podstawie dynamiki cen maszyn o najbardziej zbliżonych parametrach bądź o podobnym przeznaczeniu. Podstawę odniesienia podczas wyznaczania relacji cen poszczególnych środków mechanizacji rolnictwa oraz ich zestawu do cen produktów rolnych stanowiły ceny skupu pszenicy, żyta, żywca wieprzowego i mleka krowiego. Opracowanie statystyczne wykonano z wykorzystaniem modelu funkcji regresji liniowej prostej. Wyniki odnoszące się do zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa przedstawiono na rysunkach, na których wyznaczono linie trendów, ukazujące kierunek i siłę zmian badanych relacji w całym okresie objętym analizą, ocenioną z wykorzystaniem współczynnika determinacji R 2. Ponadto wykonano rysunki dla wybranych przykładów środków mechanizacji rolnictwa, na których przedstawiono relacje ich cen w odniesieniu do cen skupu czterech produktów rolnych. Z przyczyn technicznych (wielość krzywych na każdym z tych rysunków) nie przedstawiono na nich linii trendów, choć i w tych przypadkach badano statystycznie kierunek i siłę zmian relacji w przypadku każdego z rozpatrywanych środków mechanizacji rolnictwa. 42 ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

3 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce... Wyniki badań i ich analiza Cena zestawu złożonego z ciągnika oraz 24 maszyn i narzędzi była w 216 r. o 124,1% wyższa niż w 23 r. [PAWLAK 217]. W tym samym czasie cena skupu pszenicy wzrosła o 36,9%, żyta o 49,1%, żywca wieprzowego o 48,3%, a mleka krowiego o 53,7%. Zmiany cen detalicznych środków mechanizacji rolnictwa oraz cen skupu produktów rolnych miały niejednakową dynamikę. Cena omawianego zestawu rosła w ciągu całego okresu objętego analizą. Stopa tego wzrostu w stosunku do lat poprzednich była zróżnicowana i wyniosła od 1,5% w 216 r. do 25,3% w 24 r., natomiast w przypadku cen skupu produktów rolnych występowały zarówno okresy wzrostu, jak i spadku w poszczególnych latach. Ceny skupu pszenicy rosły w latach 24, 26, 27, 21 i 211 o 3,7 57,9% w stosunku, a malały o 2,2 24,9% w latach 25, 28, 29 oraz Równowartość zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa stanowiła w 216 r. masa pszenicy o 63,7% większa niż w 23 r. Korzystny, z punktu widzenia producentów pszenicy, kierunek zmian relacji między ceną tego zestawu a ceną skupu pszenicy obserwowano w latach i , a niekorzystny w latach 23 25, i Średnio w całym okresie objętym analizą wystąpiła bardzo słabo zaznaczona tendencja wzrostu ceny zestawu wyrażonej w jednostkach masy pszenicy, stanowiącej jego ekwiwalent. Uwidacznia to linia trendu na rysunku Rys. 1. Relacje ceny zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa do ceny pszenicy; rok 23 = Fig. 1. Relations between price of the set of 25 machines and tools and procurement price of wheat; 23 = W przypadku żyta wzrost cen skupu o 2,5 76,3% w stosunku do lat poprzednich wystąpił w latach 26, 27, 21, 211 i 216, a ich obniżka o,5 36,6% w latach 24, 25, 28, 29 oraz Cena zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa, wyrażona w jednostkach masy żyta, była w 216 r. o 5,3% wyższa niż w 23 r. Najkorzystniejsze relacje ceny zestawu do ceny skupu żyta ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 43

4 Jan Pawlak notowano w latach 27 i 211, a najmniej korzystne w latach 25 i 29. Zestaw taniał w relacji do żyta w latach 26, 27, 21, 211 i 216, a drożał w latach 24, 25, 28, 29 i Średnio w okresie objętym analizą wystąpiła bardzo słabo zaznaczona tendencja wzrostu ceny zestawu wyrażonej w jednostkach masy żyta, stanowiącej jego równowartość (rys. 2) Rys. 2. Relacje ceny zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa do ceny żyta; rok 23 = Fig. 2. Relations between price of the set of 25 machines and tools and procurement price of rye; 23 = Ceny skupu żywca wieprzowego rosły o 1, 31,% w stosunku do lat poprzednich w latach 24, 28, 29, 211, 212 i 216, a ich obniżki o,2 14,7% wystąpiły w latach 25 27, 21 oraz Cena zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa, wyrażona w jednostkach masy żywca wieprzowego, była w 216 r. o 51,2% wyższa niż w 23 r. Najkorzystniejszą relację ceny zestawu do ceny skupu żywca wieprzowego notowano w 24 r., a najmniej korzystną w 215 r. Zestaw 25 środków mechanizacji rolnictwa relatywnie drożał w latach 25 27, 21 oraz , a taniał w latach 28, 29, 211, 212 i 216. Średnio w okresie objętym analizą wystąpiła tendencja wzrostu wartości wskaźnika wyznaczającego relację między ceną tego zestawu a ceną skupu żywca wieprzowego (rys. 3), która w tym przypadku jest znacznie silniej zaznaczona niż wówczas, gdy podstawami odniesienia były ceny skupu pszenicy i żyta. Wzrost cen skupu mleka krowiego o 1,1 2,8% w stosunku do lat poprzednich wystąpił w latach 24, 25, 27, 21, 211, 213 i 214. Drastyczna obniżka (o 17,6%) wystąpiła w 215 r. Ponadto spadek cen o 1,2 12,1% notowano w latach 28, 29, 212 i 216. Cena zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa, wyrażona w jednostkach objętości mleka krowiego, była w 216 r. o 42,3% wyższa niż w 23 r. Najkorzystniejsze relacje ceny omawianego zestawu do ceny skupu mleka notowano w latach 23 i 24, a najmniej korzystne w latach 29, 215 i ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

5 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce Rys. 3. Relacje ceny zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa do ceny żywca wieprzowego; rok 23 = Fig. 3. Relations between price of the set of 25 machines and tools and procurement price of pigs for slaughter; 23 = Zestaw taniał w relacji do mleka krowiego w latach 27, 21, 211 i 213, a drożał w latach 24 26, 28, 29, 212 i Średnio w okresie objętym analizą wystąpiła dość wyraźnie zaznaczona rosnąca tendencja ceny zestawu w jednostkach objętości mleka, stanowiącej jego równowartość (rys. 4) Rys. 4. Relacje ceny zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa do ceny mleka krowiego; rok 23 = Fig. 4. Relations between price of the set of 25 machines and tools and procurement price of cow milk; 23 = ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 45

6 Jan Pawlak Wzrost cen większości objętych niniejszą analizą środków mechanizacji rolnictwa był w latach bardziej dynamiczny niż cen skupu produktów rolnych. W 216 r. cena skupu pszenicy była o 36,9% wyższa niż w 23 r. W przypadku 23 porównywanych środków mechanizacji rolnictwa wzrost ten był o,7 446,1 punktu procentowego (p.p.) większy niż wzrost ceny skupu pszenicy. Mniejszą, w porównaniu z pszenicą, dynamikę wzrostu cen odnotowano tylko w przypadkach: dojarki z rurociągiem mlecznym (o 14,2 p.p.) i dojarki konwiowej (o 6, p.p.). W porównaniu z ceną skupu żyta mniejsza dynamika wzrostu cen dotyczyła czterech maszyn i wyniosła w przypadkach: dojarki z rurociągiem mlecznym 26,4 p.p., dojarki konwiowej 18,2 p.p., owijarki bel 11,5 p.p. i poidła jednomiskowego dla bydła 6,5 p.p. Cztery maszyny miały dynamikę cen mniejszą niż cena żywca wieprzowego: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 25,6 p.p.), dojarka konwiowa (o 17,4 p.p.), owijarka bel (o 1,7 p.p.) i poidło jednomiskowe dla bydła (o 5,7 p.p.). Mniejszą niż cena mleka krowiego dynamiką cen charakteryzowało się natomiast pięć środków mechanizacji rolnictwa: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 31, p.p.), dojarka konwiowa (o 22,8 p.p.), owijarka bel (o 16,1 p.p.), poidło jednomiskowe dla bydła (o 11,1 p.p.) i schładzarka do mleka zbiornikowa o pojemności 5 l (o 3,6 p.p.). Różnice dynamiki między cenami detalicznymi sprzętu rolniczego a cenami skupu produktów rolnych znalazły odzwierciedlenie w relacjach między nimi. W 216 r. tańsze niż w 23 r. w relacji do pszenicy były: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 1,4%) i dojarka konwiowa (o 4,4%). Niższe względem żyta były ceny: dojarki z rurociągiem mlecznym o 17,7%, dojarki konwiowej o 12,2%, owijarki bel o 7,8% i poidła jednomiskowego dla bydła o 4,4%. Te same maszyny potaniały wobec żywca wieprzowego: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 17,3%), dojarka konwiowa (o 11,7%), owijarka bel (o 7,2%) oraz poidło jednomiskowe dla bydła (o 3.8%). W relacji do mleka natomiast potaniało pięć środków mechanizacji rolnictwa: dojarka z rurociągiem mlecznym (o 2,2%) dojarka konwiowa (o 14,8%), owijarka bel (o 1,5%), poidło jednomiskowe dla bydła (o 7,2%) i schładzarka do mleka zbiornikowa o pojemności 5 l (o 2,3%). Cena ciągnika rolniczego z napędem na 4 koła, wyposażonego w silnik o mocy 9 kw, była w 216 r. o 18,7% wyższa niż 23 r. Największą dynamikę jej wzrostu w okresie objętym analizą odnotowano w 24 r., w którym zwiększyła się ona o 16,7%. W kolejnych latach stopa wzrostu ceny ocenianego ciągnika mieściła się w przedziale od,9% w 28 r. do 7,8% w 212 r., a w 29 r. nastąpił jej spadek o,1%. Zmianom ceny ciągnika towarzyszyły wzrosty i spadki cen produktów rolnych w poszczególnych latach. Miały one wpływ na postać krzywych relacji ceny ciągnika do cen skupu wybranych produktów rolnych (rys. 5). Cena ciągnika w relacji do poszczególnych produktów rolnych charakteryzowała się znacznymi wahaniami w okresie objętym analizą. Skala tych wahań była największa w przypadku przyjęcia ceny żyta jako podstawy odniesienia, a najmniejsza w przypadku przyjęcia w tym celu ceny mleka krowiego. Z punktu widzenia rolników relacje te układały się najkorzystniej w latach 211 i 212, a najmniej korzystnie w latach 25 i 29. W 27 r. ciągnik wyraźnie podrożał w relacji do żywca wieprzowego, a potaniał w relacji do pszenicy, żyta i mleka, podczas gdy w 29 r. potaniał w relacji do żywca wieprzowego, a podrożał w relacji do pszenicy, żyta i mleka. Na zmiany tych relacji miały wpływ zmiany ceny ciągnika i cen produktów rolnych, jednak waha- 46 ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

7 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaugter Mleko krowie Cow milk Rys. 5. Cena ciągnika rolniczego w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23= Fig. 5. Price relations between agricultural tractor and selected agricultural products; 23 = nia tych cen powodowane były w większym stopniu zmianami tych ostatnich. Powyższe spostrzeżenia i uwagi, dotyczące zmian trendów w poszczególnych latach oraz ich przyczyn, odnoszą się także do relacji między cenami innych środków mechanizacji rolnictwa i produktów rolnych, których przykłady zostaną przedstawione na kolejnych rysunkach. Na podstawie analizy kierunku zachodzących zmian można stwierdzić, że w okresie objętym analizą ciągnik nieznacznie taniał w relacji do pszenicy, a w jeszcze mniejszym stopniu do żyta, drożał natomiast w relacji do żywca wieprzowego i mleka. W wyniku analogicznej analizy stwierdzono, że relacje ceny ciągnikowej przyczepy samowyładowczej do czterech rozpatrywanych produktów rolnych zmieniały się w okresie objętym analizą na niekorzyść producentów rolnych, przy czym dynamika tych zmian była znacznie silniej zaznaczona w przypadku przyjęcia produktów zwierzęcych (żywca wieprzowego i mleka) za podstawę odniesienia (rys. 6). Podobny, jak w przypadku ciągnikowej przyczepy samowyładowczej, kierunek zmian relacji cen obserwowano na przykładzie agregatu uprawowego (rys. 7). Wyraźnie mniej korzystnie dla producentów rolnych kształtowały się relacje między ceną detaliczną dwuosiowego roztrząsacza obornika a cenami skupu czterech wybranych produktów rolnych (rys. 8). Analiza kierunku ich zmian wykazała silnie zaznaczone pogorszenie tych relacji w okresie objętym analizą, które także w tym przypadku dotyczyło żywca wieprzowego i mleka w większym stopniu niż pszenicy i żyta, przyjętych jako podstawy odniesienia dla ceny maszyny. Przyczyną tego stanu rzeczy ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 47

8 Jan Pawlak Pszenica Wheat Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Żyto Rye Mleko krowie Cow milk Rys. 6. Cena samowyładowczej przyczepy do ciągnika w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 6. Price relations between self-unloading trailer for tractor and selected agricultural products; 23 = Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Mleko krowie Cow milk Rys. 7. Cena agregatu uprawowego w relacji do produktów rolnych; rok 23 = Fig. 7. Price relations between tillage aggregate and agricultural products; 23 = był większy, niż w przypadkach poprzednio rozpatrywanych środków mechanizacji rolnictwa, wzrost ceny dwuosiowego roztrząsacza obornika. Była ona w 216 r. aż o 316,3% wyższa niż w 23 r. 48 ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

9 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Mleko krowie Cow milk Rys. 8. Cena dwuosiowego roztrząsacza obornika w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 8. Price relations between 2-axe manure spreader and selected agricultural products; 23 = Kierunek i nasilenie zmian relacji ceny detalicznej siewnika rzędowego do cen skupu produktów rolnych kształtowały się podobnie jak w przykładach dotyczących przyczepy rolniczej, samowyładowczej i agregatu uprawowego. Tu także dynamika zmian niekorzystnych dla rolnictwa w przypadku przyjęcia za podstawę odniesienia produktów zwierzęcych (żywca wieprzowego i mleka) uwidoczniła się znacznie silniej niż w przypadku pszenicy i żyta (rys. 9) Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Mleko krowie Cow milk Rys. 9. Cena siewnika rzędowego w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 9. Price relations between drill and selected agricultural products; 23 = ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 49

10 Jan Pawlak Niewielka dynamika wzrostu ceny opryskiwacza ciągnikowego, zwłaszcza w latach 26, 211 i 212, spowodowała, że cena tej maszyny w relacji do cen skupu produktów rolnych bywała przejściowo nawet o ponad 2% niższa niż w 23 r. (rys. 1). Odpowiednie zmiany relacji cen w całym okresie objętym analizą układały się prawie poziomo w przypadku przyjęcia pszenicy i żyta za podstawę odniesienia, miały jednak tendencję rosnącą w przypadku mleka, a zwłaszcza żywca wieprzowego Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Mleko krowie Cow milk Rys. 1. Cena opryskiwacza ciągnikowego w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 1. Price relations between tractor-mounted sprayer and selected agricultural products; 23 = Kierunek i dynamika zmian relacji ceny detalicznej kombajnu do zbioru ziemniaków w stosunku do cen skupu produktów rolnych kształtowały się podobnie, jak w przykładach dotyczących przyczepy rolniczej, samowyładowczej, agregatu uprawowego i siewnika rzędowego. Tu także dynamika zmian niekorzystnych dla rolnictwa w przypadku przyjęcia za podstawę odniesienia żywca wieprzowego i mleka krowiego uwidoczniła się znacznie silniej niż w przypadku pszenicy i żyta (rys. 11). Relacje ceny dojarki mechanicznej z rurociągiem mlecznym (na 15 stanowisk) do cen skupu czterech produktów rolnych zmieniały się w kierunku korzystnym dla producentów rolnych (rys. 12). W 216 r. równowartość jej ceny w jednostkach masy pszenicy była o 1,4%, a w jednostkach masy żyta, żywca wieprzowego i mleka krowiego odpowiednio o 17,7; 17,3 i 2,2% mniejsza niż w 23 r. 5 ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

11 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce Pszenica Wheat Żyto Rye Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Mleko krowie Cow milk Rys. 11. Cena kombajnu do zbioru ziemniaków w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 11. Price relations between potato harvester and selected agricultural products; 23 = Pszenica Wheat Żywiec wieprzowy Pigs for slaughter Żyto Rye Mleko krowie Cow milk Rys. 12. Cena dojarki z rurociągiem mlecznym w relacji do wybranych produktów rolnych; rok 23 = Fig. 12. Price relations between pipeline milking machine and selected agricultural products; 23 = ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 51

12 Jan Pawlak Podsumowanie W latach relacje cen detalicznych większości środków mechanizacji rolnictwa do cen skupu płodów rolnych zmieniały się na ogół na niekorzyść rolnictwa i znacznie wahały w poszczególnych latach. Skala tych wahań była największa w przypadku przyjęcia ceny żyta jako podstawy odniesienia, a najmniejsza w przypadku przyjęcia w tym celu ceny mleka krowiego. Z punktu widzenia rolników relacje te układały się najkorzystniej w latach 211 i 212, a najmniej korzystnie w latach 25 i 29. Cena zestawu 25 środków mechanizacji rolnictwa, wyrażona w jednostkach masy pszenicy, była w 216 r. o 63,7%, żyta o 5,3%, żywca wieprzowego o 51,2%, a mleka krowiego (w jednostkach objętości) o 45,9% wyższa niż w 23 r. Bibliografia GUS 24. Ceny w gospodarce narodowej w 23 [Prices in the national economy in 23]. Warszawa. ISSN ss. 117 GUS 25. Ceny w gospodarce narodowej w 24 [Prices in the national economy in 24]. Warszawa. ISSN ss GUS 26. Ceny w gospodarce narodowej w 25 [Prices in the national economy in 25]. Warszawa. ISSN ss GUS 27. Ceny w gospodarce narodowej w 26 [Prices in the national economy in 26]. Warszawa. ISSN ss GUS 28. Ceny w gospodarce narodowej w 27 [Prices in the national economy in 27]. Warszawa. ISSN ss. 3. GUS 29. Ceny w gospodarce narodowej w 28 [Prices in the national economy in 28]. Warszawa. ISSN ISSN ss, 34. GUS 213. Ceny w gospodarce narodowej w 212 [Prices in the national economy in 212]. Warszawa. ISSN ss. 52. GUS 214. Ceny w gospodarce narodowej w 213 [Prices in the national economy in 213]. Warszawa. ISSN ss GUS 215. Ceny w gospodarce narodowej w 214 [Prices in the national economy in 214]. Warszawa. ISSN ss GUS 216. Ceny w gospodarce narodowej w 215 [Prices in the national economy in 215]. Warszawa. ISSN ss. 54. GUS 217. Ceny produktów rolnych w lutym 217 roku [Prices of agricultural products in February 217] [online]. [Dostęp ]. Dostępny w Internecie: JUCHERSKI A., KRÓL K Obciążenie i nasycenie produktu i ziemi wartością oraz mocą środków mechanizacji w wybranych górskich gospodarstwach mlecznych [Financial burdens of the product and land with the value and power of mechanization means in selected mountain dairy farms]. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 1(79) s PAWLAK J Polish farm machinery market after accession to the European Union prices of means of agricultural mechanization. Journal of Agribusiness and Rural Development. Z. 4(34) s ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)

13 Relacje cen środków mechanizacji rolnictwa do produktów rolnych w Polsce... PAWLAK J Ceny środków mechanizacji rolnictwa w Polsce w latach [Prices of farm machiery in Poland during the years ]. Problemy Inżynierii Rolniczej. Nr 2(96) s ZALEWSKI A. (red.) 24. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 25. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 44. ZALEWSKI A. (red.) 25. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 27. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 38. ZALEWSKI A. (red.) 26. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 29. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 38. ZALEWSKI A. (red.) 27. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 31. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 37. ZALEWSKI A. (red.) 28. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 33. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 31. ZALEWSKI A. (red.) 29. Rynek środków produkcji i usług dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means and services for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 35. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 37. ZALEWSKI A. (red.) 21. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 37. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN X ss. 35. ZALEWSKI A. (red.) 211. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 38. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 33. ZALEWSKI A. (red.) 212. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 39. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 35. ZALEWSKI A. (red.) 213. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 4. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 45. ZALEWSKI A. (red.) 214. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 41. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 45. ZALEWSKI A. (red.) 215. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 42. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 45. ZALEWSKI A. (red.) 216. Rynek środków produkcji dla rolnictwa. Stan i perspektywy [Market of production means for agriculture. Present situation and prospects]. Nr 43. Warszawa. IERiGŻ-PIB, ARR, MRiRW. ISSN ss. 45. ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96) 53

14 Jan Pawlak Jan Pawlak PRICE RELATIONS BETWEEN FARM MACHINERY AND AGRICULTURAL PRODUCTS IN POLAND DURING THE YEARS Summary During the years changes of price relations between farm machinery and agricultural products were unfavorable for farmers. The price of machinery set including tractor and 24 implements, expressed in mass units of wheat was in 216 by 63.7%, of rye by 5.3%, of pigs for slaughter by 51.2% and of cow milk (in volume units) by 45.9% higher than in 23. Only 2 implements cheapened in relation to wheat: pipeline milking machine by 1.4% and bucket milking machine by 4.4%. Pipeline milking machine cheapened in relation to rye by 17.7%, bucket milking machine by 12.2%, bale wrapping machine by 7.8% and water bowl for cattle by 4.4%. The same machines cheapened in relation to pigs for slaughter: pipeline milking machine by 17.3%, bucket milking machine by 11.7%, bale wrapping machine by 7.2% and water bowl for cattle by 3.8%. Instead, five implements cheapened in relation to cow milk: pipeline milking machine by 2.2%, bucket milking machine by 14.8%, bale wrapping machine by 1.5%, water bowl for cattle by o 7.2% and 5 l tank milk cooler by 2.3%. Key words: farm machinery, agricultural products, prices, price relations Adres do korespondencji: prof. dr hab. Jan Pawlak Instytut Technologiczno-Przyrodniczy Oddział w Warszawie ul. Rakowiecka 32, Warszawa tel ; j.pawlak@itp.edu.pl 54 ITP w Falentach; PIR 217 (IV VI): z. 2 (96)