6.1Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez gospodarstwa domowe

Transkrypt

1 6Analiza popytu 6.1Bieżący i przyszły popyt zgłaszany przez gospodarstwa domowe 6.1.1Trendy ogólnokrajowe Polska należy do krajów europejskich o najniższym wskaźniku dobowego zużycia wody wodociągowej na mieszkańca. Według danych Europejskiej Agencji Środowiska (EEA European Environment Agency) wskaźnik ten wynosił w 2002 r. ok. 0,115 m 3 na mieszkańca na dobę, a na przestrzeni lat zmniejszył się z 0,260 m 3 na mieszkańca na dobę do 0,120 m 3 na mieszkańca na dobę. Rysunek 6.1. Zużycie wody w gospodarstwach domowych wybranych krajów Europy (litr/osobę/dobę) Hiszpania Norwegia Holandia Francja Szwajcaria Luksembur Austria Węgry Dania Niemcy Polska Słowacja Belgia Estonia Łotwa litr/osobę/dobę Źródło: EEA, 2003 Trend ten wywołany jest czynnikami ekonomicznymi i technicznymi. Do pierwszych należy zaliczyć wzrost cen oraz zmiany w sposobie naliczania opłat (instalacja indywidualnych wodomierzy w mieszkaniach, co motywuje konsumentów do racjonalnego używania zasobów). Do drugiej grupy czynników należy zaliczyć lepsze zarządzanie wodociągami (mniej wycieków) oraz instalację wodomierzy na wejściu do każdego budynku (wcześniej za wszystkie straty w sieci płacili odbiorcy, obecnie dostawca). Gminy Wołomin i Kobyłka nie są wyjątkiem tendencja spadkowa występuje i tutaj Identyfikacja bieżącej liczby odbiorców indywidualnych WOŁOMIN Na obszarze miejskim Wołomina z wodociągu korzysta obecnie 93% mieszkańców. Na terenach wiejskich stopień zwodociągowania jest niższy wynosi 54%. Jeszcze większa różnica między miejskim i wiejskim obszarem gminy Wołomin dotyczy poziomu skanalizowania. 1

2 Tabela WOŁOMIN - dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, (stan na maj 2005) Wodociąg Kanalizacja Obszar Liczba mieszkańców obsług. przez % zwodocią Liczba miesz- obsług. przez % skanalizowania PWiK -gowania kańców PWiK Wołomin % % miasto Wołomin % % wieś Dzienne zużycie wody per capita na miejskim obszarze Wołomina spadło ze 125 litrów w 2001 r. do 107 litrów w 2004 r. Źródłem tej tendencji jest wzrost stawek w połączeniu z relatywnie niskimi dochodami ludności. Mimo to sprzedaż wody odbiorcom indywidualnym w dalszym ciągu stanowi większość całkowitego zużycia wody na tym terenie (84% wolumenu wody). W przypadku terenów wiejskich gospodarstwa domowe stanowią ok. 90% całkowitego zużycia wody. Po okresie wzrostu w latach dobowe zużycie wody per capita zmalało z 97 litrów w 2003 r. do 83 litrów w 2004 r. Spadek ten jest zgodny z ogólnokrajowymi tendencjami. Tabela WOŁOMIN - zużycie wody w gospodarstwach domowych Zużycie wody w gospodarstwach domowych () Wołomin obszar miejski Wołomin obszar wiejski Rok Wolumen* Wolumen* Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. w % Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. w % ,43 1,62 88% 0,14 0,15 93% ,36 1,56 87% 0,17 0,19 89% ,40 1,63 86% 0,18 0,20 90% ,30 1,51 84% 0,20 0,23 89% * sprzedaż wody w gospodarstwach domowych; ** suma sprzedaży wszystkich kategorii klientów: gospodarstwa domowe, przemysł i instytucje użyteczności publicznej Tabela WOŁOMIN - zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych (litry/mieszkańca/doba) Rok Użytkownicy łącznie (1) Zużycie w gospod. dom. (1000 m3/rok) Popyt per capita = *(2)/(1)/365 (3) (2) Wołomin obszar miejski , , , ,0 Wołomin obszar wiejski , , , ,3 KOBYŁKA Infrastruktura wodociągowo-kanalizacyjna w gminie Kobyłka jest zdecydowanie słabiej rozwinięta w porównaniu z gminą Wołomin. Wskaźnik 2

3 zwodociągowania wynosi 36%, a wskaźnik skanalizowania tylko 4%. Ww. dane dotyczą stanu na maj 2005 r., co w przypadku Kobyłki jest szczególnie istotne, ponieważ w pierwszych miesiącach tego roku do sieci kanalizacyjnej przyłączono osiedle liczące 650 mieszkańców. Wcześniej z kanalizacji zbiorczej korzystało zaledwie kilka rodzin zamieszkujących domostwa zlokalizowane przy ulicy stanowiącej granicę Wołomina i Kobyłki. W efekcie przyłączenia osiedla (inwestycja realizowana ze środków Gminy Kobyłka) nastąpił wzrost wskaźnika skanalizowania z 0,1% na r. do 4%. Tabela KOBYŁKA - dostępność sieci wodociągowej i kanalizacyjnej (stan na maj 2005 r.) Miasto Wodociąg Kanalizacja Liczba mieszkańców obsług. przez % zwodocią Liczba miesz- obsług. przez % skanalizowania PWiK -gowania kańców PWiK Kobyłka % % Na obszarze Kobyłki gospodarstwa domowe stanowią ok. 90% całkowitego zużycia wody. Tabela KOBYŁKA - zużycie wody w gospodarstwach domowych Zużycie wody w gospodarstwach domowych () Rok Wolumen* Wolumen ogółem** Udział gosp. dom. - % ,085 0,096 89% ,175 0,197 89% ,195 0,214 91% ,210 0,240 88% W latach zużycie wody per capita w Kobyłce spadło. Źródłem tej tendencji jest, tak jak w przypadku Wołomina, wzrost stawek w połączeniu z relatywnie niskimi dochodami ludności. Tabela KOBYŁKA - zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych Zużycie wody per capita w gospodarstwach domowych (litr/mieszkańca/dobę) Rok Użytkownicy łącznie Zużycie w Popyt per capita gospod. dom. = *(2)/(1)/365 (1) (1000 m3/rok) (2) (3) , , , , Obecne obciążenie opłatami za usługi wodociągowo - kanalizacyjne Współczynnik obciążenia opłatami za usługi wodociągowo-kanalizacyjne został obliczony w następujący sposób: AFF = (EXP/INC)*100%, 3

4 gdzie: AFF współczynnik zdolności do ponoszenia opłat (%); EXP wydatki na usługi (PLN/osobę/miesiąc); INC dochód do dyspozycji (PLN/osobę/miesiąc). Wydatki na usługi wodociągowo-kanalizacyjne zostały oszacowane na podstawie cen wody i ścieków, uwzględniających 7% VAT oraz przeciętnego dobowego zużycia wody na 1 mieszkańca na poszczególnych obszarach. Dochód do dyspozycji został oszacowany zgodnie z metodyką zalecaną przez NFOŚiGW, w oparciu m.in. o szacowane przeciętne wynagrodzenie netto oraz liczbę podatników w poszczególnych przedziałach skali podatkowej. Tabela Szacowane obciążenie wydatkami na wodę i ścieki Miasto Wyszczególnienie Wołomin m 3 / mieszk. / dzień 0,114 0,107 Cena brutto za wodę i ścieki 5,68 6,03 Średni koszt miesięczny 19,39 19,37 Średni dochód miesięczny Obciążenie opłatami 3,81% 3,66% Kobyłka m 3 / mieszk. /dzień 0,101 0,096 Cena brutto za wodę i ścieki 5,68 6,03 Średni koszt miesięczny 17,13 17,40 Średni dochód miesięczny Obciążenie opłatami 3,65% 3,57% Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Szacowany wskaźnik obciążenia mieszkańców wydatkami na usługi wodociągowo-kanalizacyjne wyniósł w 2004 r. 3,66% w przypadku Wołomina a 3,57% dla Kobyłki Prognoza popytu w sektorze gospodarstw domowych Prognoza popytu ze strony gospodarstw domowych ma kluczowe znaczenie dla analizy przedsięwzięcia. Jak wskazano w p sektor ten zużywa ok. 90% wody i generuje ok. 80% ścieków w rejonie Wołomina. Wolumen popytu na wodę i ścieki jest funkcją dwóch parametrów: prognozowanego jednostkowego zużycia wody, ilości mieszkańców użytkowników systemu wodnego (ściekowego). (a)projekcja jednostkowego zużycia wody Projekcja została oparta na mikroekonomicznym modelu popytu. Model ten zakłada, że jednostkowy popyt uzależniony jest od dwóch zmiennych: realnej ceny wody, realnego dochodu mieszkańców. Model opisany jest następującym równaniem: dq = e*dp+ n*dm 4

5 gdzie: dq - procentowa zmiana zapotrzebowania; e elastyczność cenowa; dp - procentowa zmiana cen realnych; n elastyczność dochodowa; dm procentowa zmiana dochodu realnego per capita. Model ten pozwala na prognozę jednostkowego zużycia wody na mieszkańca. Pokazuje jednocześnie, jak kształtuje się popyt na odbiór ścieków, ponieważ zapotrzebowanie na wodę i zapotrzebowanie na odbiór ścieków można generalnie uznać za parametry komplementarne. Przyjęto, że elastyczność cenowa równa jest ( 0,2), podczas gdy elastyczność dochodowa równa jest 0,1. Wskaźniki te, zaczerpnięte z badań przeprowadzonych w Europie Zachodniej 1, były już stosowane w innych studiach wykonalności w Polsce. Projektowane dla Wołomina i Kobyłki zmiany cen odpowiadają zmianom szacowanych kosztów eksploatacyjnych. Wyjątek stanowi prognoza ceny ścieków w gminie Wołomin, w której założono łagodniejszy profil dochodzenia do progu rentowności (znacząco podwyższonego w wyniku oddawania obiektów analizowanego przedsięwzięcia do eksploatacji). Odrębnie planowano czynsz dzierżawny w Kobyłce. Stanowi on mechanizm regulacji obciążeń mieszkańców Kobyłki kosztami usług wodociągowo kanalizacyjnych. W całym okresie projekcji założono 1,5% realne tempo wzrostu przeciętnego dochodu per capita. Na tej podstawie oszacowano zmiany w jednostkowym zapotrzebowaniu na wodę, a następnie - po jego przemnożeniu przez szacowaną liczbę użytkowników - obliczono wolumen wody i ścieków generowany na obszarze Wołomina miejskiego i wiejskiego, a także Kobyłki. Jak wskazano w p , obciążenie opłatami za usługi wodociągowokanalizacyjne jest w Wołominie i Kobyłce stosunkowo wysokie, co jest czynnikiem zwiększającym wrażliwość popytu na zmiany cen. WOŁOMIN obszar miejski W wyniku prognozowanego wzrostu cen wody i ścieków (pochodna wzrostu kosztów w wyniku oddania do eksploatacji nowych obiektów) szacowany popyt jednostkowy na obszarze miejskim Wołomina spada ze 107 litrów/dobę w 2004 r. do 103 litrów/dobę w 2010 r. Skala wzrostu cen jest na tyle znacząca, że neutralizuje pozytywne oddziaływanie wzrastającego realnego dochodu per capita. W drugiej połowie 1 Hansen, L. (1996), Water and Energy Price Impacts on Residential Water Demand in Copenhagen, tom 72, nr 1, s Höglund, L. (1999), Household demand for water in Sweden with implications of a potential tax on water use, Water Resources Research, tom 35, nr 12, s Nauges, C. i A. Thomas (1998), Privately-operated Water Utilities, Municipal Price Negotiation, and Estimation of Residential Water Demand: The case of France, paper presented at EAERE, Venece. 5

6 okresu projekcji, w sytuacji stabilnych lub nawet spadających cen, dobowe zużycie jednostkowe wzrasta - do ok. 113 litrów/dobę w 2030 r. Rysunek 6.2. WOŁOMIN, obszar miejski - prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK WOŁOMIN obszar wiejski W wyniku prognozowanego wzrostu cen wody i ścieków (pochodna wzrostu kosztów w wyniku oddania do eksploatacji nowych obiektów) szacowany popyt jednostkowy na obszarze wiejskim Wołomina spada z 83 litrów/dobę w 2004 r. do 80 litrów na dobę w 2010 r. W drugiej połowie okresu projekcji, w sytuacji stabilnych lub nawet spadających cen, popyt jednostkowy wzrasta do 88 litrów/dobę w 2030 r. 6

7 Rysunek 6.3. WOŁOMIN, obszar wiejski - prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK KOBYŁKA Profil zmian jednostkowego popytu ze strony gospodarstw domowych w Kobyłce wykazuje spadek z 96 litrów/dobę w 2004 r. do 91 litrów w 2014 r. Przyczyną jest intensywny wzrost cen ścieków i wody w okresie realizacji przedsięwzięcia. W następnych latach prognozowany popyt jednostkowy wzrasta osiągając w 2030 r. poziom ok. 102 litrów/dobę. Rysunek 6.4. KOBYŁKA prognoza popytu jednostkowego (litry / dobę / mieszk.) Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK (b)prognoza ilości użytkowników systemu wodno-ściekowego Jednym z głównych efektów przedsięwzięcia będzie umożliwienie przyłączenia do sieci siedzib mieszkańców, którzy do tej pory nie korzystali ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odbioru ścieków. 7

8 WOŁOMIN W projekcji założono przyłączenie: do systemu kanalizacyjnego: o o osób w miejskiej części gminy Wołomin, osób w wiejskiej części gminy; do systemu wodociągowego: o 214 osób w części miejskiej. W projekcji założono, że wszyscy mieszkańcy, którym analizowany projekt umożliwi przyłączenie do sieci zbiorczej, skorzystają z tej opcji do 2011 r. W kontekście dotychczasowych doświadczeń PWiK założenie trzyletniego okresu przyłączania wymaga szerokiego zakresu działań zachęcających mieszkańców do takiej decyzji. Jest to jednocześnie założenie oczywiste z punktu widzenia kryterium realizacji celu ekologicznego przedsięwzięcia. Spółka będzie dysponowała budżetem promocji projektu, który należy traktować jako narzędzie zachęcania potencjalnych odbiorców do przyłączeń. Mimo to, że względu na: stosunkowo niski dochód mieszkańców gminy Wołomin; wzrost cen, w rozdziale 19 zaprezentowano analizę ryzyka nie zrealizowania zakładanej liczby przyłączeń nowych użytkowników w zakładanym przedziale czasu. Zmiany ilości użytkowników systemu wodociągowo-kanalizacyjnego na terenie Wołomina przedstawiają poniższe rysunki. Rysunek 6.5. WOŁOMIN - ilość użytkowników systemu wodnego Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Efektem przedsięwzięcia będzie: Rysunek 6.6. WOŁOMIN - ilość użytkowników systemu ściekowego Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK wzrost wskaźnika skanalizowania: o w części miejskiej: z 78% do 84%, o w części wiejskiej: z 5% do 50%; 8

9 KOBYŁKA W projekcji założono przyłączenie siedzib mieszkańców do urządzeń kanalizacyjnych wybudowanych w ramach analizowanego przedsięwzięcia. Założono, że wszyscy mieszkańcy, którym inwestycja umożliwi przyłączenie do sieci zbiorczej, skorzystają z tej opcji w latach Osiągnięty zostanie wówczas efekt ekologiczny w postaci 81% poziomu skanalizowania gminy. Rysunek 6.7. KOBYŁKA - ilość użytkowników systemu ściekowego Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK W kontekście dotychczasowych doświadczeń Gminy Kobyłka założenie pięcioletniego okresu przyłączania wymaga wielu zabiegów ze strony tamtejszych władz, ale też jest naturalne z punktu widzenia realizacji celu ekologicznego przedsięwzięcia. Aby zmniejszyć ryzyko związane z tempem przyłączania nowych odbiorców w budżecie projektu uwzględniono nakłady na budowę odgałęzień kanalizacyjnych, co powinno wydatnie zwiększyć skłonność mieszkańców do przyłączania. Ponadto Gmina będzie dysponowała budżetem promocji projektu, który należy traktować jako narzędzie zachęcania potencjalnych odbiorców do przyłączeń. Mimo to, że względu na: stosunkowo niski dochód mieszkańców gminy Kobyłka; wzrost cen w okresie projekcji, w rozdziale 19 zaprezentowano analizę ryzyka nie zrealizowania zakładanej liczby przyłączeń nowych użytkowników w zakładanym przedziale czasu. Efektem założeń dotyczących jednostkowego popytu oraz ilości użytkowników jest prognoza wolumenu wody i ścieków w gminie Wołomin i gminie Kobyłka (tabele 6.9., 6.10.). 9

10 Tabela WOŁOMIN - prognoza wolumenu popytu na wodę i odbiór ścieków ze strony gospodarstw domowych Wyszczególnienie Liczba mieszkańców liczba Użytkownicy podsystemu wodnego liczba % zwodociągowania % 93,0% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% 93,6% Woda Popyt per capita litry/dzień 106,8 103,5 103,9 105,1 107,6 111,6 113,2 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Wołomin Liczba mieszkańców liczba Teren Użytkownicy podystemu ściekowego liczba miejski % skanalizowania % 78,0% 81,8% 84,3% 84,2% 84,2% 84,2% 84,2% Popyt per capita litry/dzień 106,8 103,5 103,9 105,1 107,6 111,6 113,2 Ścieki Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Liczba mieszkańców liczba Użytkownicy podystemu wodnego liczba % zwodociągowania % 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% 54,0% Woda Popyt per capita litry/dzień 83,2 80,6 80,9 81,9 83,8 86,9 88,2 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Wołomin Liczba mieszkańców liczba Teren Użytkownicy podystemu ściekowego liczba wiejski % skanalizowania % 5,0% 32,4% 50,5% 50,2% 50,0% 50,0% 50,0% Popyt per capita litry/dzień 83,2 80,6 80,9 81,9 83,8 86,9 88,2 Ścieki Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Wołomin 1

11 Tabela KOBYŁKA - prognoza wolumenu popytu na wodę i odbiór ścieków ze strony gospodarstw domowych Wyszczególnienie Liczba mieszkańców liczba Użytkownicy podystemu wodnego liczba % zwodociągowania % 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% 36,0% Woda Popyt per capita litry/dzień 95,9 92,1 91,8 91,9 95,0 96,8 101,9 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Liczba mieszkańców liczba Kobyłka Użytkownicy podystemu ściekowego liczba % skanalizowania % 3,8% 40,4% 80,8% 80,8% 80,7% 80,7% 80,7% Ścieki Popyt per capita litry/dzień 95,9 92,1 91,8 91,9 95,0 96,8 101,9 Popyt ze strony gospodarstw domowych 1000 m 3 /rok Źródło: obliczenia własne na podstawie danych PWiK Wołomin 1