2. Charakterystyka obszaru Powiatu Chrzanowskiego 2.1 Wstęp

Transkrypt

1 2. Charakterystyka obszaru Powiatu Chrzanowskiego 2.1 Wstęp Powiat Chrzanowski jest usytuowany w zachodniej części Małopolski na styku Wyżyny Krakowskiej i Śląskiej, na pograniczu z województwem śląskim. Obszar o powierzchni 371,5 km 2 zamieszkuje 131,5 tys. osób (z tego 63% w miastach). Gęstość zaludnienia wynosi 354 osób na km 2 i należy do najwyższych w regionie (na podstawie danych uzyskanych w Starostwie). W skład powiatu chrzanowskiego wchodzą gminy: miasta Chrzanów, Libiąż, Trzebinia i Alwernia wraz z otaczającymi wioskami oraz gmina wiejska Babice. Jest to powiat jest silnie uprzemysłowiony Trzebinia Chrzanów, Libiąż i Alwernia to znaczące ośrodki przemysłu chemicznego, energetycznego, górniczego, maszynowego, budowlanego, odzieżowego oraz spożywczego. Tylko w samym Chrzanowie działa ponad trzy tysiące podmiotów gospodarczych. Chrzanów, stolica powiatu, już od XII wieku był siedzibą kasztelani a w następnych wiekach zachował pozycje ważnego ośrodka miejskiego w zachodniej Małopolsce, który to status utrzymał do 1975 roku. W okresie ziemia chrzanowska została podzielona miedzy trzy województwa (Krakowskie, Katowickie i Bielsko Bialskie) ale od historyczna ziemia chrzanowska ponownie stała się odrębnym powiatem. Również miasto Trzebinia ma historyczny rodowód. W 1917 roku, otrzymała prawa miejskie od senatu wolnego miasta Krakowa. Na rozwój tego miasta i jego okolic miały wpływ złoża rud cynku i ołowiu wydobywane już od końca XIII, najpierw metodą odkrywkową, potem w sztolniach i szybach. Pod koniec XVIII wieku rozpoczęto tu eksploatacje pokładów węgla kamiennego. Wg danych GUS za 2002 rok, 39,18% obszaru powiatu stanowią lasy i grunty leśne, 27,24 % pozostałe grunty i nieużytki, a 33,58 % użytki rolne, a w tym: grunty orne 78,40 %, sady 1,54 %, łąki 18,12 % i pastwiska 1,94 %; Najwięcej lasów jest w gminie Trzebinia - 41,6 %; w gminach: Alwernia - 39,0 %, Babice - 38,4 %,Libiąż - 37,9 % i Chrzanów 31,1 %. 6

2 Rysunek 2.1. Struktura użytkowania gruntów 39% 27% lasy i grunty leśne pozostałe grunty i nieużytki użytki rolne 26% - grunty orne 1% - pastwiska 6% - łąki 1% - sady W powiecie działa podmiotów gospodarczych. W gospodarce narodowej jest zatrudnionych osób w przemyśle i budownictwie 51,75 % (12 406), w rolnictwie, łowiectwie, leśnictwie, rybołówstwie i rybactwie 0,63 % (150), w usługach rynkowych 22,54 % (5 403), w usługach nierynkowych 25,08 % (6 013). Ludności w wieku przedprodukcyjnym jest w powiecie , w wieku produkcyjnym , a w wieku poprodukcyjnym Infrastruktura powiatu to 705,9 km sieci wodociągowej, 218 km sieci kanalizacyjnej i 752,4 km sieci gazowej. Na terenie powiatu znajduje się dziewięć komunalnych oczyszczalni ścieków. W powiecie znajduje się 34,6 km dróg krajowych, 65,5 km dróg wojewódzkich, 242 km dróg powiatowych, w tym o powierzchni twardej 227 km, oraz 2000 km dróg gminnych (źródło: W ewidencji powiatu znajduje się sklepów, 32 punkty sprzedaży paliw, 7 targowisk. W Powiecie, wśród szkół publicznych należy wyróżnić: dwie szkoły wyższe, 4 szkoły policealne, 19 szkół średnich, 3 szkoły zawodowe, 19 gimnazjów i 44 szkół podstawowych, 49 placówki wychowania przedszkolnego, oraz 3 szkoły specjalne (szkoła podstawowa, gimnazjum oraz zasadnicza szkoła zawodowa) (źródło: Ważną dziedzina gospodarki jest turystyka, rozwijana w oparciu o walory przyrodnicze i kulturowe,a zwłaszcza o Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych, który liczy 7,1 tys. ha. Liczne zabytki, dobrze rozbudowana baza turystyczna oraz zabytki 7

3 kulturalne czynią z powiatu chrzanowskiego doskonałe miejsce do uprawiania turystyki szczególnie weekendowej. Powiat chrzanowski podzielony jest na gminy Alwernia, Babice, Chrzanów, Libiąż i Trzebinia Położenie Rzeźba terenu powiatu chrzanowskiego jest bardzo urozmaicona. Zgodnie z podziałem regionalnym Polski powiat chrzanowski leży na styku dwóch megaregionów Karpat i Podkarpacia. oraz Wyżyn Polskich. Południowa część powiatu leży w granicach Doliny Górnej Wisły wydzielonej w obrębie Północnego Podkarpacia. Środkowa i północna część jest położona w obrębie jednostek wydzielanych na terenie Wyżyny Śląsko Krakowskiej: Pagóry Jaworznickie, Garb Tenczyński, Rów Krzeszowicki, Wyżyna Olkuska. Współczesna rzeźba terenu powiatu chrzanowskiego jest wynikiem wieloetapowego rozwoju sięgającego górnej kredy. W rzeźbie obszaru wyraźnie zaznaczają się struktury młodej tektoniki uskokowej. Rozległe morfologicznie obniżenia rozwinięte są z reguły w miejscu zapadlisk, natomiast wzgórza w miejscu zrębów. Na obszarze powiatu występują dwa pasma wzniesień. Na północy Garb Ciężkowicki przechodzący przez miejscowości Trzebinia, Ciężkowice, Szczakowa. Wysokość tych wzgórz sięga 330 m n.p.m. W środkowej części przebiega pasmo wzniesień wysokości do 400 m n.p.m., przechodzące przez Pogorzyce, Płazę i Regulice. Pasma wzniesień rozdzielone są niecką chrzanowską. Niezwykle charakterystycznym elementem rzeźby obrębu Garbu Tenczyńskiego są głęboko wcięte, stosunkowo wąskie doliny o przebiegu południkowym, na zboczach których wznoszą się wapienne skałki. Ponadto charakterystycznym elementem krajobrazu powiatu są skałki górnej jury. Występują one licznie na zboczach dolin oraz powierzchni wierzchowin gdzie nazywane są ostańcami, a miejscami również na stromych krawędziach o założeniach uskokowych. W miarę postępu erozji budowle złożone z wapieni skalistych były wypreparowywane z otaczających ich wapieni innych facji. Z występowaniem skał węglanowych górnej jury związane jest występowanie zjawisk krasowych. Rezultatem procesów krasowych nie są tylko systemy podziemnych kanałów, ale także formy widoczne 8

4 na powierzchni. Należą do nich poszerzone krasowo szczeliny ciosowe oraz rozmaitego kształtu drobne zagłębienia wytworzone w litej skale. Powiat chrzanowski leży na terenie monokliny śląsko krakowskiej. Najstarsze podłoże powiatu zbudowane jest z prekambryjskich skał metamorficznych oraz stosunkowo cienkiego kompleksu osadowych skał dolnopaleozoicznych masywu górnośląskiego. Skały te znane są tylko z głębokich wierceń gdyż nie odsłaniają się na powierzchni. Najstarszymi skałami odsłaniającymi się na powierzchni jest kompleks skał dewonu i dolnego karbonu leżący przeważnie bezpośrednio na skałach krystalicznych. Miąższość tego kompleksu osiąga około 1600 m. Osady dewonu są wykształcone w postaci piaskowców i zlepieńców, które w wyższej części profilu przechodzą w skały węglanowe, a wśród nich wapienie dębnickie. Wyższą część w profilu stratygraficznym platformy węglanowej stanowią dolnokarbońskie wapienie o miąższości przekraczającej 1000 m. Sedymentacja osadów dewonu jak i karbonu dolnego odbywała się w warunkach płytkiego zbiornika który swoim zasięgiem obejmował obszar od Moraw po Góry Świętokrzyskie. Głębsze obszary tego zbiornika wypełniane były drobnoziarnistymi osadami klastycznymi. Osady karbonu górnego są związane z sedymentacją lądową w warunkach subsydencji. Na przedpolu gór utworzonych podczas waryscyjskich ruchów tektonicznych, powstawały dużej miąższości osady węglonośne. Materiał okruchowy do budowy tych skał dostarczany był przez rzeki płynące z erodowanych wyniesień. Kompleks górnokarbońskich utworów jest zbudowany z naprzemianległych piaskowców, mułowców i iłowców z pokładami węgla.. Na terenie powiatu najstaszaserią utworów węglonośnych są warstwy Załęskie (westwal A) i orzeskie (westwal B). Jest to seria mułowcowa, w której przeważają mułowce i iłowce z syderytami, a piaskowce pojawiają się w formie soczew. Powyżej występuje krakowska seria piaskowcowa, w obrębie której wydzielono warstwy łaziskie (westwal C) oraz libiąskie (westwal D). Pomiędzy sedymentacją tych warstw miała miejsce przerwa sedymentacyjna. Krakowska seria piaskowcowa jest wykształcona w postaci piaskowców gruboziarnistych i zlepieńcowatych oraz zlepieńców z otoczakami skał wulkanicznych, łupków metamorficznych, lidytów, gnejsów, granitów. Najmłodszymi skałami karbonu jest arkoza kwaczalska zbudowana z gruboziarnistych rozsypliwych piaskowców pozbawionych pokładów węgla. Omawiany obszar w permie był lądem, na którym tworzyły się gruboziarniste zlepieńce i wapienie słodkowodne. Waryscyjskie ruchy tektoniczne w późnym karbonie i wczesnym permie nasiliły ponadto zjawiska wulkaniczne, w wyniku których powstały skały wylewne i tufy. 9

5 W erze mezozoicznej obszar podlegał kilkakrotnie transgresjom i regresjom morza. Dominowała sedymentacja osadów węglanowych w dość płytkich morzach epikontynentalnych. Osady triasu rozpoczyna niewielkiej miąższości seria osadów klastycznych pochodzenia lądowego i płytkomorskiego. Ponad nimi występują utwory wapienia muszlowego wykształcone w postaci wapieni, margli i dolomitów. Krążenie roztworów bogatych w magnez spowodowało wtórną dolomityzację tych osadów i doprowadziło do nagromadzenia rud metali przede wszystkim rud cynku i ołowiu. Miąższość dolomitów kruszconośnych wynosi łącznie około 50 m. W obrębie dolomitów kruszconośnych wyróżniane są warstwy gogolińskie, gorażdzańskie, terebratulowe i karchowickie. Nad utworami węglanowymi występuje seria osadów mułowcowo ilastych z wkładkami dolomitów, miąższości 100 m. Osady jurajskie są oddzielone od utworów triasu powierzchnią erozyjną. W późnym triasie i dolnej jurze omawiany obszar był lądem, na którym dominowały procesy denudacyjne. Profil osadów jury rozpoczynają piaskowce żelaziste, wapienie oolitowe zlepieńce jury środkowej. Niższa część profilu jury górnej wykształcona jest jako margle ilaste z glaukonitem i z wkładkami wapieni. Wyższa część jako wapienie płytowe, skaliste i uławicone wietrzejące na biało. Wapienie te tworzą gruby kompleks, którego miąższość waha się od 100 do 300m. Skały te występują powszechnie na powierzchni w obszarze Jury Krakowsko-Wieluńskiej. Na omawianym obszarze nie zachowały się żadne osady wieku kredowego. Bezpośrednio na skałach jurajskich spoczywają utwory trzeciorzędu. Są one wykształcone w postaci osadów lądowych - piasków, piaskowców ilastych oraz wapieni typu kalicze. W wyższej części profilu występują osady płytkiego morza wapienie ostrygowe oraz iłowce z wkładkami gipsów i anhydrytów. Sedymentacja ewaporatów była związana z odizolowaniem części morza mioceńskiego oraz znaczną przewagą parowania nad dopływem wód słodkich. Miąższość osadów trzeciorzędu wynosi około 180 m. Osady czwartorzędu są związane z akumulacją rzeczną oraz ze zlodowaceniem południowopolskim. Są to piaszczyste gliny z otoczakami oraz blokami o charakterze eratyków. Utwory pochodzenia lodowcowego były rozmywane przez rzeki i obecnie pokrywają stosunkowo duży obszar. Wypełniają dno rowu krzeszowickiego, ciągną się pasem na południe od Chrzanowa wzdłuż doliny Wisły. Ponadto na omawianym obszarze występują plejstoceńskie lessy miąższości do 8 m.. Najmłodsze osady holocenu występują jedynie w korytach i dolinach rzek oraz w zagłębieniach morfologicznych. Są to przede wszystkim muły, piaski i żwiry. 10

6 2.3. Sytuacja demograficzna Liczba ludności powiatu chrzanowskiego wg stanu na 2002 r. wynosiła osób, co stanowi 4 % ludności województwa małopolskiego - stawia to powiat na siódmym miejscu w województwie. Średnia gęstość zaludnienia na 1 km 2 wynosi 348 osoby. W rozbiciu na poszczególne gminy liczbę mieszkańców przedstawia poniższa tabela. Tabela 2.1. Liczba mieszkańców w poszczególnych gminach Lp. Gmina Liczba mieszkańców Na 1 km 2 pow. 1. Alwernia Chrzanów Libiąż Trzebinia Babice OGÓŁEM Źródło: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa Małopolskiego; Urząd Statystyczny w Krakowie. Kraków 2003) Powiat w 2002 r. wykazywał przewagę liczby zgonów nad liczbą urodzeń, zarówno w liczbach bezwzględnych jak również w liczbach urodzin i zgonów na 1000 mieszkańców w skali roku (tabela 2.2.). Stopa przyrostu naturalnego w powiecie chrzanowskim jest ujemna w przeciwieństwie do średniej z terenu całego województwa małopolskiego (+1,4). Ruch migracyjny wynosi 0,64 na 1000 mieszkańców powiatu (tabela 2.3.). Tabela 2.2. Ruch naturalny ludności w 2002 r. W liczbach bezwzględnych Na 1000 ludności Małżeństwa Urodzenia Zgony Przyrost naturalny Małżeństwa Urodzenia Zgony Przyrost naturalny ,99 8,99 9,17-0,18 Źródło: Rocznik Statystyczny Województwa 11

7 Tabela 2.3. Migracje ludności w 2002 r. Saldo migracji Napływ a) Odpływ b) ogółem na 1000 ludności ,64 a) b) Zameldowanie na pobyt stały; Wymeldowanie z pobytu stałego; Źródło: Rocznik Statystyczny Ludności aktywnej ekonomicznie (w wieku 15 lat i więcej) jest w gminie ogółem 107,3 tys. osób (Źródło: Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2002 roku). Szczegółowy podział aktywności ekonomicznej przedstawia tabela 2.4. Tabela 2.4. Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej Współczynnik Aktywni zawodowo Bierni Wskaźnik Stopa Ogółem aktywności zawodowo zatrudnienia bezrobocia pracujący bezrobotni zawodowej w tysiącach w % 107,3 39,9 11,5 53,8 48,8 37,9 22,4 Stopa bezrobocia w powiecie chrzanowskim jest wyższa niż w województwie (średnia w województwie 19,1 %). Liczba ludności w wieku produkcyjnym w gminie wynosiła w 2002 r z czego zarejestrowano bezrobotnych, (Źródło: Rocznik Statystyczny.), co stanowi 11,54 % ludności zawodowo czynnej. Dla porównania w 1999 r. było 395 bezrobotnych. Ludności aktywnej ekonomicznie (w wieku 15 lat i więcej) jest w gminie ogółem 107,3 tys. osób (Źródło: wybrane dane o powiatach...). Liczba ludności w wieku: przedprodukcyjnym wynosi: osób, produkcyjnym wynosi: osób, poprodukcyjnym wynosi: osób. Analizując liczby ludności wg ekonomicznych grup wieku stwierdzić należy, iż 62,85 % to ludność w wieku produkcyjnym, 21,34 % to ludność w wieku przedprodukcyjnym a 12

8 15,81% w wieku poprodukcyjnym. Na 100 osób w wieku produkcyjnym przypada 59 osób w wieku nieprodukcyjnym. Rysunek 2.1. Struktura ludności według ekonomicznych grup wieku [źródło: wybrane dane..] 62,85% 21,34% 15,81% w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym Dokonujące się zmiany demograficzne, zmniejszenie się ludności w wieku przedprodukcyjnym odpływ młodzieży wykształconej zaowocuje w przyszłości niekorzystną strukturą wiekową ludności i może w przyszłości decydować o tempie rozwoju społeczno gospodarczego całego powiatu. Zasoby mieszkaniowe Na terenie powiatu znajduje się mieszkań (tab. 2.5.), w tym 40,4 tys. mieszkań zamieszkanych ( 40,0 tys. mieszkań zamieszkanych stale). Liczba izb w tych mieszkaniach wynosi 151,8 tys. Przeciętna liczba izb w jednym mieszkaniu wynosi 3,21, a przeciętna powierzchnia użytkowa 1 mieszkania na 1 osobę 21,2 m 2. W 2002 r. oddano do użytku 177 mieszkań (budownictwo indywidualne), a rozpoczęto budowę 246 mieszkań (również budownictwo indywidualne). 13

9 Tabela 2.5. Zasoby mieszkaniowe zamieszkane w tym zamieszkane stale powierzchnia przeciętna Mieszkania użytkowa liczba osób na zamieszkane mieszkania izby powierzchnia mieszkań [tys.] [tys.] [tys.] użytkowa na 1 [tys. m 2 ] osobę [m 2 mieszkanie izbę ] 40,4 40,0 151, ,2 3,21 0,85 Źródło: Wybrane dane...,2003 r. Stan zabudowy mieszkaniowej, jej wyposażenie w instalacje techniczno sanitarne oraz rozwój budownictwa mieszkaniowego i infrastruktury komunalnej wyznaczają bezpośrednio poziom warunków zamieszkiwania ludności, pośrednio zaś stwarzają możliwości do lokalnego rozwoju gospodarczego. Warunki mieszkaniowe w istotny sposób stymulują wzrost poziomu życia Sytuacja gospodarcza Powiat chrzanowski nie jest powiatem ukierunkowanym na rolnictwo., dominuje w nim sektor gospodarczy. Natomiast śród gospodarstw rolnych, większość, bo 12 tys. (78,4 %) stanowią małe gospodarstwa o wielkości do 1 ha (włącznie); gospodarstw o powierzchni powyżej 1 ha jest 3,3 tys., co stanowi 21,6 %. Przeciętna powierzchnia gospodarstwa rolnego wynosi 0,90 ha. Przemysł W powiecie chrzanowskim, dominuje przemysł surowców mineralnych oraz przemysł chemiczny i maszynowy. Wykaz ważniejszych zakładów przemysłowych, wytwarzających odpady, z poszczególnych branż przemysłu przedstawia poniższa tabela (w tabeli nie ujęto zakładów prowadzących wydobycie wapieni i dolomitów) Tabela 2.6. Ważniejsze zakłady przemysłowe w powiecie chrzanowskim Nazwa Adres Kod Miejscowość pocztowy ALWERNIA S.A. Zakłady Chemiczne ul. K. Olszewskiego Alwernia BITREX Sp. z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia 14

10 Nazwa Adres Kod Miejscowość pocztowy BUMAR - FABLOK S.A. Fabryka Maszyn Budowlanych i Lokomotyw ul. Fabryczna Chrzanów EkoNaft Sp. Z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia ENERGOMEDIA Sp. z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia Górka Cement Sp. z o.o. ul. 22 Lipca Trzebinia GREVITA - KONFEX Sp. z o.o. ul. Dworcowa Trzebinia GREVITA - TEXTIL Sp. z o.o. ul. Dworcowa Trzebinia HYDRO ALUMINIUM Chrzanów sp. z ul. Hydro 1 Chrzanów o.o. INWESTREMSp. z o.o. ul. 22 Lipca Trzebinia JANINA Kopalnia Węgla Kamiennego w ul. Górnicza Libiąż Libiążu -Nadwiślańska Spółka Węglowa S.A. w Tychach KRYSTYNA Hurtownia krystyna Trala ul. Partyzantów Chrzanów LB PROFILE POLAND ul. Fabryczna 14 Chrzanów LIBET SA ul. Krakowska Libiąż NAFTOTRANSREM Sp. z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia NAFTOWAX Fabryka Parafin Sp. z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia PLTRONAFT Sp. z o.o. ul. Fabryczna Trzebinia Południowy Koncern Energetyczny S.A Trzebinia Oddział Elektorownia SIERSZA RAFINERIA TRZEBINIA S.A. ul. Fabryczna Trzebinia Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Chrzanowie ul. Jagiellońska Chrzanów Szpital Powiatowy w Chrzanowie ul. Topolowa Chrzanów THERMOPLAST sp. z o.o. ul. Wilcza Trzebinia TRZEBINIA Usługi Komunalne Sp. z o.o. ul. Rynek Trzebinia TRZEBIONKA S.A. Zakłady Górnicze ul. Gen. Sikorskiego Trzebinia Obecnie w budowie znajduje się w Chrzanowie zakład przemysłu motoryzacyjnego VALEO oraz prowadzone są prace związane z rozwojem Parku Przemysłowo Gospodarczego. 15

11 Przemysł rolno-spożywczy Powiat chrzanowski nie jest powiatem typowo rolniczym, spośród wszystkich gospodarstw 41,4 % prowadzi działalność rolniczą, a 58,6 % nie prowadzi takiej działalności.. dziedzin gospodarowania oraz aktywizacji miejscowości i całych regionów. Wszystkie gminy powiatu chrzanowskiego szukają możliwości rozwoju sektora turystycznego. Dopełniającą, lecz coraz ważniejszą rolę w działalności gospodarczej, a także w życiu społecznym przypisuje się handlowi i usługom. Ogólne uwarunkowania ekonomiczne, zwłaszcza zaś relacje cenowo-dochodowe, a w efekcie rosnąca bariera popytu ogranicza poważnie rozwój działalności w tym zakresie. Skutkiem tych prawidłowości jest niemal całkowity zanik usług bytowych świadczonych przez jednostki sektora publicznego. W 2002 r. na terenie powiatu działało podmiotów zarejestrowanych w rejestrze regon wg wybranych sekcji PKD, w tym: 8 przedsiębiorstw państwowych, 26 spółdzielni, 1375 spółek, 7944 osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, 5 fundacji, oraz 143 stowarzyszenia i organizacje społeczne. (tabela 2.6.). Rysunek 2.3. przedstawia osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą według wybranych sekcji PKD. Tabela 2.7. Podmioty gospodarki narodowej wg wybranych sekcji PKD Ogółem Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo Handel i naprawy Transport, gospodarka magazynowa i łączność Hotele i restauracje Obsługa nierucho mości i firm; nauka (Źródło: wybrane dane..) 16

12 Rysunek 2.3. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą według wybranych sekcji PKD Przetwórstwo przemysłowe Budownictwo 280 Handel i naprawy Transport, gospodarka magazynowa i łączność Hotele i restauracje 875 Pośrednictwo finansowe Obsługa nieruchomości i firm; nauka Inne (Źródło: wybrane dane..) Ilość pojazdów zarejestrowanych na terenie gmin wynosi sztuk Teren Powiatu jest zalesiony w ponad 1/3 powierzchni. (tabela 2.7.). Lasy i grunty leśne maja największy udział w użytkowaniu gruntów w granicach administracyjnych powiatu. Użytki rolne stanowią jedynie około 33,6 % powierzchni terenu. Powierzchnia gruntów użytkowych na cele rolnicze obejmuje ha. W strukturze użytkowania gruntów rolnych przeważają grunty orne, zajmując 78,4 %. Pozostała część, tj. 21,5 % stanowią trwałe użytki zielone. Tabela 2.8. Struktura użytkowania gruntów wg rodzajów użytków w granicach administracyjnych. Wyszczególnienie w ha Ogółem w odsetkach OGÓŁEM ,0 Użytki rolne Ogółem ,6 w tym: Grunty orne ,4 17

13 Wyszczególnienie w ha Ogółem w odsetkach Sady 192 1,5 Łąki ,1 Pastwiska 242 1,9 Lasy i grunty leśne ,2 Pozostałe grunty i nieużytki ,2 (Źródło: wybrane dane..., 2003 r). Rysunek 2.4. Struktura użytkowania gruntów 27% 34% Użytki rolne Lasy i grunty leśne Pozostałe grunty i nieużytki 39% Naturalne warunki klimatyczne oraz rodzaj gleb ukierunkowują rolnictwo na produkcję zboża oraz hodowlę bydła, trzody chlewnej i drobiu kurzego. W produkcji roślinnej zdecydowanie przeważa uprawa zbóż i w mniejszej części ziemniaków. O profilu produkcji roślinnej decyduje wartość bonitacyjna gleb przeważają gleby średnie i dobre, które stanowią ponad 70 % powierzchni użytków rolnych. Zboża stanowią największy areał zasiewów. Ich uprawy zajmowały w 2002 r., ha. Spośród zbóż najwięcej, bo 1199 ha jest upraw pszenicy ozimej. Następne w kolejności są żyto (484 ha) oraz jęczmień (428 ha). Dużo mniejszą powierzchnię stanowi uprawa ziemniaka (693 ha). Na terenie powiatu nie ma dużych, specjalistycznych gospodarstw w zakresie produkcji roślinnej. 18

14 W 2002 r., 1363 gospodarstw rolnych poniosło wydatki na zakup nawozów, wapnia i środków ochrony roślin, które stwarzają zagrożenie dla jakości wód podziemnych Zboża Ziemniaki Strączkowe jadalne Przemysłowe Pastewne Pozostałe Rysunek 2.5. Powierzchnia zasiewów wg grup ziemiopłodów [ha]. Sektor hodowlany Na skalę przemysłową prowadzona jest hodowla drobiu kurzego. W 2002 r. wyhodowano drobiu kurzego). Stan trzody chlewnej i bydła przedstawia się następująco: Trzoda chlewna Bydło (1 675 sztuk) (1 152 sztuk) (Źródło: GUS wybrane dane o powiatach) 122 sztuk loch 519 sztuk krów Sytuacja wodno ściekowa powiatu Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 218,0 km. Powiat chrzanowski nie jest w pełni skanalizowany. Do sieci kanalizacyjnej podłączonych jest budynków mieszkalnych. W powiecie chrzanowskim są 43 zdroje uliczne. W gospodarstwach domowych w 2002 r. zużyto 4 019,5 dam 3 wody, co stanowi 31,15 m 3 na jednego mieszkańca. (Źródło: wybrane dane..) 19

15 Na terenie powiatu działa 10 oczyszczalni ścieków. Większość z nich to oczyszczalnie mechaniczno biologiczne. Szczegółowy wykaz oczyszczalni przedstawia poniższa tabela. Tabela 2.9. Oczyszczalnie ścieków na terenie Powiatu Chrzanowskiego Gmina Oczyszczalnie Q max/dobę Adres Chrzanów Zlewnia: Chechło Trzebinia Zlewnia: Kozi Bród Libiąż Zlewnia: Wisła l). mechaniczno-biologiczne - komunalna - cały Chrzanów i część m.trzebini l). mechaniczno-biologiczna - komunalna 1). Gmina Libiąż - Libiąż B mechaniczno- biologiczna poł. część miasta i kopalnia m 3 /dobę Rejonowe Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji, ul.jagiellońska 8, Chrzanów 3500 m 3 /dobę 1950 m 3 /dobę 2). Libiąż A -RPWiK 5200 m 3 /dobę Alwernia Zlewnia: Wisła Babice 1). Brodła - potok Brodła 8,3 m 3 /dobę Zakład Usług Komunalnych w Alwerni, sp. z o.o. ul.sienkiewicza 48, Alwernia 2). Regulice-potok Regulice 7,6 m 3 /dobę 3). Okleśna-Wisła 170 m 3 /dobę Zakład Usług Komunalnych w Alwerni, sp. z o.o. ul.sienkiewicza 48, Alwernia 4). Kwaczała - szkoła Kwaczałka 5). Zakłady Chemiczne Alwernia Przedszkole 3,75 m 3 /dobę 6,2 m 3 /dobę 900 m 3 /dobę Zakłady Chemiczne w Alwerni 6). Kamionka 400 m 3 /dobę Zakład Usług Komunalnych w Alwerni Ścieki z Jankowic i Olszyn są przekazywane do oczyszczalni ścieków w Podolszu, gmina Zator. Źródło: inf. z gmin 20

16 2.4. Opis warunków hydrologicznych i hydrogeologicznych mogących mieć wpływ na lokalizację instalacji gospodarki odpadami Powiat chrzanowski leży w całości na obszarze głównych lub użytkowych zbiorników wód podziemnych (GZWP i UZWP) i jednocześnie w strefach ich zasilania, tym samym wszystkie składowiska z terenu powiatu powinny posiadać stosowne zabezpieczenia, wynikające z być dostosowane do wymogów wynikających z rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia, jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów. (Dz. U. nr.61.poz. 549 z dnia 10 kwietnia 2003 r.). Rejon powiatu chrzanowskiego jest obszarem zasobnym w wody podziemne. Występują tu cztery piętra wodonośne: karbońskie, triasowe, jurajskie i czwartorzędowe. Piętra te są od siebie przeważnie odizolowane od siebie utworami praktycznie nieporzepuszczalnymi. Wymiana wód pomiędzy piętrami następuje jedynie w strefach silnie zaangażowanych tektonicznie poprzez strefy uskokowe oraz w miejscach gdzie brak jest warstwy izolującej. Piętro karbońskie związane jest z występowaniem piaskowców w obrębie nieprzepuszczalnych osadów ilasto mułowcowych serii krakowskiej. Łączna miąższość serii piaskowców gruboławicowych waha się od kilkudziesieciu do 1000 m.współczynnik filtracji piaskowców serii krakowskiej wynosi średnio 5 * 10-5 m/s. Maksymalna wydajność studni eksploatowanych z poziomu karbońskiego wynosi do 30 m 3 /h. Wody tego piętra zasilane są poprzez infiltracje na wychodniach piaskowców oraz poprzez kontakt hydrauliczny w strefach uskokowych poprzez wody młodszych pięter wodonośnych. Odwadnianie odbywa się poprzez kopalnie węgla kamiennego oraz studnie eksploatujące ten poziom wodonośny. Piętro triasowe w rejonie powiatu chrzanowskiego obejmuje dwa poziomy wodonośne: górnego retu oraz wapienia muszlowego. Liczne spękania, szczeliny i kanały krasowe występujące w obrębie wapieni gogolińskich, rozdzielających obydwa poziomy, powodują, że poziomy te pozostają ze sobą w więzi hydraulicznej. Poziom wodonośny górnego retu jest związany z występowaniem wapieni i dolomitów. Średnia miąższość tego poziomu wynosi 30 m, a współczynnik filtracji zawiera się w granicach od 10-7 do 10-4 m/s. Poziom ten zasilany jest na wychodniach oraz poprzez okna hydrauliczne wodami poziomu wapienia muszlowego. Poziom wodonośny wapienia muszlowego jest związany z występowaniem dolomitów diploporowych oraz kruszconośnych. Są to utwory porowate, 21

17 silnie spękane i skrasowiałe.. Na znacznej części obszaru poziom wapienia muszlowego jest przykryty praktycznie nieprzepuszczalną seria osadów kajpru i retyku, a lokalnie trzeciorzędu. Stanowią one warstwę izolującą, a także napinającą. Wydajności studni ujmujących ten poziom są znaczne i sięgaj. 220 m 3 /h. Zasilanie tego poziomu następuje poprzez infiltracje w rejonach wychodni wód opadowych oraz wód powierzchniowych. Pierwotna miąższość tego poziomu wynosiła od 70 do 100 m. Obecnie jest znacznie mniejsza ze względu na odwadnianie poprzez kopalnie rud cynku i ołowiu: Trzebionka, Matylda, Galmany oraz kopalnie węgla kamiennego: Janina, Jaworzno i Siersza. W obrębie pietra triasowego na obszarze powiatu chrzanowskiego wydzielane są dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych (rys 2.6):nr 452 zbiornik i nr 454 zbiornik szczelinowo krasowy Olkusz - Zawiercie W granicach powiatu znajdują się również obszary wysokiej ochrony (OWO) tych zbiorników. Piętro jurajskie jest związane z występowaniem górnojurajskich wapieni skalistych. Jest to piętro o charakterze szczelinowo krasowym, miąższości sięgającej 100 m. Współczynnik filtracji osadów górnej jury wynosi średnio 9,6*10-6 m/s. Wodonośne wapienie skaliste lokalnie są izolowane od góry utworami nieprzepuszczalnymi. Zasilanie wód tego pietra następuje poprzez infiltrację na wychodniach skał jurajskich. Drenowanie obywa się poprzez studnie gospodarskie, cieki powierzchniowe i źródła. Piętro czwartorzędowe jest związane z występowaniem piaszczysto żwirowych osadów holocenu występujących w dolinach rzecznych i obniżeniach morfologicznych. Czwartorzędowe piętro wodonośne ma charakter swobodny. Zwierciadło wód znajduje się na różnych głębokościach od 0 do 20 m ppt. Poziom ten jest zasilany bezpośrednio przez opady atmosferyczne, a drenowany przez rzeki. Na północy powiatu znajduje się obszar wysokiej ochrony czwartorzędowego głównego zbiornika wód podziemnych nr 449 (rys 2.6). 22

18 GZWP nr 452 Ośrodek szczelinowo - krasowy Wiek - t rias dolny i środkowy 3 Zasoby 105 m /d Głębokość 150 m TRZEBINIA GZWP nr 454 Ośrodek szczelinowo - krasowy Wiek - trias dolny i środkowy 3 Zasoby 391 m /d Głębokość 100 m CHRZANÓW GZWP nr 449 Ośrodek porowy Wiek - czwartorzęd 3 Zasoby 6 m /d Głębokość 9-20 m LIBIĄŻ BABICE ALWERNIA Zasięg GZWP Obszar Wysokiej Ochrony GZWP Rys Główne Zbiorniki Wód Podziemnych w powiecie chrzanowskim fragment Mapy Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce A. Kleczkowski,