I Wszechpolski Kongres Muzułmański

Transkrypt

1 I Wszechpolski Kongres Muzułmański I Wszechpolski Kongres Muzułmański odbył się w Wilnie 31 stycznia 1938 roku. Powołano na nim do życia Najwyższe Kolegium Muzułmańskie składające się z imamów oraz osób świeckich, w liczbie czterech członków oraz czterech zastępców członków. Stanowiło ono organ doradczy muftiego na Rzeczpospolitą Polskę, którym był dr Jakub Szynkiewicz, absolwent orientalistyki Uniwersytetu Berlińskiego, sprawujący swoją funkcję od grudnia 1925 roku do września Nigdy nie został odwołany ze swojego urzędu. Zmarł w roku 1966 w USA, uznawany przez emigracyjną społeczność polskich Tatarów w Wielkiej Brytanii, USA, Argentynie, Francji za przywódcę polskich muzułmanów. W skład Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego weszli: imam Aleksander Krynicki, imam Ali Woronowicz, mufti dr Jakub Szynkiewicz, Olgierd Najman Mirza Kryczyński, Jakub Romanowicz. Zastępcami członków zostali: imam Jachja Miśkiewicz, imam Lut Muchla, Konstanty Murza-Murzicz, Stefan Mustafa Romanowicz. Część osób wybranych wtedy do Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego oraz uczestników kongresu, jak bracia Kryczyńscy, nie przeżyła wojny. Leona zamordowali Niemcy w Piaśnicy pod Wejherowem w grudniu 1939 roku, zaś Olgierd zginał najprawdopodobniej w sowieckim więzieniu etapowym w Smoleńsku w roku Obaj piastowali wysokie funkcje państwowe. Leon był wiceprezesem Sądu Okręgowego w Gdyni, a Olgierd prokuratorem generalnym RP. Jakub Romanowicz, piastujący od roku 1925 do 1938 stanowisko zastępcy muftiego, został po wojnie, w roku 1947, pierwszym przewodniczącym Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego MZR. Na skutek nacisku władz komunistycznych doszło bowiem wówczas do zmiany statutu i likwidacji urzędu muftiego. Jakub Romanowicz przyczynił się do odbudowy Muzułmańskiego Związku Religijnego w Polsce po 1945 roku i kierował nim w najtrudniejszym powojennym okresie , podczas stalinowskiego reżimu. Imam Lut Muchla był długoletnim imamem Muzułmańskiej Gminy Wyznaniowej w Białymstoku. Powstała ona w latach 50., po migracji części Tatarów na Podlasie z Kresów Wschodnich, a potem z Ziem Zachodnich, którzy razem z tatarskimi mieszkańcami Białostocczyzny utworzyli tę wspólnotę. Jego misję kontynuował następnie Aleksander Chalecki, były żołnierz 1 Szwadronu Tatarskiego 13 Pułku Ułanów Wileńskich. Tak tworzył się pokoleniowy przekaz tradycji muzułmańskich i tatarskich w Rzeczypospolitej. Z ramienia władz państwowych w I Wszechpolskim Kongresie Muzułmańskim uczestniczył ówczesny wojewoda wileński, Ludwik Bociański. Z okazji kongresu odbyło się także kilka okolicznościowych spotkań towarzyskich, w których uczestniczyli zarówno goście, jak i uczestnicy Kongresu oraz wileńscy Tatarzy, w tym przedstawiciele młodszego pokolenia. Na fotografiach widać m.in. rotmistrza Aleksandra Jeljaszewicza, dowódcę 1 Szwadronu Tatarskiego, braci Olgierda i Leona Najman Mirza Kryczyńskich, muftiego Jakuba Szynkiewicza. Na jednym ze zdjęć przedstawiającym uczestników rautu towarzy-

2 skiego, autor tych słów dostrzegł także swojego dziadka ze strony matki, Alego Smajkiewicza, wówczas wiceprzewodniczącego Koła Młodzieży Tatarskiej w Wilnie, syna wileńskiego imama Ibrahima Smajkiewicza. Sam I Wszechpolski Kongres Muzułmański był w istocie formalnym zażegnaniem sporu kompetencyjnego, który trwał od roku Polegał on na podważaniu przez część tatarskiego środowiska dożywotniości i czysto administracyjnych kompetencji urzędu muftiego. Środowisko to skupiało się wokół braci Leona i Olgierda Najman Mirza Kryczyńskich. Po mediacji przeprowadzonej przez wojewodę Ludwika Bociańskiego doszło na tymże kongresie do kompromisu i powołania Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego. Polscy Tatarzy, pozbawieni po II wojnie światowej większej części swojej, i tak nielicznej elity, przez długi czas nie mogli odrodzić swojego życia kulturalnego. W praktyce dopiero po roku 1989 możliwa była ponowna próba nawiązania pokoleniowej łączności z tradycją przodków i kontynuowania przerwanej etnicznej narracji kulturowej. Selim Chazbijewicz PS. Prezentowany album ze zdjęciami Walentego Dobrowolskiego, znanego przedwojennego fotografa z Wilna jest niewątpliwie rzeczą unikatową. Znajdują się w nim zdjęcia ze stycznia 1938 roku, przedstawiające wybitnych przedstawicieli ówczesnej tatarskiej społeczności: delegatów na I Wszechpolski Kongres Muzułmański w Wilnie, imamów, członków Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego. Najprawdopodobniej nie były one (oprócz zdjęcia Najwyższego Kolegium Muzułmańskiego ze str. 3) dotąd publikowane. Oryginalny album posiada na okładce srebrną płytkę z napisem: Radcy / H. Żebrowskiej / Muftjat / na Rzp. P. Niewątpliwie jest to więc prezent dla osoby, najprawdopodobniej z Wilna, w jakiś sposób zasłużonej dla tatarskiej społeczności muzułmańskiej. Przetrwał w posiadaniu polskiej rodziny mieszkającej pod Wilnem. Nie wiadomo jednak, niestety, skąd się tam wziął. Otrzymał go w spadku po cioci swej żony Bogdan Bachmura, olsztynianin, wydawca pisma Debata. Miesięcznik Regionalny, prezes stowarzyszenia Święta Warmia i ofiarował redaktorowi naczelnemu Rocznika Tatarów Polskich, Selimowi Chazbijewiczowi. On z kolei podzielił się nim z nami wszystkimi. Musa Czachorowski

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16