STRATEGIA ROZWIĄ ZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁ ECZNYCH W GMINIE OLSZTYNEK

Transkrypt

1 STRATEGIA ROZWIĄ ZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁ ECZNYCH W GMINIE OLSZTYNEK Olsztynek 2005

2 Spis treści Wprowadzenie...3 Część I Charakterystyka gminy Olsztynek Położenie i powierzchnia Ludność. Stan oraz sytuacja demograficzna i społeczno ekonomiczna Zasoby mieszkaniowe Rynek pracy. Bezrobocie Służba zdrowia i oświata Kultura i turystyka Stan bezpieczeństwa i porządku Pomoc Społeczna. Charakterystyka kluczowych problemów społecznych w gminie Olsztynek...29 Struktura organizacyjna MOPS w Olsztynku...29 Zakres zadań realizowanych przez MOPS w Olsztynku...30 Diagnoza problemów w zakresie pomocy społecznej oraz formy udzielanej pomocy...34 Grupy społeczne wymagające wsparcia...35 Część II Wizja i cel strategii Wizja strategii gminy Olsztynek Cel strategii gminy Olsztynek Analiza SWOT gminy Olsztynek w kontekście pomocy społecznej...50 Część III Główne obszary strategii gminy Olsztynek Długotrwałe bezrobocie Kryzys funkcji rodziny Sytuacja osób niepełnosprawnych, starszych i przewlekle chorych...60 System pomocy osobom starszym i przewlekle chorym...60 System pomocy osobom niepełnosprawnym Marginalizacja grup społecznych Profilaktyka uzależnień i przeciwdziałania przemocy w rodzinie Praca socjalna...75 Część IV Wdrażanie strategii

3 Wprowadzenie Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 poz. 593) w art. 17 określa, że do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy między innymi opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka. Proces planowania strategii rozwiązywania problemów społecznych rozpoczęło Zarządzenie Nr 74/2004 Burmistrza Olsztynka z dnia 10 grudnia 2004 w sprawie powołania zespołu zadaniowego w celu opracowania Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Gminy Olsztynek Realizacja zadań postawionych przed pomocą społeczną, zarówno na poziomie społeczności lokalnej, jak i na poziomie rodziny i jednostki, a także konieczność wypracowania niekonwencjonalnych form pomocy, wymaga profesjonalnego i systemowego diagnozowania problemów społecznych w skali gminy. Diagnoza problemów społecznych występujących na terenie gminy Olsztynek została sporządzona w oparciu o dane będące w dyspozycji Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej w Olsztynku, uzyskane w toku bieżącej jego działalności, Urzędu Miasta w Olsztynku, dane uzyskane z Urzędu Statystycznego w Olsztynie, Powiatowego Urzędu Pracy w Olsztynie, instytucji i organizacji współpracujących z Ośrodkiem. Na podstawie rozeznanych problemów społecznych, zespół diagnozująco projektowy wyodrębnił 6 obszarów strategicznych: 1. Skutki długotrwałego bezrobocia. 2. Kryzys funkcji rodziny. 3. Sytuacja osób niepełnosprawnych, starszych i przewlekle chorych. 4. Marginalizacja grup społecznych. 5. Profilaktyka uzależnień i przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 6. Praca socjalna. W ramach każdego obszaru opracowano cel strategiczny, a także cele operacyjne oraz działania jakie będą podejmowane w celu realizacji określonych celów. 3

4 Gminna strategia rozwiązywania problemów społecznych jest zgodna z założeniami strategii pomocy społecznej województwa warmińsko-mazurskiego, a także jest spójna z założeniami polityki państwa w tym zakresie. Główny cel gminnej strategii: Pomoc Społeczna sprawnym i skutecznym elementem systemu wsparcia społecznego mieszkańców gminy Olsztynek sprzyja realizacji innych programów poprawy życia społeczności lokalnej. Liczne zmiany społeczne i gospodarcze jakie dokonały się w Polsce i nadal się dokonują powodują, iż należy szukać nowych rozwiązań, efektywniej monitorować zachodzące zmiany oraz procesy społeczne. Zakres zdiagnozowanych problemów społecznych i grup potrzebujących wsparcia, motywuje do szukania rozwiązań niekonwencjonalnych z widoczną szansą podniesienia działań pomocowych i aktywizacji działań samopomocowych. Warunkiem skuteczności polityki społecznej jest wykorzystanie w maksymalny sposób zasobów lokalnych, w szczególności instytucji i organizacji pozarządowych. Strategia gminna posiada atut społecznego wysiłku wszystkich zainteresowanych niesieniem pomocy osobom i rodzinom, które takiego wsparcia potrzebują. Jej wdrożenie wspierane będzie przez lokalne instytucje oraz organizacje pozarządowe. Osiągane efekty jednak będą w dużym stopniu uzależnione od powszechnej akceptacji strategii. Misją gminnej strategii jest: Polityka Społeczna Gminy Olsztynek podstawą bezpieczeństwa socjalnego i aktywności jej mieszkańców. Przyjęcie gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych nie zamyka procesu doskonalenia i weryfikacji polityki społecznej w sferze pomocy społecznej. Doświadczenia zdobywane w trakcie realizacji celów i zadań strategii pozwolą na aktualizację jej założeń. 4

5 I Charakterystyka gminy Olsztynek. 1. Położenie i powierzchnia. Gmina miejsko - wiejska Olsztynek położona jest na obszarze Pojezierza Olsztyńskiego, na skrzyżowaniu szlaków komunikacyjnych z Gdańska (na trasie E 7), Olsztyn - Bezledy, (przejście graniczne) i Warszawy. Z tego względu jest ona jedną z najliczniej odwiedzanych gmin w województwie warmińsko-mazurskim. Olsztyneckie krajobrazy to pagórkowaty teren ukształtowany przez lodowiec, to zieleń lasów, błękit rzek i jezior oraz ich naturalna dzikość. 51 % powierzchni gminy zajmują lasy. Występują lasy klimatyczno-uzdrowiskowe w rejonie Wojewódzkiego Szpitala Rehabilitacyjnego w Ameryce k/olsztynka oraz rezerwaty i pomniki przyrody. Rozwojowi turystyki sprzyjają: dogodny dojazd, przydrożne zajazdy, liczne bary, restauracje, hotele, ośrodki wypoczynkowe, atrakcyjne tereny łowiecko-wędkarskie. W bezpośrednim kontakcie z przyrodą można tu uprawiać aktywne formy wypoczynku - wędrówki po lesie, jazda konna, turystyka rowerowa, kajakarstwo, żeglarstwo itp. Cenną osobliwością Olsztynka jest Muzeum Budownictwa Ludowego, tzw. Skansen. Zgromadzono tu blisko 50 obiektów tradycyjnej architektury regionalnej. Rocznie odwiedza je około 80 tysięcy turystów z kraju i zagranicy. Wydawana jest także lokalna gazetka Albo. Corocznie pod patronatem Urzędu Miasta organizowane są: Festyn Zielonoświątkowy, Festyn w Skansenie z okazji Dnia Dziecka, Festiwal Piosenki Dziecięcej Złota Nutka, Festiwal Folkloru oraz Dni Olsztynka. Gospodarczym fundamentem gminy Olsztynek jest rolnictwo i przetwórstwo rolno-spożywcze, a ze względu na oczywiste walory rekreacyjne i przyrodnicze także turystyka. Na terenie gminy zlokalizowanych jest 15 ośrodków wypoczynkowych w tym 4 całoroczne, 4 pola namiotowe i 10 gospodarstw zajmujących się turystyką wiejską. Amatorom turystyki aktywnej proponuje się atrakcyjne szlaki turystyczne: rowerowe (ok. 150 km), kajakowe (rzeka Marózka i Łyna) i piesze. Obsługę finansową zapewniają: PKO BP, Kredyt Bank PBI S.A. i Bank Spółdzielczy. Małe i średnie przedsiębiorstwa mogą liczyć na pomoc w Inkubatorze Wspierania Przedsiębiorczości. Ważniejsi pracodawcy to: Nadleśnictwa - Olsztynek i Jagiełek, Tymbark SA Oddział Olsztynek, Wytwórnia Octu i Musztardy OCTIM, Provimi Rolimpex, Gospodarstwo Rolne Waplewo, Matrex w Mierkach, SHP Olsztynek. 5

6 Olsztynek jako jedna z pierwszych gmin w województwie wyemitowała obligacje komunalne. Wypuszczane w transzach, pomogły sfinansować różne inwestycje. 2 Powierzchnia miasta i gminy Olsztynek wynosi 372 km. Wykres 1 Gmina zajmuje powierzchnię 372,01 km 2. Jest jedno miasto o powierzchni 7,665 km 2 i 66 miejscowości skupionych w 30 sołectwach: Ameryka, Cichogrąd, Czarci Jar, Czerwona Woda, Dąb, Dębowa Góra, Drwęck, Elgnówko, Gaj, Gąsiorowo Olsztyneckie, Gębiny, Gibała, Jadamowo, Jagiełek, Jemiołowo, Juńcza, Kąpity, Kołatek, Królikowo, Kunki, Kurki-Ząbie, Lichtajny, Lipowo Kurkowskie, Lutek, Łęciny, Łutynowo, Makruty, Malinowo, Mańki, Marąży, Maróz, Marózek, Mierki, Mycyny, Nadrowo, Nowa Wieś Ostródzka, Orzechowo, Pawłowo, Platyny, Ruda Waplewska, Samogowo, Selwa, Sitno, Smolanek, Spogany, Stare Gaje, Sudwa, Swaderki, Świerkocin, Świętajny, Świętojańska Karczma, Tolejny, Tolkmity, Tomaszyn, Waplewo, Warglewo, Warlity Małe, Waszeta, Wigwałd, Wilkowo, Witramowo, Witułty, Zawady, Zezuty. 6

7 2. Ludność. Stan oraz sytuacja demograficzna i społeczno-ekonomiczna. Olsztynek z pośród gmin miejsko wiejskich w powiecie olsztyńskim jest największą gminą pod względem powierzchni. Natomiast pod względem liczby ludności jest stosunkowo słabo zaludniona. Liczba mieszkańców w latach nieznacznie wzrastała, natomiast w 2004 roku liczba ta niewiele, ale jednak uległa zmniejszeniu. Stan ludności gminy Olsztynek w latach obrazuje tabela 1. Tabela 1 Liczba mieszkańców gminy w latach Rok Liczba mieszkańców Źródło: Urząd Miasta Olsztynek Dane statystyczne wskazują, iż znaczna część mieszkańców gminy jest w wieku produkcyjnym, przy czym, na uwagę zasługuje fakt, iż więcej jest ludności w wieku przedprodukcyjnym, aniżeli w wieku poprodukcyjnym. Całość struktury wieku mieszkańców gminy przedstawia tabela 2. Tabela 2 Struktura wieku mieszkańców gminy Olsztynek Grupy wiekowe wiek przedprodukcyjny Gmina Miasto kobiety mężczyźni kobiety mężczyźni wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny Źródło: GUS Olsztyn W gminie Olsztynek można zaobserwować zjawisko, które wskazuje, iż wg ekonomicznej kategorii wieku, w wieku mobilnym występuje na podobnym poziomie zarówno liczba kobiet jak i liczba mężczyzn. Szczegółowe dane dotyczące ludności w kategorii ekonomicznej grupy wieku obrazuje tabela 3. 7

8 Tabela 3 Ludność wg ekonomicznej grupy wieku i płci w gminie Olsztynek Wyszczególnienie Ogółem Mężczyźni Kobiety Ogółem W wieku: przedprodukcyjnym (mężczyźni i kobiety w wieku 0-17 lat) produkcyjnym (mężczyźni w wieku lata kobiety w wieku 18-59) mobilnym (mężczyźni i kobiety w wieku lata) niemobilnym (mężczyźni w wieku lata kobiety w wieku lat) poprodukcyjnym (mężczyźni w wieku 65 lat i więcej kobiety w wieku 60 lat i więcej) Źródło: GUS NSP Przeprowadzony Narodowy Spis Powszechny w 2002 roku dostarczył szczegółowych danych dotyczący ludności gminy Olsztynek. Na terenie gminy zamieszkuje ok. 2 tys. osób niepełnosprawnych. Sytuacja tych osób jest zróżnicowana, uzależniona jest miejsca zamieszkania, które warunkuje dostęp do bazy leczniczej czy rehabilitacyjnej. Nie mniej jednak na uwagę zasługuje fakt, iż większa jest liczba osób niepełnosprawnych zamieszkałych w mieście, aniżeli na terenach wiejskich. Szczegółowe informacje dotyczące osób niepełnosprawnych obrazuje tabela 4. 8

9 Tabela 4 Osoby niepełnosprawne wg kategorii niepełnosprawności, płci, ekonomicznych grup wieku, poziomu wykształcenia oraz aktywności ekonomicznej w gminie Olsztynek WYSZCZEGÓLNIENIE Osoby niepełnosprawne ogółem prawnie tylko biologicznie razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety razem mężczyźni kobiety OGÓŁEM Ogółem Według ekonomicznych grup wieku przedprodukcyjny produkcyjny mobilny niemobilny poprodukcyjny wiek nieustalony Według poziomu wykształcenia (w wieku 13 lat i więcej) wyższe średnie w tym: zawodowe ogólnokształcące zasadnicze zawodowe podstawowe ukończone podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego nieustalony Według aktywności ekonomicznej aktywni zawodowo pracujący bezrobotni bierni zawodowo nieustalony status na rynku pracy # # # # # # III # # # Źródło: GUS NSP 2002

10 3. Zasoby mieszkaniowe. Zasoby mieszkaniowe gminy wynoszą 3811 mieszkań, z czego 324 mieszkania stanowią własność gminy. Na terenie gminy aktualnie znajdują się 2 budynki socjalne, w których mieści się 8 mieszkań. W trakcie budowy jest jeszcze jeden budynek, w którym będzie oddanych 10 mieszkań socjalnych. Szacunkowe dane dotyczące zapotrzebowania na lokale mieszkalne wynoszą ok. 190 wniosków. Nie mniej jednak rzeczywiste potrzeby, wynikające z warunków socjalnobytowych wskazują, iż 50% wniosków dotyczy zapotrzebowania na mieszkania socjalne. 4. Rynek pracy. Bezrobocie. Zmiany polityczne i gospodarcze jakie dokonały się w Polsce w latach doprowadziły do tego, że Polska dołączyła do grupy krajów o gospodarce rynkowej. To spowodowało m. in. ujawnienie się problemu bezrobocia na szeroką skalę. Trwające przemiany ustroju gospodarczego wywołały wiele procesów społecznych mających różnorodny wpływ na polski rynek pracy. Jednym ze zjawisk o negatywnych skutkach stało się bezrobocie. Zjawisko to polega na tym, że pewna część ludzi zdolnych do pracy, poszukujących pracy i akceptujących istniejący poziom wynagrodzenia nie znajduje zatrudnienia. Innymi słowy jest to wynik braku równowagi pomiędzy podażą pracy a popytem na pracę. Na rynku pracy spotyka się ludzi aktywnych i biernych zawodowo. Aktywni to ci, którzy pracują lub pozostają bezrobotni, zaś bierni to wszyscy ci, którzy uczą się, są na emeryturze lub nie chcą pracować. Wskaźnik stopy bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim był najwyższy w kraju i na koniec marca 2005 roku wynosił 29,5%. Wskaźnik stopy bezrobocia w regionie był półtorakrotnie wyższy niż średni w kraju wynoszący w/w miesiącu 19,3%. Poziom bezrobocia w województwie warmińsko-mazurskim od trzech lat sukcesywnie spada. Na koniec marca 2005 r. bezrobocie w regionie ukształtowało się na poziomie osób, natomiast pierwszy kwartał 2004 r. zakończył się liczbą bezrobotnych na poziomie , to jest o (4,5%) większą niż w 2005 r. Zauważalną tendencją regionalnego bezrobocia jest zjawisko sezonowości, gdzie miesiące wiosenne są okresami spadku liczby bezrobotnych.

11 Wyższy poziom bezrobocia przypada na miesiące kończące i rozpoczynające rok kalendarzowy W styczniu 2004 r. w mieście i gminie Olsztynek bezrobotnych było 1777 osób, z czego 52% to kobiety. Tylko 19,7% spośród bezrobotnych posiadało prawo do zasiłku. Spadek liczby osób bezrobotnych nastąpił w miesiącu maju i trwał aż do sierpnia. Wówczas bezrobotnych było 1398, w tym 744 kobiety, które stanowiły 53% populacji bezrobotnych. Zjawisko to ma związek z podejmowaniem przez bezrobotnych prac sezonowych charakterystycznych dla okresu wiosenno letniego. Już we wrześniu liczba bezrobotnych zaczęła wzrastać, sięgając w grudniu 2004 roku rzędu 1590 osób. Na koniec roku bezrobotne kobiety stanowiły 53% ogółu bezrobotnych. Wykres 2 Osoby bezrobotne wg płci w gminie Olsztynek bezrobotne kobiety 53% bezrobotni mężczyźni 47% Szczegółowe informacje dotyczące osób bezrobotnych z gminy Olsztynek zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olsztynie przedstawia tabela 5, 6. 11

12 Tabela 5 Osoby bezrobotne zarejestrowane wg wieku, wykształcenia, czasu pozostawania bez pracy I kw Wyszczególnienie Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Kobiety Ogółem Z prawem do zasiłku Wiek w latach i więcej wyższe Wykształcenie policealne i średnie Zawodowe średnie ogólnokształcace zasadnicze gimnazjalne i poniżej do 1 m-ca Czas pozostawania bez pracy w miesiącach Powyżej Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, 2005r. 12

13 Tabela 6 Osoby zarejestrowane jako bezrobotne w Powiatowym Urzędzie Pracy w Olsztynie w latach Rok Ogólna liczba osób zarejestrowanych W tym kobiet Z prawem do zasiłku W tym kobiet I półrocze Źródło: Powiatowy Urząd Pracy w Olsztynie, 2005r. Na terenie gminy najwięcej osób bezrobotnych jest z miejscowościach Waplewo (81), Elgnówko (57) oraz Platyny (67), przy czym największa liczba bezrobotnych jest w samym mieście Olsztynku (774) w 2004 roku. Analizę tego zjawiska przestawia wykresy 3 i 4 oraz tabela 7. Wykres 3 Udział osób bezrobotnych zamieszkałych na wsi w gminie Olsztynek w 2004 roku osoby bezrobotne zamieszkałe na wsi 51,3% pozostałe osoby bezrobotne 48,7% 13

14 Wykres 4 Stan bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach w gminie Olsztynek Miasto Olsztynek Waplewo Elgnówko Platyny 14

15 Tabela 7 Stan osób bezrobotnych w poszczególnych miejscowościach w 2004 roku Liczba bezrobotnych Miejscowość Z prawem Ogółem Kobiety do zasiłku Ameryka Czarci Jar Czerwona Woda Dąb Dębowa Góra Drwęck Elgnówko Gaj Gąsiorowo Olsztyńskie Gębiny Jadamowo Jemiołowo Juńcza Królikowo Kunki Kurki Lichtajny Lipowo Kurkowskie Lutek Łęciny Łutynowo Łutynówko Makutry Malinowo 4-3 Mańki Maróz Mierki Mycyny Nadrowo Nowa Wieś Ostr Orzechowo Pawłowo Platyny Samogowo Olsztynek Selwa Sitno Sudwa Swaderki Świerkocin Tolejny Waplewo Warglewo Warlity Małe Waszeta Wigwałd Wilkowo Witramowo Witułty Zawady Ząbie Zezuty Ogółem

16 Zgłoszone oferty pracy przez pracodawców dla mieszkańców miasta i gminy Olsztynek oraz podjęcia pracy przez bezrobotnych przedstawia tabela 8. Tabela 8 Pośrednictwo Pracy Rok I kw Oferty pracy będące w dyspozycji urzędu pracy Podjęcie pracy Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, 2005r. W latach 2001 I kw osoby bezrobotne z terenu gminy Olsztynek brały czynny udział w ramach programu rynku pracy, dane przedstawia tabela 9. Tabela 9 Działania na rzecz łagodzenia skutków bezrobocia Wyszczególnienie I kw Prace interwencyjne Roboty publiczne Pożyczki na rozpoczęcie działalności gospodarczej/dotacje Umowy absolwenckie Umowy stażowe Szkolenia Ogółem Źródło: Powiatowy Urząd Pracy, 2005r. 16

17 Stopa bezrobocia w gminie Olsztynek w 2004 roku wynosiła 17,95%, przy czym stopa bezrobocia dla województwa wynosiła 29, 20%, szczegółowe dane przedstawia tabela 10. Tabela 11 Stopa bezrobocia w gminie Olsztynek Rok Liczba mieszkańców w gminie Olsztynek Liczba mieszkańców czynna zawodowo Ogółem kobiety mężczyźni ogółem Liczba osób Bezrobotnych zarejestrowanych w UPPO Stopa bezrobocia w gminie Olsztynek % Stopa bezrobocia w wojew ,57 25, ,02 28, ,32 28, , ,95 29,20 Źródło: Urząd Miasta Olsztynek 2005r. 5. Służba zdrowia i oświata. Na terenie gminy Olsztynek opiekę zdrowotna zapewnia Gminne Centrum Zdrowia Zespół Publicznych Zakładów Opieki Zdrowotnej w Olsztynku. Ogólna liczba pacjentów objętych opieką w roku 2005 wynosi osób, z czego stanowią pacjenci zamieszkujący wsie. Szczegółowe dane dotyczące liczby pacjentów wg wieku przedstawia wykres 5. 17

18 Wykres Pacjenci w wieku 0-6 lat Pacjenci w wieku powyżej 65 lat Pacjenci w wieku 7-65 lat Pacjenci DPS w Olsztynku Strukturę organizacyjną Gminnego Centrum Zdrowia ZP ZOZ tworzą jednostki i komórki organizacyjne: 1. Przychodnia Poradnia POZ Poradnia POZ (Waplewo). Poradnia Położniczo-Ginekologiczna. Poradnia Chirurgiczna w strukturach od 2001 roku. Poradnia Chirurgii ogólnej dla dzieci. Poradnia Otolaryngologiczna w strukturach od Poradnia Otolaryngologiczna dla dzieci. Poradnia Zdrowia Psychicznego w strukturach od maja 2003 roku. Poradnia Pielęgniarki Środowiskowej. Poradnia Położnej Środowiskowej. Gabinet Medycyny Szkolnej. Gabinet Zabiegowy Pokój dziennego pobytu Gabinet szczepień Pokój dziennego pobytu dla pacjentów Nocna i świąteczna pomoc wyjazdowa Nocna i świąteczna pomoc ambulatoryjna Transport sanitarny w POZ 18

19 2. Pogotowie Ratunkowe Zespół wyjazdowy wypadkowy W Transport sanitarny 3. Zespół Rehabilitacji Leczniczej Poradnia Rehabilitacyjna - w strukturach od 2002 roku Poradnia Rehabilitacyjna dla dzieci Gabinet Fizykoterapii i Kinezyterapii W gminie Olsztynek wykonywane są świadczenia medyczne w zakresie: 1. Podstawowej opieki zdrowotnej, na którą składają się świadczenia lekarskie: porady lekarskie/ambulatoryjne, porady domowe. Ponadto w ramach POZ świadczone są usługi odrębnie kontraktowane z NFZ z zakresu: Nocna i świąteczna ambulatoryjna opieka lekarska. Nocna i świąteczna wyjazdowa opieka lekarska i pielęgniarska świadczona w domu chorego. Transport sanitarny POZ. 2. Programów profilaktycznych (kontrakt od marca 2005r.) Program profilaktyki chorób krążenia. Program profilaktyki przewlekłej choroby płuc. Program profilaktyki raka szyjki macicy. Pielęgniarskie praktyki (gabinet zabiegowy). Zabiegi pielęgniarskie są wykonywane codziennie w gabinecie zabiegowym m. in. badanie poz. cukru, opatrunki, EKG, szczepienia. Zabiegi domowe u obłożnie chorych wykonywane są codziennie, również w dni świąteczne. 3. Opieki specjalistycznej, do której należą: 1. Poradnia Położniczo Ginekologiczna przyjmuje 2 lekarzy ginekologów 2. Poradnia chirurgiczna przyjmuje 2 lekarzy tj. specjalista chirurgii ogólnej oraz chirurg onkolog. 3. Poradnia otolaryngologiczna - przyjmuje 2 lekarzy specjalistów Otolaryngologii. 4. Poradnia zdrowia psychicznego. 4. Pogotowia ratunkowego, czynnego całą dobę, gdzie pracuje 7 lekarzy, 8 pielęgniarek, 3 ratowników medycznych, 6 kierowców, w tym 3 kierowców- ratowników medycznych. Pogotowie ratunkowe jest w posiadaniu wozu wypadkowego wyposażonego w niezbędny sprzęt do ratowania życia ludzkiego oraz wozu pełniącego rolę transportu sanitarnego. 19

20 5. Zakładu rehabilitacyjnego, do którego należy: 1. Poradnia Rehabilitacyjna przyjmuje 2 lekarzy rehabilitacji. 2. Gabinet fizykoterapii czynny codziennie, gdzie przyjmuje 2 fizjoterapeutów. Gmina Olsztynek jest organem prowadzącym dla Gimnazjum i Szkoły Podstawowej w Olsztynku oraz filialnych szkół podstawowych w Królikowie, Mierkach, Elgnówku, a także dla Zespołu Szkolno-Przedszkolnego w Waplewie i Niepublicznej Szkoły Podstawowej w Kunkach. Szczegółowe dane dotyczące liczby uczniów oraz liczby zatrudnionych nauczycieli w wyżej wymienionych szkołach, przedstawia tabela 11. Tabela 11 Liczba Uczniów i nauczycieli w szkołach prowadzonych lub dotowanych przez gminę Olsztynek w latach Rok Liczba uczniów Liczba nauczycieli Źródło: Urząd Miasta Olsztynek Z uwagi na znaczne rozproszenie miejscowości w gminie Olsztynek ok. 40% uczniów dowożonych jest do szkół zlokalizowanych poza miejscem zamieszkania. 20

21 Wykres 6 Procentowy udział uczniów dowożonych do szkół w gminie Olsztynek uczniowie dowożeni do szkół 40% pozostali uczniowie 60% Na terenie miasta i gminy Olsztynek Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej udziela pomocy uczniom szkół samorządowych w postaci posiłków. W roku 2004 takiego rodzaju pomocy udzielono 363 uczniom, w 11 punktach żywieniowych: 1. Gimnazjum w Olsztynku 66 uczniów, 2. Szkoła Podstawowa w Olsztynku 98 uczniów, 3. Szkoła Podstawowa w Waplewie 68 uczniów, 4. Szkoła Podstawowa w Mielnie 6 uczniów, 5. Gimnazjum w Stębarku 5 uczniów, 6. Szkoła Podstawowa w Królikowie 24 uczniów, 7. Szkoła Podstawowa w Elgnówku 29 uczniów, 8. Szkoła Podstawowa w Mierkach 7 uczniów, 9. Szkoła Podstawowa w Kunkach 4 uczniów, 10. Szkoła Podstawowa w Stawigudzie 13 uczniów, 11. Gimnazjum w Stawigudzie 4 uczniów. Z analizy danych wynika, iż w latach pomoc udzielona w formie posiłków dla uczniów kształtowała na różnym poziomie, natomiast w roku 2004 zaobserwowano spadek liczby dożywianych uczniów, co wynika z wykresu 7. 21

22 Wykres 7 Liczba dzieci korzystających z pomocy w postaci dożywiania w latach Liczba dzieci Na terenie gminy Olsztynek znajduje się Zespół Szkół Podstawowo Gimnazjalnych w Ameryce oraz szkoły ponadpodstawowe tj. Liceum Ogólnokształcące nr 1 i nr 2 oraz Zespół Szkół Zawodowych w Olsztynku. Szkoły podejmują działania podnoszące poziom kształcenia wspomagając uczniów z trudnościami w nauce w związku z deficytami rozwojowymi, niejednokrotnie będącymi skutkiem zaniedbania ze strony rodziców poprzez organizację zajęć dydaktyczno - wyrównawczych, kompensacyjnych, logopedycznych, rewalidacyjnych, korekcyjnych. Wszechstronna edukacja jest realizowana dzięki różnorodnej ofercie zajęć pozalekcyjnych. Cele są realizowane przy współpracy Poradni Psychologiczno Pedagogicznej. W Olsztynku znajduje się jedno przedszkole, do którego uczęszcza aktualnie 180 dzieci, tabela

23 Tabela 12 Liczba uczniów oraz oddziałów w przedszkolu w Olsztynku w roku szkolnym 1999/ /2004 Wyszczególnienie Rok szkolny 1999/ / /2004 Liczba dzieci Liczba oddziałów Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych otrzymanych z Przedszkola w Olsztynku 2005r. Na terenie gminy funkcjonują placówki opiekuńczo wychowawcze m. in. Dom Dla Dzieci Nad Jeziorem zapewniający całodobową opiekę 37 dzieciom, Punkt Interwencji Kryzysowej mieszczący się przy Domu Dla Dzieci w Olsztynku, a także 9 świetlic profilaktycznych mieszczących się w miejscowościach: Mierki, Lichtajny, Waplewo, Drwęck, Olsztynek, Pawłowo, Jemiołowo, Platyny, Królikowo, Elgnówko. Całodobową opiekę i pielęgnację, wymagającym tego osobom dorosłym, zapewniają Dom Pomocy Społecznej w Olsztynku oraz Fundacja Waplewo Niepubliczny Dom Pomocy Społecznej. 6. Kultura i turystyka. Gmina Olsztynek należy do gmin, które przywiązują dużą wagę do propagowania kultury. Na jej terenie znajduje się Muzeum Budownictwa Ludowego Salon Wystawowy oraz Park Etnograficzny, który należy do najstarszych skansenów w Polsce. Liczne zabytki budownictwa ludowego usytuowane są na 39 ha. Organizacją wielu imprez kulturalnych zajmuje się Miejsko Gminny Ośrodek Kultury, który dysponuje salą kinową, salą w Domu Kultury, sceną na Rynku Miasta, sceną w Amfiteatrze w Skansenie. W swojej działalności prowadzi liczne zespoły i koła zainteresowań. W gminie Olsztynek działa Publiczna Biblioteka Miasta i Gminy. Posiada bogaty księgozbiór, do którego jest powszechny dostęp. 23

24 W gminie Olszynek istnieje i prowadzi aktywną działalność wiele organizacji pozarządowych tj. ok. 36, które również mają wpływ na rozwój kulturalny i społeczny mieszkańców gminy, należą do nich m. in.: Zrzeszenie Forum Kobiet Koło w Olsztynku Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka Stowarzyszenie Bezrobotnych OSTOJA Warmińsko Mazurskie Stowarzyszenie Wspierania Przedsiębiorczości Młodzieżowy Klub Europejski w Olsztynku Stowarzyszenie Kupców w Olsztynku Stowarzyszenie na Rzecz Osób Niepełnosprawnych i ich Rodzin w Olsztynku Bogata oferta turystyczna w gminie Olsztynek stanowi istotny element w jej rozwoju gospodarczym. Odpowiednia baza noclegowa zarówno całoroczna (4 ośrodki wypoczynkowe) oraz sezonowa (11 ośrodków), a także pola namiotowe i gospodarstwa turystyczne jest znakomitym zapleczem dla obsługi turystów. Dodatkowym atutem są liczne instytucje użyteczności publicznej i zakłady usługowe. Ogromną rolę w turystyce regionalnej odgrywa Punkt Informacji Turystycznej. 7. Stan bezpieczeństwa i porządku. Poziom zagrożenia przestępczością na terenie gminy Olsztynek jest wartością zmienną, której dynamika i struktura jest uwarunkowana wieloczynnikowo. Do czynników mających wpływ, zarówno pośredni jak i bezpośredni, na wzrost przestępczości zaliczyć można: bezrobocie, postępujące zubożenie mieszkańców, łatwy dostęp do używek m. in. narkotyków, alkoholu, funkcjonowanie zorganizowanych grup przestępczych. W gminie Olsztynek w ciągu ostatnich kilku lat można stwierdzić, iż zjawisko przestępczości utrzymuje się na podobnym poziomie. Analizując dane KP Olsztynek można zaobserwować fakt, iż wzrasta liczba spraw zakończonych. Ogół zarejestrowanych przestępstw, w tym kryminalnych oraz gospodarczych przedstawiają tabela

25 Tabela 13 Liczba zarejestrowanych przestępstw wg poszczególnych kategorii w gminie Olsztynek w latach Wyszczególnienie Sprawy: wszczęte zakończone stwierdzone wszczęte zakończone stwierdzone wszczęte zakończone stwierdzone wszczęte zakończone stwierdzone wszczęte zakończone stwierdzone Ogółem przestępstwa Przestępstwa kryminalne Przestępstwa gospodarcze Pozostałe przestępstwa Źródło: Dane KP Olsztynek, 2005r W gminie Olsztynek w ostatnich latach nieznacznie wzrosła liczba podejrzanych zarejestrowanych w KP Olsztynek. Na uwagę jednak zasługuje fakt, iż wśród podejrzanych znacznie wzrosła liczba osób nieletnich, co obrazuje wykres 8. 25

26 Wykres 8 Liczba osób podejrzanych w gminie Olsztynek w latach ogółem podejrzani w tym nieletni Zjawisko przestępczości mierzone jest miedzy innymi stopniem wykrywalności. W gminie Olsztynek do roku 2003 wskaźnik wykrywalności wzrastał, w 2004 roku nieznacznie zmalał. Dane dotyczące wskaźnika wykrywalności przestępstw przedstawia wykres 9. 26

27 Wykres 9 Procentowy wskaźnik wykrywalności przestępstw w gminie Olsztynek w latach ,1 60,3 69,7 62, W szeregu rejestrowanych przestępstw możemy wyróżnić te, które są najczęściej popełniane. Istotnym jednak zjawiskiem jest to, iż wiele przestępstw nie jest zgłaszanych, a z pewnością są popełniane. Charakterystyką społeczności lokalnej jest to, iż wielu nie chce, aby reszta społeczności znała tzw. brudy rodzinne. Problem wykrywalności przestępstw na tle seksualnym, to problem nie tylko gminy Olsztynek. Zjawisko jest charakterystyczne dla małych społeczności, gdzie brakuje anonimowości, odpowiedniego, a zarazem kompleksowego wsparcia osób oraz rodzin dotkniętych problemem m. in. przemocy. Problem stanowi również brak elastyczności i brak zmian w mentalności. Porównując rok 2003 oraz 2004 możemy zaobserwować, jak kształtowało się zjawisko wykrywalności spraw w poszczególnych kategoriach przestępstw tabela

28 Tabela 14 Liczba zarejestrowanych przestępstw wg poszczególnych kategorii w gminie Olsztynek w latach Kategoria Sprawy Sprawy wszczęte zakończone stwierdzone wykryte wszczęte zakończone stwierdzone wykryte Kradzież cudzej rzeczy (278 1 kk) Kradzież samochodu poprzez włamanie (279 1 kk) Kradzież z włamaniem (279 1 kk) Uszkodzenie ciała (157 1 kk) Udział w bójce lub pobiciu (158 1 kk) Znęcanie się nad rodziną (207 1 kk) Rozpijanie nieletniego (208 1 kk) Obcowanie płciowe z małoletnim poniżej 15 r. ż. (200 1 kk) Źródło: Dane KP Olsztynek, 2005r Zjawisko przestępczości występuje w każdej gminie, ogromną rolę w zwalczaniu tego zjawiska odgrywa odpowiednia profilaktyka. Na terenie gminy Olsztynek funkcjonariusze policji uczestniczą w wielu programach profilaktycznych, są zapraszani m. in. do szkół. W programy przeciwdziałania przestępczości powinny być zaangażowane wszelkie podmioty działające na rzecz poprawy porządku i bezpieczeństwa na terenie gminy. 28

29 8. Pomoc społeczna. Charakterystyka kluczowych problemów społecznych w gminie Olsztynek. 8.1.Struktura organizacyjna Miejskiego Ośrodka Pomocy społecznej w Olsztynku Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Olsztynku realizuje na terenie miasta i gminy zadania statutowe wynikające z ustaw dotyczących pomocy społecznej, zarządzeń wykonawczych wydanych na ich podstawie oraz uchwał Rady Miejskiej w Olsztynku, ustaleń Burmistrza Miasta. Przedmiotem działania Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej jest umożliwianie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości oraz zapobieganie powstawaniu tych sytuacji. Podstawę urzeczywistniania systemu pomocy społecznej stanowią skoordynowane działania prowadzane przez służby socjalne zatrudnione w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Olsztynku. W ośrodku zatrudnionych jest 27 pracowników ( stan na rok ): - kierownik Ośrodka, - główny księgowy, - specjalista pracy socjalnej, - starszy pracownik socjalny, - 6 pracowników socjalnych, - pracownik Klubu Integracji Społecznej, - referent księgowości, - 2 referentów do świadczeń rodzinnych, - starszy opiekun środowiskowy, - 7 opiekunek środowiskowych, - 2 kucharzy, - praczko sprzątaczka, - kierowca, - pielęgniarka. 29

30 8.2. Zakres zadań realizowanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Olsztynku. Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 z póź zm.). Do działań osłonowych i aktywizujących prowadzony przez MOPS m. in. należą: przyznawanie i wypłacanie zasiłków pieniężnych; udzielanie pomocy rzeczowej; schronienia; posiłku; ubrania - osobom tego pozbawionym; świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania; pokrywanie wydatków na świadczenia zdrowotne; sprawowanie pogrzebu; opłacanie składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne; organizowanie opieki w rodzinach zastępczych oraz pomoc mającą na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem osób, opuszczających rodziny zastępcze, a także cały wachlarz form pomocy pozamaterialnej w ramach pracy socjalnej. Do zadań statutowych Ośrodka Pomocy w Olsztynku należą: 1. Ośrodek Pomocy Społecznej w Olsztynku realizuje zadania własne gminy oraz zadania zlecone gminie. 2. Ośrodek realizuje zadanie własne gminy w zakresie dodatków mieszkaniowych. 3. Ośrodek realizuje zadanie zlecone gminie w zakresie świadczeń rodzinnych. 4. Ośrodek organizuje działalność w zakresie prowadzenia Dziennego Domu Pobytu. 5. Ośrodek organizuje działalność w zakresie prowadzenia Punktu Konsultacyjno- Informacyjnego dla osób uzależnionych od alkoholu i ich rodzin. 6. Ośrodek organizuje działalność w zakresie prowadzenia Świetlicy Profilaktycznej. 7. Ośrodek organizuje działalność Klubu Seniora oraz innych grup samopomocowych. 8. Ośrodek organizuje działalność Stacji Johannitów. 9. Ośrodek organizuje i prowadzi działalność Klubu Integracji Społecznej. Natomiast zakres prowadzonej działalności statutowej obejmuje: I Działalność nieodpłatną, polegająca na: 1) udzielaniu schronienia, zapewnianiu posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, 2) przyznawaniu i wypłacaniu zasiłków okresowych, zasiłków celowych, zasiłków specjalnych celowych, 3) przyznawaniu i wypłacaniu zasiłków stałych, 4) przyznawaniu i wypłacaniu zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego, 30

31 5) przyznawaniu i wypłacaniu zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczna, 6) przyznawaniu i wypłacaniu zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom nie mającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia, 7) przyznawaniu zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego, 8) opłacaniu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie z nie zamieszkującą matką, ojcem lub rodzeństwem, 9) pracy socjalnej, 10) prowadzeniu i rozwoju infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi, 11) prowadzeniu i zapewnianiu miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych, 12) tworzeniu gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną, 13) dożywianiu dzieci, 14) sprawowaniu pogrzebu, w tym osobom bezdomnym; 15) prowadzeniu i zapewnianiu miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki, 16) kierowaniu do domu pomocy społecznej i ponoszeniu odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu, 17) współpracy z powiatowym urzędem pracy w zakresie upowszechniania ofert pracy oraz informacji o wolnych miejscach pracy, upowszechniania informacji o usługach poradnictwa zawodowego i o szkoleniach, 18) przyznawaniu i wypłacaniu pomocy pieniężnej przewidzianej ustawą o kombatantach oraz osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, 19) realizacji zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia, 20) podejmowaniu innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym realizacja programów osłonowych, 31

32 21) sporządzaniu sprawozdawczości oraz przekazywanie jej wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego, 22) sporządzaniu bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej w gminie, 23) opracowaniu gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka, 24) koordynowaniu pomocy społecznej na terenie gminy, 25) zadaniu własnym gminy w zakresie dodatków mieszkaniowych, w tym w szczególności: przyznawanie, ustalanie wysokości i wypłacanie dodatków mieszkaniowych, 26) zadaniu zleconym gminie w zakresie świadczeń rodzinnych, realizowane przez Ośrodek na podstawie upoważnienia Burmistrza w tym w szczególności: przyznawanie, ustalanie wysokości i wypłacanie świadczeń rodzinnych, II Działalność odpłatną, polegająca na: 1) organizowaniu i świadczeniu usług opiekuńczych i specjalistycznych usług w miejscu zamieszkania, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi. Praca socjalna jest rozumiana jako działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz tworzenie warunków sprzyjających temu celowi. Są to zadania złożone i trudne. Wymagają bowiem uwzględnienia nie tylko aktualnych, doraźnych potrzeb osób i rodzin, lecz także włączenia się w realizację takiego modelu pomocy środowiskowej, który polega na mobilizowaniu osób i rodzin do aktywnego radzenia sobie z problemami przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnego potencjału. Pomoc środowiskowa zakłada współdziałanie służb socjalnych z wieloma podmiotami, m. in. sądem, policją, placówkami służby zdrowia, edukacji, poradnictwa, urzędami, organizacjami pozarządowymi itp. Beneficjenci pomocy społecznej to przede wszystkim osoby o niskich dochodach, bezrobotni, niepełnosprawni, przewlekle chorzy, osoby niezaradne życiowo, bezradne w sprawach opiekuńczo - wychowawczych, samotne, bezdomne, alkoholicy i narkomani. Dominującą grupę świadczeniobiorców stanowią bezrobotni, a także osoby niepełnosprawne i przewlekle chore. W zakresie pomocy instytucjonalnej Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ukształtował struktury odpowiadające potrzebom społecznym olsztyneckiego środowiska. 32

33 W strukturze Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej funkcjonuje Dom Dziennego Pobytu, który jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej, służącej utrzymaniu osób niepełnosprawnych, starszych, przewlekle chorych w ich naturalnym środowisku. W placówce tej stwarzane są dla podopiecznych odpowiednie warunki do całodziennego pobytu (osoby te mają możliwość skorzystania z gorącego posiłku) oraz prowadzona jest różnorodna działalność rekreacyjno - kulturalna. Organizowanych jest szereg imprez okolicznościowych, spotkań klubowych, prelekcji, pogadanek, wyjść do kina, teatru, muzeum i innych. W domu działa Rada Domu, przy współudziale, której opracowywany jest plan pracy danej placówki. Podopieczni Domu uczestniczą również w licznych festiwalach oraz przeglądach artystycznych placówek wsparcia w Olsztynie i województwie. Prace podopiecznych Domów zdobią pomieszczenia poszczególnych placówek oraz są prezentowane na okazjonalnych wystawach czy wernisażach. Głównym zadaniem Domu jest zwiększenie możliwości ruchowych podopiecznych i motywowanie ich do podejmowania działań zmierzających: - od bierności do aktywnego życia; - od uzależnienia do samodzielności; - od izolacji do życia w otwartym środowisku; - od piętna mniejszej wartości do pełni praw człowieka; - od smutku do radości. W strukturze Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej funkcjonuje Stacja Johannitów, która rozpoczęła swoją działalność od 1994 roku w wyniku umowy zawartej pomiędzy Burmistrzem Miasta Olsztynek, przewodniczącym Niemieckiego Stowarzyszenia Pielęgnowania Kultury Niemieckiej oraz przedstawiciela zakonu Johannitów Olsztynku. Służy ona pomocą medyczną i socjalną wszystkim mieszkańcom regionu bez względu na wyznanie czy narodowość. Stacja dysponuje sprzętem do pielęgnacji chorego w domu, wózkami inwalidzkimi, chodzikami, niezbędnymi lekami, które mogą otrzymać potrzebujący bezpłatnie. Stacja Johannitów świadczy usługi w zakresie m. in.: a) usług pielęgniarskich b) nieodpłatnego udostępniania podopiecznym - mieszkańcom leków, środków opatrunkowych i sprzętu medycznego. Systematyczne rozszerzanie zakresu pomocy społecznej sprawia, że Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej staje się centralnym ośrodkiem realizacji zadań polityki społecznej 33

34 w skali lokalnej. W związku z tym ściśle współpracuje z wieloma funkcjonującymi w mieście publicznymi i niepublicznymi instytucjami, placówkami oraz partnerami społecznymi poruszającymi się w obszarze pomocy społecznej Diagnoza problemów w zakresie pomocy społecznej oraz formy udzielonej pomocy. Zasadniczym celem działania pomocy społecznej jest wspieranie osób i rodzin w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych oraz umożliwienia im bytowania w warunkach odpowiadających godności osoby ludzkiej. Pomoc społeczna powinna w miarę możliwości doprowadzić do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem. Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w roku 2004 spadła, co obrazuje wykres 10. Wykres 10 Liczba osób korzystających z pomocy społecznej w latach Pomoc społeczna realizowana jest w dwóch podstawowych kierunkach: pomocy środowiskowej i pomocy instytucjonalnej. Powody korzystania z pomocy społecznej w gminie Olsztynek obrazuje tabela

35 Tabela 15 Powody przyznania pomocy w latach POWÓD TRUDNEJ SYTUACJI ŻYCIOWEJ Ubóstwo Sieroctwo Bezdomność Potrzeba ochrony macierzyństwa Bezrobocie Niepełnosprawność Długotrwała lub ciężka choroba Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne Przemoc w rodzinie Alkoholizm Narkomania Zdarzenia losowe LICZBA RODZIN OBJĘTYCH POMOCĄ Źródło: Dane MOPS Olsztynek Uwzględniając przyczyny, najczęstszym powodem udzielenia pomocy osobom i ich rodzinom było bezrobocie oraz ubóstwo. Natomiast najniższy odsetek stanowiły powody wynikające z bezdomności oraz sieroctwa. W wielu wymienionych wyżej przypadkach w jednej rodzinie występowało jednocześnie kilka dysfunkcji. W gminie Olsztynek realizowane są zarówno zadania własne jak i zlecone. Poszczególne zadania zrealizowane w roku 2004 przedstawia tabela 16 oraz tabela

36 Tabela 16 Udzielone świadczenia zadania własne w 2004 roku FORMY POMOCY LICZBA OSÓB, KTÓRYM PRZYZNANO DECYZJĄ ŚWIADZCENIE LICZBA ŚWIADCZEŃ KWOTA ŚWIADZCEŃ LICZBA RODZIN LICZBA OSÓB W RODZINACH Razem , Zasiłek okresowy w tym: , Środki własne ,- - - Środki zlecone ,- - - Posiłek , Usługi opiekuńcze Zdarzenia losowe- zasiłek celowy Zasiłki celowe i w naturze ogółem: W tym zasiłki specjalne celowe Domy Pomocy Społecznejodpłatność , , , , ,- 3 3 Źródło: Dane MOPS Olsztynek Tabela 17 Udzielone świadczenia zadania zlecone w 2004 roku FORMY POMOCY LICZBA OSÓB, KTÓRYM PRZYZNANO POMOC LICZBA ŚWIADCZEŃ KWOTA ŚWIADZCEŃ LICZBA RODZIN LICZBA OSÓB W RODZINACH Razem 188 X , Zasiłek stały , Macierzyński zasiłek okresowy Składki zdrowotne , , Źródło: Dane MOPS Olsztynek 36

37 Głównym celem pomocy społecznej jest zaspokajanie niezbędnych potrzeb życiowych osób i rodzin oraz umożliwienie im przebywania w warunkach odpowiadających godności człowieka. Do głównych zadań jakie powinna realizować gmina należy udzielanie schronienia, posiłku i odzieży. W ramach zadań zleconych gminie w dziedzinie pomocy społecznej udziela się pomocy w formie: zasiłków stałych i opłacanie składek zdrowotnych natomiast do zadań własnych należą: zasiłki okresowe, zasiłki celowe, dożywianie i usługi opiekuńcze. Obok świadczeń pomocy w formie zasiłków pieniężnych, pomocy rzeczowej, usług opiekuńczych, pracy socjalnej i poradnictwa specjalistycznego, praca środowiskowa wspomagana jest przez pomoc w formie świadczeń rodzinnych i dodatków mieszkaniowych Grupy społeczne wymagające wsparcia. 1. Osoby długotrwale bezrobotne i bierne zawodowo. W wyniku przekształceń własnościowych w Polsce po 1989 roku zmienił się system ekonomiczny. Ukształtował się podział na sektor publiczny i prywatny. Sektor prywatny stał się na obszarze całego kraju dominującym we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego. Większość zakładów przemysłowych, państwowych lub spółdzielczych wykazała spadek produkcji, zmniejszenie zatrudnienia i rosnące zadłużenie. Jawne bezrobocie pojawiło się w Polsce w 1990 roku po kilkudziesięciu latach przerwy i zaskoczyło społeczeństwo polskie swoją dynamiką i wielką liczbą bezrobotnych. Zaskoczenie było spowodowane lawinowym wzrostem liczby bezrobotnych oraz brakiem doświadczeń społecznych w tym zakresie. Bezrobocie ma różne przyczyny i jego nasilenie w poszczególnych regionach Polski jest zróżnicowane. Upadek PGR spowodował, że bezrobocie powróciło na wieś, do małych miast, które przez wiele lat dostarczały siłę roboczą dla potrzeb industrializacji. Nastąpiły zwolnienia grupowe ze spółdzielni, jednostek obsługi rolnictwa, upadły nieefektywne gospodarstwa chłopskie. Upadające zakłady przemysłowe w pierwszej kolejności zwalniały chłopo-robotników i dojeżdżających do nich mieszkańców podmiejskich okolic, nie zabezpieczając nowej pracy w miejscu zamieszkania. Bezrobocie odcisnęło swe piętno również na terenie Miasta i Gminy Olsztynek. W roku 2004 w kręgu zainteresowań Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej pozostawało 992 rodziny, tj osoby w rodzinach, korzystających z różnych form pomocy. 37

38 Najczęstszym powodem przyznawania pomocy było bezrobocie i skorzystało z niej 507 środowisk objętych wsparciem. Do form pomocy udzielanej przez służby socjalne bezrobotnym należy: diagnozowanie sytuacji bezrobotnego i ustalanie strategii postępowania, przyznawanie i wypłacanie świadczeń pieniężnych, pomoc rzeczowa, pomoc psychosocjalna poradnictwo specjalistyczne i praca socjalna na rzecz bezrobotnego i jego rodziny, gdyż bezrobocie jest w rzeczywistości problemem dotyczącym całości egzystencji człowieka, prowadzenie współpracy z Powiatowym Urzędem Pracy, Miejskim Zespołem Profilaktyki i Terapii Uzależnień oraz innymi instytucjami i organizacjami pozarządowymi działającymi na rzecz osób bezrobotnych, kierowanie bezrobotnych na kursy aktywnego poszukiwania pracy, prowadzenie wspólnych programów w zakresie aktywizacji bezrobotnych klientów pomocy społecznej, inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie bezrobocia. Od marca 2005 r. został uruchomiony przy MOPS Klub Integracji Społecznej, którego głównym celem jest szeroko pojęte przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu, w tym: stworzenie możliwości reintegracji zawodowej i społecznej osób objętych działaniem, stworzenie mechanizmów prowadzących do usamodzielnienia osób zagrożonych lub podlegających wykluczeniu społecznemu, stworzenie instytucjonalnych mechanizmów umożliwiających zatrudnienie i związaną z tym reintegrację zawodową i społeczną, stworzenie możliwości zaktywizowania i zracjonalizowania działań pomocy społecznej poprzez przeniesienie ciężaru działań od czysto osłonowych do aktywizujących. Ograniczanie skali zjawiska bezrobocia i jego skutków, wymaga wspólnych działań wielu podmiotów: państwa, partii politycznych, służb zatrudnienia, jednostek samorządu terytorialnego, organizacji pozarządowych, placówek oświatowo wychowawczych i innych, a przede wszystkim samych zainteresowanych. 38