Postępowanie z ubitymi zającami 36 Postępowanie z ubitym ptactwem łownym 36 Organizacja skupu ubitej zwierzyny 36 Placówki odbioru 36 Odbiór

Transkrypt

1 Spis treści Wstęp 7 Prawodawstwo dotyczące ochrony przyrody i łowiectwa 9 Ptaki (Aves) 9 Ssaki (Mammalia) 10 Terminologia łowiecka 15 Nazwy i określenia ogólne 15 Nazwy i określenia dotyczące ssaków 16 Nazwy i określenia dotyczące ptaków 18 Nazwy i określenia dotyczące zagospodarowania łowisk i urządzeń łowieckich 18 Nazwy i określenia dotyczące pozyskania i użytkowania zwierzyny 19 Miejsce w systematyce i biologia zwierząt łownych 20 Łoś (Alces alces) 21 Jeleń (Cervus elaphus) 21 Daniel (Dama dama) 21 Sarna (Capreolus capreolus) 22 Dzik (Sus scrofa) 22 Zając (Lepus europaeus) 22 Królik (Oryctolagus cuniculus) 24 Bażant obrożny (Phasianus colchicus) 24 Kuropatwa (Perdix perdix) 25 Kaczka krzyżówka (Anas platyrhynchos) 25 Pozyskiwanie i badanie żywych zwierząt łownych przeznaczonych do wywozu za granicę 26 Wprowadzenie 26 Określanie płci 27 Jeleniowate 28 Dzik 28 Zając, królik 28 Ptaki łowne 28 Określanie wieku 29 Jeleniowate 30 Dzik 30 Zając, królik 30 Ptaki łowne 31 Postępowanie z ubitą zwierzyną na łowisku i w czasie transportu 33 Ogólne zasady pozyskania zwierzyny 33 Postępowanie ze zwierzyną grubą 34 Patroszenie ubitej zwierzyny 34 Studzenie i przygotowywanie dziczyzny do transportu 35 Odcinanie trofeum 35 Przechowywanie tusz ubitej zwierzyny 35 Postępowanie ze zwierzyną drobną 36

2 4 Postępowanie z ubitymi zającami 36 Postępowanie z ubitym ptactwem łownym 36 Organizacja skupu ubitej zwierzyny 36 Placówki odbioru 36 Odbiór dziczyzny 36 Szczegółowe przepisy do Rozporządzenia (WE) Nr 853/2004 i 854/2004, ustawy oraz Rozporządzeń MRiRW 38 Sekcja IV: Mięso zwierząt łownych (dziczyzna) 38 Rozdział I: szkolenie myśliwych w zakresie zdrowia i higieny 38 Rozdział II: obróbka grubej zwierzyny łownej 38 Rozdział III: obróbka drobnej zwierzyny łownej 40 Załączniki 42 Załącznik nr 1. do Rozporządzenia MRiRW z 29 grudnia 2006 r. (Dz.U. Nr 5, poz. 39 z 12 stycznia 2007 r.). Szczegółowy zakres tematów, jaki powinien zawierać program szkolenia myśliwych 42 Załącznik nr 2. do Rozporządzenia MRiRW z 29 grudnia 2006 r. (Dz.U. Nr 5, poz. 39 z 12 stycznia 2007 r.). Zaświadczenie Nr... potwierdzające ukończenie szkolenia 42 Załącznik nr 3. do Rozporządzenia MRiRW z 29 grudnia 2006 r. (Dz.U. Nr 5, poz. 39 z 12 stycznia 2007 r.). Oświadczenie o przeprowadzeniu oględzin tuszy odstrzelonego zwierzęcia Nr 43 Załącznik nr 2 do ustawy (Dz.U. Nr 69, poz. 625 z 2004 r. z późn. zm.) Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi zwalczania 44 Załącznik nr 3 do ustawy (Dz.U. Nr 69, poz. 625 z 2004 r. z późn. zm.) Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji 44 Załącznik nr 4 do ustawy (Dz.U. Nr 69, poz. 625 z 2004 r. z późn. zm.) Choroby zakaźne zwierząt podlegające zakazowi szczepień 45 Załącznik nr 5 do ustawy (Dz.U. Nr 69, poz. 625 z 2004 r. z późn. zm.) Wykaz chorób odzwierzęcych oraz odzwierzęcych czynników chorobotwórczych podlegających obowiązkowi monitorowania 45 Załącznik do Rozporządzenia MRiRW (Dz. U. Nr 36, poz. 250 z 2006 r.) Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji 46 Załącznik do Rozporządzenia MRiRW (Dz. U. Nr 24, poz. 158 z 2007 r.) Wykaz chorób zakaźnych zwierząt podlegających obowiązkowi rejestracji 46 Badanie lub oględziny dziczyzny 47 Akty prawne dotyczące badania dziczyzny 47 Rozdział VIII: zwierzęta łowne *: 47 Ogólne zasady badania dziczyzny 48 Szczegółowe badanie dziczyzny 50 Łosie, jelenie, daniele i sarny 50 Dziki 51 Zające 51 Ptaki łowne 52 Ocena sanitarno-weterynaryjna dziczyzny 53 Rozdział V: decyzje w sprawie mięsa 53 Wady tuszy najczęściej spotykane przy badaniu sanitarno-weterynaryjnym 55 Zwierzyna padła i odstrzał pozorowany ' 55 Brak wypatroszenia lub wadliwy wstępny rozbiór ubitej zwierzyny 55 Chudość i wychudzenie 55 Zapach substancji obcych 56 Zapach płciowy 56

3 5 Zanieczyszczenia tuszy 56 Uszkodzenia postrzałowe tuszy 56 Rozpad autolityczny (przenikliwa kwaśna fermentacja, zaparzenie) 57 Gnicie mięsa 57 Zanieczyszczenia pierwiastkami toksycznymi tkanek zwierząt łownych 58 Częściej spotykane choroby zwierząt łownych i stosowana przy nich ocena dziczyzny 59 Choroby wirusowe 59 Wścieklizna (Rabies) 59 Piyszczyca (Foot and mouth disease - FMD, lac. Aphtae epizooticae) 59 Klasyczny pomór świń (Clasical swine fever - Hog cholera, lac. Pestis suum) 60 Myksomatoza (Myxomatosis) 60 Krwotoczna choroba zajęcy (Haemorrhagic disease ofhares) 61 Krwotoczna choroba królików (Rabbit haemorrhagic disease) 62 Wysoce zjadliwa grypa ptaków, d. pomór drobiu (Highly pathogenic avian influenza - HPAI, d. Fowl plague) 63 Rzekomy pomór drobiu (Newcastle disease - ND, lac. Pseudopestis avium) 64 Krwotoczna choroba zwierzyny płowej (Epizootie haemorrhagic disease ofdeer - EHD) 65 Choroba Aujeszkyego (morbus Aujeszky, Aujeszky 's disease) 65 Choroby bakteryjne 66 Gruźlica (Tuberculosis) 66 Gruźlica zwierzyny grubej 66 Gruźlica ptaków (Tubercullosis avium) 67 Bruceloza (Brucellosis s. abortus infectiosus) 67 Bruceloza zwierzyny grubej 68 Bruceloza zajęcy 68 Pastereloza (Pasteurellosis) 72 Pastereloza zwierzyny płowej 72 Pastereloza zajęcy i królików 72 Pastereloza drobiu, czyli cholera drobiu (Pasteurellosis avium) 73 Tularemia (Tularaemia) 73 Jersinioza zajęcy (Yersiniosis) nazywana dawniej Rodencjozą (Rodentiosis) 74 Różyca (Erysipelas suis s. rhusiopathia suis) 75 Salmoneloza (Salmonellosis) 75 Salmoneloza zwierzyny grubej 75 Salmoneloza zajęcy 76 Tyfus ptaków (Typhus avium) 76 Stafylokokoza (Staphylococcosis) 77 Stafylokokoza zajęcy 77 Zapalenie stawów na tle gronkowcowym u kuropatw 77 Mykoplazmoza ptaków (Mycoplasmosis avium) 77 Promienica, czyli aktinomykoza (Actinomycosis) 78 Krętkowica kleszczowa s. borelioza (Boreliosis) 78 Wąglik (Antrax) 79 Zakażenie Aeromonas hydrophila kaczek krzyżówek (Anas platyrhynchos) 79 Botulizm (Botulismus) u ptaków wodnych 80 Choroby wywołane przez grzyby 81 Pleśniawka, czyli aspergiloza (Aspergillosis) 81 Choroby pasożytnicze wywołane przez pierwotniaki 81 Toksoplazmoza (Toxoplasmosis) 81 Kokcydioza (Coccidiosis) 83 Sarkocystoza (Sarcocystosis) s. Sarkosporydioza (Sarcosporidiosis) 84 Histomonadoza, czyli czarna główka (Histomonadosis s. enterohepatitis infectiosa) 86

4 6 Choroby pasożytnicze wywołane przez przywry 86 Choroba motylicza, czyli Fascioloza (Fasciolosis) 86 Dikrocelioza (Dicroceliosis) s. choroba motyliczkowa 88 Parafasciolopsoza zwierzyny płowej (Parafasciolopsosis) 88 Inwazja motyliczki mięśniowej (Agamodistomosis) 89 Choroby pasożytnicze wywołane przez wągry tasiemców 90 Wągrzyca dzików (Cysticercosis suum) 90 Wągrzyca wywołana przez Cysticercus cervi 90 Wągrzyca sieciowa (Cysticercosis omentalis) 92 Bąblowica, czyli echinokokoza (Echinococcosis) 92 Bąblowica wywoływana przez Echinococcus multilocularis 93 Wągrzyca zajęcy (Cysticercosis łeporis) 94 Choroby pasożytnicze wywołane przez nicienie 96 Włośnica, czyli trychinełoza (Trichinellosis) 96 Onchocerkoza (Onchocercosis) 101 Syngamoza (Syngamosis) 101 Heterakioza (Heterakiosis) s. Heterakidoza (Heterakidosis) 103 Inwazje pasożytnicze płuc 103 Zwierzyna płowa 103 Dziki 104 Zające, króliki 104 Bażanty, kuropatwy 104 Inwazje pasożytnicze przewodu pokarmowego 105 Zwierzyna płowa 105 Dziki.'. 105 Zające, króliki 105 Bażanty, kuropatwy, dzikie kaczki 106 Choroby pasożytnicze wywołane przez pajęczaki 106 Sarkoptoza (Sarcoptosis) 106 Psoroptoza (Psoroptosis) 107 Nużyca, czyli demodekoza (Demodecosis) 107 Inwazja kleszcza pastwiskowego (hodes ricinus) 107 Choroby pasożytnicze wywołane przez owady 107 Wszołowica s. Malofagoza (Mallophagosis) 107 Lipoptenoza (Lipoptenosis) 108 Cęfenomyioza (Cephenomyiosis) 108 Hypodermatoza (Hypodermatosis) 110 Literatura źródłowa i uzupełniająca 112

5 7 WSTĘP Ustawa z 29 stycznia 2004 r. o Inspekcji Weterynaryjnej (Dz. U. Nr 33 z 2004 r., poz. 287) i ustawa z 16 grudnia 2005 r. o produktach pochodzenia zwierzęcego (Dz. U. Nr 17 z 2006 r., poz. 127) oraz rozporządzenie (WE) nr 854/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 200, jak również rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dniał5 lipca 2004 r. w sprawie wymogów weterynaryjnych przy produkcji i dla produktów z mięsa zwierząt łownych umieszczonych na rynku (Dz. U. Nr 169z 2004 r.,poz z dnia 10 marca 2005 t: zmieniające powyższe rozporządzenie (Dz. U. Nr 44 z 2005 >:, poz. 430) zobowiązują Inspekcję Weterynaryjną do nadzoru nad dziczyzną. Z uwagi na brak szczegółowych przepisów z tego zakresu Autorzy mają nadzieję, że opracowanie to, choć częściowo, ułatwi badanie i ocenę mięsa zwierząt łownych. Podręcznik przeznaczony jest dla lekarzy weterynarii oraz studentów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW, którzy w ramach przedmiotu Higiena zwierząt rzeźnych i mięsa " zaznajamiają się z badaniem i oceną mięsa zwierząt łownych, oraz w ramach przedmiotu fakultatywnego -,, Choroby zwierząt łownych " - pogłębiają swoją wiedzę z tego zakresu. Adresowany jest również do myśliwych, którzy zobligowani są Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 29 grudnia 2006 r. w sprawie przeprowadzenia szkolenia myśliwych (Dz. U. Nr 5, poz. 309 z 2007 r.) do wystawienia oświadczenia i przeprowadzenia oględzin tuszy odstrzelonego zwierzęcia. Należy jednak pamiętać, że badanie i ocena dziczyzny należy do urzędowego lekarza weterynarii. Ustawodawstwo weterynaryjne dotyczące zwierząt łownych i dziczyzny zostało zaktualizowane przez dr Leszka Kiszczaka. Zawarte w podręczniku informacje ograniczono tylko do najpotrzebniejszych lekarzom pracującym w zakładach skupu i przetwórstwa dziczyzny oraz badającym żywą zwierzynę drobną na wywóz za granicę. Podczas badań żywych zwierząt łownych zachodzi czasem konieczność ubicia zwierząt nie nadających się do wysyłki. Należy wówczas ocenić przydatność do spożycia mięsa tych zwierząt. W takim przypadku badanie kliniczne zwierząt łownych staje się odpowiednikiem badania przedubojowego zwierząt rzeźnych. W języku potocznym, a co gorsza również w aktach prawnych, stwierdza się dużą dowolność w interpretowaniu określenia terminu dziczyzna. Według obowiązującej normy BN-71/ Gospodarka łowiecka, nazwy i określenia", podano, że przez pojęcie dziczyzna rozumie się mięso zwierząt łownych. Odpowiada więc ono określeniu, dotyczącemu tylko części jadalnych zwierząt łownych i w takim znaczeniu jest w tym opracowaniu używane. W celu ułatwienia czytelnikowi pogłębienia informacji zawartych w podręczniku podano również spis podstawowego piśmiennictwa dotyczącego tego zagadnienia. W imieniu Autorów składam serdeczne podziękowanie prof. dr hab. Jerzemu Kicie wybitnemu specjaliście z zakresu chorób zakaźnych zwierząt za cenne uwagi oraz dr Janowi Wiśniewskiemu i lek. wet. Małgorzacie Kozarskiej za pomoc w ostatecznej redakcji niniejszego opracowania, a także wszystkim osobom, które przyczyniły się do jego wydania. Prof. dr hab. Jan Tropiło