Materiałoznawstwo. Mieczysław Łuźniak, dr inż. pok. 236B, bud. D 2, tel. (071) , Literatura podstawowa

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Materiałoznawstwo. Mieczysław Łuźniak, dr inż. pok. 236B, bud. D 2, tel. (071) , Literatura podstawowa"

Transkrypt

1 Materiałoznawstwo Imię, nazwisko i tytuł prowadzącego: Mieczysław Łuźniak, dr inż. pok. 236B, bud. D 2, tel. (071) , mieczyslaw.luzniak@pwr,wroc.pl Materiały do pobrania na stronie: Podręczniki Literatura podstawowa L. Dobrzański: Materiały inżynierskie i projektowanie materiałowe. WNT, Warszawa 2006 ( znacznie materiałów, ich dobór na produkcji, materia i jej składniki, struktura metali i ich stopów, kształtowanie struktury metali, obróbki cieplne i cieplno-chemiczne, materiały niemetalowe: ceramiczne, węglowe, spiekane, polimerowe, kompozytowe, materiały dla elektrotechniki, elektroniki optyki optoelektroniki) M. Ashby, D. Jones ; Materiały inżynierskie. Cz. 1 - Właściwości i zastosowania. WNT, Warszawa 1995 ( podział, dostępność w przyrodzie, struktura i prognozy zużycia, ceny, właściwości tj. gęstość, moduł sprężystości, wytrzymałość, plastyczność, twardość, kruchość, sprężystość, zmęczenie, pełzanie, starzenie, korozja, tarcie, ścieranie ) Literatura uzupełniająca L. Dobrzański: Metalowe materiały inżynierskie. WNT. Warszawa 2004 ( rola materiałów we współczesnej technice, projektowanie materiałowe, zależność projektowania materiałowego i technologicznego produktów z materiałów metalowych, stale i ich stopy, metale nieżelazne i ich stopy) L. Dobrzański: Metaloznawstwo z podstawami nauki o materiałach. WNT, Warszawa 1999 ( struktura i umocnienie metali i stopów, kształtowanie struktury i własności metali i stopów, własności wytrzymałościowe, twardość, udarność, pękanie, zmęczenie, korozja, zużycie, stale, staliwa, żeliwa, metale nieżelazne i ich stopy, materiały spiekane). Ashby M., Jones H., Materiały inżynierskie. Cz. 2 - Kształtowanie struktury i właściwości, dobór materiałów. WTN W-wa, 1996r. ( metale i ich stopy, stale węglowe, stopy lekkie) 1

2 Zawartość tematyczna wykładów Wstęp. Program wykładu. Literatura. Wymagania. Projektowanie inżynierskie. Studia i czynniki uwzględniane w czasie projektowania. Kryteria doboru materiałów. Materiały inżynierskie. Podział. Dostępność surowców w przyrodzie. Struktura zużycia. prognozy wykorzystania. Podstawowe właściwości fizyczne i mechaniczne materiałów inżynierskich: gęstość, wytrzymałość, plastyczność, kruchość, sprężystość. Doraźna wytrzymałość materiałów na rozciąganie, zginanie i skręcanie. Twardość i ciągliwość materiałów. Zniszczenie materiału w wyniku nagłego pękania i zmęczenia. Odkształcenie i pękanie w wyniku pełzania. Tarcie, ścieranie i zużycie materiałów spowodowane tarciem. Metale. Podział. Stosowane procesy wytwórcze celem uzyskania wyrobów z metali. Typowe zastosowania metali w inżynierii środowiska. Stopy żelaza z węglem. Podział. Podstawowe właściwości mechaniczne. Obróbka cieplna i cieplnochemiczna stali. Zużycie mechaniczne, utlenianie i korozja metali. Stosowane zabezpieczenia antykorozyjne rurociągów podziemnych ze stali, Wpływ materiałów inżynierskich na środowisko. Możliwości ich utylizacji i wtórnego wykorzystania. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROCESÓW WYTWARZANIA PRODUKTÓW Proces przetwarzania surowców materiałowych w produkty zwany jest wytwarzaniem. Wytwarzanie polega na wykonywaniu produktów z surowców materiałowych w różnych procesach, przy użyciu różnych maszyn i w operacjach zorganizowanych zgodnie z dobrze opracowanym planem. Proces wytwarzania polega na właściwym wykorzystaniu zasobów: materiałów, energii, kapitału i ludzi. Współcześnie wytwarzanie jest kompleksowym działaniem, łączącym ludzi, którzy wykonują różne zawody i zajęcia, przy użyciu różnych maszyn, wyposażenia i narzędzi, w różnym stopniu zautomatyzowanym, włączając komputery i roboty (rys. 1.1). Celem wytwarzania jest każdorazowo zaspakajanie potrzeb rynkowych klientów, zgodnie z opracowaną strategią przedsiębiorstwa lub organizacji zajmującej się wytwarzaniem (rys. 1.2), wykorzystującej dostępne możliwości i urządzenia. 2

3 Rys. 1.1 Ogólny model wytwarzania (wg R.B. Clase 'a, NJ. Aąuilano i ER. Jacobsa). Rys. 1.2 Schemat strategii zaspokajania potrzeb rynkowych klienta przez przedsiębiorstwo wytwarzające produkty (wg R.B. Cłase'a, NJ. Aąuilano i ER. Jacobsa). 3

4 PROJEKTOWANIE PRODUKTÓW Pierwsza faza projektowania produktu dotyczy wzornictwa przemysłowego związanego z ogólnym opisem funkcji produktu oraz opracowaniem ogólnej jego koncepcji, obejmującej formę zewnętrzną, kolor i ewentualnie ogólne założenia co do głównych elementów. Następne fazy obejmują projektowanie inżynierskie i kolejno przygotowanie produkcji. W projektowaniu inżynierskim można wyróżnić projektowanie systemu wytwarzania (rys 1.3) oraz projektowanie produktów. Rys Główne sfery wprowadzania produktów na rynek (wg R.B.Clasea, NJ. Aąuilano i ER. Jacobsa). Projektowanie produktu, łączy w sobie trzy równie ważne i nierozdzielne elementy (rys. 1.4): - projektowanie konstrukcyjne, którego celem jest opracowywanie kształtu i cech geometrycznych produktów zaspokajających ludzkie potrzeby, - projektowanie materiałowe w celu zagwarantowania wymaganej trwałości produktu lub jego elementów wytworzonych z materiałów inżynierskich o wymaganych własnościach fizykochemicznych i technologicznych, - projektowanie technologiczne procesu umożliwiające nadanie wymaganych cech geometrycznych i własności poszczególnym elementom produktu, a także ich prawidłowe współdziałanie po zmontowaniu, przy uwzględnieniu wielkości produkcji, poziomu automatyzacji i komputerowego wspomagania przy zapewnieniu minimalnych kosztów produkcji. Rys Schemat współzależności między elementami projektowania inżynierskiego produktu ( wg G.E. Dietera). 4

5 DOBÓR MATERIAŁÓW W POSZCZEGÓLNYCH STADIACH PROJEKTOWANIA INŻYNIERSKIEGO Pierwsze stadium projektowania inżynierskiego (rys. 1.5) polega na opracowaniu koncepcji, połączonym z ogólnym wyspecyfikowaniem dostępnych materiałów i procesów technologicznych. W kolejnym stadium ogólnego projektowania inżynierskiego określa się kształt i przybliżoną wielkość elementów, stosując inżynierskie metody analizy. W tym stadium projektant ogólnie typuje klasę stosowanych materiałów oraz rodzaj procesu technologicznego, dobierając np. obróbkę plastyczną lub odlewanie do wytwarzania elementu ze stopów metali nieżelaznych. Własności materiału należy przy tym określić bardziej precyzyjnie. W stadium szczegółowego projektowania inżynierskiego ostatecznie dobiera się zarówno materiał, jak i proces technologiczny. Dokonuje się wówczas doboru jednego, odpowiedniego materiału oraz najwyżej kilku wariantów procesu technologicznego. W zależności od znaczenia projektowanego elementu, własności materiałów powinny być znane projektantowi bardzo szczegółowo. Rys Stadia projektowania inżynierskiego (opracowano na podstawie założeń M.F. Ashby'ego). DOBÓR MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH W STADIUM PROJEKTOWANIA SZCZEGÓŁOWEGO Dobór właściwego materiału inżynierskiego wraz z odpowiednim procesem technologicznym ma kluczowe znaczenie zapewniając największą trwałość produktu przy najniższych kosztach, zważywszy że trzeba go dokonać z ponad możliwych i dostępnych na rynku materiałów inżynierskich, pomimo że przeciętny inżynier projektant dysponuje szczegółową wiedzą o zastosowaniach praktycznych 50 do 100 materiałów inżynierskich. Możliwe są dwa podejścia do doboru kombinacji materiałów inżynierskich i procesu technologicznego danego elementu. W pierwszej kolejności można dobrać albo materiał inżynierski, co jest częściej preferowane przez inżynierów, albo proces technologiczny. Ze względu na bardzo zróżnicowane warunki eksploatacji różnych produktów, jak również ich bardzo różnorodne cechy konstrukcyjne, do poprawnego doboru materiałów inżynierskich niezbędne jest zebranie wielu informacji szczegółowych, przykładowo zestawionych w tablicy

6 Czynniki decydujące o doborze materiałów inżynierskich do różnych zastosowań Wielokryterialna optymalizacja jako podstawa poboru materiałów Mnogość dostępnych obecnie materiałów inżynierskich stwarza konieczność ich poprawnego doboru na elementy konstrukcyjne lub funkcjonalne, narzędzia i ewentualnie inne produkty lub ich elementy. Doboru tego należy dokonywać na podstawie wielokryterialnej optymalizacji, w tym także opierając się na własnościach podanych w tablicy 1.1. Tablica ta obejmuje zespół własności umożliwiających pełną charakterystykę materiałów inżynierskich. Tablica 1.1. Własności materiałów inżynierskich uwzględniane w projektowaniu materiałowym CZYNNIKI DECYDUJĄCE O DOBORZE MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH ZE WZGLĘDU NA WYTWARZANIE Ostatecznym kryterium doboru materiałów jest koszt wytworzenia elementu o wysokiej jakości. Dla doboru najlepszych materiałów inżynierskich ze względu na wytwarzanie elementów należy uwzględnić następujące czynniki: - rodzaj i skład chemiczny materiału inżynierskiego (rodzaj stopu, materiału polimerowego, ceramicznego lub kompozytowego), postać materiału inżynierskiego (pręt, rura, drut, arkusz, blacha, płyta, proszek itp.), - wielkość (wymiary i tolerancje wymiarowe), - stan obróbki cieplnej, - anizotropię własności mechanicznych, - obróbkę powierzchniową, - jakość (struktura, wtrącenia niemetaliczne itp.), - wielkość produkcji, - technologiczność (skrawalność, spawalność, lejność itp.), - przydatność do recyklingu, - koszt materiału inżynierskiego. 6

7 Skład skorupy ziemskiej Występowanie materiałów na Ziemi Skierujmy teraz uwagę nie na to co zużywamy, ale na to co jest dostępne. Niewiele materiałów inżynierskich syntetyzuje się z substancji pozyskiwanych z oceanów i atmosfery (jak np. magnez). Prawie wszystkie pochodzą ze skorupy ziemskiej: wydobywane są w kopalniach jako rudy, następnie wzbogacane do poziomu umożliwiającego ich ekstrakcję lub syntezę. W tablicy 1.2 przedstawiono względną zawartość pierwiastków w skorupie ziemskiej, w oceanach i w atmosferze. W skorupie ziemskiej aż 47% wag. stanowi tlen, a ponieważ atom tlenu jest duży (zajmuje on 96% objętości), geologowie zwykli mówić, że skorupa ziemska to zestalony tlen zanieczyszczony kilkoma procentami innych pierwiastków. Następnymi pod względem ilości są krzem i aluminium; niewątpliwie najobfitszymi materiałami dostępnymi na Ziemi są właśnie krzemiany i glinokrzemiany. Mało jest natomiast metali - z powszechnie używanych pierwiastków występuje w tablicy tylko aluminium i żelazo. W tablicy zamieściliśmy dane aż do węgla, ponieważ stanowi on trzon wszystkich potencjalnych polimerów, w tym i drewna. W oceanach i atmosferze jest podobnie - wszechobecny jest tlen i jego związki - gdziekolwiek nie popatrzymy, otoczeni jesteśmy przez ceramiki lub surowce, z których można je zrobić. Niektóre pierwiastki też występują wszędzie, chodzi głównie o żelazo i aluminium, ale ich koncentracja jest zwykle tak znikoma, że wydobycie staje się nieopłacalne. W istocie, surowce do produkcji polimerów są teraz bardziej dostępne niż rudy większości metali. Olbrzymie pokłady węgla, którego miesięczne wydobycie przekracza roczne pozyskiwanie żelaza, są na razie są spalane. Drugi składnik większości polimerów, wodór, należy również do najobficiej występujących pierwiastków. Tablica 1.2. Występowanie pierwiastków na Ziemi (w procentach wagowych). 7

8 Ogólny przegląd głównych grup materiałów inżynierskich Podstawowe grupy materiałów Materiałami w pojęciu technicznym nazywane są ciała stałe o własnościach umożliwiających ich stosowanie przez człowieka do wytwarzania produktów. Najogólniej wśród materiałów o znaczeniu technicznym można wyróżnić: - materiały naturalne, wymagające jedynie nadania kształtu, do technicznej zastosowania, - materiały inżynierskie, nie występujące w naturze lecz wymagające zastosowania złożonych procesów wytwórczych do ich przystosowania do potrze technicznych po wykorzystaniu surowców dostępnych w naturze. Przykładami materiałów naturalnych są: drewno, niektóre kamienie, skały i minerały. Do podstawowych grup materiałów inżynierskich są zaliczane (rys. 1.6): - metale i ich stopy, - polimery, - materiały ceramiczne, - kompozyty. Rys Podstawowe grupy materiałów inżynierskich. 8

9 Podstawą podanej klasyfikacji jest istota wiązań między atomami tworzącymi dany materiał utrzymujących je w skoordynowanych przestrzennie układach i determinujących podstawowe własności materiału (rys. 1.7). Rys Rodzaje wiązań między atomami występującymi w podstawowych grupach materiałów inżynierskich. ISTOTA WIĄZAŃ MIĘDZY ATOMAMI Tworzenie się wiązań między atomami polega na wymianie lub uwspólnieniu elektronów walencyjnych. W tablicy 1.3 podano energię poszczególnych wiązań występujących między atomami lub cząsteczkami. KLASYFIKACJA WIĄZAŃ PIERWOTNYCH MIĘDZY ATOMAMI Wyróżnia się następujące wiązania między atomami: - jonowe, - atomowe, zwane też kowalencyjnymi, - metaliczne. Tablica 1.3. Energia wiązań między atomami w różnych substancjach. 9

10 WIĄZANlE JONOWE Gdy elektrony walencyjne jednego atomu elektrododatniego są przyłączane przez drugi atom elektroujemny, powstaje wiązanie jonowe (rys. 1.8 a i b). W wyniku utraty elektronów walencyjnych przez jeden atom i przyłączenia tych elektronów przez drugi, oba atomy uzyskują oktetowe konfiguracje elektronowe takie jakimi charakteryzują się gazy szlachetne. W wiązaniach jonowych są tworzone atomy, w których występuje odpowiednio brak i nadmiar jednego lub dwóch elektronów walencyjnych. Wiązanie jonowe powoduje dużą rezystywność i oporność cieplną oraz kruchość uzyskiwanych substancji, są one przezroczyste, często o różnym zabarwieniu. Rys Schemat pierwotnych wiązań między atomami: a) i b) jonowe (b - na przykładzie NaCl). WIĄZANIE ATOMOWE CZYLI KOWALENCYJNE W przypadku atomów pierwiastków elektroujemnych, zwykle gazów, elektrony walencyjne pierwotnie różnych atomów tworzą pary elektronów należące wspólnie do jąder dwóch atomów. W wiązaniu tym, takie uwspólnione elektrony nazywane są atomowymi czyli kowalencyjnymi (rys. 1.9 c i d). Wiązania atomowe, poza gazami, występują także w substancjach stałych, takich jak np. Si, Ge i diament. Rys Schemat pierwotnych wiązań między atomami: c) i d) kowalencyjne (d - na przykładzie CH 4 ). 10

11 WIĄZAMIE METALICZNE Wiązanie metaliczne występuje w dużych skupiskach atomów pierwiastków metalicznych, które po zbliżeniu się na wystarczająco małą odległość, charakterystyczną dla stałego stanu skupienia, oddają swoje elektrony walencyjne na rzecz całego zbioru atomów. Elektrony walencyjne przemieszczają się swobodnie pomiędzy atomami ( jonami dodatnimi ), tworząc tzw. gaz elektronowy, charakterystyczny dla wiązania metalicznego (rys e i f). Rys Schemat pierwotnych wiązań między atomami: e) i f) metaliczne CHARAKTERYSTYKA WIĄZAŃ WTÓRNYCH WIĄZAŃ SIŁAMI VAN DER WAALSA Wiązania wtórne występują między wszystkimi atomami lub cząsteczkami, lecz ich obecność może być stwierdzona, jeżeli występuje choć jedno z trzech wiązań pierwotnych. Wiązania wtórne są ewidentne między atomami gazów szlachetnymi które mają stabilną strukturę elektronową, a ponadto między cząsteczkami utworzonymi w wyniku wiązań kowalencyjnych. Siły van der Waalsa występują między dipolami cząsteczek lub atomów. Elektryczne dipole Występują w przypadku rozdzielenia ładunków dodatnich i ujemnych w atomie lub cząsteczce. Wiązianie van der Waalsa jest wynikiem przyciągania siłami Coulomba między dodatnim końcem jednego a ujemnym końcem drugiego dipola (rys. 1.11). Oddziaływa takie występują między: - dipolami wyindukowanymi, - dipolami wyindukowanymi i cząsteczkami spolaryzowanymi (które wykazują dipole okresowo), - cząsteczkami spolaryzowanymi. Rys Przykłady wtórnych wiązań między cząsteczkami: a) przyciąganie siłami van der Waalsa między chwilowymi dipolami, b) przyciąganie siłami Londona, c) wiązanie wodorowe. 11

12 WIĄZANIA MIĘDZY CHWILOWYMI DIPOLAMI Wiązania międzycząsteczkowe powstają w wyniku przyciągania siłami van Waalsa, które występują między chwilowymi dipolami elektrycznymi, utwórząmi z atomów na skutek nierównomiernego rozkładu ładunków w ich chmur elektronowych. Siły te powodują skraplanie gazów szlachetnych oraz łączą w i stały cząsteczki, np. H 2, F 2, Cl 2, N 2, powstałe w wyniku wiązania atomowego. WIĄZANIA SIŁAMI LONDONA Dipole elektryczne mogą być wykreowane lub wyindukowane w atomach lub cząsteczkach, które normalnie są elektrycznie obojętne. Siły Londona mogą wystąpić między cząsteczkami w przypadku okresowych zmian ładunku w cząsteczkach, powodując ich przyciąganie. WIĄZANIE WODOROWE Wiązanie wodorowe jest najsilniejszym specjalnym wiązaniem wtórnym między s polaryzowanymi cząsteczkami. Występuje ono między cząsteczkami, w których wodór jest kowalencyjnie związany z fluorem (HF), tlenem (H 2 0) lub azotem (NH 3 ). W każdym wiązaniu H-F, H-O lub H-N pojedynczy elektron wodoru jest uwspólniony z innym atomem. Wodorowy koniec wiązania jest dodatnio naładowany przez obnażony proton, który nie jest ekranowany przez żaden elektron. Ten silnie dodatnio naładowany koniec cząsteczki jest przyciągany przez przeciwny, ujemnie naładowany, koniec innej cząsteczki. METALE I ICH STOPY Metale otrzymuje się z rud, będących najczęściej tlenkami. Procesy metalurgiczne polegają zwykle na redukcji, prowadzącej do ekstrakcji metalu z rudy oraz na rafinacji, usuwającej z metalu pozostałe zanieczyszczenia. Elementy metalowe zwykle wykonywane są metodami odlewniczymi, przeróbki plastycznej lub obróbki skrawaniem, a często także metalurgii proszków. Własności metali i stopów są kształtowane metodami obróbki cieplnej, a powierzchnia elementów metalowych często jest uszlachetniana metodami inżynierii powierzchni, zwiększającymi m.in. odporność na korozję lub odporność na zużycie. Rys Układ okresowy pierwiastków chemicznych (metale zaznaczono na zielono). 12

13 POLIMERY Polimery, nazywane także tworzywami sztucznymi lub plastikami, są materiałami organicznymi złożonymi ze związków węgla. Polimery są tworzone przez węgiel, wodór i inne pierwiastki niemetaliczne z prawego górnego rogu układu okresowego (rys. 1.13). Polimery są makrocząsteczkami i powstają w wyniku połączenia wiązaniami kowalencyjnymi w łańcuchy wielu grup atomów zwanych monomerami jednego lub kilku rodzajów (rys. 1.14). Rys Układ okresowy pierwiastków chemicznych (pierwiastki tworzące polimery zaznaczono na fioletowo). Rysunek Schemat prostoliniowego odcinka typowego łańcucha polietylenu (cały łańcuch może zawierać podstawowych jednostek monomerycznych). MATERIAŁY CERAMICZNE Ceramikę stanowią materiały nieorganiczne o jonowych i kowalencyjnych wiązaniach międzyatomowych, wytwarzane zwykle w wysokotemperaturowych procesach związanych z przebiegiem nieodwracalnych reakcji, chociaż do tej grupy materiałów zaliczane są również szkła oraz beton i cement, pomimo że przy ich wytwarzaniu zachodzą nie wszystkie z tych procesów. Na rysunku 1.15 przedstawiono liczne pierwiastki chemiczne wchodzące w skład materiałów ceramicznych, które mogą być wytwarzane w wyniku połączenia metali (zielone) i siedmiu kluczowych pierwiastków niemetalicznych (różowe). Najogólniej do szeroko rozumianych materiałów ceramicznych można zaliczyć : ceramikę inżynierską, cermetale, ceramikę porowatą, szkła, ceramikę szklaną. Rys Układ okresowy pierwiastków chemicznych (pierwiastki tworzące materiały ceramiczne zaznaczono na różowo). 13

14 MATERIAŁY KOMPOZYTOWE Materiały kompozytowe są połączeniami dwóch lub więcej odrębnych i nierozpuszczających się w sobie faz, z których każda odpowiada innemu podstawowemu materiałowi inżynierskiemu, zapewniającymi lepszy zespół własności i cech strukturalnych, od właściwych dla każdego z materiałów składowych oddzielnie (rys. 2.11). Materiały kompozytowe, dzielą się ze względu na osnowę metalową, polimerową lub ceramiczną. Materiały kompozytowe znajdują współcześnie zastosowanie między innymi w sprzęcie kosmicznym, samolotach, samochodach, łodziach, jachtach, szybowcach i sporcie sportowym. Faza powodująca wzmocnienie kompozytów, nazywana także zbrojeniem może być wprowadzona w postaci drobnych cząstek, niekiedy dyspersyjny krótkich włókien lub płatków, a także włókien ciągłych. Rys Klasy materiałów kompozytowych. HISTORYCZNY ROZWÓJ MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH Człowiek od zarania dziejów wykorzystywał, a z czasem przetwarzał, materiały potrzebne do zdobycia pożywienia, zwiększenia swego bezpieczeństwa i zapewnienia sobie odpowiedniego poziomu życia. Śledząc dzieje cywilizacji ludzkiej można dojść do przekonania, że o jej rozwoju decyduje w dużej mierze rozwój materiałów i towarzyszący temu rozwój sił wytwórczych. Świadczy o tym nazwanie różnych okresów w dziejach ludzkości od materiałów decydujących wówczas o warunkach życia, np. epoki: kamienia, brązu, żelaza (rys. 1.17). Rys Schemat znaczenia różnych grup materiałów w różnych okresach rozwoju cywilizacji ludzkiej z zaznaczeniem okresów wprowadzania nowych materiałów (wg M.F. Ashby'ego). 14

15 Wykładniczy wzrost i czas podwojenia zużycia Jak odmierzyć czas możliwości korzystania z zasobów - np. rtęci? Jak dla większości materiałów, przyrost szybkości zużycia rtęci rośnie z czasem wykładniczo (rys. 1.18). Jeśli bieżącą szybkość zużycia mierzoną w tonach na rok oznaczymy przez C, to wzrost wykładniczy oznacza, że: Gdzie: r - przyrost procentowy w roku. Rys Wykładniczy wzrost zużycia materiałów. Po scałkowaniu gdzie Co - szybkość zużycia dla t = t o. Czas podwojenia szybkości zużycia t D otrzymamy, przyjmując C/C 0 = 2 Zużycie stali rośnie o 3,4% rocznie - podwaja się zatem w ciągu około 20 lat. Zużycie aluminium rośnie o 8% - co 9 lat się podwaja. Produkcja polimerów w USA rosła w ostatnich latach o 18% rocznie, więc podwaja się co 4 lata. 15

16 Dostępność zasobów Dostępność zasobów zależy od ich zlokalizowania na terenie jednego lub kilku kraj. Zależy także od ich wielkości, lub precyzyjniej, od bazy surowcowej ( rys. 1.19) oraz od energii potrzebnej do ich wydobycia i przetworzenia. Wpływ takich czynników, jak wielkość zasobów i energia można, w pewnych granicach, badać i przewidywać. Kalkulacje czasu eksploatacji zawierają ważne rozróżnienie między dostępnymi obecnie zasobami a całością zasobów istniejących w danym regionie. Przez dostępne obecnie zasoby rozumie się znane pokłady, które można z zyskiem eksploatować przy zastosowaniu dzisiejszych technik i przy aktualnych kosztach wydobycia (mają one niewiele wspólnego z prawdziwą wielkością zasobów; nie są one do siebie nawet w przybliżeniu proporcjonalne). Do całości zasobów zalicza się oczywiście nie tylko zasoby dostępne obecnie, ale również i te, które mogą stać się dostępne w przyszłości, dzięki wyższym cenom zbytu, lepszej technologii czy usprawnieniu transportu. Rys Schemat McElveya. DOBÓR MATERIAŁÓW JAK O PODSTAWOWY CEL NAUKI O MATERIAŁACH I INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Dotychczas, od początku kreowania się najpierw metaloznawstwa a potem materiałoznawstwa jako dyscypliny inżynierskiej, podstawową metodą nauki o materiałach i inżynierii materiałowej było wprowadzanie nowych materiałów, głównie na podstawie badań empirycznych realizowanych metodą prób i błędów. Podejście to uległo zmianie w miarę poznawania podstaw procesów decydujących o własnościach i zachowaniu się materiałów w trakcie wytwarzania i eksploatacji i wprowadzono początkowo dobór materiałów, a obecnie projektowanie materiałowe, w celu udostępnienia materiału o najkorzystniejszym zestawie własności użytkowych zapewnianych przez odpowiedni skład chemiczny i proces technologiczny materiału. Rys Podstawowe czynniki uwzględniane w konwencjonalnych badaniach nowo wprowadzanych materiałów inżynierskich (wg D. Raabego). 16

17 Proces wprowadzania nowych materiałów jest związany z doskonaleniem istniejących materiałów albo przez uwzględnianie nowych osiągnięć związanych z opracowywaniem nowych związków, struktury oraz zapewnianiem nowych własności (rys. 1.21). Podstawową możliwością jest projektowanie nowych materiałów bardzo często z uwzględnieniem małej skali, do nanometrycznej włącznie, optymalizacja ich zastosowań, a także optymalizacja produkcji z uwzględnieniem modelowania własności i procesów. Rys Schemat ogólnej strategii wprowadzania nowych materiałów inżynierskich (wg H. Dos cha i M.H. Van de Yoorde). Materiały są produkowane z surowców pobieranych ze środowiska naturalnego, w celu kreowania rozwoju zapewniającego stworzenie bardziej komfortowych warunków życia. Aktywność ta jest częścią systemu cywilizacyjnego, który stanowi fragment ekosfery tworzonej przez geosystem i biosystem. Tradycyjny rozwój materiałów realizowany był niemal wyłącznie w ramach systemu cywilizacyjnego, z ignorowaniem oddziaływań z ekosferą. W ostatnich latach w projektowaniu, wytwarzaniu i eksploatacji materiałów wprowadzono konieczność współdziałania z pozostałymi wymienionymi systemami, a wraz z nią pojęcie ekomateriałów*), uwzględniających holistyczne całościowe podejście do ekosfery (rys.1.22). Rys Schemat koncepcji ekomateriałów (wg K. Yagiego i K. Halady). 17

18 KONIECZNOŚĆ EKONOMICZNEGO STOSOWANIA MATERIAŁÓW Istniejąca sytuacja oraz prognozowanie na przyszłość stale wymagają od inżynierów skoordynowanych działań w celu oszczędzania dostępnych surowców polegających na: - projektowaniu z oszczędnym wykorzystaniem materiałów, zwłaszcza trudno dostępnych i wyczerpujących się, przy minimalizacji ich energochłonności, - stosowaniu zamienników łatwiej dostępnych i o dużej rezerwie czasu połowicznego wyczerpania się zasobów surowcowych oraz o mniejszej energochłonności w miejsce trudno dostępnych i wyczerpujących się, - pełnym wykorzystaniu energooszczędnego recyklingu w celu ponownego wykorzystania i pełnego odzysku materiałów we wszystkich możliwych i ekonomicznie uzasadnionych przypadkach. Rysunek 2.33 przedstawia ogólne spojrzenie na techniczny cykl trwania materiałów inżynierskich: krótki cykl wytwarzania łączy się z bardzo długim cyklem geologicznym ziemi. Zauważyć należy, że recykling zużytych produktów prowadzi do skrócenia cyklu produkcyjnego. Rys Schemat technicznego cyklu trwania materiałów inżynierskich (opracowano według C. Neweya i G. Weawra). 18

19 Na rysunku 2.34 przedstawiono model rozdrobnienia karoserii samochodowej i dalszej przeróbki uzyskanych w wyniku tego mieszanek materiału jako przykład współczesnego procesu recyklingu. Rys Model rozdrobnienia karoserii samochodowej jako przykład współczesnego procesu recyklingu (opracowano według ER. Fielda i J.R Clarka). KOSZTY WŁAŚCIWE PODSTAWOWYCH GRUP MATERIAŁÓW Na rysunku 1.25 orientacyjnie przedstawiono zakresy kosztów podstawowych grup materiałów technicznych w odniesieniu do 1 kg (można określić je jako koszty właściwe). Rys Orientacyjne koszty rożnych grup materiałów odniesione do 1 kg materiału (wg M.E Ashby'ego). 19

MATERIAŁOZNAWSTWO. Prof. dr hab. inż. Andrzej Zieliński Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 204

MATERIAŁOZNAWSTWO. Prof. dr hab. inż. Andrzej Zieliński Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 204 MATERIAŁOZNAWSTWO Prof. dr hab. inż. Andrzej Zieliński Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 204 PODRĘCZNIKI Leszek A. Dobrzański: Podstawy nauki o materiałach i metaloznawstwo K. Prowans: Materiałoznawstwo

Bardziej szczegółowo

Struktura materiałów. Zakres tematyczny. Politechnika Rzeszowska - Materiały lotnicze - I LD / dr inż. Maciej Motyka.

Struktura materiałów. Zakres tematyczny. Politechnika Rzeszowska - Materiały lotnicze - I LD / dr inż. Maciej Motyka. STRUKTURA, KLASYFIKACJA I OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH Zakres tematyczny y 1 Struktura materiałów MATERIAŁAMI (inżynierskimi) nazywa się skondensowane (stałe) substancje, których właściwości

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu )

MATERIAŁOZNAWSTWO. dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) MATERIAŁOZNAWSTWO dr hab. inż. Joanna Hucińska Katedra Inżynierii Materiałowej Pok. 128 (budynek Żelbetu ) jhucinsk@pg.gda.pl MATERIAŁOZNAWSTWO dziedzina nauki stosowanej obejmująca badania zależności

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY DOBORU MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH konspekt

PODSTAWY DOBORU MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH konspekt Współczesne materiały inżynierskie WBMiL I MM ZU (PRz 2013/2014) dr inż. Maciej Motyka 10.10.2013 r. 1 PODSTAWY DOBORU MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH konspekt Ogólna charakterystyka materiałów inżynierskich

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

PODSTAWY INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ. Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego PODSTAWY INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego WPROWADZENIE 1. GENEZA INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ 2. KLASYFIKACJA MATERIAŁÓW

Bardziej szczegółowo

WIĄZANIA. Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE

WIĄZANIA. Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE WIĄZANIA Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE Przyciąganie Wynika z elektrostatycznego oddziaływania między elektronami a dodatnimi jądrami atomowymi. Może to być

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach dr hab. inż. Mirosław Bućko, prof. AGH B-8, p. 1.13, tel

Nauka o Materiałach dr hab. inż. Mirosław Bućko, prof. AGH B-8, p. 1.13, tel Nauka o Materiałach dr hab. inż. Mirosław Bućko, prof. AGH B-8, p. 1.13, tel. 12 617 3572 www.kcimo.pl, bucko@agh.edu.pl Plan wykładów Monokryształy, Materiały amorficzne i szkła, Polikryształy budowa,

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 2 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Własności materiałów brane pod uwagę

Bardziej szczegółowo

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć

Opis efektów kształcenia dla modułu zajęć Nazwa modułu: Własności materiałów inżynierskich Rok akademicki: 2013/2014 Kod: MIM-2-302-IS-n Punkty ECTS: 4 Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Materiałowa Specjalność:

Bardziej szczegółowo

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)

Logistyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/2013 Z-LOG-1082 Podstawy nauki o materiałach Fundamentals of Material Science

Bardziej szczegółowo

Model wiązania kowalencyjnego cząsteczka H 2

Model wiązania kowalencyjnego cząsteczka H 2 Model wiązania kowalencyjnego cząsteczka H 2 + Współrzędne elektronu i protonów Orbitale wiążący i antywiążący otrzymane jako kombinacje orbitali atomowych Orbital wiążący duża gęstość ładunku między jądrami

Bardziej szczegółowo

Politechnika Rzeszowska - Materiały inżynierskie - I DUT - 2010/2011 - dr inż. Maciej Motyka

Politechnika Rzeszowska - Materiały inżynierskie - I DUT - 2010/2011 - dr inż. Maciej Motyka PODSTAWY DOBORU MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH 1 Ogólna charakterystyka materiałów inżynierskich MATERIAŁAMI (inżynierskimi) nazywa się skondensowane (stałe) substancje, których właściwości czynią ją użytecznymi

Bardziej szczegółowo

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak

Opracowała: mgr inż. Ewelina Nowak Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I. dr inż. Hanna Smoleńska

MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I. dr inż. Hanna Smoleńska MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I dr inż. Hanna Smoleńska Charakterystyka ciał stałych Materia i jej składniki Główne grupy materiałów inżynierskich Dobór materiałów Materia i

Bardziej szczegółowo

Drewno. Zalety: Wady:

Drewno. Zalety: Wady: Drewno Drewno to naturalny surowiec w pełni odnawialny. Dzięki racjonalnej gospodarce leśnej w Polsce zwiększają się nie tylko zasoby drewna, lecz także powierzchnia lasów. łatwość w obróbce, lekkość i

Bardziej szczegółowo

Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas II LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania

Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas II LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas II LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania I. Elektroujemność pierwiastków i elektronowa teoria wiązań Lewisa-Kossela

Bardziej szczegółowo

Elementy teorii powierzchni metali

Elementy teorii powierzchni metali prof. dr hab. Adam Kiejna Elementy teorii powierzchni metali Wykład 4 v.16 Wiązanie metaliczne Wiązanie metaliczne Zajmujemy się tylko metalami dlatego w zasadzie interesuje nas tylko wiązanie metaliczne.

Bardziej szczegółowo

I. Substancje i ich przemiany

I. Substancje i ich przemiany NaCoBeZU z chemii dla klasy 1 I. Substancje i ich przemiany 1. Pracownia chemiczna podstawowe szkło i sprzęt laboratoryjny. Przepisy BHP i regulamin pracowni chemicznej zaliczam chemię do nauk przyrodniczych

Bardziej szczegółowo

Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych

Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych Materiały budowlane - systematyka i uwarunkowania właściwości użytkowych Kompozyty Większość materiałów budowlanych to materiały złożone tzw. KOMPOZYTY składające się z co najmniej dwóch składników występujących

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. I

Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. I I. Substancje i ich przemiany Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. I Ocena dopuszczająca [1] zalicza chemię do nauk przyrodniczych stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni

Bardziej szczegółowo

Atomy wieloelektronowe

Atomy wieloelektronowe Wiązania atomowe Atomy wieloelektronowe, obsadzanie stanów elektronowych, układ poziomów energii. Przykładowe konfiguracje elektronów, gazy szlachetne, litowce, chlorowce, układ okresowy pierwiastków,

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z CHEMII klasa I

WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z CHEMII klasa I WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE SZKOLNE Z CHEMII klasa I Aby uzyskać ocenę wyższą niż dana ocena, uczeń musi opanować wiadomości i umiejętności dotyczące danej oceny oraz ocen od niej niższych. Dział:

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w kl.1. I. Substancje i ich przemiany

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w kl.1. I. Substancje i ich przemiany Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii w kl.1 I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] zalicza chemię do nauk przyrodniczych wyjaśnia, dlaczego chemia

Bardziej szczegółowo

NAUKA O MATERIAŁACH. Dlaczego warto studiować ten przedmiot? Organizacja zajęć. Temat 1. Rola i zadania inżynierii materiałowej

NAUKA O MATERIAŁACH. Dlaczego warto studiować ten przedmiot? Organizacja zajęć. Temat 1. Rola i zadania inżynierii materiałowej powierzchnia stali NAUKA O MATERIAŁACH Organizacja zajęć Dlaczego warto studiować ten przedmiot? Temat 1 Rola i zadania inżynierii materiałowej ZAŁOŻENIA I CELE PRZEDMIOTU KOMPETENCJE : Umiejętność doboru

Bardziej szczegółowo

WYDZIAŁ INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I METALURGII

WYDZIAŁ INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ I METALURGII Katowice, ul. Krasińskiego 8, tel. 32 603 41 023, e-mail: rmbos@polsl.pl (S I i II, NW II) kierunek studiów: INŻYNIERIA MATERIAŁOWA kryteria przyjęć matematyka z egzaminu maturalnego I stopnia z tytułem

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH

LABORATORIUM NAUKI O MATERIAŁACH Imię i Nazwisko Grupa dziekańska Indeks Ocena (kol.wejściowe) Ocena (sprawozdanie)........................................................... Ćwiczenie: MISW2 Podpis prowadzącego Politechnika Łódzka Wydział

Bardziej szczegółowo

Wiązania jonowe występują w układach złożonych z atomów skrajnie różniących się elektroujemnością.

Wiązania jonowe występują w układach złożonych z atomów skrajnie różniących się elektroujemnością. 105 Elektronowa teoria wiązania chemicznego Cząsteczki powstają w wyniku połączenia się dwóch lub więcej atomów. Już w początkowym okresie rozwoju chemii podejmowano wysiłki zmierzające do wyjaśnienia

Bardziej szczegółowo

Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas I LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania

Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas I LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania Cz. I Materiał powtórzeniowy do sprawdzianu dla klas I LO - Wiązania chemiczne + przykładowe zadania i proponowane rozwiązania I. Elektroujemność pierwiastków i elektronowa teoria wiązań Lewisa-Kossela

Bardziej szczegółowo

Ogólna charakterystyka materiałów inżynierskich

Ogólna charakterystyka materiałów inżynierskich PODSTAWY DOBORU MATERIAŁÓW INŻYNIERSKICH 1 Ogólna charakterystyka materiałów inżynierskich MATERIAŁAMI (inżynierskimi) nazywa się skondensowane (stałe) substancje, których właściwości czynią ją użytecznymi

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY SUPERTWARDE

MATERIAŁY SUPERTWARDE MATERIAŁY SUPERTWARDE Twarde i supertwarde materiały Twarde i bardzo twarde materiały są potrzebne w takich przemysłowych zastosowaniach jak szlifowanie i polerowanie, cięcie, prasowanie, synteza i badania

Bardziej szczegółowo

uczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe

uczeń opanował wszystkie wymagania podstawowe i ponadpodstawowe 1 Agnieszka Wróbel nauczyciel biologii i chemii Plan pracy dydaktycznej na chemii w klasach pierwszych w roku szkolnym 2015/2016 Poziom wymagań Ocena Opis wymagań podstawowe niedostateczna uczeń nie opanował

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny

Wymagania programowe na poszczególne oceny Przedmiot: chemia Klasa: Ia, Ib Nauczyciel: Agata SROKA Wymagania programowe na poszczególne oceny I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] zalicza chemię do nauk przyrodniczych stosuje zasady

Bardziej szczegółowo

CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.

CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. CHEMIA klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Substancje i ich przemiany WYMAGANIA PODSTAWOWE stosuje zasady bezpieczeństwa

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I. dr inż. Hanna Smoleńska

MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I. dr inż. Hanna Smoleńska MATERIAŁOZNAWSTWO Wydział Mechaniczny, Mechatronika, sem. I dr inż. Hanna Smoleńska Prowadzący : dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania, Wydz. Mechaniczny Kontakt: hsmolens@pg.gda.pl

Bardziej szczegółowo

Wewnętrzna budowa materii - zadania

Wewnętrzna budowa materii - zadania Poniższe zadania rozwiąż na podstawie układu okresowego. Zadanie 1 Oceń poprawność poniższych zdań, wpisując P, gdy zdanie jest prawdziwe oraz F kiedy ono jest fałszywe. Stwierdzenie Atom potasu posiada

Bardziej szczegółowo

Nowoczesne materiały konstrukcyjne : wybrane zagadnienia / Wojciech Kucharczyk, Andrzej Mazurkiewicz, Wojciech śurowski. wyd. 3. Radom, cop.

Nowoczesne materiały konstrukcyjne : wybrane zagadnienia / Wojciech Kucharczyk, Andrzej Mazurkiewicz, Wojciech śurowski. wyd. 3. Radom, cop. Nowoczesne materiały konstrukcyjne : wybrane zagadnienia / Wojciech Kucharczyk, Andrzej Mazurkiewicz, Wojciech śurowski. wyd. 3. Radom, cop. 2011 Spis treści Wstęp 9 1. Wysokostopowe staliwa Cr-Ni-Cu -

Bardziej szczegółowo

Kryteria oceniania z chemii kl VII

Kryteria oceniania z chemii kl VII Kryteria oceniania z chemii kl VII Ocena dopuszczająca -stosuje zasady BHP w pracowni -nazywa sprzęt laboratoryjny i szkło oraz określa ich przeznaczenie -opisuje właściwości substancji używanych na co

Bardziej szczegółowo

Projekt Era inżyniera pewna lokata na przyszłość jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Projekt Era inżyniera pewna lokata na przyszłość jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego TEMAT I WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH. STOPNIE UTLENIENIA. WIĄZANIA CHEMICZNE. WZORY SUMARYCZNE I STRUKTURALNE. TYPY REAKCJI CHEMICZNYCH. ILOŚCIOWA INTERPRETACJA WZORÓW I RÓWNAŃ CHEMICZNYCH

Bardziej szczegółowo

WIĄZANIA. Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE

WIĄZANIA. Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE WIĄZANIA Co sprawia, że ciała stałe istnieją i są stabilne? PRZYCIĄGANIE ODPYCHANIE 1 Przyciąganie Wynika z elektrostatycznego oddziaływania między elektronami a dodatnimi jądrami atomowymi. Może to być

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2013/2014 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIP-1-106-s

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2015/2016 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIP-1-106-s

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. audytoryjne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. audytoryjne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2017/2018 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIM-1-105-s Grafika

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2016/2017 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIP-1-106-s

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. audytoryjne.

Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. audytoryjne. Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2017/2018 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIP-1-106-s

Bardziej szczegółowo

Materiały budowlane i instalacyjne Kod przedmiotu

Materiały budowlane i instalacyjne Kod przedmiotu Materiały budowlane i instalacyjne - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Materiały budowlane i instalacyjne Kod przedmiotu 06.4-WI-EKP-Matbudiinst-S16 Wydział Kierunek Wydział Budownictwa,

Bardziej szczegółowo

Transportu Politechniki Warszawskiej, Zakład Podstaw Budowy Urządzeń Transportowych B. Ogólna charakterystyka przedmiotu

Transportu Politechniki Warszawskiej, Zakład Podstaw Budowy Urządzeń Transportowych B. Ogólna charakterystyka przedmiotu Kod przedmiotu TR.NIK104 Nazwa przedmiotu Materiałoznawstwo Wersja przedmiotu 2015/16 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom kształcenia Studia I stopnia Forma i tryb prowadzenia studiów Niestacjonarne

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny: I. Substancje i ich przemiany

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny: I. Substancje i ich przemiany Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny: I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] zalicza chemię do nauk przyrodniczych wyjaśnia, dlaczego chemia jest nauką stosuje

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny w klasie pierwszej. I. Substancje i ich przemiany

Wymagania programowe na poszczególne oceny w klasie pierwszej. I. Substancje i ich przemiany Wymagania programowe na poszczególne oceny w klasie pierwszej I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] zalicza chemię do nauk przyrodniczych stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny - klasa I a, I b, I c, I d. I. Substancje i ich przemiany. Ocena dopuszczająca [1]

Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny - klasa I a, I b, I c, I d. I. Substancje i ich przemiany. Ocena dopuszczająca [1] Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny - klasa I a, I b, I c, I d. I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] zalicza chemię do nauk przyrodniczych wyjaśnia, dlaczego

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 7

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 7 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz. 7 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Sprężystość i wytrzymałość Naprężenie

Bardziej szczegółowo

Podział ciał stałych ze względu na strukturę atomowo-cząsteczkową

Podział ciał stałych ze względu na strukturę atomowo-cząsteczkową Podział ciał stałych ze względu na strukturę atomowo-cząsteczkową Kryształy Atomy w krysztale ułożone są w pewien powtarzający się regularny wzór zwany siecią krystaliczną. Struktura kryształu NaCl Polikryształy

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii dla klasy 1 gimnazjum. I. Substancje i ich przemiany

Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii dla klasy 1 gimnazjum. I. Substancje i ich przemiany Wymagania programowe na poszczególne oceny z chemii dla klasy 1 gimnazjum I. Substancje i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] zalicza chemię do nauk przyrodniczych wyjaśnia,

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy I oparte na Programie nauczania Chemia Nowej Ery

Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy I oparte na Programie nauczania Chemia Nowej Ery Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy I oparte na Programie nauczania Chemia Nowej Ery I. Substancje i ich przemiany Poziom wymagań Konieczny Podstawowy Rozszerzający Dopełniający zalicza chemię do nauk

Bardziej szczegółowo

nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie (4)

nazywa wybrane elementy szkła i sprzętu laboratoryjnego oraz określa ich przeznaczenie (4) Wymagania na poszczególne oceny z chemii w klasie I Uczeń: I. Substancje i ich właściwości stosuje zasady bezpieczeństwa obowiązujące w pracowni chemicznej (2) zalicza chemię do nauk przyrodniczych (2)

Bardziej szczegółowo

Budowa atomu. Wiązania chemiczne

Budowa atomu. Wiązania chemiczne strona /6 Budowa atomu. Wiązania chemiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Budowa atomu; jądro i elektrony, składniki jądra, izotopy. Promieniotwórczość i

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020

Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Wymagania edukacyjne na poszczególne śródroczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 209/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.

Bardziej szczegółowo

Różne typy wiązań mają ta sama przyczynę: energia powstającej stabilnej cząsteczki jest mniejsza niż sumaryczna energia tworzących ją, oddalonych

Różne typy wiązań mają ta sama przyczynę: energia powstającej stabilnej cząsteczki jest mniejsza niż sumaryczna energia tworzących ją, oddalonych Wiązania atomowe Atomy wieloelektronowe, obsadzanie stanów elektronowych, układ poziomów energii. Przykładowe konfiguracje elektronów, gazy szlachetne, litowce, chlorowce, układ okresowy pierwiastków,

Bardziej szczegółowo

Zasady obsadzania poziomów

Zasady obsadzania poziomów Zasady obsadzania poziomów Model atomu Bohra Model kwantowy atomu Fala stojąca Liczby kwantowe -główna liczba kwantowa (n = 1,2,3...) kwantuje energię elektronu (numer orbity) -poboczna liczba kwantowa

Bardziej szczegółowo

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis.

Sylabus przedmiotu: Data wydruku: Dla rocznika: 2015/2016. Kierunek: Opis przedmiotu. Dane podstawowe. Efekty i cele. Opis. Sylabus przedmiotu: Specjalność: Nauka o materiałach Wszystkie specjalności Data wydruku: 22.01.2016 Dla rocznika: 2015/2016 Kierunek: Wydział: Zarządzanie i inżynieria produkcji Inżynieryjno-Ekonomiczny

Bardziej szczegółowo

S. Baran - Podstawy fizyki materii skondensowanej Wiązania chemiczne w ciałach stałych. Wiązania chemiczne w ciałach stałych

S. Baran - Podstawy fizyki materii skondensowanej Wiązania chemiczne w ciałach stałych. Wiązania chemiczne w ciałach stałych Wiązania chemiczne w ciałach stałych Wiązania chemiczne w ciałach stałych typ kowalencyjne jonowe metaliczne Van der Waalsa wodorowe siła* silne silne silne pochodzenie uwspólnienie e- (pary e-) przez

Bardziej szczegółowo

Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo

Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo Opis przedmiotu: Materiałoznawstwo Kod przedmiotu Nazwa przedmiotu TR.SIK102 Materiałoznawstwo Wersja przedmiotu 2013/14 A. Usytuowanie przedmiotu w systemie studiów Poziom Kształcenia Stopień Rodzaj Kierunek

Bardziej szczegółowo

Rok akademicki: 2030/2031 Kod: DIS s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: -

Rok akademicki: 2030/2031 Kod: DIS s Punkty ECTS: 2. Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: - Nazwa modułu: Materiałoznawstwo Rok akademicki: 2030/2031 Kod: DIS-1-211-s Punkty ECTS: 2 Wydział: Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Kierunek: Inżynieria Środowiska Specjalność: - Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Inżynieria materiałowa. 2. KIERUNEK: Mechanika i budowa maszyn. 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia

KARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Inżynieria materiałowa. 2. KIERUNEK: Mechanika i budowa maszyn. 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Inżynieria teriałowa 2. KIERUNEK: Mechanika i budowa szyn 3. POZIOM STUDIÓW: I stopnia 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: 1/1 i 2 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 5 6. LICZBA GODZIN:

Bardziej szczegółowo

Materiałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia

Materiałoznawstwo. Wzornictwo Przemysłowe I stopień ogólnoakademicki stacjonarne wszystkie Katedra Technik Komputerowych i Uzbrojenia KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Materiałoznawstwo Nazwa modułu w języku angielskim Materials Science Obowiązuje od roku akademickiego 2014/2015 A. USYTUOWANIE MODUŁU W SYSTEMIE

Bardziej szczegółowo

Podstawy Konstrukcji Maszyn

Podstawy Konstrukcji Maszyn Podstawy Konstrukcji Maszyn Wykład 1 Ogólne informacje o konstruowaniu maszyn Dr inŝ. Jacek Czarnigowski Pojęcia podstawowe Maszyna mechanizm lub grupa mechanizmów wykorzystywana podczas procesu pracy

Bardziej szczegółowo

studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 1W, 1Ćw PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

studia stacjonarne Liczba godzin/tydzień: 1W, 1Ćw PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu WSTĘP DO WSPÓŁCZESNEJ INŻYNIERII MATERIAŁOWEJ Introduction to Modern Materials Engineering Kierunek: Kod przedmiotu: ZIP.F.O.17 Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Rodzaj przedmiotu: Poziom

Bardziej szczegółowo

Urządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU

Urządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU GREEN ENERGY POLAND Sp. z o.o. Urządzenie do rozkładu termicznego odpadów organicznych WGW-8 EU dr hab. inż. Andrzej Wojciechowski e-mail: andrzej.wojciechowski@imp.edu.pl www.imp.edu.pl Ochrony Środowiska

Bardziej szczegółowo

Metaloznawstwo II Metal Science II

Metaloznawstwo II Metal Science II Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2013/2014

Bardziej szczegółowo

Wykład z Chemii Ogólnej

Wykład z Chemii Ogólnej Wykład z Chemii Ogólnej Część 2 Budowa materii: od atomów do układów molekularnych 2.3. WIĄZANIA CHEMICZNE i ODDZIAŁYWANIA Katedra i Zakład Chemii Fizycznej Collegium Medicum w Bydgoszczy Uniwersytet Mikołaja

Bardziej szczegółowo

MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE

MATERIAŁY KONSTRUKCYJNE Stal jest to stop żelaza z węglem o zawartości węgla do 2% obrobiona cieplnie i przerobiona plastycznie Stale ze względu na skład chemiczny dzielimy głównie na: Stale węglowe Stalami węglowymi nazywa się

Bardziej szczegółowo

Zadanie 1. (2 pkt) Określ, na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków, typ wiązania w związkach: KBr i HBr.

Zadanie 1. (2 pkt) Określ, na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków, typ wiązania w związkach: KBr i HBr. Zadanie 1. (2 pkt) Określ, na podstawie różnicy elektroujemności pierwiastków, typ wiązania w związkach: KBr i HBr. Typ wiązania w KBr... Typ wiązania w HBr... Zadanie 2. (2 pkt) Oceń poprawność poniższych

Bardziej szczegółowo

Nauka o Materiałach Wykład I Nauka o materiałach wprowadzenie Jerzy Lis

Nauka o Materiałach Wykład I Nauka o materiałach wprowadzenie Jerzy Lis Wykład I Nauka o materiałach wprowadzenie Jerzy Lis Dzień dobry! Jerzy Lis Prorektor AGH ds. Współpracy i Rozwoju Kierownik Katedry Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Wydziału Inżynierii Materiałowej

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Metali Nieżelaznych Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2013/2014 Język wykładowy: Polski Semestr 1 NIM-1-109-s Wstęp do

Bardziej szczegółowo

nr projektu w Politechnice Śląskiej 11/030/FSD18/0222 KARTA PRZEDMIOTU

nr projektu w Politechnice Śląskiej 11/030/FSD18/0222 KARTA PRZEDMIOTU Z1-PU7 WYDANIE N3 Strona: 1 z 5 (pieczęć wydziału) KARTA PRZEDMIOTU 1. Nazwa przedmiotu: MATERIAŁY I TECHNOLOGIE STOSOWANE W BUDOWIE POJAZDÓW 3. Karta przedmiotu ważna od roku akademickiego: 2018/2019

Bardziej szczegółowo

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne

CHEMIA. Wymagania szczegółowe. Wymagania ogólne CHEMIA Wymagania ogólne Wymagania szczegółowe Uczeń: zapisuje konfiguracje elektronowe atomów pierwiastków do Z = 36 i jonów o podanym ładunku, uwzględniając rozmieszczenie elektronów na podpowłokach [

Bardziej szczegółowo

S Y L A B U S P R Z E D M I O T U

S Y L A B U S P R Z E D M I O T U Załącznik Nr do decyzji Nr 5/PRK/011 z dnia 16 grudnia 011r. NAZWA PRZEDMIOTU: Wersja anglojęzyczna: Kod przedmiotu: Podstawowa jednostka organizacyjna (PJO): Kierunek studiów: Specjalność: Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

Materiały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne

Materiały Reaktorowe. Właściwości mechaniczne Materiały Reaktorowe Właściwości mechaniczne Naprężenie i odkształcenie F A 0 l i l 0 l 0 l l 0 a. naprężenie rozciągające b. naprężenie ściskające c. naprężenie ścinające d. Naprężenie torsyjne Naprężenie

Bardziej szczegółowo

Klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny. I. Substancje i ich przemiany

Klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny. I. Substancje i ich przemiany Klasa 1 Wymagania programowe na poszczególne oceny I. Substancje i ich przemiany Ocena niedostateczna Uczeń nie potrafi: Nazwać wybranych elementów szkła i sprzętu laboratoryjnego; Nie potrafi opisać właściwości

Bardziej szczegółowo

Informator dla kandydatów na studia

Informator dla kandydatów na studia Kształtowanie struktury i własności materiałów nanostrukturalnych Komputerowe wspomaganie doboru i projektowania materiałów Zasady projektowania i modelowania materiałów nanostrukturalnych Metody sztucznej

Bardziej szczegółowo

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.1

Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.1 Dobór materiałów konstrukcyjnych cz.1 dr inż. Hanna Smoleńska Katedra Inżynierii Materiałowej i Spajania Wydział Mechaniczny, Politechnika Gdańska Materiały edukacyjne Literatura pomocnicza Literatura

Bardziej szczegółowo

Z-LOGN1-021 Materials Science Materiałoznastwo

Z-LOGN1-021 Materials Science Materiałoznastwo KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Z-LOGN-02 Materials Science Materiałoznastwo Obowiązuje od roku akademickiego 207/208 Materiałoznawstwo Nazwa modułu

Bardziej szczegółowo

1. Określ liczbę wiązań σ i π w cząsteczkach: wody, amoniaku i chloru

1. Określ liczbę wiązań σ i π w cząsteczkach: wody, amoniaku i chloru 1. Określ liczbę wiązań σ i π w cząsteczkach: wody, amoniaku i chloru 2. Na podstawie struktury cząsteczek wyjaśnij dlaczego N 2 jest bierny a Cl 2 aktywny chemicznie? 3. Które substancje posiadają budowę

Bardziej szczegółowo

dr inż. Cezary SENDEROWSKI

dr inż. Cezary SENDEROWSKI Wojskowa Akademia Techniczna Wydział Nowych Technologii i Chemii Katedra Zaawansowanych Materiałów i Technologii Rodzaj studiów: studia inżynierskie Kierunek: mechanika i budowa maszyn Specjalność: wszystkie

Bardziej szczegółowo

Zadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Wiązania chemiczne, budowa cząsteczek

Zadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Wiązania chemiczne, budowa cząsteczek strona 1/11 Zadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Wiązania chemiczne, budowa cząsteczek Monika Gałkiewicz Zad. 1 () Podaj wzory dwóch dowolnych kationów i dwóch dowolnych anionów posiadających

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu: Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy na kierunku: Mechanika i Budowa Maszyn Rodzaj zajęć: wykład, laboratorium I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK

Bardziej szczegółowo

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE

PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE Nazwa przedmiotu Kierunek: ZiIP Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy Rodzaj zajęć: Wyk. Lab. WYBRANE ZAGADNIENIA Z METALOZNAWSTWA Selected Aspects of Metal Science Kod przedmiotu: ZiIP.OF.1.1. Poziom studiów:

Bardziej szczegółowo

Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków.

Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Na rysunku przedstawiono fragment układu okresowego pierwiastków. Zadanie 1 (0 1) W poniższych zdaniach podano informacje o pierwiastkach i ich tlenkach. Które to tlenki? Wybierz je spośród podanych A

Bardziej szczegółowo

Nauka o materiałach II - opis przedmiotu

Nauka o materiałach II - opis przedmiotu Nauka o materiałach II - opis przedmiotu Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Nauka o materiałach II Kod przedmiotu 06.1-WM-MiBM-P-31_15W_pNadGen0INE8 Wydział Kierunek Wydział Mechaniczny Mechanika i budowa

Bardziej szczegółowo

Projektowanie materiałowe NAUKA O MATERIAŁACH OPRACOWAŁ: EUGENIUSZ GRONOSTAJ

Projektowanie materiałowe NAUKA O MATERIAŁACH OPRACOWAŁ: EUGENIUSZ GRONOSTAJ Projektowanie materiałowe NAUKA O MATERIAŁACH OPRACOWAŁ: EUGENIUSZ GRONOSTAJ Temat 1 PROCES WYTWARZANIA PRODUKTÓW Proces wytwarzania produktów Proces przetwarzania surowców materiałowych w produkty zwany

Bardziej szczegółowo

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział

Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Wydział Uniwersytet Śląski w Katowicach str. 1 Kierunek i poziom studiów: Technologia chemiczna, poziom kształcenia pierwszy Sylabus modułu: Chemia materiałów () Nazwa wariantu modułu (opcjonalnie): 1. Informacje

Bardziej szczegółowo

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE

CHEMIA I GIMNAZJUM WYMAGANIA PODSTAWOWE WYMAGANIA PODSTAWOWE wskazuje w środowisku substancje chemiczne nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne opisuje podstawowe właściwości substancji będących głównymi składnikami stosowanych na co dzień produktów

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.1. I. Substancje chemiczne i ich przemiany

Wymagania programowe na poszczególne oceny. Chemia Kl.1. I. Substancje chemiczne i ich przemiany Wymagania programowe na poszczególne oceny Chemia Kl.1 I. Substancje chemiczne i ich przemiany Ocena dopuszczająca [1] zna zasady bhp obowiązujące w pracowni chemicznej nazywa sprzęt i szkło laboratoryjne

Bardziej szczegółowo

BADANIE WYNIKÓW NAUCZANIA Z CHEMII KLASA I GIMNAZJUM. PYTANIA ZAMKNIĘTE.

BADANIE WYNIKÓW NAUCZANIA Z CHEMII KLASA I GIMNAZJUM. PYTANIA ZAMKNIĘTE. BADANIE WYNIKÓW NAUCZANIA Z CHEMII KLASA I GIMNAZJUM. PYTANIA ZAMKNIĘTE. 1. Którą mieszaninę można rozdzielić na składniki poprzez filtrację; A. Wodę z octem. B. Wodę z kredą. C. Piasek z cukrem D. Wodę

Bardziej szczegółowo

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia

Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne. Wykład Ćwiczenia Wydział: Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej Kierunek: Inżynieria Materiałowa Poziom studiów: Studia I stopnia Forma i tryb studiów: Stacjonarne Rocznik: 2016/2017 Język wykładowy: Polski Semestr

Bardziej szczegółowo

Budowa atomu Wiązania chemiczne

Budowa atomu Wiązania chemiczne strona 1/8 Budowa atomu Wiązania chemiczne Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn Treść podstawy programowej: Budowa atomu: jądro i elektrony, składniki jądra, izotopy. Promieniotwórczość i

Bardziej szczegółowo

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia

Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Karta (sylabus) modułu/przedmiotu Inżynieria Materiałowa Studia I stopnia Przedmiot: Nauka o materiałach Rodzaj przedmiotu: Obowiązkowy Kod przedmiotu: IM N 0 5-0_ Rok: I Semestr: Forma studiów: Studia

Bardziej szczegółowo

Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne

Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne Wykład IX: Odkształcenie materiałów - właściwości plastyczne JERZY LIS Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Katedra Technologii Ceramiki i Materiałów Ogniotrwałych Treść wykładu: 1. Odkształcenie

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA RZESZOWSKA PLAN STUDIÓW

POLITECHNIKA RZESZOWSKA PLAN STUDIÓW POLITECHNIKA RZESZOWSKA im. Ignacego Łukasiewicza Wydział Budowy Maszyn i Lotnictwa PLAN STUDIÓW dla kierunku: Inżynieria materiałowa studia I stopnia stacjonarne Rzeszów, 12 Listopada 2014 Plan studiów

Bardziej szczegółowo

Wewnętrzna budowa materii

Wewnętrzna budowa materii Atom i układ okresowy Wewnętrzna budowa materii Atom jest zbudowany z jądra atomowego oraz krążących wokół niego elektronów. Na jądro atomowe składają się protony oraz neutrony, zwane wspólnie nukleonami.

Bardziej szczegółowo