Przemoc w rodzinie. Perspektywy przemocy w rodzinie

Transkrypt

1 Przemoc w rodzinie Rodzina, ognisko domowe, postrzegana jest jako środowisko miłości, opieki, bezpieczne i ciepłe miejsce, schronisko przed całym złem zewnętrznego świata. W rzeczywistości dla wielu osób jest to miejsce zła, terroru, zagrożenia, cierpienia, lęku i niekiedy wielkiej rozpaczy. Do niedawna zjawisko to było tematem tabu i niewiele się o tym mówiło i niechętnie pomagało ofiarom przemocy domowej. Pomimo, iż w Polsce coraz więcej mówi się o przemocy w rodzinie, wciąż dość powszechne jest przekonanie, że liczba osób dotkniętych przemocą jest niewielka i obejmuje głównie osoby z niższych warstw społecznych. Badacze Centrum Badania Opinii Społecznej w 2005 r. pytali respondentów, czy znają osobiście lub z widzenia kobiety, które podczas konfliktów małżeńskich bywają bite przez męża. Badanie przeprowadzono na liczącej 1089 osób reprezentatywnej próbie losowej dorosłych Polaków. Uzyskane odpowiedzi pokazały, że zjawisko przemocy w rodzinie trudno jest uznać za marginalne, gdyż ponad jedna trzecia respondentów (37%) przyznała, że zna przynajmniej jedną kobietę ofiarę przemocy swojego partnera. Natomiast blisko dwie trzecie (64%) zadeklarowały, że nie znają żadnej kobiety bitej przez męża. Inne badania dowodzą, że dwie piąte kobiet (41%) zna w swoim środowisku co najmniej jedną kobietę bitą przez męża. Więcej niż jedna piąta (22%) zna przynajmniej kilka takich kobiet. Mniej więcej co ósmy Polak (12%) twierdzi, że przynajmniej raz został uderzony przez współmałżonka (partnera) podczas kłótni. Połowa osób z tej grupy co najmniej kilkakrotnie padła ofiarą agresji. Przemoc w rodzinie to przede wszystkim intencjonalne, czyli zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie skierowane przeciwko członkowi rodziny, które narusza prawa i dobra osobiste powodując cierpienie i szkody. Cechą charakterystyczną w przemocy domowej jest wykorzystanie siły i demonstracja władzy w taki sposób, który krzywdzi innych członków rodziny. Najczęściej identyfikowanymi ofiarami przemocy w rodzinie były i są nadal kobiety i dzieci, ale dotyczy ona także często ludzi starych i osób o upośledzonej sprawności z powodu chorób, kalectwa bądź niedorozwoju. W 1995 roku odbyła się II Ogólnopolska Konferencja na temat Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, która pozwoliła inaczej spojrzeć na to zjawisko. Na konferencji tej przyjęto również Polską Deklarację w Sprawie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, która brzmi: Deklaracja w sprawie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Przemoc w rodzinie jest szczególnie drastycznym problemem w naszym kraju. Sprzyja jej bierność obywateli i bezsilność służb publicznych. Dlatego wzywamy parlament, administrację rządową i samorządową, sądownictwo, prokuraturę, policję, mass media oraz wszystkich obywateli Rzeczypospolitej Polskiej do przeciwdziałania przemocy i postępowania zgodnie z następującymi zasadami etycznymi: 1. Każdy człowiek ma prawo do życia w środowisku rodzinnym wolnym od przemocy, która jest naruszeniem praw i dóbr osobistych. 2. Człowiek doświadczający przemocy nie może być za nią obwiniany. 3. Dzieci i młodzież mają prawo do wzrastania w bezpiecznym środowisku, wolnym od przemocy, a obowiązkiem dorosłych jest im to zapewnić. 4. Każdy człowiek doświadczający przemocy ma prawo do pomocy prawnej, socjalnej, psychologicznej i medycznej, bez naruszania jego godności osobistej. 5. Każdy człowiek ma prawo do wiedzy potrzebnej do radzenia sobie z przemocą. 6. Każdy człowiek ma prawo do przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 7. Każdy człowiek ma obowiązek udzielania pomocy ofiarom przemocy w rodzinie. Perspektywy przemocy w rodzinie Na przemoc należy spojrzeć z kilku perspektyw: perspektywy prawnej, moralnej, psychologicznej i społeczno-politycznej. Z punktu widzenia prawa przemoc w stosunku do członka rodziny jest przestępstwem określonym, w art. 207 Kodeksu Karnego i jest przestępstwem ściganym z urzędu, zagrożone karą do 5 lat

2 pozbawienia wolności. Perspektywa moralna pokazuje nam, że przemoc jest krzywdzeniem słabszego i jest ona złem moralnym. Sprawca takich czynów powinien być potępiany przez ogół społeczeństwa i podlegać sankcjom własnego sumienia. Ocena taka powinna powstrzymywać sprawców przemocy domowej i motywować świadków do pomagania ofiarom (najczęściej kobietom i dzieciom). Psychologiczne patrzenie na przemoc domową zwraca uwagę na bezradność i cierpienie ofiar, wzajemne relacje, burzenie jakiegoś porządku, poczucie krzywdy. Psychologiczne zrozumienie przemocy jest bardzo ważne podczas pomagania ofiarom w wyzwalaniu się z tej przemocy i naprawianiu wyrządzonych szkód. Z perspektywy społeczno-politycznej widać czynniki zawarte w różnych obyczajach i postawach ludzkich, które mogą przyczyniać się do przemocy lub po prostu ją usprawiedliwiać. W przeciwdziałanie przemocy mogą również angażować się różne ruchy społeczne. Źródła przemocy domowej W związku z tym, że przemocy jest tak dużo to i źródeł jej powstawania musi być wiele. Źródła biologiczne to cechy charakteru, odpowiedni temperament oraz mikro- uszkodzenia układu nerwowego. Źródła psychologiczne to jakość kontroli nad własnymi emocjami, frustracje, pozbawienie potrzeb, odpowiednie postawy i wizje świata. Źródła środowiskowe to załatwianie różnych spraw za pomocą przemocy. Niekiedy całe społeczności w niektórych środowiskach są ogarnięte przemocą. Inne źródła przemocy to substancje chemiczne (alkohol, narkotyki) powodujące osłabienie zdolności do samokontroli lub pobudzenie agresywne. Rodzaje przemocy domowej Przemoc domowa jest różnoraka. Może być ona gorąca lub chłodna. Przemoc gorąca to furia, agresywne zachowanie, wybuch skumulowanych uczuć złości i wściekłości. Furii towarzyszy pragnienie wywołania cierpienia i spowodowania jakichś szkód u ofiary. Elementami przemocy gorącej mogą być następujące zjawiska: grożenie pobiciem, uderzeniem uderzenie, szarpanie, kopanie, poparzenie, duszenie zamykanie w pomieszczeniu rzucanie przedmiotami w ofiarę zmuszanie do stosunku seksualnego pchnięcie nożem, grożenie jego użyciem Gorąca przemoc może być spowodowana negatywnymi i intensywnymi przeżyciami związanymi z frustracją, z niespełnieniem jakichś pragnień czy oczekiwań. Przemoc chłodna może wydawać się wszystkim jako spokojniejsza, ale bardzo często jest to pozorny spokój skrywający silne emocje, nastawiony na różnego rodzaju zaniedbywanie psychiczne, fizyczne, seksualne lub ekonomiczne. Przemoc chłodna polega na realizowaniu przez sprawcę odpowiedniego scenariusza, który jest zapisany w jego umyśle. Manifestuje się on brakiem zainteresowania ofiarą lub unikaniem interakcji prowokujących wybuchy złości. Zjawiska charakteryzujące przemoc chłodną to: powiedzenie czegoś żeby urazić ostentacyjne opuszczenie pomieszczenia

3 użycie obraźliwych słów lub gestów przerwanie snu, posiłku zabronienie wyjścia z domu zabronienie spotykania się z kimś grożenie opuszczeniem grożenie nie dania pieniędzy słowne zmuszanie do stosunku seksualnego Sprawcy przemocy chłodnej na ogół pozostają nieświadomi szkodliwości swego zachowania, ponieważ znajdują oni uzasadnienie nawet dla okrucieństwa. W bardzo wielu przypadkach przemoc ma związek z używaniem alkoholu. Według danych Ogólnopolskiego Pogotowia dla Ofiar Przemocy w Rodzinie alkohol towarzyszy ponad 70 % zgłaszanych przypadków. Nie może on być jednak usprawiedliwieniem, ponieważ za przemoc odpowiada ten, który jej dokonuje. Jako najczęstsze formy przemocy w rodzinie wymienia się: * Przemoc fizyczną * Przemoc seksualną * Przemoc psychiczną * Przemoc ekonomiczną Przemoc fizyczną, czyli każde zachowanie, którego celem jest zadanie bólu fizycznego, uszkodzenie ciała, pogorszenie zdrowia lub pozbawianie życia ofiary. Przykłady: bicie, policzkowanie, popychanie, ciągnięcie za włosy, wykręcanie rąk, kopanie, duszenie, zadawanie ran, odmawianie koniecznej pomocy medycznej, pozbawianie jedzenia, picia, snu, zmuszanie do zażywania alkoholu, narkotyków. Przemoc seksualną, czyli każde zachowanie mające na celu zmuszenie ofiary do podjęcia współżycia lub niechcianych zachowań seksualnych bądź zdeprecjonowanie jej seksualności. Przykłady: obmacywanie, gwałcenie, zmuszanie do uprawiania nieakceptowanych form współżycia, zmuszanie do współżycia z innymi osobami, wyśmiewanie preferencji seksualnych. Przemoc psychiczną, czyli każde zachowanie, którego celem jest zmniejszenie poczucia własnej wartości, wzbudzenie w ofierze strachu oraz pozbawianie jej poczucia bezpieczeństwa i kontroli nad własnym życiem. Przykłady: ciągłe krytykowanie, powtarzanie, że jest głupia, brzydka, że nikt jej nie zechce, oskarżanie, grożenie, upokarzanie, poniżanie, wyzywanie, wmawianie choroby psychicznej, grożenie odebraniem dzieci, izolowanie od rodziny i przyjaciół, wrogie nastawianie dzieci, zabranianie opuszczania domu, kontrolowanie Przemoc ekonomiczną, czyli każde zachowanie, którego celem jest ekonomiczne uzależnienie ofiary od sprawcy. Przykłady: zabieranie wynagrodzenia, kart kredytowych, zakazywanie wykonywania pracy zawodowej, niszczenie rzeczy osobistych, odmawianie pieniędzy na dom, kontrolowanie wydatków, ukrywanie informacji o stanie finansów rodziny, zmuszanie do podpisywania zobowiązań finansowych (kredyt, pożyczka, weksel). Opisując różnorakie formy przemocy w rodzinie warto podkreślić, że przejawy złego traktowania często występują łącznie, objawiając się w różnych postaciach i konfiguracjach. Mimo, iż zdarza się, że akty przemocy mają charakter jednorazowy, w większości przypadków utrzymują się przez długi czas, przybierając rozmaite formy i stopień natężenia. Cykle (fazy) przemocy Podczas badań zjawiska przemocy w rodzinie dostrzeżono specyficzny cykl przemocy składający się z trzech

4 występujących po sobie faz: Faza pierwsza to narastanie napięcia i agresywności sprawcy. Drażni go wszystko nawet różne drobiazgi. Szuka zaczepki, zaczyna prowokować kłótnie, więcej pić alkoholu. Ofiara stara się tą sytuację opanować. Pojawiają się u niej różne dolegliwości (bóle głowy, żołądka, bezsenność). Wpada czasem w stan odrętwienia lub stan silnego niepokoju. Czasami sprowokuje spięcie, aby wreszcie mieć całą tą sytuację za sobą. Faza druga to faza gwałtownej przemocy. Dochodzi w niej do wyładowania złości, sprawcę ogarnia furia. Kobieta doznaje różnych zranień zarówno fizycznych jak i psychicznych. Stara się go uspokoić z jednej strony i chronić siebie z drugiej strony. Ogarnia ją złość, lęk, przerażenie, wstyd, bezsilność. W tej fazie najczęściej dochodzi do interwencji np. policji. Faza trzecia nazywana fazą miodowego miesiąca to faza, w której wszystko się zmienia. Partner staje się opanowany szuka jakiegoś wytłumaczenia, usprawiedliwienia. Okazuje skruchę, przeprasza, obiecuje poprawę staje się znowu podobny do tego mężczyzny, jakiego kobieta pokochała. Partnerka zaczyna wierzyć, że to, co się stało było jakimś incydentem, który się więcej nie powtórzy. Faza ta jednak przemija i przemoc rozpoczyna się na nowo i jest ona gwałtowniejsza i dłuższa. Z czasem mamy do czynienia z miodowymi tygodniami a później tylko z miodowymi dniami. Mity i stereotypy dot. przemocy w rodzinie. Bicie, podobnie jak inne przestępstwa kryminalne wobec kobiet okrywa wiele mitów. Wszystkie te mity ciągle służą błędnym przekonaniom, że ofiara jest jakoś predysponowana do tej roli lub sama w nią wchodzi. Jest ważnym rozpoznawanie i podważanie fałszywych twierdzeń i mitów na temat bitych kobiet dla lepszego rozumienia, dlaczego pojawia się przemoc. Bita kobieta przedstawiana zwykle jest przez wiele osób jako mała, wątła, wynędzniała, strapiona osoba, która czasami może być ładną. Posiada zwykle kilkoro dzieci, małe zdolności i możliwości zawodowe, a ekonomicznie jest zależna od swojego męża. Najczęściej jest biedna i pochodzi z grup mniejszościowych. I chociaż niektóre kobiety prezentują podobne cechy do tego opisu to jednak generalnie badania potwierdzają fałszywość tego stereotypu. Wiele kobiet pochodzi z klasy średnio i dobrze zarabiających, gdzie zamożność jest często w rękach męża. Mają często odpowiedni status, są wykształcone, są profesjonalistkami z własnymi osiągnięciami. Są to lekarki, prawniczki, dyrektorki, pielęgniarki, nauczycielki, sekretarki, urzędniczki, gospodynie domowe. Bite kobiety można znaleźć we wszystkich grupach wiekowych, religijnych, na każdym poziomie socjoekonomicznym i wykształcenia. Przemoc w rodzinie nie jest zjawiskiem częstym. Prawie jedna trzecia kobiet w pewnym okresie swojego życia staje się ofiarą przemocy w rodzinie. Dane te dotyczą zarówno przemocy fizycznej, psychicznej, seksualnej. Przemoc w rodzinie to sprawa prywatna. Nikt nie powinien się wtrącać do tego, w jaki sposób małżonkowie rozwiązują swoje problemy. Przemoc w rodzinie, czyli bicie, wykorzystywanie, zmuszanie do określonego zachowania, osób bliskich jest przestępstwem i istotnym problemem społecznym w naszym kraju. Sprawcy przemocy w rodzinie działają pod wpływem alkoholu. Wielu mężczyzn stosujących przemoc robi to na trzeźwo, inni piją po to, aby bić. Uzależnienie od alkoholu nie zwalnia od odpowiedzialności. Przemoc w rodzinie występuje wyłącznie w rodzinach z marginesu społecznego. Przemoc w rodzinie występuje we wszystkich klasach społecznych może dotknąć każdego z nas. Badania wykazują, że mężczyźni stosujący przemoc pochodzą z różnych grup zarówno robotniczych jak i inteligenckich. Bite kobiety akceptują przemoc.

5 Zachowania, które są skutkiem przetrwania sytuacji przemocy niejednokrotnie kwalifikują je do błędnych diagnoz: osób, zaburzonych, szalonych, wariatek, bardzo roszczeniowych, takich, które nie wiedzą czego właściwie chcą. Czasami ich niezwykłe zachowania, które pomagają im przeżyć w relacjach przemocy są interpretowane na ich niekorzyść. Prawdopodobieństwo użycia przemocy ze strony obcego mężczyzny jest większe niż ze strony własnego męża. Przemoc w rodzinie jest zjawiskiem częstszym niż ta, na jaką jesteśmy narażeni na ulicy, w barze lub miejscu pracy. Przemoc wobec kobiet w rodzinie stanowi jedną czwartą wszystkich zgłoszonych organom ścigania aktów przemocy Wierzenia religijne mogą powstrzymać przemoc. Przeprowadzone badania udowodniły, że przekonania religijne nie chroniły skutecznie kobiet przed przemocą ze strony męża. Wiara pomagała im jedynie w cierpieniu i była pocieszeniem. Czasami uczestnictwo w nabożeństwie było ich jedynym bezpiecznym kontaktem ze światem zewnętrznym. Mężczyźni, którzy biją swoje żony są chyba psychopatami. Nie ma bezpośredniego związku pomiędzy przemocą w rodzinie, a chorobą psychiczną. U podłoża przemocy wobec kobiet leży dążenie do przejęcia nad nimi kontroli i utrzymania władzy. Wielu sprawców posiada podwójną osobowość. Potrafią być czasami bardzo ujmujący, czarujący, co zresztą nierzadko wykorzystują do manipulowania innymi. To był jednorazowy incydent, który się więcej nie powtórzy. Przemoc domowa rzadko jest jednorazowym incydentem. Zazwyczaj jest tylko pierwszym ogniwem w łańcuchu nasilającej się przemocy. Policja zwykle jest wzywana w sytuacjach ekstremalnych, gdy przemoc ma już długą historię. Przemoc w rodzinie jest wynikiem chwilowej utraty samokontroli. Większość sprawców planuje swoje działania. Kiedy biją starają się to robić tak, aby nie zostawiać śladów. Kobieta musiała chyba zasłużyć sobie na przemoc. Nikt nie zasługuje na bicie i znieważanie. Wielu sprawców przemocy stawia swoim partnerkom absurdalne wymagania i oczekuje od nich rzeczy niewykonalnych. Każdy pretekst jest dobry. Mężczyzna był pod wpływem alkoholu / narkotyków / w depresji / w stresie / nie był sobą. Mężczyźni używają różnych argumentów, aby usprawiedliwić popełnione przez siebie przestępstwo. Nic nie usprawiedliwia gwałtu czy przemocy. Bite kobiety przecież mogą zawsze opuścić dom. W społeczeństwie, w którym kobieta od wczesnej młodości jest indoktrynowana społecznymi normami zawierającymi takie przepisy jak np. wiara w to, iż miłość i małżeństwo są najważniejszymi sprawami dla jej samorealizacji, jest niemożliwym oczekiwanie, że kobieta opuści swój dom w chwili, gdy przemoc osiągnie zbyt wielkie rozmiary. Radzenie sobie z przemocą Kobiety na wiele sposobów starają się sobie radzić z przemocą ze strony partnera. Próbują z nim rozmawiać o tym, co robi, jak one się czują, wzbudzać poczucie winy. Próbują wydobywać obietnice, żeby tego nie robił. Odwołują się do miłości, moralności do tego, co sobie o nich pomyślą sąsiedzi". Próbują straszyć sprawców np. policją, opuszczeniem domu, poskarżeniem się rodzicom, rozwodem, skargą w zakładzie pracy. Groźby te rzadko są spełniane. Dlatego jednym ze sposobów zwiększania skuteczności tej strategii jest spełnienie choćby jednej z nich. Kolejnym sposobem radzenia sobie z przemocą jest ukrywanie się. Próbują zamykać się w różnych pomieszczeniach, uciekać z domu. Metoda ta jest skuteczna tylko wtedy, jeżeli faktycznie, a nie chwilowo, oddziela ofiarę od sprawcy.

6 Często kobiety stosują obronę pasywną, która pozwala im zmniejszyć różnego rodzaju razy, uszkodzenia ciała itp. Zdarza się im również stosować obronę aktywną poprzez odpychanie, uderzanie, drapanie, kopanie. Metoda bardzo niebezpieczna powodująca nasilenie przemocy. Sprawca ma dodatkowy powód do karania za nieposłuszeństwo. Perspektywy prawne przemocy w rodzinie Przemoc w rodzinie wyczerpuje znamiona różnych przestępstw. Jeśli ma charakter ciągły, to jak już była o tym mowa, może przyjąć kwalifikację z art. 207 kodeksu karnego (znęcanie się nad rodziną), który obejmuje zarówno znęcanie się fizyczne, jak i psychiczne. Art. 207 k.k.: Par.1. Kto znęca się fizycznie lub psychicznie nad osobą najbliższą lub nad inną osobą pozostającą w stałym lub przemijającym stosunku zależności od sprawcy albo nad małoletnim lub osobą nieporadną ze względu na jej stan psychiczny lub fizyczny, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Par.2. Jeżeli czyn określony w par. 1 połączony jest ze stosowaniem szczególnego okrucieństwa, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. Par.3. Jeżeli następstwem czynu określonego w par. 1 lub 2 jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. Znęcanie się nad rodziną należy do przestępstw ściganych z urzędu, organy ścigania są zobowiązane do wszczęcia postępowania, gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że zostało popełnione przestępstwo. Do uruchomienia procedury nie jest wymagana skarga osoby pokrzywdzonej. Ustawodawca ponadto nakłada na każdego, kto dowiedział się o popełnieniu przestępstwa, społeczny obowiązek zawiadomienia o tym prokuratora lub policji. Aby przemoc mogła być uznana za przestępstwo znęcania się, musi ona mieć charakter ciągły. Jeśli nie ma dowodów na powtarzalność czynów przestępczych, albo przemoc ma charakter jednorazowy, może zostać zakwalifikowana jako przestępstwo m.in. z następujących artykułów kodeksu karnego: art. 157 (uszkodzenie ciała), art. 160 (narażenie na niebezpieczeństwo), art. 190 (groźba karalna), art. 193 (naruszenie miru domowego), art. 197 (gwałt), art. 216 (zniewaga), art. 217 (naruszenie nietykalności cielesnej) bądź kodeksu wykroczeń: art. 107 ( złośliwe niepokojenie). Autor: Publikacja:

7 Ocena: 0/5 (0) Tweetnij