Zawory regulacyjne w instalacjach klimatyzacji i grzewczych cz. 6.

Transkrypt

1 Zawory regulacyjne w instalacjach klimatyzacji i grzewczych cz. 6. Konrad KARGUL, Sławomir ŚWIĄTECKI Zawory regulacyjne stanowią istotny element instalacji klimatyzacji i grzewczych. Ich właściwa praca zależy od poprawności doboru, ale także od skuteczności działania siłownika. Poprawnie skonfi gurowany duet tych dwóch urządzeń jest podstawą dla skutecznego procesu regulacji. O AUTORZE Konrad KARGUL, Sławomir ŚWIĄTECKI pracownicy działu technicznego TA Hydronics element grzewczy W części piątej z cyklu o doborze zaworów regulacyjnych w numerze CH&K, uwaga została skupiona m.in. na kwestiach związanych z doborem siłowników. Obecny artykuł stanowi kontynuację wątku poprzez szersze opisanie wybranych cech tych urządzeń. Wybór konkretnych właściwości poddanych dokładnej analizie został dokonany bazując na często pojawiających się pytaniach podczas fazy projektowej jak i wykonawczej. Podział siłowników elektrycznych Siłowniki elektryczne z uwagi na rodzaj napędu można sklasyfikować jako siłowniki elektrotermiczne oraz elektromotoryczne (rys. 1.). Siłowniki elektrotermiczne wykorzystują zjawisko rozszerzalności temperaturowej substancji zamkniętej w mieszku. Podanie napięcia na grzałkę otaczającą zbiorniczek, np. z odpowiednim rodzajem wosku, powoduje czynny ruch siłownika. Odcięcie napięcia skutkuje wystudzeniem substancji, czego następstwem jest powrót siłownika do pozycji wyjściowej. Siłowniki elektromotoryczne zwykle posiadają silniki elektryczne o stałej prędkości obrotowej. Zależnie od podanego sygnału, silnik obraca się w lewo lub w prawo. Ruch silnika za pomocą przekładni zębatej lub dźwigni przenoszony jest na trzpień zmieniający pozycję zaworu. Obecnie stosowane siłowniki elektromotoryczne często wyposażone są w układ elektroniczny, który rozbudowuje urządzenie o dodat- mieszek wypełniony woskiem silnik M układ elektroniczny przekładnia Rys. 1. Schemat ideowy siłownika: A) elektrotermicznego, B) elektromotorycznego Tabela 1. Czas przejścia siłownika zależnie od typu i konstrukcji Typ regulacji Typ siłownika Czas przejścia ON/OFF EMO tec ~ 60 s/mm ON/OFF EMO T ~ 50 s/mm PŁYNNA EMO TM 30 s/mm PŁYNNA MC 15/24 20 s/mm PŁYNNA MC 55Y 9.5 s/mm PŁYNNA MC s/mm kowe funkcje jak np. autokalibracja, informacja o aktualnym położeniu, czy też wyłącznik krańcowy który odcina zasilanie z silnika w chwili uzyskania skrajnej pozycji przez siłownik (rys. 2.). Czas przejścia siłownika Obecność siłowników o zróżnicowanej konstrukcji i sposobie działania, to głównie efekt racjonalizacji kosztów inwestycyjnych. Siłowniki elektromotoryczne są bardzo precyzyjne, ale niestety stosunkowo drogie w produkcji. W branży HVAC wielokrotnie występuje rodzaj regulacji mocy urządzeń, który nie wymaga wysokiej dokładności uzyskiwanej przy użyciu siłownika o regulacji płynnej. Taką postacią regulacji jest układ ON/OFF, który stosowany jest w wielu odbiornikach końcowych jak np. aparaty grzewczo-wentylacyjne, kurtyny powietrzne, czy belki chłodnicze. Z myślą o regulacji dwustawnej skonstruowany został siłownik elektrotermiczny. Urządzenie prostsze w budowie, o niższych kosztach produkcji (rys. 3.). Warto wiedzieć, że w obszarze parametrów, pomiędzy siłownikiem wyposażonym w mieszek oraz w silnik, poza precyzją jest jeszcze jedna istotna różnica czas przejścia, który w uproszczeniu można określić jako prędkość. W tabeli 1 porównane zostały urządzenia o różnej konstrukcji. Wartości wyraźnie pokazują różnice w prędkości poszczególnych modeli. Wzrost szybkości siłownika obserwowany jest w pewnym sensie proporcjonalnie do jego zaawansowania technologicznego. Spośród siłowników elektromotorycznych, wybór pod kątem czasu przejścia jest relatywnie szeroki. Jednak próbując uszeregować w podobny sposób siłowniki elektrotermiczne, napotkamy kłopot w postaci bardzo zbliżonych parametrów, mimo różnych typów, a nawet producentów. Brak alternatywy rodzi problem, gdy potrzebne jest urządzenie, które w szybkim tempie pozwoli uzyskać pełny przepływ na odbiorniku, przy poprzestaniu na regulacji dwustawnej. Receptą na to może być dobór odpowiedniego zaworu, który na skutek kształtu grzybka regulacyjnego zbliżonego do dysku, pozwala uzyskać niemalże 100% przepływu przy niewielkim otwarciu (rys. 4). Zawór taki oczywiście jest nieodpowiedni do regulacji płynnej, ale skoro dobrany został siłownik ON/OFF, liczy się jedynie szybkość osiągania nominalnej wydajności strumienia wody. Przykładowym przypadkiem obrazującym powyższe jest dobór armatury dla kurtyny powietrznej w lokalu nie wyposażonym w wiatrołap. Montaż kurtyn jest obligatoryjny w myśl zapisu zawartego w Warunkach Technicznych: Wejścia z zewnątrz do budynku i pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi należy chronić przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza przez zastosowanie przedsionka, kurtyny powietrznej lub innych rozwiązań nieutrudniających ru /2013

2 chu. Poz. 690, roz. 3, 63. Nawet jeśli przewidywana częstotliwość otwierania drzwi jest niska, należy spełnić wymagania określone przepisami. Warto jednak wówczas zastosować rozwiązanie racjonalizujące koszty eksploatacyjne oraz minimalizujące dokuczliwość potencjalnego hałasu generowanego przez urządzenie. Przykładowym wariantem jest zastosowanie jako elementu regulacyjnego zaworu o płaskim grzybku z charakterystyką szybkiego otwarcia lub ewentualnie zaworu elektromagnetycznego. Dla zrównoważenia przepływu konieczny jest zawór równoważący. Natomiast dla tzw. podtrzymania temperatury wymiennika w celu szybkiego startu - obejście z zaworem w funkcji kryzy regulacyjnej (patrz przykład). Precyzja pracy siłownika Dobierając siłownik do regulacji płynnej, sygnałem 0-10V w domyśle głównym zamiarem jest płynna regulacja o wysokiej jakości dobierany jest w tym celu odpowiedni zawór o charakterystyce stałoprocentowej, Kvs liczony jest z dbałością o wysoki autorytet itd. W tym miejscu pojawia się pytanie, na co natomiast należy zwrócić uwagę przy doborze siłownika pod kątem dokładności regulacji? Aby poprawnie wytypować urządzenie należy poznać parametry opisujące precyzję działania siłownika t.j. rozdzielczość elektryczna, rozdzielczość mechaniczna oraz histereza. Histereza jest różnicą wartości sygnału jaka musi zaistnieć pomiędzy sygnałem otwierającym i zamykającym, aby siłownik zmienił kierunek ruchu. Wartość histerezy uwarunkowana jest głównie typem zastosowanego silnika elektrycznego. Im parametr ten jest niższy tym bardziej czuły na zmianę sygnału na przeciwny jest siłownik. Jednak zbyt niska wartość histerezy może powodować ciągłe delikatne ruchy napędu góra/dół w momencie, gdy regulator szuka optymalnego stanu równo- Przykład CEL: Regulacja wydajności wodnej kurtyny powietrznej zamontowanej nad drzwiami wejściowymi do lokalu ZAŁOŻENIE: Restauracja, salon fryzjerski, apteka itp. z uwagi na hałas kurtyny i duży ruch powietrza podczas jej pracy a relatywnie niską częstotliwość wejść/wyjść załączanie kurtyny ma odbywać się od otwarcia drzwi poprzez włącznik krańcowy ISTOTNE: konieczność uzyskania w szybkim tempie pełnej mocy urządzenia Możliwie niskie koszty inwestycyjne układu regulacji DANE TECHNICZNE: Kurtyna o mocy grzewczej 15 kw ROZWIĄZANIE: Element regulacyjny: zawór elektromagnetyczny (wersja NC) np: NORGREN seria dn 20 kvs=6.1 Element utrzymujący minimalny przepływ: zawór Regulux dn 15 Element równoważący przepływ: zawór równoważący STAD dn 20 Zawór EM (NC) REGULUX STAD wagi. To z kolei mogłoby mieć konsekwencję w obniżeniu żywotności urządzenia. Rozdzielczość elektryczna jest natomiast czułością na zmianę napięcia sygnału przy kontynuacji ruchu siłownika w danym kierunku. Rozdzielczość mechaniczna określa z kolei jaka jest najmniejsza możliwa zmiana pozycji trzpienia w siłowniku przy pojawieniu się minimalnej wartości sygnału. Obie rozdzielczości są tym samym informacją jak dokładnie przenoszony jest sygnał z regulatora na pozycje zaworu regulacyjnego. Poddając analizie siłownik MC 55Y (TA Hydronics) w karcie katalogowej widnieją wartości: Rys. 2. Przykład siłowników elektromotorycznych posiadających funkcję kalibracji, opcję sygnału zwrotnego na temat położenia, wyłącznik krańcowy (Seria MC, TA Hydronics) Rys. 3. Obraz konstrukcji siłownika o różnej funkcji: A) siłownik do regulacji ON/OFF (EMOtec), B) siłownik do regulacji płynnej (EMO 1). (Seria EMO, TA Hydronics) Rys. 4. Przykład zaworu z płaskim grzybkiem regulacyjnym zawór umożliwia szybkie uzyskanie pełnego przepływu (zawór Grawitacyjny, TA Hydronics) 37

3 sygnał sterujący 0-10V; histereza 0,3V, rozdzielczość elektryczna 0,04V, mechaniczna 0,06 mm, skok 20 mm. Znając powyższe możemy określić ilość możliwych pozycji siłownika. 10V 0,04 = 250 ilość pozycji wynikających z rozdzielczości elektrycznej 20 mm 0,06 = 333 ilość pozycji wynikających z rozdzielczości mechanicznej Jak pokazują wyliczenia, ilość możliwych pozycji jest różna. Efekt końcowy jest w takim przypadku wynikiem ograniczonym niższą rozdzielczością. Oznacza to, że siłownik pokonuje własny zakres w maksymalnie 250 krokach po 0,08 mm. Analizy takie są istotne, ponieważ bardzo często siłownik pracuje z zaworem o dużo mniejszym skoku. Dla przykładu typowa konfiguracja: zawór regulacyjny CV 216 RGA DN 15 (skok 12 mm) + siłownik MC55Y daje 200 pozycji, a więc zdolność ruchu w przeskoku o 0,5% całkowitego zakresu. 10V 0, 04 = mm 0,06=200 } 200 pozycji Kalibracja Ważną funkcją siłowników do regulacji płynnej jest proces kalibracji. Polega on na rozpoznaniu skoku zaworu poprzez przejście siłownika od całkowitego zamknięcia do pełnego otwarcia. Proces taki zapewnia przypisanie wartości 10V do maksymalnego otwarcia zaworu nawet, gdy zakres ruchu siłownika jest szerszy. Dzięki temu pośrednie wartości sygnału podawanego przez układ automatyki odpowiadają procentowemu otwarciu samego zaworu. Kalibracja jest cechą, która gdy tylko siłownik posiada znormalizowane podłączenie np. w postaci gwintu, czyni go uniwersalnym i może być stosowany z różnymi typami armatury (rys. 5.). Ważne jest tylko aby zakres ruchu siłownika nie był mniejszy niż skok zaworu regulacyjnego. L siłownika L zaworu gdzie: L siłownika skok siłownika L zaworu skok zaworu Mając na uwadze proces kalibracji oraz pamiętając o rozdzielczości siłownika, podczas doboru zaworu należy dane te zestawić z jego skokiem. Nawet najbardziej precyzyjne siłowniki mają bowiem swoje graniczne możliwości. Jeśli tym samym na rynku dostępne są zawory do regulacji płynnej o skoku 2-3 mm należy zawsze postawić pytanie jakie parametry rozdzielczości oferuje ten sam producent dla siłownika przewidzianego do współpracy z daną armaturą. Pozycja siłownika po zaniku napięcia Podczas wyboru siłownika należy wiedzieć jaką pozycję przyjmuje urządzenie, a tym samym zawór z chwilą zaniku napięcia. Tabela. 2. Parametry elektryczne podawane w kartach katalogowych dla siłowników na przykładzie serii MC (TA Hydronics) Typ siłownika Parametry elektryczne Zasilanie Sygnał sterujący MC15/24 24 VAC/DC 3-stawny, 0(2)-10 V MC55Y 24 VAC/DC 0(2)-10 V, 4(0)-20 ma MC100/24 24 VAC/DC 3-stawny, 0(2)-10 V, 4(0)-20 ma MC100/ VAC 3-stawny, 0(2)-10 V, 4(0)-20 ma Dla regulacji w trybie ON/OFF, występują termostaty dla których sygnał np. chłodzenia jest równoznaczny z podaniem napięcia bądź z jego odcięciem. Poprawna konfiguracja układu termostat siłownik powinna zatem uwzględniać postać wysyłanego sygnału. Z tego względu siłowniki elektrotermiczne dostępne są w wersji NC bezprądowo zamkniętej oraz NO bezprądowo otwartej. Siłownik przy braku zasilania (napięcia) przechodzi w tzw. stan normalny (bezprądowy): NC (Normal Close) utrzymując zawór w pozycji zamkniętej lub NO (Normal Open) utrzymując zawór w pozycji otwartej. Siłowniki elektromotoryczne natomiast pozostają bezpośrednio w pozycji przy jakiej nastąpił zanik napięcia. Jest to oczywisty efekt zabudowanego silnika, który nie jest w stanie pracować bez energii elektrycznej. Wyjątkiem są modele z wbudowaną sprężyną (np. MC100FSE/FSR), dla których zanik napięcia jest jednoznaczny z przejściem zaworu w stan pełnego zamknięcia lub otwarcia zależnie od wybranej wersji. Stosowanie w/w urządzeń może być dyktowane względami bezpieczeństwa jak np. technologia basenowa, węzły cieplne. Możliwe wersje sygnału sterującego W kartach katalogowych siłowników regulacji płynnej sygnał sterujący bardzo często podawany jest w wielu formach. Najczęściej zapis zawiera klika wartości opisujących napięcie wyrażane w [V], bądź natężenie podawane w [ma] (tabela 2). Dla inżyniera branży HVAC dane te mogą być kłopotliwe w interpretacji, warto tym samym o drobny komentarz w tym miejscu. Zapis 0-10V lub 0-20 ma oznacza, że określona wielkość fizyczna jest zamieniana na wartość napięcia bądź natężenia. Relacja pomiędzy wartością podawaną w woltach lub amperach a danym parametrem jest w zdecydowanej większości przypadków funkcją liniową. Wartość 10V (20mA) odpowiada maksymalnej wielkości, co w przypadku siłownika jest pełnym otwarciem w możliwym przedziale ruchu. Skala sygnału 2-10V (4-20 ma) wbrew pozorom nie świadczy o tym, że siłowniki pracują w zakresie od 20 do 100%. Operowanie sygnałem 2-10V oznacza bowiem, iż 0% otwarcie jest uzyskiwane przy 2V lub analogicznie 4 ma natomiast wystąpienie niższej wartość jest sygnalizacją pojawiającego się zakłócenia, którego źródłem mogą być: prace serwisowe, przerwanie okablowania, uszkodzenia czujnika itp. Sygnał 2-10V (4-20 ma) generuje tym samym identyczny zakres pracy siłowników jak wariant 0-10 pozwalając jednocześnie na ciągłą diagnostykę układu elektrycznego. Opatentowana funkcja rozpoznania rodzaju sygnału 0-10 V; 10-0 V; 2-10V, 10-2 V Wysoka klasa ochrony IP 54 w każdej pozycji montażu siłownika Automatyczne rozpoznanie skoku zaworu Autokalibracja Funkcja czuwania (5 minut) Wskaźnik położenia widoczny z każdej strony Duży skok siłownika 4,7mm Rys. 5. Przykład siłownika z funkcją autokalibracji dla małych odbiorników końcowych o uniwersalnym gwincie pasującym do wszystkich zaworów regulacyjnych o połączeniu M30x1.5 ( EMO TM, TA Hydronics) /2013

4 Ciśnienie Temperatura PRZEPŁYW Moc Pobierz aplikację, która ma wszystko HyTools zapewnia wszystko, czego potrzebujesz do obliczeń hydraulicznych systemów HVAC. Utrzymanie ciśnienia i odgazowanie Równoważenie i regulacja Przedstawiamy HyTools, nową aplikację od TA Hydronics, która zapewnia wszystko czego potrzebujesz do obliczeń hydraulicznych systemów HVAC. HyTools umożliwia szeroki zakres obliczeń na urządzeniach: iphone, ipad oraz system Android. Obliczenia hydrauliczne nigdy nie były prostsze, bardziej intuicyjne i wygodne. Pobierz HyTools za darmo z Apple App Store oraz z Google play - potencjał Twojego systemu jest teraz dostępny na wyciągnięcie ręki! Dowiedz się więcej na Termostatyka ENGINEERING ADVANTAGE

5 + a DC - czas + AC - Rys. 6. Rozkład natężenia dla prądu stałego i przemiennego Cyfra kodu IP Tabela 3. Stopnie ochrony IP wg PN-EN 60529:2003 Pierwszy znak IP X_ zabezpieczenie przed ciałami stałymi Drugi znak IP _X zabezpieczenie przed wnikaniem wody 0 brak ochrony brak ochrony ochrona przed ciałami o wielkości ponad 50 mm ochrona przed ciałami o wielkości ponad 12,5 mm ochrona przed ciałami o wielkości ponad 2,5 mm ochrona przed ciałami o wielkości ponad 1 mm (cienkie narzędzie, cienki przewód) ochrona przed wnikaniem pyłu w ilościach nie zakłócających pracy urządzenia 6 całkowita ochrona przed wnikaniem pyłu Przy zakresach opisujących wartość napięcia poza jednostką woltów V pojawiające się symbole DC lub AC (rys. 6): DC (Direct Current) oznacza prąd stały (generowany np. przez baterie, akumulator itp.) AC (Alternating Current) oznacza prąd przemienny (występujący np w domowej instalacji elektrycznej) ochrona przed kroplami wody spadającymi pionowo (z kondensacji) ochrona przed kroplami wody padającymi na obudowę pod kątem 15 względem położenia normalnego ochrona przed kroplami padającymi pod kątem 60 od pionu ochrona przed kroplami padającymi pod dowolnym kątem, ze wszystkich stron (deszcz) ochrona przed strumieniem wody z dowolnego kierunku ochrona przed silnymi strumieniami wody lub zalewaniem falą z dowolnego kierunku pieczenia urządzenia przed ciałami stałymi. Drugi znak podaje poziom ochrony przed wnikaniem wody (tabela 3). Wielokrotnie pojawia się pytanie czy siłowniki, które obsługują zawór pracujący np.: przy centrali wentylacyjnej w wykonaniu zewnętrznym wolno montować w otwartej przestrzeni? W naszej strefie klimatycznej, przy standardowym typie napędu jest to oczywiście niemożliwe z uwagi na niską temperaturę w okresie zimowym. Z tego względu, najczęściej stosowanym sposobem jest dobór centrali wraz z pustą sekcją, której przestrzeń adaptowana jest na montaż armatury regulacyjnej, równoważącej oraz ewentualnej pompy obiegowej (rys. 7a.). Jeśli urządzenie wentylacyjne nie posiada pustej sekcji, rozwiązaniem jest indywidulana skrzynka o izolowanych ściankach. Przestrzeń wewnątrz ogrzewana jest od samej armatury oraz rur zasilania i powrotu (rys. 7b.). Warto pamiętać, że nie tylko obecność siłownika przy urządzeniach montowanych na zewnątrz wymaga szczególnych starań i zabiegów o zapewnienie odpowiednich warunków pracy dla urządzenia. Podczas montażu armatury w pomieszczeniach należy także mieć na uwadze wytyczne producenta, a przede wszystkim pozycję w jakiej może pracować wybrany produkt. Tylko nieliczna grupa siłowników dla małych odbiorników końb Rys. 7. Montaż armatury w: A) pustej sekcji centrali, B) indywidualnej izolowanej skrzynce Jak i gdzie wolno montować siłowniki Na etapie opracowania dokumentacji projektowej, a także w trakcie prac wykonawczych instalacji, wybór siłownika i jego montaż powinien być przeprowadzony z uwzględnieniem wytycznych producenta pod kątem warunków otoczenia. W fazie doboru przez projektanta konieczna jest konfrontacja warunków w jakich siłownik będzie pracował do możliwych brzegowych podanych w kartach katalogowych oraz instrukcjach. Zawarte w dokumentacji informacje przede wszystkim określają minimalną oraz maksymalną temperaturę otoczenia oraz klasę ochrony IP. O ile temperatura jest parametrem oczywistym, o tyle wartości stopnia ochrony IP są mniej zrozumiałe. Wartości IP stanowią zapis swego rodzaju kodu. Każda z cyfr posiada konkretne znaczenie, które precyzuje norma PN-EN 60529:2003. Cyfra pierwsza określa poziom zabez /2013

6 cowych posiada dopuszczenie do montażu w dół (rys. 8.). Zakaz jest efektem braku odporności na wnikanie wody spływającej po siłowniku w razie pojawienia się przecieków lub w wyniku wykraplania się pary wodnej na powierzchni zaworu w przypadku instalacji chłodniczej. Podsumowanie W artykule stanowiącym część piątą omówiony został dobór siłownika, który powinien być sporządzony uwzględniając: rodzaj przyjętej regulacji (płynna, 3-stawna, ON/OFF, PWM), wartość napięcia sygnału z regulatora, skok zaworu, maksymalne ciśnienie różnicowe na zaworze regulacyjnym, charakterystykę zaworu, rozdzielczość regulacyjna, stopień ochrony IP, warunki otoczenia w których będzie montowany siłownik, możliwość pracy w trybie ręcznym i automatycznym. W niniejszej publikacji opisane zostały bliżej wybrane parametry z powyższej listy. Poprawne projektowanie oraz wykonawstwo bazuje wielokrotnie na świadomym wyborze optymalnego urządzenia. Znajomość pojęcia rozdzielczości mechanicznej i elektrycznej oraz jej wpływ na regulację to jeden z zasadniczych punktów przy wyborze siłownika do regulacji płynnej. Wiedza na temat współczynnika IP, pozycji montażu, to kolejne parametry wskazujące jak właściwie wyselekcjonować produkt z rynku. Znajomość znaczenia skrótu NC i NO oraz wartość napięcia to klucz do łatwego doboru siłowników ON/OFF. Rys. 8. Przykład siłownika który w odróżnieniu od większości na rynku posiada możliwość montażu w każdym kierunku (EMO T, EMO TM; TA Hydronics) Bardzo istotna jest pamięć, że dobór zaworu regulacyjnego nie gwarantuje poprawnej regulacji. Przypieczętowaniem kalkulacji jest wskazanie siłownika z jakim zawór powinien pracować. Warto mieć to na uwadze, zwłaszcza w przypadku, gdy wybór tych dwóch elementów dokonywany jest przez różne strony w procesie projektowym (np. projektanta instalacji wodnych oraz automatyka). Konieczna jest wówczas odpowiednia komunikacja w celu wymiany wzajemnych oczekiwań tak, aby duet zawór + siłownik był optymalnym dla przyjętego w projekcie rozwiązania procesu regulacji. LITERATURA [1] Zawory regulacyjne w instalacjach chłodniczych i grzewczych cz. 1, cz. 5. [2] Hydrauliczne równoważenie obwodów regulacyjnych. Zeszyt nr 3,TA Hydronics. [3] Total Hydronic Balancing, Robert Petitjean, TA Hydronics. [4] RECKNAGEL, SPRENGER, SCHRAMEK: Kompendium wiedzy, Ogrzewnictwo Klimatyzacja Ciepła Woda Chłodnictwo. [5] Hans ROOS: Zagadnienia hydrauliczne w instalacjach ogrzewania wodnego. [6] PN-EN 60529:2003 Stopnie ochrony zapewnianej przez obudowy (Kod IP) [7] Dz.U nr 75 poz. 690, Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. [8] Materiały szkoleniowe TA Hydronics. Poszukujemy?! Masz pytanie do autora nowych dystrybutorów lub chciałbyś skomentować artykuł zapraszamy na do działu ARTYKUŁY czasopisma Chłodnictwo & Klim matyzacja Sprawdź warunki współpracy: tel.: : prenumerata@instalatorpolski.pl 41