PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO

Transkrypt

1 STAROSTWO POWIATOWE W BEŁCHATOWIE PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO 1

2 SPIS TREŚCI WYKAZ SKRÓTÓW... 7 I. WPROWADZENIE... 9 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO Ogólna charakterystyka powiatu bełchatowskiego Rys historyczny Położenie geograficzne Powierzchnia Sytuacja demograficzna Środowisko naturalne Infrastruktura gospodarcza Rozwój gospodarczy Podmioty gospodarcze Struktura zatrudnienia Bezrobocie Zaplecze biznesu Turystyka Infrastruktura techniczna Infrastruktura komunikacyjna Gospodarka komunalna Infrastruktura społeczna Oświata i edukacja Kultura i sport Pomoc społeczna Opieka zdrowotna Bezpieczeństwo publiczne

3 2.5 Analiza SWOT Identyfikacja najważniejszych problemów występujących na terenie powiatu Strategiczne cele i kierunki rozwoju powiatu III. GOSPODARKA FINANSOWA POWIATU Dochody powiatu bełchatowskiego Wydatki powiatu bełchatowskiego Wynik budżetu Powiatu Bełchatowskiego Zobowiązania finansowe IV. WIELOLETNI PLAN FINANSOWY NA LATA V. WIELOLETNI PLAN RZECZOWY NA LATA Kryteria oceny wniosków inwestycyjnych VI. SYSTEM WDRAŻANIA ORAZ WSKAŹNIKI OSIĄGNIĘĆ PROGRAMU ROZWOJU LOKALNEGO System wdrażania Programu Rozwoju Lokalnego Oczekiwane wskaźniki osiągnięć Programu Rozwoju Lokalnego VII. BIBLIOGRAFIA VIII. ZAŁĄCZNIKI

4 SPIS TABEL PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO Tabela 1. Powierzchnia powiatu bełchatowskiego i gmin usytuowanych na jego terenie Tabela 2. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim w latach Tabela 3. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim Tabela 4. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim w latach wg wieku Tabela 5. Obciążenie demograficzne w powiecie bełchatowskim w porównaniu do średniej wartości dla województwa w latach Tabela 6. Przyrost naturalny w powiecie bełchatowskim w latach Tabela 7. Liczba firm zarejestrowanych w systemie REGON w latach wg sektorów Tabela 8. Liczba zarejestrowanych oraz wyrejestrowanych podmiotów w latach wg grup sekcji PKD Tabela 9. Liczba osób zatrudnionych w powiecie bełchatowskim w latach Tabela 10. Liczba pracujących w poszczególnych gminach w latach Tabela 11. Struktura sektorowa zatrudnienia w powiecie bełchatowskim w latach oraz w województwie łódzkim w 2012 r. (w%) Tabela 12. Liczba bezrobotnych w poszczególnych gminach powiatu (stan na r.) Tabela 13. Stopa bezrobocia w powiecie bełchatowskim i województwie łódzkim w okresie Tabela 14. Liczb osób bezrobotnych według wieku w powiecie bełchatowskim oraz województwie łódzkim w 2013 r Tabela 15. Poziom i struktura bezrobocia według poziomu wykształcenia w powiecie bełchatowskim w 2013 r Tabela 16. Liczba bezrobotnych według wykształcenia w powiecie bełchatowskim oraz województwie łódzkim w 2013 r Tabela 17. Struktura bezrobocia w powiecie bełchatowskim według czasu pozostawania bez pracy w 2013r Tabela 18. Zabytki występujące na terenie powiatu bełchatowskiego Tabela 19. Jednostki edukacyjne podlegające powiatowi w latach Tabela 20. Liczba korzystających z opieki w ramach Domów Opieki Społecznej na terenie powiatu bełchatowskiego Tabela 21. Liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających z środowiskowej pomocy społecznej w poszczególnych gminach w latach Tabela 22 Liczba wychowanków w placówkach opiekuńczo wychowawczych na terenie powiatu bełchatowskiego w latach

5 Tabela 23. Zgony osób w wieku do 65 lat na 1000 ludności w tej grupie wiekowej Tabela 24 Analiza SWOT obszaru gospodarka i rynek pracy Tabela 25 Analiza SWOT obszaru społeczeństwo i jakość życia Tabela 26 Analiza SWOT obszaru rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne Tabela 27 Analiza SWOT obszaru zarządzanie w sektorze publicznym Tabela 28. Dochody powiatu bełchatowskiego z podziałem na kategorie w latach Tabela 29. Wydatki powiatu bełchatowskiego z podziałem na kategorie w latach Tabela 30 Wynik budżetu powiatu bełchatowskiego w latach (w tys. zł) Tabela 31 Prognoza spłaty zadłużenia w latach Tabela 32 Wieloletnia uproszczona prognoza finansowa na lata Tabela 34 Ocena inwestycji, projektów zgłoszonych do Programu Rozwoju Lokalnego Tabela 35 Zadania ciągłe realizowane przez Starostwo Powiatowe w Bełchatowie Tabela 36 Wskaźniki ilościowe monitorowania osiągania celów Programu Rozwoju Lokalnego Tabela 37 Projekty społeczne Tabela 38 Projekty infrastrukturalne i inwestycyjne

6 SPIS WYKRESÓW PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO Wykres 1. Strategiczne i operacyjne cele rozwoju powiatu bełchatowskiego Wykres 2 Cele operacyjne i kierunki działań spójności gospodarczej Wykres 3 Cele operacyjne i kierunki działań spójności społecznej Wykres 4 Cele operacyjne i kierunki działań spójności przestrzennej Wykres 5. Wartość dochodów powiatu bełchatowskiego w 2013 r. (w tys. zł) Wykres 6 Wydatki powiatu bełchatowskiego w 2013 r. (w tys. zł) Wykres 7 Zmiany dochodów i wydatków powiatu bełchatowskiego w latach (w tys. zł).. 74 SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1 Usytuowanie powiatu bełchatowskiego na terenie Polski Rysunek 2 Usytuowanie powiatu bełchatowskiego na terenie województwa łódzkiego Rysunek 3 Mapa powiatu bełchatowskiego

7 WYKAZ SKRÓTÓW BKPPT Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny; DPS Dom Pomocy Społecznej; EFS Europejski Fundusz Społeczny; EOG Europejski Obszar Gospodarczy; GCI Gminne Centrum Informacji; GCK Gminne Centrum Kultury; GKS Górniczy Klub Sportowy; GOK Gminny Ośrodek Kultury; GUS Główny Urząd Statystyczny; KWB Kopalnia Węgla Brunatnego; LKS Ludowy Klub Sportowy; ŁSSE Łódzka Specjalna Strefa Ekonomiczna; OZE odnawialne źródła energii; PCPR Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie; PCS Powiatowe Centrum Sportu; PGE GiEK S.A. Polska Grupa Energetyczna Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A.; PKD Polska Klasyfikacja Działalności; PPP Partnerstwo Publiczno-Prywatne; PRL - Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Bełchatowskiego; Program - Program Rozwoju Lokalnego Powiatu Bełchatowskiego; PSP Państwowa Straż Pożarna; 7

8 PUP Powiatowy Urząd Pracy; RSI LORIS Regionalna Strategia Innowacji Województwa Łódzkiego; ŚDS Środowiskowy Dom Samopomocy; UE Unia Europejska; ZSP Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych 8

9 I. WPROWADZENIE Program Rozwoju Lokalnego jest średniookresowym dokumentem planistycznym, mającym na celu określenie głównych zamierzeń inwestycyjnych przewidzianych do realizacji na terenie powiatu bełchatowskiego w latach , przy zaangażowaniu środków własnych oraz zewnętrznych źródeł finansowania, a w szczególności funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i Mechanizmów Finansowych EOG. PRL wraz ze Strategią Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata stanowi istotne narzędzie wspierające zarządzanie na poziomie samorządu terytorialnego. Program Rozwoju Lokalnego został opracowany w oparciu o przeprowadzoną diagnozę obszarów rozwojowych, a także w oparciu o zamierzenia długo i średniookresowego rozwoju powiatu bełchatowskiego zawarte w Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Jest zgodny z dokumentami planistycznymi i strategicznymi na poziomie kraju, regionu łódzkiego oraz na poziomie lokalnym. Jest planem rozwoju całej społeczności, w której uczestnikami społecznymi i instytucjonalnymi oprócz samorządu terytorialnego są organizacje społeczno kulturalne i środowiskowe, podmioty gospodarcze oraz instytucje regionalne. Wskazuje cele i kierunki zaangażowania środków z funduszy strukturalnych UE i EOG, krajowych i własnych powiatu. Program Rozwoju Lokalnego jest jednym z dokumentów, wymaganych w przypadku ubiegania się o środki strukturalne UE i EOG. Wymóg opracowania Programu wynika z Łódzkiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata oraz ze strategicznych standardów określających wymogi planowania rozwoju lokalnego w Polsce. PRL będzie służył jako punkt odniesienia do działań rozwojowych, podejmowanych ze środków własnych, jak również pozwoli określić wysokość oczekiwanego wsparcia finansowego z funduszy UE i EOG. Program określa konkretne zadania inwestycyjne, terminy ich realizacji oraz sposoby finansowania. Poszerza to możliwości inwestycyjne, umożliwia koncentrację inwestycji, a tym samym zwiększa szybkość ich realizacji, jednocześnie zmniejszając koszty. Niniejszy Program opracowany został dla stworzenia możliwości decyzyjnych w sprawach podejmowania przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie rzeczowym oraz finansowym w dłuższej perspektywie czasowej. Decyzje te pozwolą na wcześniejsze podjęcie prac przygotowawczych dla projektów inwestycyjnych, które umożliwią pozyskiwanie źródeł finansowych z odpowiednim wyprzedzeniem. W procedurze konstruowania Programu Rozwoju Lokalnego przestrzegano reguły zasady konsensusu społecznego, co do przyjętych zadań. Przy opracowywaniu zadań wykorzystano wnioski 9

10 i opinie uczestników konsultacji społecznych. We wszystkich spotkaniach uczestniczyli zaproszeni przez władze samorządowe przedstawiciele społeczności lokalnej oraz zaproszeni goście reprezentujący najważniejsze podmioty funkcjonujące na terenie powiatu bełchatowskiego. Ustalenia zawarte w Programie Rozwoju Lokalnego będą wykorzystywane corocznie, jako podstawowe wytyczne przy formułowaniu projektu budżetu powiatu bełchatowskiego oraz przy formułowaniu ścieżek postępowania w zakresie pozyskiwania przez powiat zewnętrznych środków pomocowych, szczególnie ze źródeł UE i EOG. Główne zadania i cele Programu Rozwoju Lokalnego to: Zobrazowanie aktualnej sytuacji społeczno gospodarczej powiatu bełchatowskiego, Określenie obszarów rozwojowych, Sformułowanie zadań inwestycyjnych służących poprawie sytuacji społeczno-gospodarczej na terenie powiatu, Zobrazowanie matrycą logiczną powiązań obszarów rozwojowych PRL z dokumentami strategicznymi kraju i regionu łódzkiego, Określenie sposobu realizacji ww. celów, korzystając ze wsparcia finansowego z UE i EOG, a także innych funduszy krajowych i zagranicznych, Ustalenie hierarchii zadań inwestycyjnych, Wskazanie źródła finansowania zadań inwestycyjnych, Zobrazowanie nowych możliwości finansowania rozwoju powiatu poprzez Partnerstwo Publiczno Prywatne (PPP), Określenie zasad monitoringu i ewaluacji, Wskazanie techniki promocji poprzez marketing terytorialny. Informacje zebrane i przeanalizowane w niniejszym dokumencie pochodzą z wielu źródeł i są wynikiem prac szerokiego grona osób, reprezentujących wszystkie instytucje podległe samorządowi, a także pełniących funkcję tzw. liderów opinii publicznej, jak również cały szereg podmiotów zaangażowanych w różne dziedziny życia powiatu bełchatowskiego. PRL powinien być rokrocznie aktualizowany i korygowany w obszarze planów inwestycyjnych, zgodnie z zatwierdzanymi budżetami powiatu. Organem odpowiedzialnym za aktualizację PRL jest Zarząd Powiatu Bełchatowskiego. 10

11 II. AKTUALNA SYTUACJA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO 2.1. Ogólna charakterystyka powiatu bełchatowskiego Rys historyczny Powiat bełchatowski rozpoczął swoją działalność 1 stycznia 1956 r i obejmował gromady: Bińków, Bujny Szlacheckie, Chabielice, Dobrzelów, Gręboszów, Grocholice, Janów, Kamień, Łękińsko, Parzno, Sromutkę, Suchcice i Wadlew. W kolejnych latach dołączano nowe miejscowości: Janina, Michałów, Postękalice oraz Szczerców. W ramach ustawy o nowym podziale administracyjno-gospodarczym kraju (z dnia 29 listopada 1972 r.) z dniem 9 grudnia 1972 r. utworzono na terenie powiatu bełchatowskiego siedem jednostek administracyjno-przestrzennych, w tym sześć gmin wiejskich i miasto Bełchatów. Z uwagi na przekazanie kompetencji powiatowych gminom i miastu powiat bełchatowski przestał funkcjonować (z dniem 1 stycznia 1974). Powiat bełchatowski przywrócono ponownie z dniem 24 lipca 1998 r.. Obecnie obejmuje on dwie aglomeracje miejskie: Bełchatów oraz Zelów i sześć gmin wiejskich: Drużbice, Bełchatów, Kleszczów, Kluki, Szczerców oraz Rusiec. W obecnym kształcie funkcjonuje od 1 stycznia 1999 roku. Położenie geograficzne Powiat zlokalizowany jest w centrum Polski, w południowej części województwa łódzkiego, od Warszawy oddalony jest o 150 km, od Wrocławia 186 km, a od Berlina o 550. Przez teren powiatu bełchatowskiego przebiega droga krajowa nr 8 Warszawa Wrocław, w pobliżu znajduje się także trasa szybkiego ruchu Warszawa Katowice. Ponadto powiat ulokowany jest w bliskim sąsiedztwie miasta Łodzi stolicy regionu. Sąsiaduje z powiatami: pabianickim, piotrkowskim, radomszczańskim, pajęczańskim, wieluńskim oraz łaskim. Na terenie powiatu znajduje się 81 miejscowości, położonych w czterdziestu sołectwach: Adamów, Augustynów, Bukowa, Dobiecin, Dobiecin Kolonia, Dobrzelów, Domiechowice, Helenów, Huta, Janina, Janów, Józefów, Kałduny, Kielchinów, Korczew, Księży Młyn, Kurnos Pierwszy, Kurnos Drugi, Ludwików, Ławy, Łękawa, Mazury, Mokracz, Myszaki, Niedyszyna, Oleśnik, Podwody, Podwody Kolonia, Poręby Grocholskie, Postękalice, Rząsawa, Wielopole, Wola Kruszyńska, Wola Mikorska, Wólka Łękawska, Zawadów, Zawady, Zdzieszulice Dolne, Zdzieszulice Górne i Zwierzchów. 11

12 Rysunek 1 Usytuowanie powiatu bełchatowskiego na terenie Polski Źródło: Oficjalna strona powiatu bełchatowskiego 12

13 Rysunek 2 Usytuowanie powiatu bełchatowskiego na terenie województwa łódzkiego Źródło: 13

14 Rysunek 3 Mapa powiatu bełchatowskiego Źródło: Opracowanie własne Powierzchnia Powierzchnia całkowita powiatu bełchatowskiego wynosi 968 km2. Powiat jest siódmym co do wielkości powiatem w województwie, zaraz po powiatach: sieradzkim, radomszczańskim, piotrkowskim, opoczyńskim, tomaszowskim i łowickim. 14

15 Tabela 1. Powierzchnia powiatu bełchatowskiego i gmin usytuowanych na jego terenie Gmina Rodzaj gminy Liczba sołectw Powierzchnia w km 2 Bełchatów miejska X 35 Bełchatów wiejska Drużbice wiejska Kleszczów wiejska Kluki wiejska Rusiec wiejska Szczerców wiejska Zelów miejsko - wiejska Powierzchnia ogółem 968 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Sytuacja demograficzna Powiat bełchatowski zamieszkuje ponad 113 tys. osób, w tym 53,5 tys. kobiet. Gęstość zaludnienia w powiecie wynosi 117 osób/km2, wielkość ta jest mniejsza od średniej występującej w województwie (138 os./km2). Tabela 2. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim w latach Wyszczególnienie Liczba ludności Ogółem Kobiety Mężczyźni Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Zgodnie z dokumentem Strategia Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata w powiecie występują : - nierównomierny rozkład ludności, 53% ludności zamieszkuje teren miasta Bełchatów; 15

16 Tabela 3. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim Gmina Liczba ludności Udział % w ludności ogółem Bełchatów ,7% Bełchatów ,4% Drużbice ,5% Kleszczów ,6% Kluki ,8% Rusiec ,6% Szczerców ,1% Zelów ,4% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS - wysoki udział liczby osób w wieku produkcyjnym, najwyższy wskaźnik w województwie (67%) oraz mały udział osób w wieku poprodukcyjnym, najmniejszy w województwie (15%), można także zauważyć niepokojący rozkład liczby osób w wieku przedprodukcyjnym, który wykazuje trend spadkowy przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym (zjawisko starzenia się społeczeństwa); Tabela 4. Liczba ludności w powiecie bełchatowskim w latach wg wieku Wiek przedprodukcyjny w tym kobiety Wiek produkcyjny w tym kobiety Wiek poprodukcyjny w tym kobiety Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 16

17 - obciążenie demograficzne, które w powiecie bełchatowskim z roku na rok rośnie, w latach wzrosło o 4,2; Tabela 5. Obciążenie demograficzne w powiecie bełchatowskim w porównaniu do średniej wartości dla województwa w latach Powiat bełchatowski 17,9 18,2 18,7 19,7 20,8 22,1 Województwo łódzkie 27,5 27, ,9 29,9 30,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS - znaczny spadek przyrostu naturalnego w latach (o 213 os.). Tabela 6. Przyrost naturalny w powiecie bełchatowskim w latach Przyrost naturalny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Środowisko naturalne Główną determinantą kształtującą stan środowiska naturalnego na terenie powiatu bełchatowskiego są czynniki związane z sektorem paliwowo energetycznym. Na terenie powiatu nastąpiło świadome i planowane naruszenie istniejącej równowagi ekologicznej, było ono związane z budową kopalni odkrywkowej węgla brunatnego, elektrowni i przemysłów towarzyszących. Pomimo negatywnego oddziaływania przemysłu energetycznego, obecny obraz środowiska powiatu zachował unikatowe w skali regionalnej wartości. W szacie roślinnej występują elementy wyżynne i górskie, ze względu na położenie na styku nizin i wyżyn (w południowej części geograficznej podprowincji Nizin Środkowopolskich i w geobotanicznej, wyżynnej Krainie Północnych Wysoczyzn Brzeżnych). Położenie na dziale wodnym Wisły i Odry, a także w strefach krawędziowych Wysoczyzny Bełchatowskiej i Wysoczyzny Łaskiej skutkuje występowaniem źródlisk, wysięków, młak i obszarów bezodpływowych. Ponadto na obszarze powiatu występują różne formy ochrony przyrody: rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody i użytki ekologiczne. 17

18 Gospodarka wodna Na terenie powiatu bełchatowskiego znajduje się rzeka Widawka (prawy dopływ Warty). Widawka wraz z największymi dopływami stanowi główną sieć hydrograficzną regionu. Rzeka płynie przez południowo-wschodnią, południową i zachodnią część powiatu. Wokół koryta rzeki występują typowe układy roślinności wodnej, szuwarowej, łąkowej i zaroślowej. Głównymi dopływami są Rakówka, Chrząstawka, Pilsia, Ścichawka, Nieciecz oraz Krasówka. Surowce Na terenie powiatu bełchatowskiego dominującym surowcem jest węgiel brunatny, którego złoża są istotne dla gospodarki Polski. Po odkryciu złóż węgla brunatnego, którego zasoby wynoszą ok. 2 mld ton wydzielono trzy pola do eksploatacji: "Bełchatów", "Szczerców" i "Kamieńsk". Zdolność wydobywcza Kopalni to 38,5 mln ton węgla brunatnego w roku, przy średniorocznym zdejmowaniu nadkładu w ilości mln m3. Przewiduje się, iż eksploatacja złóż będzie możliwa do 2038 r. Eksploatowane i wykorzystywane są również surowce towarzyszące wydobyciu węgla takie jak piaski, żwiry, iły czy kreda jeziorna. Na terenie powiatu bełchatowskiego pozyskiwane są także surowce mineralne z Kopalni Surowców Mineralnych Kosmin oraz kruszywa w Woli Kruszyńskiej, Osinie i Kuźni Kaszewskiej. Lasy Lasy znajdują się na najsłabszych glebach w obszarach, gdzie potencjalną roślinność tworzą zbiorowiska borowe (głównie bory mieszane sosnowe dębowe i bory sosnowe). Na terenach leśnych zachowały się także torfowiska i obszary źródliskowe. Lasy na terenie powiatu ograniczają wpływ Kopalni i Elektrowni Bełchatów na sąsiednie tereny tworząc strefę buforową. Aktualny stan sanitarny lasów jest dobry, lecz nadal widoczny jest negatywny wpływ zanieczyszczenia powietrza (szczególnie związkami siarki i azotu) oraz leja depresyjnego na zespół populacji organizmów żywych w lasach. Gleby Na terenie powiatu występują gleby brunatne wyługowane, bielicowe, pseudobielicowe, czarne ziemie, mady oraz gleby bagienne. Gleby bielicowe i pseudobielicowe znajdują się głównie pod lasami i na obszarze użytków rolnych, a ich przydatność rolnicza jest zróżnicowana. Czarne ziemie stanowią niewielki odsetek gruntów ornych. Gleby mady można spotkać w wybranych fragmentach doliny Widawki, wykorzystuje się je zazwyczaj pod użytki zielone oraz grunty orne. 18

19 Powiat charakteryzuje się przewagą gleb średnio i słabo przydatnych rolnictwu. Na jego powierzchni dominują słabe kompleksy glebowe. Przeważająca część z występujących tu gleb jest o niskich klasach bonitacji. Dominują gleby V i VI klasy bonitacyjnej Infrastruktura gospodarcza Rozwój gospodarczy Powiat bełchatowski jest zdominowany przez przemysł wydobywczy, energetyczny, gumowy, tekstylny i odzieżowy. W ostatnich latach silnie rozwija się przemysł budowlany, zwłaszcza produkcja wyrobów gipsowych dla budownictwa z wykorzystaniem odpadów innych niż niebezpieczne. Największe przemysłowe kompleksy to: PGE S.A. z oddziałami: Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów, Elektrownia Bełchatów ; KNAUF, KWH PIPE, ECO-ABC, TEICH, INSTANT, COLEP, CAT, ARIX, BPBO, KERSTEN, MULTICO, BEL-ART, POLGRUNT, EKO-REGION. Gospodarka powiatu jest ściśle związana z PGE GiEK KWB Bełchatów S.A i PGE GiEK Elektrownią Bełchatów S.A. Zaliczają się one do największych pod względem przychodów oraz wielkości zatrudnienia przedsiębiorstw w powiecie bełchatowskim oraz w kraju. Elektrownia Bełchatów jest jedną z czołowych elektrowni cieplnych na świecie oraz w Polsce (produkuje 20% krajowej energii elektrycznej. KWB Bełchatów jest największą kopalnią odkrywkową w Polsce, rocznie wydobywa 50% pozyskiwanego węgla brunatnego. W okolicy przedsiębiorstw działa wiele innych zakładów (głównie zakłady produkcyjno usługowe) stanowiących zaplecze kopalni i elektrowni. Na wzrost gospodarczy powiatu bełchatowskiego w dużej mierze wpływa rozwój Elektrowni Bełchatów. Elektrownia zajmuje pierwsze miejsce w powiecie pod względem przychodów i drugie pod względem wielkości zatrudnienia z liczbą osób równą 3854 (stan na ). Znaczenie Elektrowni Bełchatów dla powiatu wynika również z faktu zajmowania pozycji znaczącego zleceniodawcy dla wielu firm w regionie. Dodatkowo Zagłębie Górniczo- Energetyczne Bełchatów-Szczerców-Złoczew jest jednym z obszarów funkcjonalnych województwa łódzkiego, którego celem strategicznym jest stworzenie obszaru nowoczesnej gospodarki energetycznej tworzącej i wykorzystującej innowacyjne i przyjazne środowisku technologie. Strategicznie kierunki wspierania obszaru funkcjonalnego związane są z jego słabościami, negatywnymi skutkami eksploatacji złóż oraz działaniami kopalni i elektrowni, a także rozwiązaniami związanymi z przyjęciem przez Polskę pakietu klimatycznego. Obszar charakteryzuje się stabilnym rynkiem pracy, korzystnymi procesami demograficznymi, wysoko wykwalifikowaną kadrą przemysłu energetyczno-wydobywczego. Niekorzystnymi zjawiskami 19

20 są słabe dostosowanie kierunków kształcenia na poziomie szkół średnich i wyższych względem potrzeb gospodarki strefy oraz brak specjalistycznych jednostek naukowo-badawczych z zakresu energetyki. W wyniku funkcjonowania kopalni nastąpiła zmiana ukształtowania powierzchni ziemi oraz obniżenie poziomu wód gruntowych. Ponadto powiększa się deficyt wód powierzchniowych. Degradacja wymienionych obszarów jest etapowo neutralizowana poprzez proces rekultywacji. Działanie elektrowni wpływa zaś niekorzystnie na czystość powietrza poprzez emisję do atmosfery zanieczyszczeń pyłowych oraz gazowych. W wyniku przyjęcia przez Polskę pakietu klimatycznego zainicjowano prace nad pionierską technologią wytwarzania, transportu oraz składowania w podziemnych strukturach geologicznych dwutlenku węgla. Do systemu wytwarzania energii dołączono także odnawialne źródła energii. Do strategicznych kierunków należy wspieranie działań na rzecz: powstania w regionie specjalistycznego ośrodka badawczego oraz szkolnictwa zawodowego z zakresu gospodarki energetycznej, rozwoju zielonych przemysłów oraz rozwoju i wdrażania niskoemisyjnych technologii węglowych, rekultywacji terenów poeksploatacyjnych, w tym m. in. w kierunku leśnym, ograniczenia negatywnych skutków oddziaływania terenów eksploatacyjnych, szczególnie w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, zwiększenia dostępności transportowej zewnętrznej i wewnętrznej, rozwoju ponadregionalnych powiązań funkcjonalnych z zakresu gospodarki energetycznej - klastrów (m. in. Klaster Ekoenergia). Podmioty gospodarcze W strukturze REGON dominuje sektor prywatny. Zmiana liczby firm z sektora publicznego cechuje się trendem spadkowym, w przeciwieństwie do liczby firm z sektora prywatnego, która z roku na rok rośnie. Tabela 7. Liczba firm zarejestrowanych w systemie REGON w latach wg sektorów Sektor Sektor prywatny

21 Sektor publiczny Liczba firm ogółem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W powiecie bełchatowskim rocznie powstaje nieznaczna liczba nowych przedsiębiorstw z sekcji rolnictwa, leśnictwa, łowiectwa i rybactwa. Z roku na rok powstaje również coraz mniej przedsiębiorstw przemysłowych, pomimo przemysłowego charakteru regionu. Znaczna liczba powstających przedsiębiorstw opiera się o działalność usługową. Rocznie w latach rejestrowano średnio 823 podmioty, zaś wyrejestrowywano 672 podmioty. Tabela 8. Liczba zarejestrowanych oraz wyrejestrowanych podmiotów w latach wg grup sekcji PKD 2007 Sekcja Działanie Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo zarejestrowane wyrejestrowane Przemysł i budownictwo zarejestrowane wyrejestrowane Pozostała działalność zarejestrowane wyrejestrowane Ogółem zarejestrowane wyrejestrowane bilans Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Struktura zatrudnienia Liczba osób pracujących w powiecie bełchatowskim na przestrzeni lat kształtowała się na zmiennym poziomie, największą wartość odnotowano w 2010 roku ( pracujących), a najmniejszą w 2012 roku ( pracujących). W analizowanym okresie liczba pracujących kobiet nie przekraczała 38% ogółu pracujących osób w powiecie. Tabela 9. Liczba osób zatrudnionych w powiecie bełchatowskim w latach Ogółem

22 Kobiety Kobiety ( %) 36% 37% 36% 37% 38% 38% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W latach liczba osób pracujących wzrosła w gminach: Drużbice (29%), Szczerców (26%), Zelów (12%) oraz Rusiec (11%). W mieście Bełchatów oraz gminach Bełchatów i Kleszczów w 2013 roku pracowało ok. 5% mniej osób niż w 2008 r. Największy spadek odnotowano w gminie Kluki, wynosił aż 50%. W poszczególnych latach zmiana liczby osób pracujących wahała się w granicach +/- 10 % (z wyłączeniem gminy Kluki). Tabela 10. Liczba pracujących w poszczególnych gminach w latach Bełchatów (M) Bełchatów (G) Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców Zelów (G) i (M) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Przemysł generuje 47,7 % miejsc pracy, usługi - 35,4 %, rolnictwo - 16,9 %. W badanym okresie odsetek miejsc pracy w sektorze rolnym charakteryzował się trendem zwyżkowym. Udział przemysłu w strukturze sektorowej rynku pracy corocznie zmniejszał się, tendencja ta będzie w przyszłości postępować, jednakże słabiej w porównaniu ze średnią krajową. Wiąże się to ze specyfiką powiatu. Struktura liczby osób zatrudnionych w poszczególnych sektorach w powiecie bełchatowskim różni się od struktury w województwie łódzkim. W roku 2012 w przypadku powiatu największy odsetek osób zatrudnionych - 48% generuje sektor przemysłowy, gdzie w przypadku województwa jest to tylko 32 %. Na taki rozkład zatrudnienia wpływa obecność wielu zakładów przemysłowych. Tabela 11. Struktura sektorowa zatrudnienia w powiecie bełchatowskim w latach oraz w województwie łódzkim w 2012 r. (w%) 22

23 powiat bełchatowski woj. łódzkie Sektor Rolnictwo 15,9 15,7 15,8 16,3 16,9 13,0 Przemysł 53, ,2 49,7 47,7 32,1 Usługi 30,3 34, ,5 35,4 54,9 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Bezrobocie Charakterystyczną cechą rynku pracy w powiecie bełchatowskim jest przewaga kobiet wśród osób bezrobotnych oraz wysoki odsetek osób bez prawa do zasiłku. Warto tutaj zwrócić uwagę, iż liczba zarejestrowanych osób nie jest równa liczbie osób aktywnie poszukujących zatrudnienia. Część osób pozostaje bez pracy z własnej woli, a rejestracja jest im niezbędna do posiadania ubezpieczenia. Największy udział w ogólnej liczbie osób bezrobotnych w powiecie ma Miasto Bełchatów. Na koniec roku 2013 roku - niemal 50 %. Tabela 12. Liczba bezrobotnych w poszczególnych gminach powiatu (stan na r.) Jednostki samorządowe Liczba bezrobotnych w tym: Kobiety Z prawem do zasiłku W wieku lata Zarejestrowani powyżej 12 miesięcy Bełchatów (M) % % Bełchatów (G) 636 8% % Drużbice 309 4% % Kleszczów 243 3% % Kluki 297 4% % Rusiec 241 3% % Szczerców 543 7% %

24 Zelów (G) i (M) % % Ogółem % Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Stopa bezrobocia w powiecie bełchatowskim na przestrzeni ostatnich lat kształtowała się na niższym poziomie, aniżeli analogiczny wskaźnik w województwie łódzkim. Największe odchylenie od średnich wartości województwa miało miejsce w 2010 roku o 1,7 punktu procentowego. W analizowanym okresie zauważalny jest trend wzrostowy stopy bezrobocia zarówno w powiecie, jak i województwie. Od 2013 roku zauważalny jest powolny spadek stopy bezrobocia oraz poprawa sytuacji na rynku pracy. Tabela 13. Stopa bezrobocia w powiecie bełchatowskim i województwie łódzkim w okresie Powiat bełchatowski Województwo łódzkie 9,2 11,6 12,1 12, ,1 13,7 8,3 10,6 10,4 11,6 12,9 13,4 12,8 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Dominującymi grupami wiekowymi w strukturze osób bezrobotnych na terenie powiatu bełchatowskiego, są osoby mieszczące się w przedziałach wiekowych: i Liczba bezrobotnych w przedziale wiekowym w powiecie bełchatowskim jest znacznie wyższa od średniej liczby bezrobotnych w pozostałych powiatach województwa łódzkiego, różnica wynosi 705 osób. Tabela 14. Liczb osób bezrobotnych według wieku w powiecie bełchatowskim oraz województwie łódzkim w 2013 r. Jednostka terytorialna 24 lata i mniej powiat bełchatowski województwo łódzkie (średnia dla powiatów) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Struktura osób bezrobotnych pod względem wykształcenia nieznacznie zmieniła się na przestrzeni ostatnich lat. Wciąż najliczniejszą grupą osób bez pracy są osoby z wykształceniem 24

25 gimnazjalnym i niższym oraz zasadniczym zawodowym. Niepokojący jest fakt, iż liczba bezrobotnych z wykształceniem wyższym z roku na rok rośnie. Tabela 15. Poziom i struktura bezrobocia według poziomu wykształcenia w powiecie bełchatowskim w 2013 r. Jednostki Wykształcenie samorządowe Wyższe Policealne i średnie Średnie ogólnokształc Zasadnicze zawodowe Gimnazjalne i poniżej zawodowe ące Bełchatów (M) Bełchatów (G) Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców Zelów (G) i (M) Ogółem Udział % w liczbie bezrobotnych ogółem 13% 21% 12% 26% 28% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Rozkład liczby osób bezrobotnych pod względem wykształcenia dla powiatu bełchatowskiego i województwa łódzkiego jest podobny, jednakże wyniki dla powiatu są powyżej średniej wojewódzkiej. W powiecie najmniej liczną grupę stanowią osoby z wykształceniem średnim ogólnokształcącym (899 osób) zaś w województwie z wykształceniem wyższym (688 osób). Tabela 16. Liczba bezrobotnych według wykształcenia w powiecie bełchatowskim oraz województwie łódzkim w 2013 r. Wykształcenie Wyższe Policealne, Średnie Zasadnicze Gimnazjalne i średnie ogólnokształcące zawodowe poniżej zawodowe województwo łódzkie (średnia dla powiatów)

26 powiat bełchatowski Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Najliczniejszą grupę bezrobotnych w 2013 roku tworzyły osoby pozostające bez pracy powyżej 24 miesięcy oraz od 6 do12 miesięcy. Osoby pozostające bez pracy przez okres dłuższy niż 12 miesięcy stanowiły 42% ogółu bezrobotnych. Najmniej odnotowano osób pozostających bez pracy do 1 miesiąca 605, co stanowiło niespełna 8% ogółu. Tabela 17. Struktura bezrobocia w powiecie bełchatowskim według czasu pozostawania bez pracy w 2013r Jednostki Czas pozostawania bez pracy w miesiącach samorządowe do pow. 24 Bełchatów (M) Bełchatów (G) Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców Zelów (G) i (M) Ogółem Udział % w ogólnej liczbie bezrobotnych 8% 15% 14% 21% 20% 23% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Zaplecze biznesu Powiat bełchatowski jest zdominowany przez przemysł wydobywczy, energetyczny, gumowy, tekstylny i odzieżowy. W ostatnich latach silnie rozwija się przemysł budowlany, zwłaszcza produkcja wyrobów gipsowych dla budownictwa z wykorzystaniem odpadów innych niż niebezpieczne. Największe przemysłowe kompleksy to: PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. z oddziałami: Kopalnia Węgla Brunatnego Bełchatów, Elektrownia Bełchatów. 26

27 Gospodarka powiatu jest ściśle związana z PGE GiEK KWB Bełchatów S.A. i PGE GiEK Elektrownią Bełchatów S.A. Zaliczają się one do największych pod względem przychodów oraz wielkości zatrudnienia przedsiębiorstw w powiecie bełchatowskim oraz w kraju. Elektrownia Bełchatów jest jedną z czołowych elektrowni cieplnych na świecie oraz w Polsce (produkuje 20% krajowej energii elektrycznej). KWB Bełchatów jest największą kopalnią odkrywkową w Polsce, rocznie wydobywa 50% pozyskiwanego w kraju węgla brunatnego. W okolicy przedsiębiorstw działa wiele innych zakładów (głównie zakłady produkcyjno-usługowe) stanowiące zaplecze kopalni i elektrowni. Na wzrost gospodarczy powiatu bełchatowskiego w dużej mierze wpływa rozwój PGE GiEK Elektrowni Bełchatów S.A. Elektrownia zajmuje pierwsze miejsce w powiecie pod względem przychodów i drugie pod względem wielkości zatrudnienia z liczbą osób równą 3854 (stan na ). Znaczenie Elektrowni Bełchatów dla powiatu wynika również z faktu zajmowania pozycji znaczącego zleceniodawcy dla wielu firm w regionie. Rozwój obszaru jest również istotny dla rozwoju województwa łódzkiego, dlatego też Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów-Szczerców-Złoczew jest jednym z obszarów funkcjonalnych województwa łódzkiego. Głównym celem wsparcia potencjału regionu jest stworzenie obszaru nowoczesnej gospodarki energetycznej tworzącej i wykorzystującej innowacyjne i przyjazne środowisku technologie. Obecnie kopalnia eksploatuje złoża z pól Bełchatów oraz Szczerców jednocześnie prowadząc prace przygotowawcze mające na celu rozpoczęcie eksploatacji złoża Złoczew. Uruchomienie odkrywki planowane jest na 2018 r., spowoduje to włączenie do obszaru funkcjonalnego województwa kolejnych gmin. Dalszy rozwój obszaru gwarantuje także coraz większe zapotrzebowanie na energię elektryczną i surowce mineralne dla przemysłu. Strategicznie kierunki wspierania obszaru funkcjonalnego związane są z jego słabościami, negatywnymi skutkami eksploatacji złóż oraz działaniami kopalni i elektrowni, a także rozwiązaniami związanymi z przyjęciem przez Polskę pakietu klimatycznego. Obszar charakteryzuje się stabilnym rynkiem pracy, korzystnymi procesami demograficznymi, wysoko wykwalifikowaną kadrą przemysłu energetyczno-wydobywczego. Niekorzystnymi zjawiskami są słabe dostosowanie kierunków kształcenia na poziomie szkół średnich i wyższych względem potrzeb gospodarki oraz brak specjalistycznych jednostek naukowo-badawczych z zakresu energetyki. Na terenie gminy Kleszczów zlokalizowane są 4 strefy przemysłowe wspierające inwestorów. Strefy przemysłowe w Rogowcu, Kleszczowie i Żłobnicy przeznaczone są pod inwestycje o charakterze produkcyjnym i usługowym, z kolei strefa przemysłowa w Bogumiłowie pod budowę zakładów zajmujących się nowoczesnymi technologiami odzysku i unieszkodliwiania odpadów. 27

28 Wspomniane strefy przemysłowe są uzbrojone. Ponadto gmina Kleszczów zapewnia inwestorom korzystne warunki zakupu gruntów znajdujących się w ich granicach i rozliczeń podatkowych. Za stymulowanie rozwoju gospodarczego są odpowiedzialne: Fundacja Rozwoju Gminy Kleszczów oraz Agencja Rozwoju Regionalnego ARREKS S.A., działające na terenie gminy Kleszczów. W Bełchatowie działa Bełchatowsko Kleszczowski Park Przemysłowo Technologiczny Sp. z o.o. (BKPPT), który stanowi jeden z instrumentów aktywizacji gospodarki powiatu. BKPPT to wyodrębniony celowo obszar, wykorzystujący lokalną infrastrukturę i umożliwiający podejmowanie na preferencyjnych warunkach działalność gospodarczą, zwłaszcza przez małe i średnie przedsiębiorstwa. Park działa w dwóch wyodrębnionych strefach przeznaczonych pod działalność przemysłowo-usługową: Strefa Przemysłowa oraz Strefa Rząśnia Zielęcin. Podstawowym zadaniem Parku jest doprowadzenie do gospodarczego wzrostu i zmniejszenia bezrobocia, poprzez kreowanie i rozwijanie przemysłu zaawansowanych technologii, innowacyjności oraz wspieranie transferu technologii. Działania jednostki mają przyczynić się do powstania nowych miejsc pracy, pobudzenia lokalnej przedsiębiorczości przez zapewnienie przedsiębiorcom korzystnych warunków do prowadzenia działalności gospodarczej dzięki efektywnemu zarządzaniu majątkiem produkcyjnym oraz świadczeniu usług infrastrukturalnych i doradczych, a także zwiększenia konkurencyjności regionu. BKPPT Sp. z o.o. posiada w swojej ofercie tereny inwestycyjne. Dodatkowo wynajmuje powierzchnię w ramach Inkubatora Technologicznego. BKPPT oferuje przedsiębiorcom możliwość nabycia lub dzierżawy wolnych obszarów lub obiektów, korzystania z infrastruktury oraz profesjonalnych usług pomocniczych, transferu technologii, jak również pomoc w pozyskiwaniu środków finansowych, w tym z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Ta nowoczesna, zgodna ze standardami Unii Europejskiej, oferta spełnia oczekiwania inwestorów oraz pozwala na skuteczne ekonomiczne i społeczne prowadzenie działalności gospodarczej. Na obszarze powiatu znajdują się także tereny inwestycyjne Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Podstrefy zlokalizowane są w gminach Zelów i Kleszczów oraz Bełchatowie. Obecnie wolne tereny inwestycyjne znajdują się miejscowościach Bogumiłów i Kamień, są to tereny strefy przemysłowej przeznaczone pod zabudowę zakładów przemysłowych, składów i baz budowlanych oraz w Bełchatowie, gdzie znajdują się cztery działki przeznaczone w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego pod teren przemysłu, składów, obsługi transportu oraz usług komercyjnych. Ponadto w 2009 r. Łódzka Strefa Ekonomiczna objęła tereny przemysłowe o powierzchni 28 ha przy ul. Czaplinieckiej i Cegielnianej w Bełchatowie. Łączna powierzchnia bełchatowskich terenów przygotowanych dla inwestorów to ok. 15 ha. Kompleksowe uzbrojenie terenów w kluczowe elementy infrastruktury technicznej w połączeniu z preferencjami dla 28

29 przedsiębiorców i inwestorów w formie zwolnień z podatku od nieruchomości sprawia, iż teren ten jest przygotowany dla potencjalnych inwestorów. Łódzka Strefa Ekonomiczna ma również podstrefę na terenie gminy Zelów. Powstanie obszaru stwarza warunki do rozwoju nowych inwestycji, głównie innowacyjnych, które podnoszą konkurencyjność polskiej gospodarki i tworzą miejsca pracy. W ramach strefy firma Kosmetyczne Wyroby Bawełniane Sp. z o.o. do końca 2015 roku rozbuduje i zmodernizuje istniejące obiekty przemysłowe, co pozwoli na rozszerzenie asortymentu kosmetyków, opatrunków oraz akcesoriów ortopedycznych. Szacuje się, że nakłady na tę inwestycję wyniosą 20 mln zł i zapewni ona zatrudnienie dla co najmniej 30 osób. Na terenie powiatu znajduje się również Regionalna Izba Gospodarcza, której zadaniem jest organizowanie pomocy dla podmiotów gospodarczych w pozyskiwaniu środków finansowych, rozwijaniu przedsiębiorczości, współpracy z jednostkami administracyjnymi. Turystyka Powiat bełchatowski posiada bogatą bazę turystyczną. Na jego terenie znajdują się liczne obiekty zabytkowe dworki, kościoły, kapliczki oraz cmentarze wpisane do rejestru zabytków oraz Gminnej Ewidencji Zabytków. Tabela 18. Zabytki występujące na terenie powiatu bełchatowskiego Jednostka terytorialna Zabytki Miasto Bełchatów Zespół klasztorny franciszkanów, ul. Kościuszki 2, 1 poł. XVIII w Bełchatowie, Zespół dworski Olszewskich, ul. Hellwiga 11, 2 poł. XVIII, pocz. XIX w Bełchatowie, Park dworski, ul. Chapliniecka 144, XIX w. Bełchatów Domiechowice, Kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, Rynek Grocholicki 8, Bełchatów- Grocholice. Gmina Bełchatów Park dworski w miejscowości Dobiecin, Zespół dworsko parkowy w miejscowości Dobrzelów, Park dworski w miejscowości Łękawa, Dwór obronny w miejscowości Mikorzyce, 29

30 Park dworski w miejscowości Postękalice, Park dworski w miejscowości Mokracz, Park dworski w miejscowości Wielopole, Kościół filialny rzymsko- katolicki pw. Św. Rocha w miejscowości Postękalice, Układ przestrzenny miejscowości Kałduny, Postękalice oraz Kurnos I i II. Gmina Drużbice Kościół parafialny pw. św. Ignacego Loyoli w Suchcicach, Park dworski w Suchcicach, Zespół dworski w Bukowiu, Zespół dworski w Głupicach, Zespół dworski w Wadlewie, Zespół dworski we Wrzosach, Młyn wodny we Wdowinie. Gmina Kleszczów Kościół p.w. Jana Chrzciciela w miejscowości Łękińsko, Cmentarz ewangelicki z pocz. XX w. w Kamieńsku, Cmentarz ewangelicki oraz rzymsko katolicki z XIX w. w Kleszczowie, Układ przestrzenny z XVI w. w Kleszczowie, Park w miejscowości Łękińsko, Cmentarz ewangelicki w miejscowości Rogowiec, Cmentarz ewangelicki w miejscowości Łuszczanowice Kolonia, Liczne przydrożne kapliczki. Gmina Kluki Park dworski w Klukach, Zespół podworski w Słupi, Zespół dworski w Strzyżewicach, Zespół podworski w miejscowości Parzno, Zabytkowy cmentarz w Klukach, Zespół kościelny p.w. Św. Trójcy w Kaszewicach, Dom parafialny murowany, zbudowany w 1 ćw. XX w. w 30

31 Kaszewicach, Kaplica cmentarna z 2 pół. XIX w Klukach, Chałupa drewniana z 1934 r nr 18 w Strzyżewie, Chałupa drewniana z 4 ćw. XIX w. nr 24, 25 w miejscowości Trząś. Gmina Rusiec Neogotycki kościół parafialny pw. Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny z 1912 r. w Ruścu, Murowana kuźnia z 1918 r. w Ruścu, Rzymskokatolicki kościół noszący wezwanie św. Rocha w Woli Wiązowej, Zabytkowy murowany młyn wodny, wzniesiony w 1925 r. w Korablewie nad rzeką Widawka. Gmina Szczerców Ceglany dwór klasycystyczny wraz z parkiem pod dworskim z lat 30 XIX w. w miejscowości Lubiec, Ceglany młyn z 1 ćw. XX w. w miejscowości Lubiec, Ceglana stodoła i obora z początku XX w. przed 1914 r. w miejscowości Szczerców, Drewniany dom mieszkalny z 3 ćw. XIX w. w miejscowości Szczerców, Kapliczka - drewniana figura Św. Jana Nepomucena z połowy XVIII w. w miejscowości Szczerców, Kapliczka - drewniana figura Św. Floriana z polowy XVIII w. w miejscowości Szczerców, Kapliczka murowana z 2 połowy XVIII w. w miejscowości Szczerców, Drewniana kaplica cmentarna p.w.św. Barbary z 1 połowy XVIII w. w miejscowości Szczerców, Kościół parafialny p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny z 1 ćw. XX w. w miejscowości Szczerców, Drewniany młyn wodny z 1 ćw. XX w. około 1911 r. w miejscowości Rudzisko, Drewniano - murowany młyn wodny z 1 ćw. XX w. około 1925 r. w 31

32 miejscowości Szczercowska Wieś, Drewniany młyn wodny z końca XIX w. w miejscowości Szczerców, Drewniany młyn wodny z 1881 r. w miejscowości Zbyszek, Drewniany dom mieszkalny z 1915 r. w miejscowości Magdalenów, Cmentarz rzymsko - katolicki z XIX w. w miejscowościach Szczerców i Chabielice, Cmentarz wojskowy z I i II wojny światowej w miejscowości Szubienice, Cmentarz żydowski z XIX w. w miejscowości Szczerców, Miejsce pamięci narodowej z 1944 r. koło miejscowości Lubiec, Polskie schrony bojowe z 1939 r. Gmina Zelów Kościół parafialny p.w. św. Teodora Męczennika w Kociszewie, Kościół parafialny p.w. św. Wawrzyńca i Tomasza w Łobudzicach, Kościół parafialny p.w. św. Kazimierza i św. Barbary w Pożdżenicach, Kościół parafialny p.w. Nawiedzenia NMP w Wygiełzowie, Kościół ewangelicko-reformowany w Zelowie, Dwór w Krześlowie. Atutem powiatu bełchatowskiego są ogromne przekształcenia środowiska naturalnego, będące konsekwencją budowy kopalni odkrywkowej węgla brunatnego. Odkrywka Bełchatów sięga do głębokości 280 metrów i obejmuje powierzchnie około 2400 ha oraz wielkie zwałowisko zewnętrzne (nasyp) potocznie zwany Góra Kamieńsk. Kompleks narciarski jest najdłuższym stokiem w centralnej Polsce. Główna trasa narciarska ma długość 760 metrów, a jej szerokość waha się od 30 do 150 m, różnica wzniesień to 123 m. Stok jest oświetlony, co umożliwia korzystanie z niego do późnych godzin wieczornych. Trasy narciarskie są naśnieżane oraz codziennie ratrakowane, a w środkowej części stoku znajduje się snowpark. W miesiącach letnich Góra Kamieńsk dostępna jest dla rowerzystów i pojazdów terenowych. W okresie tym działa, także wyciąg krzesełkowy, którym można wjechać z rowerem i udać się na jedną z wielu tras o różnej skali trudności. Góra Kamieńsk oferuje także Mini Park Rozrywki składający się z euro-bungee, obrotowych rowerów, dmuchanej dżungli oraz zjeżdżalni. 32

33 Na terenie powiatu silnie rozwija się agroturystyka, funkcjonuje siedem ośrodków: Kika, Kardynał, Przysiółek Kresy (Kluki), Ośrodek wypoczynkowy Ania w Szczercowie, Stadnina koni Eldorado w Szczercowie, Kucówka (Kleszczów), Agronocka (Kleszczów) oraz Gospodarstwo Agroturystyczne U Włodka (Rusiec). W ofercie gospodarstw znajduje się wiele atrakcji takich jak: domki, bazy namiotowe, wędkowanie, grzyby, jazda konna, kąpieliska. Ponadto na terenie powiatu znajdują się dwa zbiorniki wodne Słok oraz Wawrzkowizna, z rozwiniętą bazą hotelarską, gastronomiczną oraz rekreacyjną. Na terenie osady Słok znajduje się kompleks Ośrodka Wypoczynkowego Elektrowni Bełchatów, w jego skład wchodzi hotel Wodnik, murowane oraz drewniane domki kempingowe, pola namiotowe oraz kryty basen. Dodatkową atrakcją jest możliwość uprawiania sportów wodnych (kajaki, rowery wodne, łódki, żaglówki) oraz obecność terenów leśnych. Sztuczny zbiornik Wawrzkowizna również położony jest na terenach leśnych. Nad zalewem znajduje się Ośrodek Sportu i Rekreacji Wawrzkowizna. Na terenie ośrodka znajdują się boisko do tenisa ziemnego, siatkówki, piłki nożnej, plac ogniskowy, a także wypożyczalnia sprzętu do sportów wodnych. Dodatkowo na terenie gminy Kleszczów znajduje się obiekt sportowo-rekreacyjny SOLPARK oraz tarasy widokowe w Kleszczowie i Żłobnicy. Z obu tarasów widokowych można zobaczyć niemal całą Kopalnię Węgla Brunatnego KWB Bełchatów w Kleszczowie. Ponadto z punktu widokowego w Kleszczowie, na drugim planie widoczna jest Elektrownia Bełchatów. Powiat bełchatowski inwestuje także w infrastrukturę rowerową. Na terenie samego miasta Bełchatów znajduje się około 11 km tras rowerowych. Na terenach leśnych (Biały i Duży Ług) biegną dwie trasy rowerowe o łącznej długości 16 km. We współpracy Starostwa Powiatowego z PGE GiEK Elektrownią oraz PGE GiEK KWB Bełchatów, a także gminami: Bełchatów i Kleszczów, powstała powiatowa ścieżka rowerowa o długości 6599 m. W 2010 roku nastąpiło otwarcie ekologicznej ścieżki rowerowej (5374 m) biegnącej na odcinku z Domiechowic do Parzna. W 2014 roku dokonano otwarcia szlaku rowerowego Słok Góra Kamieńsk o długości ok. 8 km Infrastruktura techniczna Infrastruktura komunikacyjna Przez teren powiatu bełchatowskiego przebiegają dwa istotne połączenia z drogą szybkiego ruchu nr 1. Długość dróg powiatowych o nawierzchni twardej wyniosła w 2012 roku 335,0 km, natomiast długość dróg gminnych 430, 7 km (dane GDDKiA). Niezwykle istotną inwestycją jest realizowana właśnie budowa obwodnicy Bełchatowa, która ma za zadanie wyprowadzić ruch tranzytowy z centrum miasta i tym samym usprawnić przejazd na trasie Wrocław Warszawa drogą krajową nr 74 (dawna droga krajowa nr 8). W ramach przedsięwzięcia zbudowane zostaną cztery 33

34 węzły drogowe, umożliwiające komunikację z innymi drogami (drogą krajową nr 74 (dawną droga nr 8), drogami wojewódzkimi; 484 i 485) i kilka wiaduktów. Przebudowane zostaną także wszystkie drogi przecinające nową obwodnicę. Droga będzie wyposażona w system odwadniający a także ma spełniać surowe normy ochrony środowiska Komunikacja zbiorowa w powiecie realizowana jest tylko w ramach sieci autobusowej. W mieście Bełchatów funkcjonuje Miejski Zakład Komunikacji Sp. z o.o. Natomiast pozamiejska komunikacja autobusowa prowadzona jest przede wszystkim przez Przedsiębiorstwo Państwowej Komunikacji Samochodowej w Bełchatowie, która zapewnia połączenia z innymi regionami kraju. Usługi przewozowe świadczy również prywatny przewoźnik Dyliżans-Bus, który oferuje kursy do Bełchatowa, Zelowa, Szczercowa, Ruśca oraz Łodzi. Infrastruktura kolejowa przedstawia bardzo niski poziom, co wynika z ogólnych problemów finansowych i organizacyjnych spółki PKP. Przez teren gminy Rusiec przebiega jedna z pierwszorzędnych linii o znaczeniu państwowym. Rozbudowa sieci kolejowej w powiecie bełchatowskim jest jedną z inwestycji przewidzianej w Kontrakcie Terytorialnym Województwa Łódzkiego. Jedną z inwestycji jest budowa nowej linii dla potrzeb przewozu ładunków oraz uzupełniająco pasażerów na odcinku Elektrownia Bełchatów Wieluń z bocznicą do Złoczewa oraz utworzenie terminali multimodalnych, w których odbywać się będzie przeładunek. Przewidziany okres realizacji inwestycji obejmuje lata Jako priorytetowe przedsięwzięcie przyjęto również rewitalizację linii Bełchatów Piotrków Trybunalski. Gospodarka komunalna Sieć wodociągowa powiatu jest stosunkowo dobrze rozwinięta. Została ona wybudowana ze środków górnictwa węgla brunatnego w ramach szkód górniczych. Długość sieci wodociągowej w 2012 roku wyniosła 1202,7 km, a wskaźnik nasycenia powiatu wodociągami jest wyższy od analogicznego wskaźnika dla całego województwa (odpowiednio 1,242 dla powiatu i 1,218 dla województwa). Długość sieci kanalizacyjnej w badanym okresie liczyła 322,2 km, natomiast indeks obrazujący relację długość sieci/powierzchnia powiatu oscylował na poziomie 0,333 i był wyższy od wskaźnika dla województwa (0,307). Sieć gazowa w powiecie liczy 134,3 km. Sieć energetyczna jest dobrze rozwinięta i według danych GUS za 2012 rok obsługuje mieszkańców. Na terenie powiatu działają biologiczne oczyszczalnie ścieków oraz z podwyższonym usuwaniem biogenów, ich ilość w 2013 roku wyniosła odpowiednio 19 szt. i 1 szt. (dane GUS). W badanym okresie odprowadziły one łącznie 2661 dam 3 ścieków. Przepustowość oczyszczalni 34

35 biologicznych wyniosła 5083 m m 3. na dobę, a oczyszczalni z podwyższonym usuwaniem miogenów 2.4. Infrastruktura społeczna Oświata i edukacja W powiecie bełchatowskim występują wszystkie typy szkół publicznych: szkoły podstawowe, gimnazja, licea ogólnokształcące, technika oraz zasadnicze szkoły zawodowe. Powiat stanowi jednostkę organizacyjną dla wszystkich typów szkół. W 2015 roku liczba poszczególnych typów szkół kształtowała się następująco: szkoły podstawowe 1; gimnazja 2; licea ogólnokształcące 3; licea profilowane 0; zasadnicze szkoły zawodowe 4; technika 3; szkoły specjalne przysposabiające do pracy 1. Poszczególne typy jednostek edukacyjnych podlegających powiatowi w latach przedstawia poniższa tabela. Tabela 19. Jednostki edukacyjne podlegające powiatowi w latach Rok PRZEDSZKOLA Miasto Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Drużbice Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kluki Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kleszczów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Rusiec Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Szczerców Liczba uczniów Liczba placówek

36 Gmina Zelów Liczba uczniów Liczba placówek SZKOŁY PODSTAWOWE Miasto Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Drużbice Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kluki Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kleszczów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Rusiec Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Szczerców Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Zelów Liczba uczniów Liczba placówek GIMNAZJA Miasto Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Drużbice Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kluki Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kleszczów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Rusiec Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Szczerców Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Zelów Liczba uczniów Liczba placówek LICEA OGÓLNOKSZTAŁCĄCE Miasto Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Kleszczów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Szczerców Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Zelów Liczba uczniów

37 Liczba placówek ZASADNICZE SZKOŁY ZAWODOWE Miasto Bełchatów Liczba uczniów Liczba placówek Gmina Szczerców Liczba uczniów Liczba placówek Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS oraz danych Gmin Drużbice, Kluki, Rusiec, Szczerców oraz Zelów Szkolnictwo ponadgimnazjalne zawodowe oferuje kształcenie młodzieży głównie na kierunkach: energetycznym, elektronicznym, budowlanym, mechanicznym, ekonomicznym oraz innych związanych z usługami. W powiecie bełchatowskim funkcjonują wydziały zamiejscowe Wyższej Szkoły Menedżerskiej w Warszawie oraz Społecznej Akademii Nauk. Na ww. uczelniach można studiować, mi.in., na następujących kierunkach: finanse i rachunkowość, pedagogika, resocjalizacja, zarządzanie, administracja, psychologia, prawo, informatyka, bezpieczeństwo narodowe, stosunki międzynarodowe oraz zarządzanie i inżynieria produkcji. Na terenie powiatu bełchatowskiego działają poszczególne ośrodki szkolenia kursowego dla młodzieży i dorosłych, oferujących zróżnicowane kierunki dokształcania dostosowane do aktualnych potrzeb rynku pracy. Baza dydaktyczna powiatu jest rozbudowa i zaspokaja w pełni zapotrzebowanie lokalnej społeczności. Dodatkowo młodzież i dorośli swoją edukację mogą kontynuować w pobliskich ośrodkach szkolnictwa wyższego w Łodzi, Piotrkowie Trybunalskim oraz Częstochowie. Kultura i sport Główną instytucją zajmującą się wydarzeniami kulturalnymi jest Miejskie Centrum Kultury w Bełchatowie, zajmujące się organizacją następujących przedsięwzięć: wystawy od malarstwa i grafiki, po rzeźbiarstwo i ceramikę, spektakle teatralne, wyświetlanie seansów filmowych, koncerty klubowe, zajęcia muzyczne, plastyczne, teatralne, fitness dla wszystkich grup wiekowych, 37

38 kluby i stowarzyszenia np. Klub Twórców Kultury, Klub Jam Session, Bełchatowskie Towarzystwo Fotograficzne itp. W poszczególnych gminach szczególną uwagę należy zwrócić na inicjatywy : Miasto Bełchatów imprezy kulturalne Kolory Polski, Lato w mieście oraz Konkurs Piosenki Patriotycznej, Gmina Bełchatów zespół ludowy Kurnosianki, Chór Moderato, Zajęcia Folkowe: Śpiew i Taniec Ludowy oraz Gminny Klub Komiksu I Fantastyki, Gmina Drużbice Gminne Stowarzyszenie Kobiet Wiejskich, Dziecięcy Zespół Folklorystyczny, Gmina Kleszczów zajęcia z ceramiki artystycznej, liczne koła zainteresowań, zespół Mażoretki, Młodzieżowa Orkiestra Dęta Gminy Kleszczów współpracująca z zespołem Mażoretki, chór mieszany "SONORE", Gmina Rusiec Piknik Motocyklowy, Gmina Szczerców Chabielski Jarmark Ludowy, Piknik pod Chabielską Górą, Gmina Zelów Zespół Śpiewaczy Zelowiacy, zespoły teatralne Ponadto Miejskie Centrum Kultury wraz z PGE GiEK S.A. realizują projekt Giganty mocy. Interaktywna ekspozycja jest poświęcona procesom kształtowania się złóż węgla brunatnego, technologii jego wydobycia oraz produkcji elektrycznej. Celem wystawy jest upowszechnienie wiedzy i przybliżenie procesów zachodzących w przemyśle górniczym oraz energetycznym za pomocą formy przekazu, takich jak: animacje, doświadczenia czy gry interaktywne. Ekspozycja PGE Giganty Mocy powstała z inicjatywy Miasta Bełchatowa w ramach realizacji projektu pn. Budowa Miejskiego Centrum Kultury wraz z ekspozycją Giganty Mocy, dofinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego na lata Z kolei Muzeum Regionalne w Bełchatowie zwane potocznie dworkiem Olszewskich oprócz podstawowej działalności wystawienniczej, zajmuje się edukacją najmłodszych przekazuje im pozytywne wzory i uczy właściwego odbioru sztuki. Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna im. Józefa Ignacego Kraszewskiego w Bełchatowie posiada zbiory liczące ogółem ok książek. Funkcjonowanie biblioteki jest w pełni zinformatyzowane. Ponadto odbywają się w niej spotkania poetyckie, organizowane są wystawy plastyczne i fotograficzne. Na terenie miasta funkcjonują również inne biblioteki - w 2013 r. istniało pięć placówek. Pozostałe gminy także mają dostęp do zasobów literackich, w gminach Zelów oraz Kleszczów funkcjonują po 3 biblioteki wraz z filiami, Rusiec i Drużbice mają dostęp do 2 placówek, zaś w gminach Szczerców, Drużbice i Kluki działa po jednej bibliotece. 38

39 Na terenie poszczególnych gmin dostęp do kultury zapewniają Gminne Ośrodki Kultury czy też Centra Kultury. Jednym z zadań instytucji jest organizowanie imprez rozrywkowych i lokalnych świąt. W gminach organizowane są m.in. takie wydarzenia jak Dożynki, Gminne Święto Plonów, Noc Świętojańska czy też koncerty, spotkania autorskie, przeglądy pieśni i kapel. Ponadto we wszystkich gminach (oprócz gminy Kluki) działają Orkiestry Dęte. Funkcjonują one głównie przy Ochotniczych Strażach Pożarnych. Jednym z wydarzeń kulturalnych organizowanych na terenie powiatu jest Powiatowy Festiwal Orkiestr Dętych. W Zelowie organizowane są Letnie Koncerty Festiwalowe, które cieszą się sporym zainteresowaniem. Impreza wyróżnia się od innych tego typu przedsięwzięć występami muzyków grających na rzadko wykorzystywanych instrumentów szklana harfa, szkockie dudy, róg alpejski, bandura. Miejscowy Dom Kultury znany jest również z organizacji Międzynarodowej Konfrontacji Literackiej. W Zelowie działa także Muzeum - Ośrodek Dokumentacji Dziejów Braci Czeskich, które ma swoją siedzibę na poddaszu kościoła ewangelicko reformowanego. Muzeum kolekcjonuje, konserwuje, przechowuje oraz eksponuje wszelkie ślady kultury duchowej i materialnej Braci Czeskich. Od 2012 roku mieszkańcy powiatu bełchatowskiego mogą korzystać z oferty usług sportowych prowadzonych na obiektach Powiatowego Centrum Sportu. Wiodące pozycje oferty Centrum to: Zajęcia Powiatowej Akademii Małego Sportowca, sekcje sportowe PAMS, kursy nauki pływania, gry w tenisa ziemnego, jazdy na łyżwach czy zajęcia fitness. PCS zapewnia dobrą bazę sportową na terenie powiatu. Jest ono nowoczesnym zespołem obiektów sportowo-rekreacyjnych, w skład którego wchodzą: sztuczne lodowisko, kryta pływalnia, sala gimnastyczna, boisko sportowe ze sztuczną nawierzchnią. W chwili obecnej realizowana jest inwestycja budowy stadionu lekkoatletycznego przy Powiatowym Centrum Sportu. Układ boisk na budowanym stadionie będzie nawiązywał do istniejącego wcześniej boiska i bieżni. Od strony południowo-zachodniej znajdować się będą trybuny na 513 miejsc. Stadion będzie miał pełnowymiarową bieżnię lekkoatletyczną o nawierzchni z poliuretanu nieprzepuszczalnego o długości 400 m z ośmioma torami na prostych i sześcioma na łukach. Dodatkowo wyposażona w rów z wodą dla biegów długodystansowych. Wewnątrz bieżni znajdować się będzie boisko piłkarskie o nawierzchni z trawy naturalnej o wymiarach pola gier 39

40 60x100 m. wraz z boiskiem do gry w rugby o wymiarach 68x109 m. Zakończenie prac planowane jest na październik 2015roku. Działalność sportowa w regionie koncentruje się wokół najbardziej popularnych dyscyplin sportowych: piłki nożnej (GKS Bełchatów obecnie gra w T-Mobile Ekstraklasie), siatkówki (Skra Bełchatów), kolarstwa, pływania, lekkiej atletyki (Bełchatowski Klub Lekkoatletyczny). Ponadto Bełchatów jest organizatorem wielu ogólnopolskich i regionalnych imprez sportowych. Aktywność sportowa widoczna jest także w poszczególnych gminach powiatu bełchatowskiego, gdzie funkcjonują jednostki takie jak: gminne kluby sportowe czy ludowe kluby sportowe. Działalność klubów związana jest z wieloma dziedzinami sportowymi m.in. badmintonem, tenisem stołowym, piłką nożną, siatkową i koszykową, pływaniem, zapasami i lekkoatletyką. Aktywność sportowa lokalnej społeczności w dużym stopniu jest możliwa dzięki obecności nowoczesnych kompleksów boisk tzw. Orlików. W Bełchatowie występują także siłownie na powietrzu, skate park, kompleksy ZOSIA, miejskie lodowisko oraz miejskie korty tenisowe. Na terenie poszczególnych gmin można wyróżnić organizacje sportowe, takie jak: Gmina i Miasto Bełchatów BKC Bełchatowski Klub Curlingowy Bełchatowski Klub Lekkoatletyczny Bełchatowski Klub Nurkowy AQUARIUS Bełchatowski Klub Wędkarstwa Spławikowego Raczek Bełchatowskie Towarzystwo Sportowe Bełchatowskie Towarzystwo Sportowe As Bełchatowskie Stowarzyszenie Sportów Extremalnych Symbioza Energetyczny Klub Sportowy SKRA Bełchatów Gminny Klub Sportowy Bełchatów Gminny Ludowy Klub Sportowy Zjednoczeni Jacht Klub ELEKTRON Klub biegaczy "Spartakus" Klub Miłośników Tenisa Ziemnego Life Tenis Klub Sportowy GROCHOLICE Klub Szkoła karate SHOTOKAN Ludowy Klub Sportowy Stomil w Bełchatowie Ludowy Sportowy Klub Kolarski Bełchatów 40

41 Ludowy Zespół Sportowy Bełchatowska Akademia Taekwondo Pierwsza Bełchatowska Sportowa Drużyna Ratowników Rugby Club Bełchatów UKS Obeliks Stowarzyszenie Przyjaciół Pływania Towarzystwo Hokejowe Niedźwiadek Towarzystwo Sportu i Rekreacji Jupiter przy PGE GiEK Elektrowni Bełchatów Uczniowskie Kluby Sportowe Związek Strzelecki STRZELEC Gmina Drużbice Gminny Ludowy Klub Sportowy Siatkarz Gminny Ludowy Zespół Sportowy Gmina Kleszczów Klub Sportowy Alfa Ludowy Klub Sportowy OMEGA Kleszczów Ludowy Klub Sportowy Start Gmina Kluki Ludowy Zespół Sportowy Błyskawica Gmina Rusiec Ludowy Klub Sportowy Hetman Rusiec Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Płomyk Gmina Szczerców Gminny Ludowy Klub Sportowy Szczerców Ludowy Klub Sportowy Astoria Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Czarni Szczerców Ludowy Uczniowski Klub Sportowy Impuls przy ZSP w Szczercowie Gmina Zelów Miejsko-Gminny Ludowy Klub Sportowy w Zelowie Miejsko-Gminny Szkolny Związek Sportowy w Zelowie Uczniowski Klub Sportowy Czwórka Uczniowski Klub Sportowy Dwójka Uczniowski Klub Sportowy ZIBI Kociszew Uczniowski Ludowy Klub Sportowy KUSY przy Gimnazjum w Łobudzicach 41

42 Uczniowski Ludowy Klub Sportowy przy ZSO w Zelowie Zelowski Klub Sportowy Włókniarz Źródło: Opracowanie własne. Pomoc społeczna Powiat bełchatowski na podstawie zapisów ustawy o samorządzie powiatowym, realizuje zadania publiczne określone ustawami o charakterze ponadgminnym, w zakresie: Pomoc społeczna, Polityka prorodzinna, Wspieranie osób niepełnosprawnych. Wyżej wymienione zadania wykonują następujące jednostki organizacyjne: domy pomocy społecznej, placówki opiekuńczo-wychowawcze oraz Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie (PCPR). Domy pomocy społecznej, zwane potocznie DPS zajmują się świadczeniem usług bytowych, opiekuńczych, wspomagających i edukacyjnych. Na terenie powiatu bełchatowskiego funkcjonują dwie tego typu jednostki: w Bełchatowie oraz w Zabłotach. Tabela 20. Liczba korzystających z opieki w ramach Domów Opieki Społecznej na terenie powiatu bełchatowskiego DPS Bełchatów DPS Zabłoty Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Bełchatowie Na terenie powiatu istnieją także domy pomocy społecznej realizujące zadania gmin z zakresu pomocy społecznej. Do ich zadań należą m.in. prowadzenie domów pomocy społecznej i ośrodków wsparcia o lokalnym zasięgu, przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych w celu zaspokajania koniecznych potrzeb, przyznawanie pomocy rzeczowej i zasiłków pożyczkowych na ekonomiczne usamodzielnienie oraz inne zadania z zakresu pomocy społecznej, które należy zrealizować na terenie gminy. W Powiecie zadania Gminy z zakresu pomocy społecznej realizują: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej Bełchatów Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Bełchatów 42

43 Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Drużbice Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Kleszczów Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Kluki Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Rusiec Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Szczerców Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej Zelów Ponadto w IV kwartale 2015 r. zadania z zakresu pomocy społecznej będzie realizować także Dom Pomocy Społecznej w Kleszczowie. Liczbę osób w gospodarstwach domowych korzystających z środowiskowej pomocy społecznej w poszczególnych gminach w latach prezentuje tabela poniżej. 43

44 Tabela 21. Liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających z środowiskowej pomocy społecznej w poszczególnych gminach w latach Bełchatów (M) Bełchatów (G) Drużbice Kleszczów Kluki Rusiec Szczerców Zelów (G) i (M) Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Na rzecz społeczności powiatu działają również Środowiskowe Domy Samopomocy (ŚDS), których zadaniem jest pomoc osobom przewlekle chorym psychicznie, upośledzonym umysłowo oraz z innymi przewlekłymi zaburzeniami czynności psychicznych. Na terenie powiatu znajdują się dwa ośrodki, Środowiskowy Dom Samopomocy Koniczynka w Bełchatowie oraz Środowiskowy Dom Samopomocy w Walewicach (gmina Zelów). Placówki opiekuńczo wychowawcze zapewniają opiekę i wychowanie dzieciom pozbawionych pieczy rodziców. Na terenie powiatu działają następujące rodzaje placówek: Dom Dziecka w Dąbrowie Rusieckiej oraz Ośrodek Interwencyjno Socjalizacyjny w Bełchatowie. Tabela 22 Liczba wychowanków w placówkach opiekuńczo wychowawczych na terenie powiatu bełchatowskiego w latach Dom Dziecka w Dąbrowie Rusieckiej Ośrodek Interwencyjno- Socjalizacyjny w Bełchatowie Razem Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Bełchatowie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie jest jednostką wykonującą na terenie powiatu bełchatowskiego zadania w zakresie pomocy społecznej, przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 44

45 wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, rehabilitacji społecznej osób niepełnosprawnych oraz inne określone przepisami prawa. Opieka zdrowotna Główną jednostką świadczącą usługi medyczne na terenie powiatu bełchatowskiego jest Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie. Jest on wyposażony w aparaturę diagnostyczną oraz posiada wykwalifikowaną kadrę lekarsko pielęgniarską - odgrywa istotną rolę na mapie województwa łódzkiego. Specjalistyczne świadczenia realizowane są w 27. oddziałach: Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Chirurgicznym dla dzieci, Chirurgicznym Ogólnym, Chirurgii Urazowo- Ortopedycznej, Chorób wewnętrznych, Dermatologicznym, Ginekologiczno-Położniczym, Kardiologicznym, Nefrologicznym i Stacji Dializ, Neonatologicznym, Neurochirurgicznym, Neurologicznym z Pododdziałem udarowym, Obserwacyjno-Zakaźnym, Okulistycznym, Opieki Paliatywno-Hospicyjnej, Otorynolaryngologicznym, Pediatrycznym, Psychiatrycznym (Dzienny, IA, IB, II), Rehabilitacyjnym, Urologicznym, Leczenia Alkoholowych Zespołów Abstynencyjnych, Terapii Uzależnień od Alkoholu, Szpitalnym Oddziałem Ratunkowym. Ponadto w strukturze Wojewódzkiego Szpitala działa 7 zakładów: Diagnostyki Obrazowej, Diagnostyki laboratoryjnej, Pracowania serologiczna, Rehabilitacji Leczniczej z Pracownią Fizjoterapii, Diagnostyki i Terapii Endoskopowej, Opiekuńczo-leczniczy oraz Zakład Patomorfologii. Na terenie powiatu działają także zakłady opieki zdrowotnej, m.in.: w Bełchatowie: w Drużbicach: w Klukach: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MegaMed, Bełchatowskie Centrum Medyczne Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej "Wola - Med", Prywatna Klinika "EUNOIA", XII Oddział Kardiologiczny "PAKS", Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Puls, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Eskulap, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Vitara ; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Wadlewie, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Drużbicach, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Suchcicach; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Klukach; 45

46 w Kleszczowie w Ruścu: w Szczercowie: w Zelowie: Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Kleszczowie; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wola-Med w Woli Wiązowej, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej Wola-Med w Ruścu; Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szczerców; Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej. Przychodnia Lekarska Siwy, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej MEDYK s. c., Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Zelowie. Perspektywy rozwoju sektora usług medycznych są, tak jak w całym kraju, zagrożone przez brak korzystnych rozwiązań systemowych na szczeblu ustawowym. Istotnym problemem jest również znaczne zadłużenie lokalnej służby zdrowia, co utrudnia efektywne funkcjonowanie. Ponadto placówki służby zdrowia mają zróżnicowaną przynależność organizacyjną przyporządkowane są w większości samorządowi wojewódzkiemu lub samorządowi gminnemu, albo też stanowią sektor sprywatyzowany. Wskaźniki opisujące stan zdrowotny ludności powiatu nie odbiegają od średnich wskaźników województwa łódzkiego. Wśród przyczyn zgonów dominują choroby układu krążenia 421 zgonów w 2012 r. (średnia dla województwa 430 zgonów z wyłączeniem powiatu m. Łódź) oraz choroby nowotworowe 249 zgonów (o 49 zgonów więcej niż w innych powiatach). Liczba zgonów osób poniżej 65 lat jest mniejsza dla powiatu niż dla województwa. W latach liczba zgonów osób w wieku do 65 lat na 1000 ludności w tej grupie wiekowej w powiecie bełchatowskim wzrosła o 0,3, zaś w województwie zmalała o 0,4. Pomimo tego liczba zgonów w powiecie jest nadal niższa od liczby zgonów w województwie. Tabela 23. Zgony osób w wieku do 65 lat na 1000 ludności w tej grupie wiekowej Jednostka terytorialna zgony osób w wieku do 65 lat na 1000 ludności w tej grupie wiekowej Powiat bełchatowski 3,3 3,7 3,5 3,7 3,7 3,6 Województwo łódzkie 4,7 4,7 4,5 4,5 4,4 4,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 46

47 Bezpieczeństwo publiczne Z zakresu bezpieczeństwa publicznego na terenie powiatu bełchatowskiego zadania realizują: Komenda Powiatowa Policji, Straż Miejska w Bełchatowie, Straż Gminna w Szczercowie, Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej, Referat Zarządzania Kryzysowego, w ramach którego funkcjonuje Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego, które wspiera podstawowe jednostki bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych. Do zadań Komendy Powiatowej Policji należą głównie ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych. Zadania te realizowane są w oparciu o cztery wydziały KPP: Wydział Prewencji, Wydział Ruchu Drogowego, Wydział Dochodzeniowo-Śledczy oraz Wydział Kryminalny. Realizację działań Komendy Powiatowej Policji na terenie powiatu wspierają następujące jednostki terenowe: Komisariat Policji w Zelowie, Posterunek Policji w Drużbicach, Posterunek Policji w Kleszczowie, Posterunek Policji w Klukach, Posterunek Policji w Ruścu, Posterunek Policji w Szczercowie Podobnie jak w kraju, główny obszar aktywności służb policyjnych powiatu stanowią działania w zakresie Wydziału Ruchu Drogowego oraz zmagania z szeroko pojętą drobną przestępczością. Wskaźniki przestępczości dla powiatu bełchatowskiego nie odbiegają znacząco od średnich wskaźników dla województwa oraz kraju. Ponadto na terenie powiatu działają takie jednostki jak Staż Miejska w Bełchatowie oraz Straż Gminna w Szczercowie. Straż Miejska oraz Straż Gminna działają na podstawie przepisów zawartych w Ustawie z dn. 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, do ich zadań należą głównie: ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych, czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego - w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym, 47

48 współdziałanie z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych oraz innych miejscowych zagrożeń, zabezpieczenie miejsca przestępstwa do momentu przybycia właściwych służb, współdziałanie z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych, doprowadzanie osób nietrzeźwych do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania. Straż Miejska w Bełchatowie rozpoczęła swoja działalność 1 lutego 1992 r. Nadzór nad działalnością jednostki sprawuje Prezydent Miasta Bełchatowa, a w zakresie uprawnień ustawowych Wojewoda Łódzki przy pomocy Komendanta Wojewódzkiego Policji. Łącznie w 2013 roku Straży Miejskiej zorganizowanych było 27,83 etatów (24 strażników w tym Komendant i Zastępca Komendanta oraz pracownicy administracyjni). Do niestandardowych działań Straży Miejskiej należy akcja uruchamiania pojazdów, zwłaszcza w okresie zimowym. W roku 2013 z pomocy skorzystano 248 razy, najczęściej były to matki dowożące rano dzieci do szkół czy przedszkoli. Ponadto w okresie letnim prowadzone są rowerowe patrole, zaś w okresie zimowym patrole prewencyjne w komunikacji miejskiej. Jednostka prowadzi również profilaktykę szkolną, program przygotowuje Zespół ds. Nieletnich i Profilaktyki Szkolnej w 2013 roku przygotowano pięć bloków tematycznych, w skład których wchodziło 21 tematów szczegółowych. Straż Miejska w roku 2013 wykonała 9294 interwencji. Od 2008 r. W Szczercowie działa Straż Gminna, która zatrudnia 4 pracowników (komendant oraz trzech strażników). Straż przeprowadza prelekcje dla dzieci w wieku szkolnym, a także rodziców dotyczące głównie bezpieczeństwa w ruchu drogowym, kontaktów z osobami nieznanymi oraz związane z problematyką agresji. Ponadto pomaga w zabezpieczaniu imprez organizowanych na terenie gminy. W 2013 r. przeprowadziła 979 interwencji. Bezpieczeństwo mieszkańcom zapewnia również Komenda Powiatowa Państwowej Straży Pożarnej w Bełchatowie. Zakres działalności straży pożarnej reguluje ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 roku o ochronie przeciwpożarowej. Art. 1 tej ustawy oprócz przepisów ogólnych określa również zakres zadań, których obowiązek wypełniania spoczywa na jednostkach PSP. Zgodnie ze wspomnianą ustawą działalność jednostek PSP polega na realizacji przedsięwzięć mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia lub środowiska przed pożarem, klęską żywiołową lub innym miejscowym zagrożeniem poprzez zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia, zapewnienie sił i środków do zwalczania pożaru, klęski żywiołowej lub innego zagrożenia oraz prowadzenie działań ratowniczych. 48

49 Komenda Powiatowa PSP w Bełchatowie posiada do dyspozycji dwa obiekty budowlane: strażnicę i budynek magazynowo-gospodarczy, a także posiada również plac ćwiczeń, wspinalnie, boisko sportowe oraz salę do ćwiczeń sportowych. W sytuacjach nadzwyczajnych bełchatowską policję, straż pożarną, straż miejską i gminną wspiera Referat Zarządzania Kryzysowego. 2.5 Analiza SWOT Analiza SWOT została zaprezentowana w dokumencie Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Mocne i słabe strony oraz szanse i zagrożenia opracowano na podstawie analizy danych zastanych, badań własnych oraz analizy eksperckiej zespołu pracującego nad Strategią. Identyfikacja wyszczególnionych grup czynników (mocne strony, słabe strony, szanse, zagrożenia) pozwala na rozpoznanie oraz sprecyzowanie fundamentalnych problemów i kwestii strategicznych. Przeglądu dokonano według czterech wyodrębnionych obszarów: gospodarka i rynek pracy, społeczeństwo i jakość życia, zarządzanie w sektorze publicznym, rozwiązania funkcjonalnoprzestrzenne. Analizę SWOT poszczególnych obszarów prezentują tabele poniżej. Tabela 24 Analiza SWOT obszaru gospodarka i rynek pracy GOSPODARKA I RYNEK PRACY MOCNE STRONY SŁABE STRONY Położenie geograficzne Stabilna sytuacja finansowa powiatu Wysoka stopa życiowa mieszkańców Zasoby naturalne - węgiel brunatny Dwa duże zakłady przemysłowe oraz powstałe wokół nich otoczenie biznesowe Różnorodność obszary wysoko uprzemysłowione, tereny rekreacyjne, rolnicze SZANSE Niedopasowanie profili kształcenia do potrzeb regionalnego rynku pracy Brak współpracy z regionalnymi (wojewódzkimi) ośrodkami naukowymi Dominacja branży wydobywczoenergetycznej Niedostateczny przepływ informacji na temat rynku pracy Niedostateczne inwestowanie w turystykę (brak spójnej strategii rozwoju turystyki) ZAGROŻENIA Wzrastający trend dotyczący zdrowego trybu Niż demograficzny życia rozwój turystyki, usług Starzejące się społeczeństwo Stabilna sytuacja finansowa regionu Postrzeganie powiatu jako nieatrakcyjnego 49

50 PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO Otwarcie na współdzielenie z innymi powiatami, gminami Możliwość zawiązywania porozumień tematycznych, obszarowych, poza granicami powiatu Rolnictwo ekologiczne turystycznie Tendencja do pozostawania wysokospecjalistycznych kadr w większych miastach Rosnąca liczba długotrwale bezrobotnych Brak nowych inwestycji, zmniejszanie zatrudnienia w dwóch największych zakładach w regionie Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Tabela 25 Analiza SWOT obszaru społeczeństwo i jakość życia SPOŁECZEŃSTWO I JAKOŚĆ ŻYCIA MOCNE STRONY Konieczność redukcji CO2 wynikająca z pakietu klimatycznego UE SŁABE STRONY Dobrze rozwinięte szkolnictwo ponadgimnazjalne Duże zasoby pracy Dobrze rozwinięty system opieki zdrowotnej Dobrze działający system pomocy społecznej Liczne programy profilaktyczne (poszczególne gminy) Dobra baza sportowa Problemy demograficzne Słabo rozwinięte poczucie tożsamości terytorialnej Słabo rozwinięte społeczeństwo obywatelskie Niewystarczająca jakość kapitału ludzkiego Niewystarczająca świadomość ekologiczna mieszkańców regionu SZANSE ZAGROŻENIA Wzrost znaczenia alternatywnych form Narastające problemy strukturalne w spędzania wolnego czasu Powiatowe systemie ochrony zdrowia Centrum Sportu, rozwój ścieżek Brak wspólnej polityki oświatowej w rowerowych, turystyka wodna i konna regionie Rozwój usług, inwestycje miejsca pracy dla Starzejące się społeczeństwo osób z wysokimi kwalifikacjami Emigracja poza granice powiatu, jak i kraju Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata

51 Tabela 26 Analiza SWOT obszaru rozwiązania funkcjonalno-przestrzenne ROZWIĄZANIA FUNKCJONALNO - PRZESTRZENNE MOCNE STRONY Atrakcje turystyczne alternatywne formy spędzania wolnego czasu Dość dobra jakość dróg, systematyczne poprawianie ich jakości Korzystne położenie powiatu centrum kraju, skrzyżowanie ważnych szlaków transportowych SZANSE SŁABE STRONY Niewystarczająca jakość dróg powiatowych i gminnych Niewykorzystany potencjał związany z położeniem geograficznym brak inwestycji Brak wspólnych działań pomiędzy powiatem, a gminami brakuje komplementarności w inwestycjach ZAGROŻENIA Inwestycja w unikalny charakter powiatu turystyka industrialny charakter kopalni jako atrakcja turystyczna Wykorzystanie korzystnego położenia powiatu w pozyskiwaniu inwestorów Poszukiwanie partnerstw w regionie i poza nim, aby zwiększyć potencjał regionu Plany sieci krajowych dróg szybkiego ruchu, autostrad Mało atrakcyjna oferta turystyczna, niewielki ruch turystyczny Brak sieci kolejowej Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Tabela 27 Analiza SWOT obszaru zarządzanie w sektorze publicznym ZARZĄDZANIE W SEKTORZE PUBLICZNYM MOCNE STRONY SŁABE STRONY Rosnące wykorzystanie nowoczesnych form Niedostateczna współpraca pomiędzy zarządzania oraz kontaktu z partnerami urzędnikami zajmującymi się Profesjonalne kadry powiatowe i gminne komplementarnymi obszarami w powiecie oraz gminach Niedostateczny przepływ informacji Brak praktyk współdziałania pomiędzy szczeblem powiatowym i gminnym SZANSE ZAGROŻENIA Usprawnienie komunikacji pomiędzy powiatem, a gminami oraz poszczególnymi Przechwytywanie kadr o wysokich kwalifikacjach przez sektor prywatny 51

52 wydziałami w Urzędzie Powiatowym Upolitycznianie struktur administracji Stworzenie interdyscyplinarnych zespołów publicznej Usprawnienie komunikacji pomiędzy powiatem, a gminami oraz poszczególnymi wydziałami w Starostwie Wykorzystanie potencjału kadrowego Źródło: Strategia Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Identyfikacja najważniejszych problemów występujących na terenie powiatu W Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata zidentyfikowano pierwszorzędne problemy jakie występują na terenie powiatu. Problemy te są powiązane z trzema obszarami: gospodarczym, społecznym oraz przestrzennym. Głównym elementem wpływającym niekorzystnie na rozwój gospodarczy powiatu jest rynek pracy. Newralgicznym problemem jest wysoki poziom bezrobocia, w latach liczba osób bezrobotnych wzrosła o 60%. Negatywnym aspektem jest także trend spadkowy liczby osób w wieku przedprodukcyjnym przy jednoczesnym wzroście liczby osób w wieku poprodukcyjnym (zjawisko starzenia się społeczeństwa). Istotnym elementem rozwoju jest rozwój przedsiębiorczości, wsparcie osób rozpoczynających działalność gospodarczą pozwoli zmniejszyć bezrobocie poprzez stworzenie nowych miejsc pracy oraz samozatrudnienie, natomiast wsparcie już istniejących firm pozwoli na utrzymanie czy też zwiększenie liczby osób zatrudnionych. Czołowe znaczenie dla rozwoju regionu mają firmy innowacyjne. Kluczowe problemy sfery społecznej powiązane są z niekorzystną sytuacją rynku pracy w regionie. Umiarkowane możliwości na rynku pracy powodują często odpływ wysoko wykwalifikowanej kadry pracowniczej do zamiejscowych ośrodków. Ze względu na brak możliwości zatrudnienia osoby zdobywające wyższe wykształcenie w dużych ośrodkach miejskich decydują się na pozostanie w miastach akademickich. Aktywizacja zawodowa mieszkańców pozwoli na poprawę warunków życia oraz przeciwdziałanie dyskryminacjom społecznym i ubóstwu ekonomicznemu. Potencjału regionu można upatrywać w turystyce, rozwinięta baza turystyczna wpłynie na zmniejszenie bezrobocia oraz zwiększy atrakcyjność powiatu z punktu widzenia mieszkańców i inwestorów. W przypadku sfery przestrzennej problemy związane są ze zbyt przeciążonym układem drogowym oraz niedostatecznym węzłem komunikacji z dużymi ośrodkami, w przypadku których rozwiązaniem są inwestycje w infrastrukturę transportu miejskiego oraz drogowego. Istotna jest 52

53 także poprawa stanu środowiska przyrodniczego związana z przywróceniem równowagi ekologicznej oraz poprawą profilu turystycznego powiatu. Kluczową sferą wymagającą zmian jest także dostęp mieszkańców do sieci wodno-kanalizacyjnej, który w większości gmin jest znikomy Strategiczne cele i kierunki rozwoju powiatu Wyznaczenie strategicznych celów oraz kierunków rozwoju pozwala skonkretyzować działania mające za zadanie poprawę sytuacji gospodarczej powiatu. Zostały one określone na podstawie przeprowadzonej analizy sytuacji społeczno-gospodarczej, konsultacji społecznych oraz analizy SWOT. Podstawowymi motywami podczas formułowania celów były: maksymalne wykorzystanie szans oraz potęgowanie silnych stron powiatu, niwelowanie słabych stron oraz eliminacja zdiagnozowanych problemów czy też ograniczanie ich negatywnego wpływu, kreowanie nowych bodźców mających wpływ na rozwój powiatu. Nadrzędnym celem z punktu widzenia rozwoju powiatu zapewniającym ciągłość oraz trwałość rozwoju jest osiągnięcie spójności na trzech płaszczyznach gospodarczej, społecznej oraz przestrzennej. Każdy z obszarów łączy w sobie cele operacyjne oraz kierunki działań będące elementami wykonawczymi strategii. Sformułowane cele strategiczne oraz cele operacyjne przedstawia wykres poniżej: 53

54 Wykres 1. Strategiczne i operacyjne cele rozwoju powiatu bełchatowskiego. SPÓJNOŚĆ POWIATU BEŁCHATOWSKIEGO Cele strategiczne Cel I Spójność gospodarcza Cel II Spójność społeczna Cel III Spójność przestrzenna Cele operacyjne Rozwinięty system gospodarczy oparty na wiedzy i innowacji 2.1. Wysoka jakość oferty edukacyjnej przystosowana do potrzeb rynku 3.1. Atrakcyjny i dobrze skomunikowany ośrodek 1.2. Rozwinięta sfera przedsiębiorczości 2.2. Zaawansowany poziom sektora obywatelskiego oraz kapitału społecznego 3.2. Dobra kondycja środowiska przyrodniczego 2.3. Zintegrowane społeczeństwo 3.3. Rozwinięty przestrzennie region z powiązanym systemem osadniczym 2.4. Wysoka jakość oraz dostępność usług publicznych Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata W każdym z obszarów operacyjnych wyznaczono priorytetowe kierunki działań powiatu, pozwalające na realizację celu. Z uwagi na dużą różnorodność oraz odrębność określonych celów 54

55 i kierunków działań nie są one poddane hierarchizacji, są one równorzędne względem siebie oraz równie istotne na płaszczyźnie rozwoju powiatu. Cel strategiczny I Spójność gospodarcza Spójność gospodarcza oznacza jak najlepsze wykorzystanie i umocnienie występujących na terenie powiatu potencjałów rozwojowych, które były dotychczas niewykorzystywane lub wykorzystywane w niewystarczającym stopniu. Podejmowane działania mają na celu wzmocnić pozycję konkurencyjną gospodarki regionu. Wymaga to oparcia systemu gospodarczego na wiedzy i innowacji oraz rozwoju sfery przedsiębiorczości. Cele oraz kierunki działań wymaganych do osiągnięcia spójności gospodarczej regionu przedstawia wykres poniżej: 55

56 Wykres 2 Cele operacyjne i kierunki działań spójności gospodarczej I. SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA C Cele operacyjne 1.1.Rozwinięty system gospodarczy oparty na wiedzy i innowacji 1.2. Rozwinięta sfera przedsiębiorczości Kierunki działań Wdrażanie niskoemisyjnych i energooszczędnych technologii Wspieranie małej przedsiębiorczości Rozwój zielonych przemysłów i usług na rzecz wykorzystywania OZE Alternatywne formy przedsiębiorczości - spółdzielnie Inwestowanie w specjalistyczne usługi, wspierające rozwój stref ekonomicznych Promowanie wspólnych, komplementarnych działań wśród przedsiębiorców - inkubatory Dywersyfikacja przemysłu rozwój stref ekonomicznych Wspieranie i poprawa produktywności sektora rolniczego Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Cel operacyjny 1.1: Rozwinięty system gospodarczy oparty na wiedzy i innowacji Głównym czynnikiem stymulującym rozwój gospodarczy regionu jest przedsiębiorczość oparta na wiedzy i innowacjach. Wiedza jest istotnym czynnikiem wzrostu i rozwoju, w jej tworzeniu zasadniczą funkcję pełnią prace badawczo-rozwojowe. Dynamizacja sfery B+R oraz tworzenie 56

57 innowacyjnych rozwiązań wpływa na transfer wiedzy i innowacji do sektora gospodarki przyczyniając się do zwiększenia konkurencyjności. Korzyści z wprowadzania innowacyjnych rozwiązań pojawiają się szybciej i mają większe oddziaływanie jeżeli w procesach uczestniczy wiele podmiotów, które działają w sprzyjających warunkach otoczenia oraz współpracują i posiadają powiązania biznesowe. Dobrze rozwinięte otoczenie biznesowo-instytucjonalne sprzyja przypływowi wiedzy oraz informacji w regionie, prowadzeniu prac B+R oraz stymulowaniu przedsiębiorczości. W związku z tym polityka prorozwojowa powinna dotyczyć poszerzania i wzmacniania sfery B+R oraz kreowania sieci kooperacji pomiędzy przedsiębiorcami, instytucjami badawczymi i naukowymi oraz władzami publicznymi. Istotne są również tworzenie i dyfuzja wiedzy, które opierają się na procesach innowacyjnych występujących w podmiotach gospodarczych, na upowszechnianiu procesów wśród innych podmiotów w regionie oraz kształtowaniu tych procesów. Szczególnie ważne jest inwestowanie w specjalistyczne usługi. W wyniku powstawania innowacyjnych dóbr i usług wzrasta dochodowość oraz akumulacja kapitału w regionie. W gospodarce regionu powinna pojawić się wyższa produktywność czynników produkcji, wysoka dynamika produkcji i zbytu, zatrudnienie oraz wyższe dochody, które wpłyną na poprawę poziomu życia mieszkańców. Skutkiem zastosowania nowych rozwiązań są także oszczędności w zużyciu energii oraz surowców. Wszystkie te czynniki wpływają korzystnie na atrakcyjność inwestycyjną regionu. Gospodarka oparta na wiedzy powszechnie wykorzystuje zaawansowane technologie, których rozwój byłby niemożliwy bez odpowiednio wysokich kwalifikacji. W związku z tym system edukacji i szkoleń wysoko wykwalifikowanych kadr wymaga wsparcia. Tworzenie wysokiej jakości kapitału ludzkiego jest istotnym elementem przyciągania zagranicznych jak i krajowych inwestorów do regionu. Istotnym zadaniem w celu zwiększenia atrakcyjności regionu z uwagi na jego przemysłowy charakter jest kreowanie zrównoważonej energetycznie gospodarki. Działania mają przyczynić się do wzrostu efektywności energetycznej powiatu oraz zmniejszenia zużycia energii poprzez racjonalizację jej użytkowania. Dokonać tego można poprzez wdrażanie innowacyjnych, niskoemisyjnych i energooszczędnych technologii oraz zwiększeniu skali wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Cel operacyjny 1.2: Rozwinięta sfera przedsiębiorczości Pomiędzy rozwojem małej i średniej przedsiębiorczości oraz rozwojem regionu zachodzi symbiotyczny związek. Aktywny udział podmiotów gospodarczych we wzroście potencjału 57

58 społecznego oraz gospodarczego, a także w kreowaniu konkurencyjności regionu jest uwarunkowany ciągłym rozwojem ich systemów organizacyjnych, zasięgu działania oraz możliwości rynkowych. Przedsiębiorczość wpływa na zmiany struktury społeczno-gospodarczej i funkcjonalnej regionu m.in. za pośrednictwem inicjowania i powstawania nowych rodzajów działalności, tworzenia nowych miejsc pracy oraz zmniejszenie bezrobocia. Ponadto małe i średnie przedsiębiorstwa cechują się wysoką podatnością na innowacje oraz dużą zdolnością adaptacyjną do zmieniających się uwarunkowań, umożliwiających amortyzowanie nieprawidłowości w funkcjonowaniu gospodarki oraz wysokiej tolerancji i zmienności profilu produkcyjnego. Wsparcie sektora małych i średnich przedsiębiorstw dotyczy tworzenia korzystnych warunków mezoekonomicznych, mezogospodarczych i mezospołecznych dla funkcjonowania podmiotów gospodarczych. Szczególnie ważny jest rozwój infrastruktury ekonomicznej, która ułatwia funkcjonowanie działalności gospodarczej, rozpoczynanie oraz aktywność podmiotów gospodarczych m.in. doradztwa, inkubatorów przedsiębiorczości i agencji rozwoju. Niewystępowanie infrastruktury ekonomicznej oraz instytucji wsparcia biznesu ogranicza funkcjonowanie podmiotu i wykorzystywanie atutów przedsiębiorstwa. Zintegrowanie instytucji biznesowych, kreowanie sieci powiązań pomiędzy podmiotami gospodarczymi, instytucjami naukowymi i badawczymi oraz instytucji wsparcia biznesu sprzyja poprawie konkurencyjności regionu. Sprzyja także inicjowaniu innowacyjnych działań i wprowadzaniu nowatorskich produktów, zwiększa atrakcyjność regionu jako miejsca dokonywania inwestycji oraz miejsca zamieszkania. Istotną rolę w pozyskiwaniu inwestorów odgrywa także wszechstronna polityka przyciągania inwestycji polegająca na tworzeniu sprzyjających warunków do inwestowania dla podmiotów zewnętrznych. Cel strategiczny II Spójność społeczna Spójność społeczna dotyczy wzrostu kapitału ludzkiego, poprawy warunków życia, zapewnienia dobrobytu wszystkim mieszkańcom, wzrostu aktywności i społecznej partycypacji oraz zmniejszenia nierówności społecznych. Obok zwalczania wykluczenia społecznego i ubóstwa istotne jest kreowanie solidarności i integracji w społeczeństwie, które wpływa na samoistne minimalizowanie wykluczenia i dużego zróżnicowania. Cele oraz kierunki działań wymaganych do osiągnięcia spójności społecznej regionu przedstawia wykres poniżej: 58

59 Wykres 3 Cele operacyjne i kierunki działań spójności społecznej II. SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA Cele operacyjne 2.1. Wysoka jakość oferty edukacyjnej przystosowana do potrzeb rynku 2.2. Zaawansowany poziom sektora obywatelskiego oraz kapitału społecznego 2.3. Zintegrowane społeczeństwo 2.4. Wysoka jakość oraz dostępność usług publicznych Kierunki działań Podniesienie Wspieranie rozwoju Promocja i rozwój Rozwój i podnoszenie kwalifikacji młodzieży i społeczeństwa kształcenia przez standardów opieki osób dorosłych obywatelskiego całe życie zdrowotnej Rozwój kompetencji technik cyfrowych w procesie edukacji na wszystkich etapach kształcenia Kształtowanie świadomości regionalnej i lokalnej Wspieranie organizacji pozarządowych rozwój trzeciego sektora Rozwój cyfryzacji i usług cyfrowych w sektorze publicznym rozwój Podniesienie standardu Rozwój bazy oraz e-administracji placówek oświatowych usług kultury, na wszystkich etapach kształcenia sportu, turystyki i rekreacji Wspieranie kadr publicznych w rozwoju zawodowym, Spójna polityka oświatowa rozwój szkolnictwa Przeciwdziałanie ubóstwu ekonomicznemu możliwość realizacji projektów interdyscyplinarnych zawodowego, współpraca Reintegracja zawodowa z uczelniami oraz oraz przeciwdziałanie biznesem w zakresie dyskryminacji kierunków kształcenia i wykluczeniom społecznym 59

60 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata Cel operacyjny 2.1: Wysoka jakość oferty edukacyjnej przystosowana do potrzeb rynku pracy. Współcześnie edukacja ma fundamentalne znaczenie dla rozwoju społeczeństwa, wzrostu dobrobytu i konkurencyjności. Priorytetowe działania Unii Europejskiej związane z udoskonaleniem systemu edukacji nakierowane są na realizację koncepcji uczenia się przez całe życie i mobilności oraz zwiększenia kreatywności i innowacyjności, w tym przedsiębiorczości na wszystkich etapach kształcenia. Zwiększenia kooperacji pomiędzy jednostkami oświaty, a przedsiębiorstwami umożliwia dopasowanie oferty edukacyjnej do rynku pracy w regionie. Opracowanie odpowiednich profili kształcenia ma duży wpływ na rozwój przedsiębiorczości w regionie oraz regionu. Kształcenie specjalistów jest istotne z uwagi na zwiększenie atrakcyjności inwestycyjnej regionu, zmniejszenie bezrobocia oraz zmniejszenie odpływu kapitału ludzkiego. Istotne w związku z kształtowaniem i rozwojem społeczeństwa informacyjnego jest zwiększenie zdolności posługiwania się technikami cyfrowymi, które są aktualnymi narzędziami pozyskiwania wiedzy oraz informacji w procesie edukacji. Cel operacyjny 2.2: Zaawansowany poziom sektora obywatelskiego oraz kapitału społecznego. Istotnym elementem wpływającym na rozwój społeczny jest także budowanie społeczeństwa obywatelskiego, na które składają się dwa obszary: obywatelska aktywność grupowa oraz świadomość obywateli. Jednym z narzędzi budowy takiego społeczeństwa jest stała współpraca administracji z organizacjami pozarządowymi czy też wspólnotami lokalnymi i samorządowymi. Obecność instytucji wspierających aktywność grupową wzmacnia uczestnictwo mieszkańców w życiu publicznym oraz pozwala na samorealizację i zaspokajanie potrzeb mieszkańców. Do szybszego oraz stabilniejszego rozwoju regionu przyczynia się także gospodarka sieciowa, której stworzeniu sprzyja rozwinięty kapitał społeczny. Kapitał społeczny ułatwia podejmowanie współpracy między mieszkańcami i organizacjami oraz zwiększa aktywność gospodarczą. Dlatego istotnym elementem jest rozwój potencjału skoncentrowanego w społeczeństwie w postaci norm, wartości i zachowań, tworzącego fundament dla powstawania opartych na zaufaniu relacji społecznych oraz zwiększanie poczucia tożsamości regionalnej. Cel operacyjny 2.3: Zintegrowane społeczeństwo Kształcenie przez całe życie jest jednym z głównych elementów strategii rozwoju gospodarki. Wysokie kwalifikacje oraz dokształcanie zwiększają produktywność pracy i pozwalają na 60

61 dostosowywanie się do zmiennych potrzeb rynku pracy. Wysoka jakość kapitału ludzkiego wpływa korzystnie na zmniejszenie bezrobocia, ubóstwa oraz wykluczenia społecznego w regionie. Ponadto z uwagi na wdrażanie innowacji oraz zmienny popyt na pracę podnoszenie kwalifikacji zawodowych jest niezbędne. Kluczowe znaczenie w kształtowaniu społeczeństwa obywatelskiego odgrywają organizacje pozarządowe, dlatego istotnym zadaniem jednostek samorządu terytorialnego jest wsparcie i rozwijanie trzeciego sektora. Organizacje pozarządowe sprzyjają włączeniu w życie społeczne osób lub grup zagrożonych marginalizacją. Ich działalność sprzyja budowaniu zintegrowanego społeczeństwa zaangażowanego w działania na rzecz społeczności lokalnych. W związku z tym istotnym elementem osiągnięcia spójności społecznej jest silna współpraca jednostek samorządu terytorialnego z organizacjami pozarządowymi. Barierą w rozwoju gospodarczym regionu są zjawiska wykluczenia społecznego oraz ubóstwa ekonomicznego. W celu pobudzenia procesów gospodarczych należy przeciwdziałać oraz ograniczyć wykluczenie społeczne, którym zagrożone są m.in. osoby bezrobotne, niepełnosprawne, starsze, rodziny wielodzietne, rodzice samotnie wychowujący dzieci oraz osoby o niskich kwalifikacjach. W celu zmniejszenia nierówności społecznych, przeciwdziałaniu dyskryminacji, ubóstwa oraz zjawiska dziedziczenia biedy znaczącym działaniem jest rozwój sektora ekonomii społecznej oraz doskonalenie systemu wsparcia społecznego. Przedsięwzięcia te mają pomóc w podniesieniu kapitału społecznego i ludzkiego m.in. poprzez aktywizację zawodową, podnoszenie lub zmianę kwalifikacji osób zagrożonych wykluczeniem oraz wsparcie finansowe i materialne. Cel operacyjny 2.4: Wysoka jakość oraz dostępność usług publicznych Wysoka jakość oraz dostępność usług publicznych takich jak usługi ochrony zdrowia, pomocy społecznej i administracji jest ściśle powiązana z jakością życia mieszkańców oraz atrakcyjnością regionu. Istotnym działaniem w związku ze zjawiskiem starzenia się społeczeństwa jest rozwój i podnoszenie standardów opieki zdrowotnej oraz profilaktyka zdrowotna wśród osób młodych. Poprawa standardu usług publicznych dotyczy także jednostek samorządu terytorialnego. Rozwój usług cyfrowych pozwala na popularyzację elektronicznej obsługi mieszkańców poprzez wprowadzenie e-administracji. Wpływa to na zwiększenie partycypacji obywateli w życiu społecznym i rozwoju regionu oraz uproszczenie komunikacji pomiędzy mieszkańcami, a samorządami lokalnymi. Znaczny wpływ na jakość usług publicznych ma także jakość obsługi petentów przez urzędników, dlatego istotnym zadaniem w celu zapewnienia wysokiej jakości usług ma rozwój zawodowy kadr. Cel strategiczny III Spójność przestrzenna 61

62 Spójność przestrzenna obejmuje działania mające na celu poprawę zagospodarowania przestrzennego regionu w celu stworzenia jak najlepszych warunków do rozwoju społecznogospodarczego. Zmniejszenie wewnętrznego poziomu nierównowagi przestrzennej wpłynie na wzrost poziomu integracji terytorialnej. Budowanie lokalnych powiązań dotyczy głównie rozwoju systemu osadniczego oraz infrastruktury transportowej, energetycznej, komunalnej, technicznej i teleinformatycznej. Cele oraz kierunki działań wymaganych do osiągnięcia spójności przestrzennej regionu przedstawia wykres poniżej: 62

63 Wykres 4 Cele operacyjne i kierunki działań spójności przestrzennej III. SPÓJNOŚĆ PRZESTRZENNA Cele operacyjne 3.1. Atrakcyjny i dobrze skomunikowany ośrodek 3.2. Dobra kondycja środowiska przyrodniczego 3.3. Rozwinięty przestrzennie region z powiązanym systemem osadniczym Kierunki działań Inwestowanie w możliwości szybkiej komunikacji z dużymi ośrodkami Racjonalizacja gospodarki odpadami Rozwój systemów Źródło: Opracowanie własne na podstawie Strategii Rozwoju Powiatu Bełchatowskiego na lata wodnokanalizacyjnych Wspieranie potencjału turystycznego powiatu-stworzenie różnorodnej, zachęcającej oferty Utrzymanie różnorodności biologicznej Wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego Przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropologicznych Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, w tym elektroenergetyka, ciepłownictwo, gazownictwo 2020 Cel operacyjny 3.1: Atrakcyjny i dobrze skomunikowany ośrodek Niezwykle istotnym atutem powiatu bełchatowskiego jest jego atrakcyjne położenie geograficzne. Umiejętne wykorzystanie położenia poprzez dbałość o odpowiednie skomunikowanie 63

64 z większymi ośrodkami, takimi jak Łódź, czy Wrocław będzie wspomagać proces zahamowania, a nawet odwrócenia tendencji odpływu młodych, wykształconych mieszkańców powiatu. Dobra komunikacja z dużymi ośrodkami miejskimi umożliwi podejmowanie zatrudnienia poza granicami powiatu, przy jednoczesnym zamieszkiwaniu w jego granicach. To także szansa dla małej i mikroprzedsiębiorczości na rozwój, poszukiwanie klientów poza powiatem. Dobra komunikacja z innymi częściami kraju to również szansa na rozwój turystyki w regionie propozycja nowych, unikatowych form spędzania wolnego czasu może być interesującą alternatywą dla tradycyjnych kierunków turystycznych w kraju. Cel operacyjny 3.2: Dobra kondycja środowiska przyrodniczego Stan środowiska przyrodniczego ma niebagatelny wpływ nie tylko na zdrowie mieszkańców, ale również dla rozwoju regionu. Dbałość o stan środowiska przyrodniczego przełoży się na możliwości rozwoju turystyki oraz jakość życia mieszkańców. Wyzwania przed jakimi stoi powiat bełchatowski to, m.in. racjonalizacja gospodarki odpadami, utrzymanie różnorodności biologicznej oraz przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropologicznych. Te działania muszą stać się priorytetowe dla władz lokalnych, mieszkańców, jak i zakładów przemysłowych działających na terenie powiatu. Cel operacyjny 3.3: Rozwinięty przestrzennie region z powiązanym systemem osadniczym Realizacja tego celu będzie odbywała się poprzez rozwój systemów wodno-kanalizacyjnych, co wpłynie pozytywnie nie tylko na jakość życia mieszkańców, atrakcyjność osadniczą regionu, ale również na stan środowiska przyrodniczego. Wspieranie procesów rewitalizacyjnych oraz poprawa ładu przestrzennego to zadanie również wzmacniające atrakcyjność regionu oraz pozwalające harmonijnie wykorzystywać przestrzeń. Na atrakcyjność regionu wpływać będzie również bezpieczeństwo energetyczne zapewnienie stabilności w tym zakresie to kolejna ważne zadanie stojące przed lokalnymi władzami. III. GOSPODARKA FINANSOWA POWIATU 3.1. Dochody powiatu bełchatowskiego Dochody powiatu bełchatowskiego w latach ulegały zmianom w ramach poszczególnych kategorii. Największy wzrost dochodów zauważono w przypadku gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. W roku 2008 kwota w tej kategorii 64

65 wynosiła zaledwie niecałe zł, natomiast w 2010 roku wzrosła ona diametralnie do ,66 zł. Duży wzrost dochodów odnotowano także w kategorii oświata i wychowanie gdzie różnica z okresu 6 lat wyniosła ,75 zł. W powiecie bełchatowskim odnotowano również działy, w których dochody znacznie spadły. Przykładem może być transport i łączność. Powiat bełchatowski charakteryzuje się bardzo dobrą dostępnością komunikacyjną oraz bardzo korzystnym położeniem komunikacyjnym w stosunku do najważniejszych źródeł w regionie. W roku 2012 dochód w tej kategorii wynosił , 84 zł w roku następnym spadł on do wysokości ,62zł. Dochody powiatu bełchatowskiego związane są z realizacją podstawowych działań. Źródłami najwyższych dochodów w Powiecie są: pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej, transport i łączność, gospodarka komunalna i ochrona środowiska, kultura fizyczna oraz dochody od osób prawnych, osób fizycznych i od innych jednostek. 65

66 Wykres 5. Wartość dochodów powiatu bełchatowskiego w 2013 r. (w tys. zł) Wartość dochodów w tys. Zł Gospodarka mieszkaniowa Leśnictwo Różne rozliczenia Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społ. Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Bełchatowie 66

67 Tabela 28. Dochody powiatu bełchatowskiego z podziałem na kategorie w latach BIEŻĄCE Dochody ogółem , , , , , ,06 Rolnictwo i łowiectwo , , , , ,00 brak pozycji Leśnictwo , ,61 brak pozycji , , ,27 Transport i łączność , , , , , ,62 Turystyka brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji 1 228,00 Gospodarka mieszkaniowa , , , , , ,04 Działalność usługowa , , , , , ,45 Administracja publiczna , , , , , ,88 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa brak pozycji brak pozycji ,13 brak pozycji brak pozycji brak pozycji Ochrona narodowa brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji 3 993,91 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa Dochody od osób prawnych, osób fizycznych i od innych jednostek , , , , , , , , , , , ,66 Obsługa długu publicznego brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji 209,71 Różne rozliczenia , , , , , ,71 67

68 Oświata i wychowanie , , , , , ,07 Ochrona zdrowia , , , , , ,56 Pomoc społeczna i pozostałe , , , , , ,59 zadania w zakresie polityki społ. Edukacyjna opieka , , , , , ,49 wychowawcza Gospodarka komunalna i 4 272,10 brak pozycji , , , ,71 ochrona środowiska Kultura i ochrona dziedzictwa 5 000,00 brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji narodowego Kultura fizyczna ,92 brak pozycji , , ,26 Pozostałe brak pozycji , ,51 brak pozycji brak pozycji brak pozycji MAJĄTKOWE Dochody ogółem , , , , , ,43 Transport i łączność , , , , , ,73 Leśnictwo 0,00 0,00 brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji Działalność usługowa 6 000, ,00 brak pozycji brak pozycji brak pozycji 4 999,00 Gospodarka mieszkaniowa , , , , ,70 brak pozycji Administracja publiczna ,00 55,00 brak pozycji brak pozycji 2 230,00 brak pozycji Bezpieczeństwo publiczne i , , , , ,00 brak pozycji 68

69 ochrona przeciwpożarowa Różne rozliczenia 0,00 0, , , , ,50 Oświata i wychowanie , , ,25 brak pozycji brak pozycji ,20 Gospodarka komunalna i 0,00 brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji ,00 ochrona środowiska Pomoc społeczna , , , , ,00 brak pozycji Edukacyjna opieka , ,29 brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji wychowawcza Kultura fizyczna 0,00 brak pozycji , , ,70 brak pozycji RAZEM (1+2) , , , , , ,49 Źródło: Dane Starostwa Powiatowego w Bełchatowie 69

70 3.2 Wydatki powiatu bełchatowskiego Wydatki w powiecie bełchatowskim również ulegały znacznym zmianom na przestrzeni lat Największy wzrost wydatków zauważono w przypadku transportu i łączności z roku 2008 na 2009 o około 10 mln zł. W kolejnym roku zanotowano spadek o 6 milionów, natomiast w następnych latach nastąpiła optymalizacja wydatków, które utrzymują się na podobnym poziomie do 2013r. Jest to spowodowane rozbudową infrastruktury komunikacyjnej w celu podniesienia efektywności powiatu, stanowiącego bardzo dobry łącznik pomiędzy dużymi ośrodkami miejskimi. Wydatki objęły między innymi: poprawę istniejących już dróg i wybudowanie nowych, modernizację transportu autobusowego, rozbudowę transportu kolejowego, mającego duże znaczenie dla przemysłu. Wzrosły także wydatki na kulturę fizyczną i sport, gdzie w 2008 r. wydatki wynosiły 30 tys. zł, w 2010 r., wzrosły o ponad 6 ml zł i spadły do niecałych 2 mln zł w 2013 r. Na terenie powiatu bełchatowskiego występuje szereg podmiotów kulturalnych i sportowych, które swą działalnością istotnie oddziaływają na życie mieszkańców regionu. Kolejnym przykładem znaczącego wzrostu wydatków jest sektor pomocy społecznej i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej, na który wydatki systematycznie rosły każdego roku, aż do 18 milionów w roku Wydatki na rolnictwo i łowiectwo od 2008r do roku 2013 spadły o ponad 70 tys. zł. Wydatki Starostwa Powiatowego w Bełchatowie związane są z realizacją podstawowych działań, do których należą zadania publiczne o charakterze ponadgminnym. Powiat wykonuje także zadania powiatowych służb, inspekcji i straży. Dodatkowo ustawy mogą określać niektóre sprawy należące do zakresu działania powiatu jako zadania z zakresu administracji rządowej wykonywane przez powiat. Z tego względu największe wydatki w roku 2013 odnotowano w poszczególnych kategoriach: Oświata i wychowanie(36 milionów) Gospodarka komunalna i ochrona środowiska(10 milionów) Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społecznej(18 milionów) Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa(5,5 miliona) Administracja publiczna(12,6 miliona) Edukacyjna opieka(7,7 miliona) 70

71 Wykres 6 Wydatki powiatu bełchatowskiego w 2013 r. (w tys. zł) Gospodarka komunalna i ochrona środowiska Pomoc społeczna i pozostałe zadania w zakresie polityki społ. Oświata i wychowanie Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa Administracja publiczna Edukacyjna opieka 0 Wydatki w tys. zł Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Bełchatowie 71

72 Tabela 29. Wydatki powiatu bełchatowskiego z podziałem na kategorie w latach Kategoria Rolnictwo i łowiectwo , , , , , ,00 Leśnictwo , , , , , ,63 Górnictwo i kopalnictwo brak pozycji 0,00 0, ,00 0,00 0,00 Transport i łączność , , , , , ,14 Turystyka 8 723, , , , , ,56 Gospodarka mieszkaniowa , , , , , ,09 Działalność usługowa , , , , , ,14 Administracja publiczna , , , , , ,38 Urzędy naczelnych organów władzy państwowej, kontroli i ochrony prawa oraz sądownictwa brak pozycji brak pozycji ,13 brak pozycji brak pozycji brak pozycji Ochrona narodowa brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji brak pozycji 3 993,91 Bezpieczeństwo publiczne i ochrona przeciwpożarowa , , , , , ,08 Obsługa długu publicznego , , , , , ,26 Różne rozliczenia , , , , , ,00 Oświata i wychowanie , , , , , ,00 Szkolnictwo wyższe , , , , , ,00 72

73 Ochrona zdrowia , , , , , ,81 Pomoc społeczna i pozostałe , , , , , ,25 zadania w zakresie polityki społ. Edukacyjna opieka , , , , , ,24 wychowawcza Gospodarka komunalna i 4 660, , , , , ,72 ochrona środowiska Kultura i ochrona dziedzictwa , , , , , ,52 narodowego Kultura fizyczna i sport , , , , , ,46 RAZEM , , , , , ,19 z tego wydatki bieżące , , , , , ,09 z tego wydatki majątkowe , , , , , ,10 Źródło: Dane Starostwa Powiatowego w Bełchatowie 73

74 3.3 Wynik budżetu Powiatu Bełchatowskiego Realizacja zadań w celu osiągnięcia spójności gospodarczej, społecznej i przestrzennej wymaga nakładów pieniężnych. Podstawową pozycją finansową, która pozwala na aktywne działania finansowe jest różnica pomiędzy dochodami, a wydatkami Powiatu. Wolne środki finansowe pozwalają na bezpośrednie inwestowanie oraz obsługę zewnętrznych komercyjnych źródeł finansowania inwestycji. Zmiany dochodów i wydatków w latach przedstawia wykres poniżej. Wykres 7 Zmiany dochodów i wydatków powiatu bełchatowskiego w latach (w tys. zł) Dochody Wydatki Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Bełchatowie W latach w latach 2009, 2012, 2013 dochody nie wystarczały na pokrycie wydatków budżetu Powiatu. W 2009 r. wydatki były wyższe od dochodów o 4976 tys. zł, w 2012 r. o 7631 tys. zł zaś w 2013 odnotowano największą różnicę między wydatkami i dochodami, wynosiła ona aż 8082 tys. zł. Wynik budżetu w latach prezentuje tabela poniżej. Tabela 30 Wynik budżetu powiatu bełchatowskiego w latach (w tys. zł) Dochody 82774, , , , , ,87 Wydatki 79899, , , , , ,51 Wynik budżetu 2874, , , , , ,644 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Starostwa Powiatowego w Bełchatowie 74