SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI.vt&/ fsv. f&.. dt,...

Transkrypt

1 1

2 SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI.vt&/ fsv. f&.. dt,... ^ : : j > k r i ę i ^ U y o. ^ A... Q cl aim) (\y f0 kt. Cr. 3 o 4/W4/ S$U I./1. Relacja. / ^ " X I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora - II. Materiały uzupełniające relację S.A- 9 III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora ---- III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( ) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po III./5. Inne rtt IV. Korespondencja V. Nazwiskowe karty informacyjne h./ S VT Prłtr»rrrpfi<=* 2

3 3

4 KUSTU3Z L-dONARD, pa. "Burza" / /, z-ca kmdta Kom. Gminne;) Kielno z siedzibą w Koleczkowie, Ur. 17.VII.1914 r. w Koleczkowie b. pow. morski, s. Franciszka, wielce zasłużonego działacza ludowego i Amalii. Patriotyczna i społecznikowska postawa ojca ukształtowała jego charakter. Ukończył z wyróżnieniem miejscową szkołę powszechną, miał zdobyć średnie wykształcenie, do czego nie doszło, ponieważ zmarł ojciec i usiał zająć się gospodarstwem rodzinnym. W latach odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. został zmobilizowany celem wzięcia udziału w zajęciu Zaolzia. Awansował do stopnia kaprala. Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą koleczkowską, był przez nią łubiany i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział w życiu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji. W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do 1 Baonu ON "Gdynia". Wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę mjra St. Zauchę. Na Kępie Oksywskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wykorzystał do następujących celów: wysyłał przy współudziale sióstr paczki, w nich grypsy, do osób w więzieniach i obozach, zaopatrywał w dodatkową żywność i tytoń Polaków, magazynował też produkty na potrzeby planowanej partyzantki. 1.X.1942 r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Kom. Gminnej TOW GP, 10 t.m. złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki /szturmowy/. Werbował członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódcą A. Loeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zaczepnych. Działał przed zejściem do podziemia i wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby nie trafić do niemieckiego wojska. Siostry Maria i Barbara obsługiwały punkt kontaktowy. Za wielką aktywność władze gryfowskie mianowały go podchorążym. Poległ jak ostatni z 9 party- zyntów p* całodziennej walce r. pod Piekiełkiem nad Sie- 4

5 - 2 - Z- żą, broniąc się do ostatniego naboju mimo odniesionych ran. Spoczywa w zbiorowej nogile partyzanckiej na cmentarzu w Kleinie. B. Bork - Nad Sleżą, Gdańsk 1978, passim, Lesoccy partyzanci - Jantarowe Szlaki nr 4/1985, s , Koleczkowo, Bojan 1993, s i 80, Leonard Kustusz - Zielony Sztandar nr 1/1983, prywatne zbiory autora, Bolesław Bork 5

6 6

7 \\J KU STU o Z LEONARD, ps. "Burza" / ^ 9 H --- 1,944A~z=-ca-toad±a-. nej^-jcjr&ł^e--l-h i pd a,ih^m^ ^ lfr e a )cow±e,/ --/'i -» ^ ii a j."tn-ho- 'I MJri'<^17.VII r. w Koleczkowie j^-pow. mdrom.-7-^^-ffr^cltb^ca, w;j^ -e^ -^ a^ iaj^ ^ ^ ^ 4&i-ałare-zar--l-tj.tłoweg&---l-- Aiaal,i.i.....iatx4<>%ye^Tiar i społ-e-czni-kowska postawa o jca ukształtow ała Jego oharaktefr^ koń-» czył z wyróżnieniem miejscową s'zkołę powszechną,* miał zdobyć średnie wykształcenie, dn ^ n a rtą f ponieważ zmarł ojciec-ar a~> musiał \^;ająć *ię gospodarstwem rodzinnym. W latach odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. został zmobilizowany ce- J _5 lem wzięcia udziału w zajęciu Zaolzia, ^Awansował do stopnia kaprala. Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą koleczkowską^by? ^rze^jają^trbrany i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział w życiu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji. W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do 0^'-' ; NWv~f> ^ j T Baonu 0IT "Gdynia". Wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę mjra St. Zauchę. Na Kępie Oksywskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wyko- rzystał do nastęmiją-cych celów r~wysyłał przy współudziale sióstr ; paczki, w nich grypsy, do osób w więzieniach i obozach, zaopatrywał: w "dodatkowąyżywnośó i tytoń Poł*łrów, magazynował też produkty,... na potrzeby #ia«e-wa*ie 3partyzantki. 1.X r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Kom/^ffiijmej A TO W G-P, 10 W h, złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki /szturmowy/. Werbował członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódją/a^ <Coeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zacze-» /iotfs pnych. Działała/przed zejściem do podziemia',! wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby nie trafić do niemieckiego wojska. Siostry Maria i Barbara obsługiwały -punkt kontaktowy. Za wielką aktywność władze c -ii *tv*v gryfowskie mianowały ;go podchorążym.' Poległ^jako ostatni z ^p a r t y- 0 vvw-» źyntowvo-~ćalodziennej walć ( r.jpod Piekiełkiem nad Sleverte 7

8 - 2 - a, żą, broniąc się do ostatniego naboju mimo odniesionych ran. Spoczywa w zbio.ro we j mogile partyzanckiej na craeoitarzu -w Kielnie. Bork - Nad oleżą, Gdańsk 1978, passim,-lesoccy partyzanci /U-/Jantarowe Szlaki"nr 4/1985, s Kolec zkowo, Bojan 1993, s i 30,i Leonard ŁurrttH»a Z4«Łony-S^tanclar-^nr 1/1983, '/. \r v>* * 1- pry wa*ne fbiory Źbi autora/ p ma oa+jl. <$, 2^. Hf, i * 1. w uso <ł 8

9 I w łóu* l l W Kustusz'' Leonard ps. "Burza" ( ) y zastępca komendanta J Komendy Gminnej TOW GP Kie Ino pow. Wejherowo. Urodzony 17.VII r. w Koleczkowie pow. Wejherowo, syn Franciszka, ^"właścicieli gospodarstwa rolnego, i Amalii z d. u ' '» Gruhholz. Ojciec/ był zasłużonym działaczem ludowym, czynnym w kółkach rolniczych i w wiejskiej spółdzielczości. Leonard ukoiiczył\mie j scową szkołę powszechną. Dalszą naukę uniemożliwiła mu śmierć ojca i konieczność zajęcia się gospodarstwem. W*latacłi odbył zasadniczą służbę wojskową, a w 1938 r. brał /wtoetc^ zau-fanie. B-ra4 Bdaiaj w ż y j j j i - ^ y U ^ w w m i ku 11 uralnyim. W sierpniu 1939 r. został zmobilizowany z przydziałem do I Baonu^Ott- '"Gdynia" / ^a udział w\wa tk arrl>'-"ba o nu z-a gt a~ł wyróżniony przez dcę mjra S. ZauchęJ. B» 4 H t o a a a i m w > (na Kępie Oksywskiej Jo stał się do niewoli^/ Więziony był w obozie jenieckim, z -*rnjf którego drrb-rał przepustkę na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Oprócz pracy na roli) prowadził sklep spożywczy. Wraz z siostrami gromadził produkty do paczek V JJ23fe2Ł2 żywnościowych wysyłanych do więzień i obozów jenieckich (ł»y -y- w,vwwvvy V'fr»vv»- \/fl/t?? _»i-eh r*ówri±-eż grypsy) Y/zaopatrywał Polaków wyźywnośó -i odzież \ ifoza -przydziałami-- kartkowymi//. magazynował..także* *produkty-na /L/n4s-r~t ot-vyvj potrzeby planowano-j ^-partyzantki X r. uczestniczył w spotkaniu, założycielskim-kdy-gminnej TOW GP, a 10. października złożył przysięgę gryfowską. Z jego inicjatywy powołano partyzancki oddział szturmowy. Werbował nowych członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał razem z dcą --^Alfredem Loeperem plany działania. Zmus^ony^-iryi ^ euluc- v <2,7/y * ą~l" j 9

10 ukryć''---e-i-ę aby nie zostać pow'ołanym do Wehrmachtu.; Z-g-i-nąi ' P ^ x ^ v 4 ^ 2<1<-w4tŁJ c^t o <» la^-c-v w -'^ ~< r. podczas bitwy partyzanckiej nad Sleżą koło Piekiełka. Spoczywa w zbiorowej mogile partyzanckiej na cmentarzu w Kie lnie. Siostra Barbara ps. "Basia" u r. 31.XII.1906 r.\ zaprzysiężona 3^& ira1ha jako członkini "Gryfa" 15. XII r. Była łączniczką i obsługiwała punkt kontaktowy ^ mieszczący się w s e V"w * v Koleczkowie. Aresztowana 29.II.1944 r. przed niemiecką obławą na partyzantów wraz z --) Teodorem Bieszkę i Leonem Pionkiem, ' pla~&a0^ Ą /ru Ą 4v^<v0^vCyj ^ C. miała wskazać bunkry partyzanckie, czego nie uczyniła.\ Po, /ri{' /fri/ojr J-4t-4 h<asf ot zakończeniu obławy Jzostała przewieziona na przesłuchania do więzienia w Wejherowie. Zwolniona 31.III.1944 r. celem doprowadzenia do pozostałych ukrywających się partyzantów, zmyliła szpicli i ukryła się u znajomych. Pozostawała w ukryciu do końca okupacji.!zmarła 2 1.X.1983 r. Brat Florian ps. "Gbur" ur. 7.IV.1909 r. działał w konspiracji gryfowskiej od listopada 1942 r. Na terenie swojej zagrody zbudował bunkry, w których gromadził i przechowywał Im żywność dla partyzantów. Pomagała mu w tym siostra Maria - { "Słowik" - zam. Potrykus, * łuczniczka oddziału A. Loeperaf-. \ 1 Aresztowany: wpąz z siostrą 2 1.IV.1944r.i po przesłuchaniach -ob&j-e zostali wywiezieni do Stutthofu. Florian zmarł podczas i pet ^ ^ V marszu ewakuacyjnego sztutowiaków w lutym 1945 r ^ < ^ <Wwwi 1 j Zona Floriana Jadwiga z d. Miotk, wraz zfdziećifti została wywieziona do obozu w Potulicach 26.VI "r*>. Przeżyła obóż i po wojnie odbudowała gospodarstwo rodzinne] Zmarła 11.VI.1980 r. Bork B., Nad Sleżą..., Gdańsk 1978,passim; Ciechanowski, Ruch oporu...; Komorowski, Leksykon... ( tu j-afeoykustósz)> Pomorskie 10

11 organizacje konsp. (poza liułncl^ei... t, r. 1., s.6 8; i Sympozjum.> Wkł; Bork Bolesław 11

12 Kustusz Leonard ps. Burza ( ), partyzant oddziału TOW Gryf Pomorski Kmdy Gminnej Kielno, pow. Wejherowo. Urodzony 17 VII 1914 r. w Koleczkowie, pow. Wejherowo; syn Franciszka, działacza kółek rolniczych i Amelii z d. Grunholz. Brat Barbary i Floriana. Ukończył z wyróżnieniem miejscową szkołę powszechną i miał zdobyć średnie wykształcenie. Ponieważ zmarł ojciec, musiał się zająć gospodarstwem rodzinnym. W latach odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. został zmobilizowany celem wzięcia udziału w zajęciu Zaolzia. Tam awansował do stopnia kaprala. Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą koleczkowską i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział w życiu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji. W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do I Baonu Obrony Narodowej»Gdynia. We wrześniu wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę mjr. S. Zauchę. Na Kępie Oksywskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wykorzystał do celów konspiracyjnych: wysyłał przy współudziale 105 sióstr Barbary i Marii paczki, w nich grypsy do osób w więzieniach i obozach, zaopatrywał Polaków w dodatkową żywność i tytoń, magazynował też produkty na potrzeby przewidywanej partyzantki. Dnia 1 X 1942 r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Komendy TOW GP, 10 października złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki (szturmowy). Werbował członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódcą oddziału Gryfa Alfredem Loeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zaczepnych. Działał zarówno przed zejściem do podziemia, jak i wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby uniknąć służby w niemieckim wojsku. Za wielką aktywność władze gryfowskie mianowały go podchorążym. Był dowódcą grupy partyzanckiej, która po aresztowaniu ks. Bernarda Borckiego w Kielnie weszła do plebanii, zabrała lub zniszczyła dokumenty obciążające księdza i konspirację koleczkowską. Poległ 29 II 1944 r. jako ostatni z partyzantów w dniu wielkiej obławy po całodziennej walce pod Piekiełkiem nad Sleżą, broniąc się do ostatniego naboju, mimo odniesionych ran. (Przed wielką obławą na partyzantów w dniu 29 II 1944 r. w Koleczkowskim Młynie zjawił się oficer z jednostki niemieckiej na Czarnej Górze, obserwował mieszkańców i pilnował, żeby nikt nie opuścił zagrody. Po obławie por. Luckmann z innej jednostki niemieckiej pochwalił się, że dobił rannego Leonarda Kustusza, który jeszcze próbował się bronić). Spoczywa w zbiorowej mogile partyzanckiej na cmentarzu w Kielnie. Zbiory własne autora (rei.: Bieszke T., Kustuszowie D., Z., M., Liedtke A. Materiały Koleczkowskiego Koła Zw. Kombatantów RP i b. Więźniów Politycznych); Bork B., Koleczkowo, Bojan 1993, s , 80; T e n ż e, Lesóccy partyzanci, Jantarowe Szlaki 1985, nr 4, s ; Tenże, Nad Sleżą, Gdańsk 1978, passim; Ciechanowski K., Ruch oporu...; Sympozjum..., cz. I, s. 68, cz. III, s Bolesław Bork 12

13 CS O M A SYLWETKI Bolesław Bork / ^ l L ula a Lesoccy partyzanci s PAWEŁ HEBEL P aw eł Hebel, sy n rolników P a w ła i Franciszki z dom u Klein, urodził się 8 m a ja 1920 rok u w B ojanie. Rodzice m arzyli, ab y ich n a j młodszy syn został zakonnikiem lub księdzem i w tym celu po ukończen iu m iejscow ej szkoły powszechnej umieścili go w gim nazjum przy - gotowawszym do sem inarium d u chownego w G órnej Grupie. T en kierunek studiów nie odpow iadał m łodem u chłopcu, więc został p rzeniesiony do w ejherow skiego gim nazjum, gdzie uzyskał m ałą m a tu rę. Od wczesnej młodości pociągało go wojsko i pióro. W yraz swym m a rzeniom 'dał w arty k u łach i w ie r szach drukow anych jeszcze w gim nazjalnym czasopiśm ie Świt. P ie rw sze przeszkolenie wojiskowe otrzym ał w szkolnym hufcu przysposobienia wojskowego. Jako ochotnik wziął udział.w w ypadzie na Zaolzie w 1938 r. Również jako ochotnik walczył z w ojskam i agresora h itlerowskiego w kam panii wrześniowej. Do niewoli niem ieckiej dostał się w okolicach Słupska i przedostał się szczęśliwie do rodziców, zam ieszkałych wówczas w Gawinie. W pierw szych m iesiącach o kupacji hitlerow skiej pom agał rodzicom prowadzić gospo'darstwo rolne, a dodatkowo zajął się nielegalnym handlem tak ziwanym szabrem. D zięk i drugiem u zajęciu mógł naw iązać szereg znajomości i kontaktów, k tó re później w ykorzystał do celów konspiracyjnych. Od października 1939 r. należał do kierow nictw a charytatyw nej organizacji założonej w W ejherowie przez ks. p rałata Edm unda Roszczynialskiego o nazw ie Pomoc Polakom. Po objęciu kierow nictw a tej organizaprzez inż. Grzegorza W ojewskiego, k tó ry nadał jej bardziej konspiracy jn y ch a rak te r i zmienił jej nazwę na Polska Żyje, prawdopodobnie od ty tu łu rozpowszechnianej- w śród członków konspiracyjnej gazetki. Paw eł H ebel w czerwcu 1940 r. w spólnie z nauczycielem z Gowina A lfonsem Tesserem oraz braćm i Edm undem i W ładysławem Szuttam i organizuje przy tej organizacji grupę dyw ersyjno-sabotażow ą o nazw ie Dysab. P o przyłączeniu w czerw cu 1942 r. Polska Żyje do T ajnej O rganizacji W ojskowej Gryf Pomorski P aw eł Hebel, pseudonim Zagłoba i Szybki, w szedł w sk ład kom endy pow iatow ej G ryfa w W ejherowie. Organizow ał w rejonie Gowina, Robakowa, D ąbrów ki i M ilwina pierw sze gryfow skie oddziały partyzanckie. B raw urow e poczynania Zagłoby w yw o łały rep resje w stosunku do jego rodziny; w sw ej bezsilności hitlerow cy zam ordow ali jego ojca, a b ra ta F ranciszka osadzili w obozie koncen tracyjnym Stutthof. Po zorganizow aniu w raz z ppor. B ernardem M ichałko kom endy i oddziału partyzanckiego G ryfa w W ejherow ie, P aw eł H ebel często p rzeb yw ał w swoich rodzinnych stro nach. U sw ojej siostry w Głodowie koło B ojana zorganizował punkt kontaktow y, w ykorzystyw any też do celów szkoleniowych kom endantów gryfowsikich oddziałów p a rty zanckich. Pospolicie tow arzysze b ro ni nazyw ali go chorążym, chociaż takiego stopnia wojskowego nie posiadał. Stopień porucznika przyznała m u Rada Naczelna TO W G ryf Pom orski na przełom ie lat Z odnalezionych zapisków w ynika, że zlikwidował on co najm niej 13 zbrodniarzy hitlerow skich i zranił co n ajm n iej 18. W kom endzie pow iato Zofia Grzenkowicz narzeczona Hebla łącznika TOW -Gryf Pom orski. w ej G ryfa pełnił funkcję kom end anta grupy w yw iadu i kontrw y w iadu. D w ukrotnie był ranny: p ierwszy ra z jesienią 1943 r. podczas w ypadu na U rząd Gminy w Nowym Dworze W ejherowskim, drugi raz odniósł ciężką ranę przy starciu z SS-własow cam i w Głazicy na początk u października 1944 r. W środę pod wieczór 18 października 1944 r., po całodziennej w alce z kom panią żandarm erii i po dokonanym zabójstw ie Paw ła Grzerikowicza, u którego się ukryw ał, w padł.wraz ze sw oją narzeczoną Zofią G rzenkow icz w ręce opraw ców hitlerow sikch w Częstkowie. Przeszedł katow nie gestapow skie n a K am iennej Górze pod G dynią i w G dańsku. T am po długich m ęczarniach, k tó ry m i gestapow cy próbow ali załam ać kaszubskiego partyzanta, zakończył sw ój krótki, a le bohaterski żyw ot na progu w olności w 1945 r. LEONARD KUSTUSZ L eonard K ustusz, sy n F ranciszka i Amalii, urodził się 17 ]'pca 1914 r. w Koleczkowie. Jego ojciec b y ł znanym działaczem ludow ym. Śmiało przeciw staw iał się zakusom germ a- niza-cyjnym P rusaków i przy każdej okazji m anifestow ał sw ą polskość. T a patriotyczna postaw a ojca m iała pozytyw ny w pływ na L eonarda. Po ukończeniu z w yróżnieniem m iejscow ej szkoły pow szechnej m iał zdobyć w ykształcenie średnie, do czego- nie doszło, poniew aż zm arł jego ojciec i m usiał zająć się gospod arstw em rodziców. W latach K u stu sz odbył zasadniczą służbę w ojskow ą, zaś w 1938 r. został zm obilizowany celem wzięcia udziału w agresji n a Zaolzie. A w ansow ał wówczas do stopnia k a p rala. P rzed odbyciem służby w ojskow ej i potem utrzym yw ał serd e czne k o n tak ty z młodzieżą koleczko

14 wską, był przez nią łubiany i zaskarbił sobie jej zaufanie. B rał też czynny udział w życiu społecznym i kulturalnym sw ojej wsi rodzinnej, działał w m iejscow ych organizacjach społecznych. W sierpniu 1939 r. objęła go m obilizacja. Został przydzielony do 1 Baonu Obrony N arodowej Gdynia, który ubezpieczał w pierwszej dekadzie w rześnia rejon Kam ienia Kołeczkowa, później prowadził ciężkie boje wokół polany Łężyce, a następnie na Kępie Oksywskiej. W sławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę baonu m jra Stanisław a Za uchę. Na Kępie Oksywskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Na pogrzeb m atki w pierwszym o- kresde okupacji otrzym ał urlop z obozu jenieckiego, do którego już więcej nie wrócił. Za zezwoleniem Niemców zajął się gospodarstw em ro dziców i sklepem spożywczym b rata Alojzego. M usiał przyjąć III grupę niemieckiej listy narodowościowej. Dostęp do sklepu w ykorzystał do następujących celów: w ysyłał przy współudziale sióstr paczki, w nich grypsy do osób, k tó re zostały osadzone w więzieniach lub w obozach, zaopatryw ał w dodatkow ą żywność i tytoń Polaków, którym udało się uniknąć w pisu na Volkslistę, m a gazynował też żywność, tytoń i a l kohol na potrzeby planow anej p a r tyzantki. Jesienią 1942 roku był głównym organizatorem T ajnej O rganizacji Wojskowej G ryf Pom orski na te re n ie Kołeczkowa i w cgóle na Le.sokach. W dniu 10 października 1942 roku został zaprzysiężony i otrzym ał pseudonim partyzancki Burza. Głów nie jego zasługą było to, że koleczkowska kom enda G ryfa i jej oddział party zan cki szybko się rozw ijały. On w erbow ał nowych członków, starał się o broń i wyżywienie, opracowywał plany działania, b rał udział w w ielu akcjach sabotażow ych i zaczepnych. Działał przed 20 zejściem do podziemia, ja k i w ów czas, gdy m usiał się ukryw ać, aby nie trafić do niem ieckiego W ehrm achtu. Dom K ustuszów b y ł w ażnym punktem 'kontaktow ym pomiędzy m iejscow ym oddziałem G ry fa, a łącznikam i z zew nątrz. Za wielką aktywność Leonard K ustusz został przez w ładze gryfow skie m ianowany podchorążym. Poległ jako ostatni z dziew ięciu partyzantów po caiodziennej w alce 29 lutego 1944 r. pod Piekiełkiem nad Slęzą, broniąc się m im o odniesionych ran do ostatniego naboju. Jego zwłoki spoczyw ają w zbiorow ej mogile na cm entarzu w K ielnie. ALFRED LOEPER Również w Koleczkowie urodził się 14 czerwca 1912 r. przyw ódca partyzantów lesockich A lfred Loeper. Rodzice jego Franciszek i Agnieszka z dom u H aase posiadali większe gospodarstw o ro ln e i prowadzili karczmę, co um ożliwiło im skierow anie syna po ukończeniu miejscowej szkoły podstaw ow ej do sem inarium nauczycielskiego w Wejr herowie. Te szkoły w łaśnie uk ształtowały jego patriotyczną postaw ę, która później, dojrzała w w ojsku polskim. Po uzyskaniu dyplomu nauczycielskiego Alfred Loeper nie otrzym ał pracy w wyuczonym zawodzie i przez okres dwóch lat pracow ał w gospodarstwie rodziców. Pierw szą pasadę otrzym ał w szkole pow szechnej w Kręplewicach koło Swiecia. Działał tam aktyw nie w Związku Nauczycielstwa Polskiego, podobnie jak w Koleczkowie w K atolickim Stowarzyszeniu Młodzieży i S trz elcu. W połowie la t trzydziestych u- kończył szkołę podchorążych rezerwy w Zambrowie, gdzie pod okiem doświadczonego liniowca, kom endanta szkoły, przyszłego dowódcy lądowej obrony W ybrzeża w 1939 r., płka Stanisław a Dąbka, otrzym aj gruntowne przeszkolenie w ojskowe Pod odbyciu następnych ćwiczeń w szkole podchorążych kaw alerii w Grudziądzu otrzym ał stopień podporucznika rezerwy. W wojnie obronnej 1939 r. został zmobilizowany i walczył na odcinku od Grudziądza aż po Kielce, gdzie dostał się do niewoli niem ieckiej. Udało m u się szczęśliwie zbiec z transportu, w rócił do rodzinnego Kołeczkowa i podjął pracę w gospodarce m atki. Pochodzenie już wów czas nieżyjącego ojca i jego nazwisko, znajomość języka niem ieckiego i m iejscowych w ładz o ku pacyjnych chroniły go w pew nym stopniu od terroru, jaki na K aszubach od pierwszych dni okupacji w prowadziły władze niemieckie, które zabiegały o pozyskanie rodziny Ix>eperów na sw oją stronę. Jednak Loeperowie odmówili przyjęcia II grupy niem ieckiej listy narodow ościowej, dopiero po różnych re p re s jach przyjęli, ja k większość K aszubów, III grupę tej listy. Alfred Loeper naw iązał łączność z młodzieżą swej w si rodzinnej i w zaufanym gronie prow adził dysputy nad sposobami oporu przeciwko okupantow i. W dniu 1 października 1942 r. delegaci młodzieży koleczkowskiej w osobach Józefa Bolesława Liedtkego i L eonarda K ustusza spotkali się z przedstaw icielam i komendy pow iatu m orskiego T ajnej O rganizacji W ojskowej G ryf Pom orski Paw łem Heblem i B ernardem Michałko. Wówczas podjęto decyzję o powołaniu na Lesokach kom endy rejonow ej tej organizacji. W 10 dni później wym ienieni i A lfred Loeper złożyli przysięgę i rozpoczęli w erbunek- do nowopowołanej kom endy. Na jej kom endanta wyznaczono ppor. A lfreda Loepera, pseudonim Lew. W okresie późniejszym powołano przy kom endzie oddział partyzancki, k tó ry szybko urósł do najliczniejszego. na terenie Północnych Kaszub. W czesną w iosną 1943 r. Loeper otrzym ał w ezwanie do W ehrm achtu. Z am iast do koszar niem ieckich tra fił do bunkra, w którym ukryw ało się już k ilk u gryfowców. Przystąpiono do budow y dalszych schronów i tw orzenia pododdziałów w różnych rejonach Lesoków i poza tym rejonem. G rupa porucznika Loepera, a- w ansow anego do tego stopnia orzez K om endę G łów ną TOW G ryf Pom orski dokonała w ielu udanych akcji. Między innym i w raz z grupą B. M ichałki (ps. Batory) b ra ła udział w wypadzie na hitlerow skie lotnisko' w Strzebielinie, gdzie zniszczono 6 sam olotów ćw iczebnych oraz zdobyto w iele broni, w tym 2 lekkie karabiny m aszynowe. A ktyw ność oddziału partyzanckiego por. Lwa, operującego rów nież w pobliżu innych lotnisk i p o rtu Gdynia, pow ażnie zaniepokoiła N iem ców, którzy postanow ili go za w szelk ą cenę zlikw idow ać. W dniu 9 grudnia 1943 r. N iem cy zorganizowali nieudaną obław ę na partyzanów A. Loepera, zaś 29 lutego 1944 r. kolejną. Ta o statn ia zakończyła się dla nich tragicznie. Tylko jedenastu p artyzantów zostało okrążonych w rew irach leśnictw a Głodówko. Przy próbie przebicia się przez tyralerię hitlerow ców po r. Loeper został ra n 14

15 ny i bez wiedzy kolegów ukrył się w bunkrze rezerwow ym celem opatrzenia poniesionych ran. M altretow ani przez żandarm ów hitlerowskich dw aj.ranni partyzanci w skazali zgod nie z istniejącą u gryfow ców um o w ą nieznany przez nikogo bunkier rezerwow y. Gdy Niemcy otw orzyli w skazaną klapę włazu do schronu, z jego w nętrza padł strzał z pistoletu, ran ią c jednego z niem ieckich podoficerów. Każde następne zbliżenie się hitlerow ców obrońca schronu przyjm ow ał kolejnym strzałem. Wówczas zastosowano gaz i rę czne granaty. O brońca zdołał w y rzucić kilka z nich pod nogi p rzerażonych Niemców. Nie zdołał odrzu cić wiązki granatów, której odłam ki urw ały m u p raw ą dłoń i poszarpały jego ciało. T ak zginął bohaterski obrońca Lasów Lesockich udow adniając, że K aszubi ja k zresztą w całym k raju Polacy. podjęli d e s peracką w alkę n aw e t w bardzo tru dnych w arunkach niewoli. Ciało nauczyciela A lfreda L oepera spoczywa w gronie jego kolegów w zbiorowej m ogile na cm entarzu w Kielnie. _ 3 Od Redakcji: M ieszkańców zalesionych terenów na południe od pradoliny K aszubskiej i doliny rzeki Redy nazyw a się potocznie n a K a szubach Lesokami, czyli m ieszkańcam i lasów. K rain a Lesoków w chodzi obecnie w skład Trójm iejskiego P arku K rajobrazowego. Bernard Konarski 15

16 16

17 17

18 18

19 19

20 20

21 21

22 22

23 23

24 24

25 25

26 26

27 27

28 28

29 29

30 SlCu, s b u s o Jleovu!M oc \& STRESZCZENIE PARTYZANCKI BÓJ w lasach kaszubskich pod Koleczkowem W okresie okupacji hitlerowskiej działała w okolicach Kołeczkowa w pow Wejhe- rou'skim aktywna giupa partyzancka, kióra z chwilą swego powstania w roku l"4.i mocno dawała się Niemcom we znaki. Członkami Oddziału byli mieszkańcy okolicrnych niosek «dowódcą por. Alfred Loeper. przed wojną nauczyciel u' jednej z okolicznych wsi. Żandarmeria w Wejherowie na polecenie z Gdańska postanoiriła zorganiz.ou a< XII r wielką oblan e pod kryptonimem..sauiagd' Party/atu i /.ostali ostr/e/mi i udało im się wymknąć z pułapki. W obec tego pod koniec, lutego 1944 r. Niemcy po noirnie przygotowali w wielkiej tajemnicy obławę kolejną i wczesnym rankiem 2" dnia II 44 r zmotoryzowane oddziały hitlerowskie z ciężką bronią maszynową otoczyły las położony między Koleczkowem i Piekiełkiem, gdzie znajdowali się partyzanci pod dowództwem por l.oepera. Grupa partyzantów próbowała wycofać się do zapasowych bunkrów w innym re- jonie. lecz niestety pierścień wroga coraz szczelniej zamykał otoczonych i próba przebicia się siłą nie dała rezultatu ze względu na wielką przewagę broni maszynowej wroga Toczyła się ciężka walka partyzantów z przeważającą siłą wroga, dowódca Oddziału por 1orper został ciężko ranny i został ukryty przez, partyzantów w starym nie użytkowanym bunkrze. Pierścień wroga zamykał się. a partyzanci w dalszym ciągu stawiali opor, szerząc spustoszenie w szeregach wrogich. Niemcy pod osłoną ciężkiej broni maszynowej zdołali zirrhr.yć się do bunkrów i obrzucić je granatami. Ponieważ. Polakom zabrakło amunicji, większość 7. nich była ciężko ranna, kilku poległo. Ciężko ranny dowódca strzelał /. bunkra dopuki miał amunit ję. a gdy tej mu zabrakło, wyrzucał z bunkra granaty wrzucane tam przez wroga i wreszcie osłabiony upływem krwi skończył bohaterski żywot. Niewielkm garstce partyzantów udało się wymknąć, wziętych do niewoli hitlerowcy zamordowali W iralce lej polegli śmierci;) bohaterów: 1. Podporucznik Alfred l.oeper 2. Kapral Paweł Liedtke 3. Kapral Stanisław Kleba 4. Szeregowiec Leonard Kuslusz 5. Szeregowiec Franciszek Miotk 6. Szeregowiec Leon Nieme 7. Szeregowiec Teodor Stuba 8. Szeregowiec, hlemens Sluba 9. Szeregowiec Augustyn Rode Śmiertelnie ramii 1. Jan Libon 2. Wiktor Liedtke rhk/.kn MII.A /.IlllUill W hlll.h./minii ( ) Jó/.el Ries/k 30

31 31

32 32

33 33

34 34

35 35