Pisma literackie i estetyczne

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Pisma literackie i estetyczne"

Konrad Sadowski
7 lat temu
Przeglądów:

3 j Pisa litracki i sttyczn

4 3 Uzały się: 1 Polski poat hroikozny późngo Ośwnia Antologia, rd R Dąbrowski, Utwory potycki Antologia, Jędrzj Świdrski, wybór, opracowani, wstęp R Dąbrowski, 2010

5 Izabla Czartorys Antologia Pisa litracki i sttyczn j Wstęp, wybór i opracowani Anta Kwiatk Krów

6 Copyright for dition Anta Kwiatk, 2014 Rdtor naukowy srii: Prof dr hab Bogusław Dopart Opracowani rdcyjn: Justyna Wójcik Opracowani grafzn: Eilia Dajnowz Projkt okłki: Anta Kwiatk Na okłc: Rhtr Józf, Ludwik Ltronn, Do Gotycki w Puławach w Warszawi 1828 r z: Poczt paiątk zachowanych w Dou Gotycki w Puławach [przz Izablę Czartoryską], Drurnia Banku Polskigo, 1828, litografia krdką, wys 17,6 (204) c, szr 11,4 (119) c, nr inw MNK III-ryc (w zbiorach Muzu Narodowgo w Krowi) Zdjęcia autorstwa Karola Kowali ISBN Praca finansowana z środków na działalność statutową Wydziału Polonistyki UJ, służących rozwojowi łodych naukowców oraz uczstników studiów doktoranckh KSIĘGARNIA AKADEMICKA ul św Anny 6, Krów tl/fs: , Księgarnia intrntowa: www

7 Izabla Czartorys, al Alxandr Roslin, 1774 r

9 Wstęp O twórczyni Puław i Powązk, arystokratc działającj dla ojczyzny, jdnj z nilznych Polk-uosobiń swgo czasu, Stanisław Wasylwski napisał: Gdyby chcić wszać ją postać niwiścią, najlpij ujawniającą, najobfij skupiającą wszystki rysy czasu tgo, to nią oż być tylko ona jdna Standard woan, godna dalu z napis: vivr ausa ta, która odważyła się być żywą! Biografia księżnj gnrałowj to zaist brwiarz poki jj profil duchowy, to prawi wypkowa wszystkh linii chartrystycznych ry stanisławowskij! Wspaniał, występn, najilsz, niznośn i wszystki znaiona XVIII wiku zbigły się w ty usposobiniu i tpranci ( ) Chodziła po świ lat dziwięćdzisiąt z górą Od Augusta III do Mttrnha, od arkizy Popour do Mryny Mzysławskij, widziała Woltra i Chopina, kosynirów Kościuszki i isariuszów Zaliwskigo, Katarzynę II i Napolona Przżyła pokę saską, barską, listopową Pisano, ówiono o puławskij pani tyl dobrgo i złgo, osobiści przszła ti tragdi, farsy, wodwil, ż ożna by ty obdzilić dzisięć innych kobit i jszcz starczyłoby na jdnastą1 Izabla z Flingów Czartorys urodziła się 3 arca 1746 roku w Warszawi jo jdyna cór Jrzgo Flinga, hrabigo i podsrbigo wilkigo litwskigo, i Antoniny Czartoryskij, córki Mhała Frydry Czartoryskigo, podstolgo wilkigo litwskigo i przywódcy Failii, oraz Elonory z Waldhlów Osirocona przz atkę kilnaści dni po narodzniu, wychowywała się na dworz swojj babki Elonory, gdzi zdobyła ogłę i uijętności towarzyski 19 listopa 1761 roku poślubiła Adaa Kaziirza Czartoryskigo, cnasa sztuki i pisarza, syna Augusta Alksandra Czartoryskigo, wojwody ruskigo, twórcy rodowj potęgi Failii Czartoryskh Była atką: Trsy, którą urodziła w 1765 roku, Marii Anny (1768), późnijszj pisarki, Adaa Jrzgo (1770), wybitngo polity i dyoaty, Konstantgo (1773), wysokigo rangą wojskowgo, Zofii (1780), od 1789 roku ałżonki Stanisława hrabigo Zaoyskigo, oraz Gabrili, która zarła w niowlęctwi Wil podróżowała, gdyż Czartoryscy, zgodni z właściwy poc ośwnia upodobani do podróży, trtowali zagranzn wyprawy jo nizbędny lnt 1 S Wasy l wsk i, Portrty pań wytwornych Czasy stanisławowski Sybilla z Puław, Lwów 1924, s 7-8

10 6 Anta Kwiatk wykształcnia oraz sposób kounji naukowj i kulturowj iędzy krajai Europy2 Izabla kilkrotni zwidziła Paryż Wraz z ęż odwidzili Jana Juba Roussau oraz bywali w salonach francuskij arystokracji Trzykrotni odbyła równiż podróż do Anglii Po raz pirwszy była ta nidługo po wizyci w Francji, gdzi przbywali ałżonkowi z względu na trwającą konfdrację barską W drodz powrotnj poznała Ssonię i Widń Koljna kskursja po Wyspach Brytyjskh, ty raz w towarzystwi córk, przypła na rok 1772, tuż po pobyci w Holandii, dokąd Czartorys udała się z ęż cl urgulowania kwstii ajątkowych Niwątiwi jdn najważnijszą wędrówką, która znacząco wpłynęła na fundantaln cchy ośrod puławskigo, była wyprawa Izabli do Anglii i Szkocji, którą rozpoczęła wraz z syn Ada Jrzy 26 wrzśnia 1789 roku i zończyła na początku roku 1791 Podróż ta iała zasnzy wpływ na nowy sposób odczuwania i rozuinia przyrody przz Czartoryską, gdyż Wyspy Brytyjski już od połowy XVIII wiku uczyły Europę zaiłowania do natury Drugi kraj ający wpływ na rozwój nitrycyjngo stosunku do przyrody była Szwajcaria Odtworzona trasa, którą podróżowała Czartorys z syn Ada, oraz zanotowan wsponinia śwzą niwątiwi o ty, ż ta problaty budziła h szczgóln zaintrsowani Szwajcarski tap podróży księżnj iał doniosł znaczni w kształtowaniu jj światopoglądu, główni przz wyianę poglądów z Johann Kaspr Lavatr, ntuzjastą Roussau, dzięki któru Czartorys dokonała ponowngo odkrycia Nowj Hloizy i poglądów jj autora na naturę Do ijsc najbardzij znaczących dla nowgo pojowania natury, sztuki i litratury, a odwidzonych przz Izablę w Anglii i Szkocji, nalżały: Slough, Blnhi, Stow, Portsouth, Stourh, Stratford on Avon, Th Lasows, Castl Howard, Studly Royal i Fountains Abby, Hackfall, Aysgarth Falls, Dunkld, Castlton, Nottingha oraz Cabridg3 Izabla Czartorys, przy współudzial i aprobaci swojgo ęża, wykrowała ośrodki kulturaln, skupiając wybitnych przdstawili poki Początkowo sidzibą Adaa Kaziirza Czartoryskigo był warszawski Pałac Błękitny, natoiast Izabli utrzyan w rokokowy stylu Powązki W Pałacu Błękitny spotyli się intlktualiści, artyści i litraci poki, tż ci sprowzni przz Czartoryskigo z zagrany Działania księcia wpływały na chartr spotń, któr traciły forę XVIII-wznych salonów, zbliżając się do typu stowarzyszń naukowych Ponto sa Ada Kaziirz Czartoryski cnił podróż, któr dawały sposobność sporządzania rlacji z odbytych wypraw, co było ozją do ćwznia warsztatu pisarskigo Zob A K C z ar tor y sk i, Myśli o pisach polskh, z uwagai n sposob pisania w rozaitych atriach, Krów 1860, Bibliot Pols, sria 5, z Dokłny opis trasy, którą podążała Czartorys, podają: Z G ołębiows, W kręgu Czartoryskh Wpływy angilski w Puławach na przłoi XVIII i XIX wiku, Lublin 2000; A Whl an, Czuła dusza w krajobrazi postępu Dzinnik podróży Izabli Czartoryskij po Anglii i Szkocji, [w:] Ogród puławski w czasach księżny Izabli oraz prspktywy jgo zachowania przy ziani funkcji Matriały z konfrncji, Puławy, 25 wrzśnia 1997 r, rd A Woł k, Puławy 1999, Ogród Puławski, z 1 2

11 KSIĘGARNIA AKADEMICKA Sp z oo Adrs: ul św Anny 6, Krów, tl/fax (12) , tl (12) w 1167 KRS: , NIP:

Podobne dokumenty

Jacobi Lanhaus Opis podróży

Jacobi Lanhaus Opis podróży Wstęp, objaśniniai i dodati opatrzyli Bogdan Rok i Marian Chachaj Itinrariu (1768-1769) Vol I Prgrinations Sarataru Itinrariu (1768-1769) Wstęp, objaśniniai i dodati opatrzyli