ULGI I UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W USTAWODAWSTWIE POLSKIM

Transkrypt

1 ULGI I UPRAWNIENIA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W USTAWODAWSTWIE POLSKIM SYSTEM ORZEKANIA O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI Zasady i tryb orzekania o niepełnosprawności reguluje Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności. Za osoby niepełnosprawne uznaje się osoby posiadające jedno z trzech równoważnych orzeczeń: Orzeczenia o stopniu Orzeczenia o grupach Orzeczenia lekarza niepełnosprawności inwalidzkich orzecznika Zakładu wydawane przez zespoły wydawane dawniej Ubezpieczeń ds. orzekania przez ZUS Społecznych o niepełnosprawności Niezdolność do samodzielnej egzystencji, Znaczny stopień I grupa inwalidzka lub całkowita niezdolność niepełnosprawności do pracy i niezdolność do samodzielnej egzystencji II grupa inwalidzka Całkowita niezdolności do pracy Umiarkowany stopień niepełnosprawności III grupa inwalidzka Częściowa niezdolność do pracy Lekki stopień niepełnosprawności

2 Osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym uznaje się za niepełnosprawne, z tym że: osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności; pozostałe osoby traktuje się jako zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności. Co daje posiadanie stopnia niepełnosprawności? Uzyskanie orzeczenia pozwala korzystać z szeregu form pomocy, ulg i uprawnień, np.: ulgi komunikacyjne, podatkowe, zwolnienia z opłat radiowo-telewizyjnych uczestnictwo w terapii zajęciowej możliwość odpowiedniego zatrudnienia (np. w zakładzie pracy chronionej), szkolenia, w tym specjalistycznego oraz nabycia przywilejów pracowniczych świadczenia pieniężnych z pomocy społecznej zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze zasiłek pielęgnacyjny korzystanie ze środowiskowego systemu wsparcia w samodzielnej egzystencji np. usługi opiekuńcze. Kto wydaje orzeczenie? Orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydaje Powiatowy Zespół do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności na wniosek osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego albo na wniosek ośrodka pomocy społecznej. Wniosek o wydanie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności składa się do powiatowego zespołu (adres znajduje się na końcu broszury). Druk wniosku należy pobrać w Powiatowym Zespole ds. Orzekania o Niepełnosprawności. JAKIE DOFINANSOWANIA MOŻNA UZYSKAĆ Z POWIATU? Do zadań powiatu należy dofinansowanie: a) uczestnictwa osób niepełnosprawnych i ich opiekunów w turnusach rehabilitacyjnych, 2

3 b) sportu, kultury, rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych, c) zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, d) likwidacji barier architektonicznych, w komunikowaniu się i technicznych, e) rehabilitacji dzieci i młodzieży, f) usług tłumacza języka migowego lub tłumacza-przewodnika. Kto może ubiegać się o dofinasowanie do turnusów rehabilitacyjnych? Osoba niepełnosprawna, która: 1) została skierowana na turnus na wniosek lekarza; 2) w roku, w którym ubiega się o dofinansowanie, nie uzyskała na ten cel dofinansowania ze środków Funduszu; 3) weźmie udział w turnusie, który odbędzie się w ośrodku wpisanym do rejestru ośrodków, prowadzonego przez wojewodę, albo poza takim ośrodkiem, gdy turnus jest organizowany w formie niestacjonarnej; 4) wybierze organizatora turnusu, który posiada wpis do rejestru organizatorów turnusów; 5) będzie uczestniczyła w zajęciach przewidzianych w programie turnusu; 6) nie będzie pełniła funkcji członka kadry na turnusie ani nie będzie opiekunem innego uczestnika tego turnusu; 7) złoży oświadczenie o wysokości dochodu obliczonego zgodnie z art. 10e ust. 1 ustawy wraz z informacją o liczbie osób we wspólnym gospodarstwie domowym. Wysokość dofinansowania wynosi: 1) 30% przeciętnego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 2 pkt 4 ustawy, dla osoby niepełnosprawnej ze znacznym stopniem niepełnosprawności, osoby niepełnosprawnej w wieku do 16. roku życia oraz osoby niepełnosprawnej w wieku lat uczącej się i niepracującej, bez względu na stopień niepełnosprawności; 2) 27% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności; 3

4 3) 25% przeciętnego wynagrodzenia - dla osoby niepełnosprawnej z lekkim stopniem niepełnosprawności; 4) 20% przeciętnego wynagrodzenia - dla opiekuna osoby niepełnosprawnej. Dla kogo dofinansowanie zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny? O dofinansowanie mogą ubiegać się: 1) osoby niepełnosprawne stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, jeżeli: a) przeciętny miesięczny dochód, w rozumieniu przepisów o świadczeniach rodzinnych, za kwartał poprzedzający miesiąc złożenia wniosku, nie przekracza kwoty: - 50% przeciętnego wynagrodzenia na osobę we wspólnym gospodarstwie domowym, - 65% przeciętnego wynagrodzenia w przypadku osoby samotnej, b) zachodzi potrzeba prowadzenia rehabilitacji w warunkach domowych przy użyciu tego sprzętu. Jak ubiegać się o dofinansowanie zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze? O dofinansowanie przyznawane na podstawie odrębnych przepisów, mogą ubiegać się osoby niepełnosprawne, jeżeli ich dochód nie przekracza odpowiednio kwot, o których mowa w ust. 1 pkt 1 w/w ustawy. Do wniosku dołącza się: 1) kopię orzeczenia lub kopię wypisu z treści orzeczenia, 2) w przypadku zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze: a) fakturę określającą cenę nabycia z wyodrębnioną kwotą opłacaną w ramach ubezpieczenia zdrowotnego oraz kwotą udziału własnego lub inny dokument potwierdzający zakup, wraz z potwierdzoną za zgodność, przez świadczeniodawcę realizującego zlecenie, kopią zrealizowanego zlecenia na zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze, albo b) kopię zlecenia na zaopatrzenie w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze wraz z ofertą określającą cenę nabycia z wyodrębnioną kwotą 4

5 opłacaną w ramach ubezpieczenia zdrowotnego i kwotą udziału własnego oraz termin realizacji zlecenia od momentu przyjęcia go do realizacji. Wysokość dofinansowania zaopatrzenia: 1) w sprzęt rehabilitacyjny wynosi do 80% kosztów tego sprzętu, nie więcej jednak niż do wysokości pięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia; 2) w przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze wynosi: a) do 100% udziału własnego osoby niepełnosprawnej w limicie ceny ustalonym na podstawie odrębnych przepisów, jeżeli taki udział jest wymagany, b) do 150% sumy kwoty limitu, o którym mowa w lit. a, wyznaczonego przez ministra właściwego do spraw zdrowia oraz wymaganego udziału własnego osoby niepełnosprawnej w zakupie tych przedmiotów i środków, jeżeli cena zakupu jest wyższa niż ustalony limit. NA JAKIE ŚWIADCZENIA MOŻNA LICZYĆ Z POMOCY SPOŁECZNEJ? z powodu niepełnosprawności i/lub długotrwałej lub ciężkiej choroby udziela się osobom i rodzinom pomocy społecznej. Prawo do świadczeń pieniężnych z pomocy społecznej przysługuje: 1) osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 634 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej", 2) osobie w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 514 zł, zwanej dalej "kryterium dochodowym na osobę w rodzinie", 3) rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, zwanej dalej "kryterium dochodowym rodziny". Zasiłek stały Pomoc w tej formie przysługuje: 1) pełnoletniej osobie samotnie gospodarującej, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej; 2) pełnoletniej osobie pozostającej w rodzinie, niezdolnej do pracy z powodu wieku lub całkowicie niezdolnej do pracy, jeżeli jej dochód, jak również dochód na osobę w rodzinie są niższe od kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. 5

6 Wysokość zasiłku stałego: 1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnica między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 604 zł miesięcznie; 2) w przypadku osoby w rodzinie - różnica między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie. 3. Kwota zasiłku stałego nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. Zasiłek okresowy Ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność można uzyskać zasiłek okresowy, jeżeli osoba/rodzina spełnia w/w kryterium dochodowe. Zasiłek okresowy ustala się: 1) w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie; 2) w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny. Zasiłki celowe W celu zaspokojenia niezbędnej potrzeby bytowej może być przyznany zasiłek celowy, w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu. W szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe może być przyznany specjalny zasiłek celowy w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny, który nie podlega zwrotowi. Usługi opiekuńcze Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych. Usługi te mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także 6

7 wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej pomocy zapewnić. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem. Świadczenia rodzinne zasiłek pielęgnacyjny Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: 1. niepełnosprawnemu dziecku, 2. osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, 3. osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia, 4. osobie, która ukończyła 75 lat. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje w wysokości 153 zł miesięcznie, bez względu na wysokość dochodu. Specjalny zasiłek opiekuńczy Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkom, jeżeli: 1) nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub 2) rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej - w celu sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. 7

8 Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł. Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje w wysokości 520 zł miesięcznie. Dodatek pielęgnacyjny Dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest w celu częściowego pokrycia kosztów wynikających z niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji oraz pomocy innej osoby w codziennym funkcjonowaniu. Przysługuje: - osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeżeli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy i samodzielnej egzystencji, - osobie, która ukończyła 75. rok życia i otrzymuje świadczenie emerytalne lub rentowe. W celu ustalenia prawa do dodatku pielęgnacyjnego niezbędne jest złożenie wniosku do oddziału ZUS. Dodatek jest przyznawany na podstawie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS stwierdzającego całkowitą niezdolność do pracy oraz niezdolność do samodzielnej egzystencji. Kwota dodatku pielęgnacyjnego wynosi 208,17 zł. JAKIE UPRAWNIENIA I KORZYŚCI DAJE ORZECZENIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI? Karta parkingowa Imienną kartę parkingową można otrzymać tylko na podstawie orzeczeń wydawanych przez Powiatowe Zespoły do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności. Wydaje ją przewodniczący powiatowego zespołu. Od 1 lipca 2014 r. kartę parkingową może otrzymać: - osoba ze znacznym stopniem niepełnosprawności i znacznie ograniczonymi możliwościami samodzielnego poruszania się, - osoba z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, znacznie ograniczonymi możliwościami samodzielnego poruszania się i kodami 8

9 w orzeczeniu 04-O (choroby narządu wzroku) lub 05-R (upośledzenie narządu ruchu) lub 10-N (choroba neurologiczna). Za wydanie karty parkingowej pobiera się opłatę w wysokości 21 zł. Osoba niepełnosprawna mająca znacznie ograniczone możliwości samodzielnego poruszania się, kierująca pojazdem samochodowym oznaczonym kartą parkingową, może nie stosować się do niektórych znaków drogowych. Ulgi w przejazdach PKP Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do: - 37% ulgi w pociągach pośpiesznych, ekspresowych, IC i EC, - 49% ulgi na przejazdy w pociągach PKP tylko w klasie 2. pociągów osobowych, - 95% ulgi na przejazdy w pociągach PKP dla opiekuna towarzyszącego w podróży (na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów jednorazowych), przy czym opiekun musi być pełnoletni, a w przypadku osoby niewidomej jej przewodnik musi mieć skończone 13 lat. Renciści i emeryci (a także małżonek, na którego pobierany jest dodatek rodzinny) mają prawo do: - dwóch jednorazowych przejazdów w ciągu roku kalendarzowego z ulgą 37 proc. w 2. klasie pociągów osobowych, pospiesznych i ekspresowych. Ulgi w przejazdach PKS Osoby ze znacznym stopniem niepełnosprawności mają prawo do: - 37% ulgi w autobusach PKS pośpiesznych i przyspieszonych, na podstawie biletów jednorazowych, - 49% ulgi na przejazdy w autobusach PKS w komunikacji zwykłej, na podstawie biletów jednorazowych, - 51% ulgi w autobusach PKS w komunikacji przyspieszonej i pośpiesznej dla osób niewidomych niezdolnych do samodzielnej egzystencji, - 93% ulgi w autobusach PKS w komunikacji zwykłej dla osób niewidomych niezdolnych do samodzielnej egzystencji, - 95% ulgi na przejazdy w autobusach PKS dla opiekuna towarzyszącego w podróży (na podstawie jednego z dokumentów podopiecznego oraz biletów 9

10 jednorazowych), przy czym opiekun musi być pełnoletni (skończone 18 lat), a w przypadku osoby niewidomej jej przewodnik musi mieć skończone 13 lat. Ulgowa opłata paszportowa Ulgową opłatę paszportową w wysokości 50 proc. stawki (70 zł) pobiera się m.in. od: - emerytów, rencistów, osób z niepełnosprawnością, a także współmałżonków tych osób, pozostających na ich wyłącznym utrzymaniu, - osób przebywających w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo - korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych. Zwolnienie od opłat za abonament RTV Zwolnione od opłat za abonament radiowy i telewizyjny mogą być osoby, które: - posiadają orzeczenie o: I grupie inwalidzkiej, znacznym stopniu niepełnosprawności, całkowitej niezdolności do pracy, trwałej lub okresowej całkowitej niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym, - ukończyły 75 lat lub ukończyły 60 lat oraz mają ustalone prawo do emerytury, której wysokość nie przekracza miesięcznie kwoty 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku poprzedzającym, ogłaszanego przez Prezesa GUS, - otrzymują świadczenie pielęgnacyjne bądź specjalny zasiłek opiekuńczy bądź rentę socjalną. Podatek od czynności cywilnoprawnych Zwolnione z podatku od czynności cywilnoprawnych są osoby nabywające na potrzeby własne sprzęt rehabilitacyjny, wózki inwalidzkie, motorowery, motocykle lub samochody osobowe: - o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności (bez względu na rodzaj schorzenia), oraz - o lekkim stopniu niepełnosprawności (w związku ze schorzeniami narządów ruchu). 10

11 Przychody zwolnione od podatku dochodowego Najistotniejsze dla osób niepełnosprawnych zwolnienia: - renty przyznane na podstawie przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, - niektóre kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, - świadczenia rodzinne, - świadczenia z pomocy społecznej, - dodatki kombatanckie oraz ryczałt energetyczny dla kombatantów, - dodatki mieszkaniowe, dodatek energetyczny, - alimenty na rzecz innych osób, zasądzone przez sąd, do wysokości nieprzekraczającej 700 zł miesięcznie. Odliczenia od dochodu Przed obliczeniem podatku, można odliczyć od podstawy obliczania podatku (czyli od dochodu): wydatki na cele rehabilitacyjne ponoszone przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne, darowizny na cele pożytku publicznego - dokonywanych na rzecz organizacji pozarządowych, prowadzących działalność w sferze zadań publicznych określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego, darowizny na cele kultu religijnego - w wysokości dokonanej darowizny, jednak nie więcej niż kwoty stanowiącej 6% dochodu (odliczenie stosuje się, jeżeli wysokość darowizny jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek bankowy obdarowanego), Łączna kwota odliczeń z tytułów określonych powyżej nie może przekroczyć w roku podatkowym kwoty stanowiącej 6% dochodu. Odliczenia na cele rehabilitacyjne Wydatki na cele rehabilitacyjne odlicza się od dochodu w roku, w którym zostały poniesione, w wysokości faktycznie poniesionej lub z zachowaniem ustalonych ustawą limitów. Wydatki te podlegają odliczeniu od dochodu, jeżeli nie były finansowane ze środków zakładowego funduszu rehabilitacji osób 11

12 niepełnosprawnych lub Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Dowody poniesienia wydatków winny być wystawiane na osobę, która będzie dokonywać odliczenia. Wydatki na cele rehabilitacyjne oraz związane z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych mogą być odliczone od dochodu przez: a) osobę niepełnosprawną, b) podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną. Za wydatki na cele rehabilitacyjne uważa się poniesione na: - adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności; - odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym; - opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa; - leki - w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo). GDZIE BEZ KOLEJKI? Osoba niepełnosprawna lub z dzieckiem niepełnosprawnym może załatwić sprawy bez kolejki w instytucjach i urzędach publicznych oraz w sklepach. Osoby niepełnosprawne (niewidome, głuchonieme, niedołężne) są zwolnione z płacenia podatku od posiadania psów (będących pomocą dla tych osób) na podstawie orzeczenia o stopniu niepełnosprawności (niezdolności do pracy, inwalidztwie). Osoby niepełnosprawne uprawnione do głosowania w wyborach prezydenckich, parlamentarnych oraz samorządowych mogą korzystać przy głosowaniu z pomocy innych osób, z wyłączeniem członków komisji i mężów zaufania. Osoby niepełnosprawne wraz z opiekunami mogą kupować ulgowe bilety do muzeów państwowych. Opracował: 12

13 Rafał Nitecki, prawnik, wykładowca Wyższej Szkoły Administracji im. A. Frycza- Modrzewskiego w Bielsku-Białej, wieloletni Przewodniczący Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w Chrzanowie, zawodowo związany z problematyką pomocy społecznej oraz zabezpieczenia społecznego 13