19. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "19. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia"

Transkrypt

1 19. Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia Definicja pierwszej pomocy Organizacja akcji ratunkowej Wezwanie pomocy Bezpieczeństwo akcji ratunkowej Apteczka pierwszej pomocy Najczęstsze przyczyny stanów nagłych pochodzenia urazowego Rany Krwotoki Amputacja urazowa Oparzenia i odmrożenia Urazy kostne i stawowe Uraz kręgosłupa Złamania żeber Stany zagrożenia życia związane z nagłym zachorowaniem Atak astmy oskrzelowej Padaczka (epilepsja) Zawał serca Cukrzyca Omdlenie Udar słoneczny Udar cieplny Wstrząs Zaburzenie funkcji życiowych spowodowane zatruciami Zatrucia tlenkiem węgla Zatrucia środkami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Podstawowe zasady resuscytacji osoby dorosłej Podstawowe zasady resuscytacji osoby dorosłej z wykorzystaniem automatycznego defibrylatora (AED) Pozycja bezpieczna Informacja: Rozwinięcie powyższej tematyki w książce Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach.

2 19.1. Definicja pierwszej pomocy Udzielanie natychmiastowej pomocy poszkodowanemu przed przybyciem lekarza pogotowia ratunkowego mającego na celu ratowanie zdrowia bądź życia ludzi, którzy odnieśli obrażenia lub nagle zachorowali określamy mianem pierwszej pomocy. Pierwsza pomoc to prozaicznie proste, podstawowe czynności, które należy wykonać przed przybyciem lekarza, pogotowia ratunkowego lub innych wykwalifikowanych osób, mające na celu ratowanie zdrowia bądź życia ludzi, którzy odnieśli obrażenia lub nagle zachorowali. Czynności pierwszej pomocy zmierzają do osiągnięcia trzech podstawowych celów: ochrony ludzkiego życia, ograniczania skutków obrażeń lub choroby, przygotowania do dalszego postępowania specjalistycznego. W nieszczęśliwych wypadkach i w schorzeniach przebiegających ostro, często o dalszych losach osoby poszkodowanej decydują pierwsze minuty, a można by rzec pierwsze sekundy. Szybka i właściwa pomoc, na miarę własnych umiejętności i wiadomości, ale udzielona w sposób natychmiastowy, może przyczynić się do uratowania życia i zdrowia innemu człowiekowi. Osoba poszkodowana znajdująca się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia bądź zdrowia to osoba, której podstawowe funkcje życiowe, takie jak krążenie i oddychanie uległy zaburzeniu w następstwie wypadku, urazu lub choroby o ciężkim przebiegu. Do stanu bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia człowieka dochodzi najczęściej w wyniku: wypadku i urazu, nagłego wystąpienia choroby, nasilenia objawów choroby już zdiagnozowanej.

3 19.2. Organizacja akcji ratunkowej Organizację akcji ratunkowej po przebytym urazie bądź ostrej chorobie można przedstawić w formie graficznej za pomocą połączonych ze sobą ogniw łańcucha. Rys Łańcuch przeżycia Wezwanie pomocy Po dokonaniu wczesnej oceny poszkodowanego należy niezwłocznie powiadomić służby ratunkowe. Pamiętajmy, że im wcześniej powiadomimy służby ratunkowe, tym czas oczekiwania na przybycie wykwalifikowanej pomocy będzie krótszy. Kiedy jesteśmy sami, w pierwszej kolejności należy zająć się poszkodowanym i wezwanie służb odłożyć na później. Jeśli jest w pobliżu ktoś, kto mógłby ci pomóc, należy poprosić go o niezwłoczne powiadomienie służb ratunkowych. Pomoc należy wezwać dzwoniąc z telefonu komórkowego lub stacjonarnego pod jeden z czterech bezpłatnych, dostępnych telefonów alarmowych: numer ratunkowy 112 (Centrum Powiadamiania Ratunkowego) numer jednostki ratownictwa medycznego: 999 numer policji: 997 numer straży pożarnej: 998 Meldunek o zdarzeniu powinien zostać przekazany w sposób zwięzły i zawierać następujące dane: miejsce zdarzenia, rodzaj zdarzenia (np. zderzenie się samochodów, upadek z drabiny, utonięcie, atak padaczki itp.), liczba poszkodowanych i ich stan, informacja o udzielonej dotychczasowo pomocy, dane personalne osoby wzywającej pomoc. Pamiętaj! Nigdy nie odkładaj jako pierwszy słuchawki!!! Miejsce zdarzenia Dokładny opis miejsca zdarzenia spowoduje, że służby ratunkowe dotrą na miejsce szybciej. Informacje dotyczące miejsca zdarzenia powinny zawierać: nazwę miejscowości, nazwę dzielnicy, nazwę ulicy, numer posesji budynku i cechy charakterystyczne miejsca, w którym doszło do zagrożenia. Rodzaj zdarzenia Określając rodzaj zdarzenia należy opisać to, czego jest się świadkiem lub uczestnikiem (np. zderzenie się samochodów, upadek z drabiny, utonięcie, atak padaczki itp.). Liczba poszkodowanych i ich stan Przekazując meldunek dyspozytorowi służb ratunkowych należy podać liczbę osób uczestniczących w zdarzeniu zarówno tych, którzy odnieśli obrażenia, jak i tych, u których obrażeń nie widać na pierwszy rzut oka. Stan osób poszkodowanych opisuje się w prosty sposób, tzn.: przytomny (reaguje na głos, logicznie odpowiada na zadawane pytania), nieprzytomny (nie reaguje na głos, dotyk), splątany (na zadawane pytania odpowiada nielogicznie, nie jest w stanie określić miejsca, w którym jest), pobudzony (reaguje agresywnie, mimo poleceń nie uspakaja się).

4 Informacja o udzielonej dotychczasowo pomocy Należy podać dyspozytorowi informacje na temat dotychczasowych czynności, które zostały wykonane przy ratowaniu poszkodowanego. Jeżeli ratujący zrobił coś nie tak, wykwalifikowana osoba przyjmująca zgłoszenie może udzielić wskazówek dotyczących procedur pierwszej pomocy. Dane personalne osoby wzywającej pomoc Należy przedstawić się z imienia i nazwiska, podać swój numer telefonu. Jest to niezbędne w celu udokumentowania zdarzenia, a w przypadku komplikacji ze znalezieniem miejsca zdarzenia ułatwi służbom ratunkowym szybsze dotarcie do poszkodowanego. Nigdy nie odkładać jako pierwszy słuchawki Słuchawkę telefonu można odłożyć dopiero wtedy, kiedy osoba przyjmująca zgłoszenie oznajmi, że zgłoszenie zostało przyjęte. Mogą się pojawić dodatkowe pytania i sugestie co do zdarzenia Bezpieczeństwo akcji ratunkowej Każdemu zdarzeniu towarzyszy atmosfera zdenerwowania i grozy. Skuteczne i sprawne działanie osób przystępujących do udzielania pierwszej pomocy jest zależne od wiary we własne umiejętności i od opanowania. Ocena miejsca zdarzenia ma na celu określenie, czy ratujący i świadkowie nie są narażeni na niebezpieczeństwo w czasie udzielania pomocy poszkodowanym. Przeprowadzając taką ocenę należy mieć na uwadze nie tylko miejsce zdarzenia jako całość, ale także jego poszczególne elementy. Zaniedbanie oceny miejsca zdarzenia i natychmiastowe wejście w strefę zagrożenia wiąże się z ryzykiem utraty zdrowia i życia. Celem działań ratunkowych jest udzielenie pomocy poszkodowanym, zatem lekkomyślność ratownika nie powinna być przyczyną sytuacji, w której ekipy ratunkowe muszą ratować nie tylko poszkodowanych, ale i rannego ratownika. Uznawszy obszar akcji ratowniczej za niebezpieczny, nie powinno się do niego wkraczać dopóki nie stanie się on bezpieczny lub nie zostaną przedsięwzięte szczególne środki bezpieczeństwa. Do zagrożeń, jakie mogą występować na miejscu zdarzenia, należą urazy mechaniczne spowodowane rozbitym szkłem, fragmentami konstrukcji metalowych lub betonowych, oblodzeniem lub rozlanym olejem. Oprócz tego ryzyko stanowią substancje toksyczne, tworzące się np. w czasie pożaru (dymy, pary i gazy). Należy pamiętać, że ocena bezpieczeństwa miejsca zdarzenia nie odbywa się jednorazowo, lecz jest procesem ciągłym. Na bezpieczeństwo wpływają bowiem czynniki zmieniające się pod wpływem działań ratowniczych. Niezbędne jest zatem ciągłe monitorowanie miejsca zdarzenia, aby w razie pojawienia się nowych okoliczności wpływających na bezpieczeństwo móc podjąć odpowiednie kroki mające na celu ochronę ratujących i ratowanych. Widząc z daleka wypadek wiemy, czego możemy się spodziewać znając najbardziej typowe urazy dla danej sytuacji. Z tego miejsca możemy wstępnie ocenić, jakiego rodzaju zagrożeniem dla ratownika będzie miejsce, w którym nastąpiło zdarzenie. Pamiętaj!!! Nie można zapominać o własnym bezpieczeństwie. Nie wolno narażać się na ryzyko podejmując jakieś bohaterskie akcje w sytuacji zagrożenia. Dlatego należy: szybko, spokojnie ustalić, co się stało, zlokalizować zagrożenia dla siebie i dla poszkodowanego (np. przy porażeniu prądem elektrycznym odłączyć napięcie głównym wyłącznikiem), zabezpieczyć miejsce zdarzenia, rozpoznać liczbę poszkodowanych i ich stan, nie narażać się na niebezpieczeństwo samoochrona (np. założenie rękawiczek, niewchodzenie do pomieszczeń, gdzie istnieje podejrzenie ulatniania się gazu). Podczas wykonywania wszelkich czynności przy poszkodowanym należy mieć założone lateksowe lub foliowe rękawiczki jednorazowego użytku (ewentualnie skorzystać z woreczka foliowego). Chronią one przed bezpośrednim kontaktem z płynami ustrojowymi, wydzielinami i wydalinami poszkodowanego Apteczka pierwszej pomocy Apteczka pierwszej pomocy jest zestawem służącym tylko i wyłącznie do ratowania osób, które znalazły się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia lub zdrowia. Powinna być umieszczona w miejscu ogólnie dostępnym i widocznym. Wyposażenie apteczki powinno znajdować się w odpowiedniej walizeczce lub torbie oznakowanej czerwonym krzyżem z napisem Apteczka pierwszej pomocy. Apteczka powinna zawierać tylko niezbędne środki, w niedużych ilościach, służące do ratowania oraz spis zawartości. W apteczce nie powinny znajdować się żadne leki. Przykładowe wyposażenie apteczki zakładowej: opaska dziana 4 m x 10 cm (4 szt.),

5 opaska dziana 4 m x 4 cm (4 szt.), zestaw plastrów z opatrunkiem (1 op.), kompres gazowy 5 x 5 x 3 (1 op.), kompres gazowy 9 x 9 x 3 (1 op.), kompres gazowy 7 x 7 (1 op.), gaza opatrunkowa 0,25 m (1 szt.), nożyczki (1 szt.), opaska elastyczna (1 szt.), poloplast (1 szt.), maseczka do sztucznego oddychania (1 szt.), rękawice lateksowe (4 szt.).

6 19.3. Najczęstsze przyczyny stanów nagłych pochodzenia urazowego Rany Rana jest to przerwanie ciągłości tkanki skórnej lub błon śluzowych, np. jamy ustnej. Rozległość i głębokość ran zależy od rodzaju urazu, jego siły i miejsca, na które działał. Rany powstają na skutek działania: czynników mechanicznych, które powodują rany cięte, rąbane, kłute, tłuczone, postrzałowe, czynników termicznych, które wywołują oparzenia i odmrożenia, czynników chemicznych, które wywołują oparzenia chemiczne, martwicę lub rozpuszczenie tkanek, czynników elektrycznych, które wywołują oparzenia i zwęglenia tkanek. Pierwsza pomoc przy zranieniach: zatamować krwotoku (w przypadku dużego krwawienia), zabezpieczyć rany jałowym opatrunkiem bezpośrednio na ranę położyć jałową gazę, (nie kłaść na ranę waty, ligniny, chusteczek higienicznych itp.), nie dotykać rany palcami ani żadnymi środkami niejałowymi, nie usuwać ciał obcych tkwiących w ranie, nie przemywać ran, całość bandażować bandażem dzianym, kontrolować czynności życiowe poszkodowanego (oddech i tętno), zapewnić poszkodowanemu komfort termiczny i psychiczny, kontrolować tętno poniżej miejsca założenia opatrunku, w przypadku przemoknięcia opatrunku nałożyć kolejną warstwę materiału chłonącego i przymocować ją bandażem Krwotoki Krwotok jest to przerwanie ciągłości naczynia krwionośnego i utrata krwi do tkanek, jam ciała (krwotok wewnętrzny) lub na zewnątrz organizmu (krwotok zewnętrzny). Utrata krwi od 1,5 2 litrów stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia. Ze względu na rodzaj uszkodzonego naczynia krwotoki dzielimy na: tętnicze, żylne, miąższowe. Krwotok wewnętrzny W przypadku krwotoku wewnętrznego nie ma wypływu krwi z rany na zewnątrz ciała. Rozpoznanie: Na podstawie objawów mogących świadczyć o krwotoku: zmiana zabarwienia skóry (ciemnoniebiesko-fioletowe), zwane potocznie siniakiem, wymiotowanie krwią bądź oddawanie smolistych stolców to często objaw krwawienia z wrzodu żołądka lub dwunastnicy, oddawanie stolca podbarwionego krwią krwawienie z końcowego odcinka przewodu pokarmowego, oddawanie moczu podbarwionego krwią krwawienie z układu moczowego, wykrztuszanie wydzieliny podbarwionej krwią lub krwi krwawienie z płuc, powiększenie się obwodu brzucha, zasinienie pod którymś z łuków żebrowych krwawienie z narządów jamy brzusznej (wątroby, śledziony), krwawienie towarzyszące złamaniom zamkniętym może towarzyszyć temu obrzęk, zasinienie, zwiększone ocieplenie. Krwotok zewnętrzny Nie ma trudności w jego rozpoznawaniu, dlatego że widać wypływającą z rany krew. Pierwszej pomocy udzielamy jak w przypadkach zranień. Krwotok z nosa W przegrodzie nosowej znajdują się liczne powierzchowne naczynia krwionośne, które przy uszkodzeniu albo także bez przyczyn zewnętrznych pękają, co prowadzi do krwawienia. poszkodowanego posadzić z głową pochyloną do przodu, poinformować poszkodowanego, aby oddychał ustami,

7 polecić poszkodowanemu oczyszczenie nosa (wydmuchać zawartość nosa), ucisnąć nos tuż poniżej części kostnej, kłaść zimne kompresy na czoło, kark i nasadę nosa, po 10 minutach przestać uciskać nos, jeżeli krwawienie powtarza się, należy zastosować ponownie ucisk (nie oczyszczać zawartości nosa), jeżeli krwawienie z nosa trwa dłużej niż 30 minut, należy skontaktować się z lekarzem. UWAGA!!! U osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze nie tamować wypływu krwi natychmiast wezwać pomoc Amputacja urazowa Amputacja urazowa jest to odcięcie części ciała człowieka w wyniku nagłego wypadku. poszkodowanego ułożyć w pozycji leżącej lub przeciwwstrząsowej (w przypadku dużego ubytku krwi), unieść zranioną kończynę powyżej poziomu serca, w przypadku możliwości wystąpienia dużego krwotoku (np. amputacja dłoni) należy założyć szeroki opatrunek uciskowy, zabezpieczyć kikut jałowym opatrunkiem, odnaleźć amputowaną część kończyny, opatrzyć jałowym opatrunkiem i włożyć do foliowej torebki, którą następnie należy umieścić w wodzie z lodem, unieruchomić zranioną kończynę, zapewnić komfort termiczny i wsparcie psychiczne, okresowo kontrolować czynności życiowe. UWAGA: W przypadku amputacji, np. palca, krwawienie jest niewielkie, wystarczy założenie zwykłego opatrunku Oparzenia i odmrożenia Oparzenie jest to uszkodzenie skóry oraz tkanek pod nią leżących na skutek działania wysokiej temperatury, substancji chemicznych, promieniowania jonizującego lub prądu elektrycznego. W zależności od czynnika uszkadzającego oparzenia dzieli się na: termiczne, chemiczne, popromienne, elektryczne. Oparzenie termiczne W zależności od głębokości oparzenia wyróżnia się cztery stopnie: stopień I objawem jest zaczerwienienie skóry (rumień), obrzęk i uczucie pieczenia, stopień II na zaczerwienionej i obrzękniętej skórze pojawiają się pęcherze z żółtawym płynem surowiczym, towarzyszy temu ostry ból, stopień III niebolesny, cechuje się martwicą całej grubości skóry, a także uszkodzeniem tkanek położonych głębiej (mięśnie, ścięgna), stopień IV skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. oparzone miejsce schłodzić zimną wodą, kierując strumień powyżej rany, przez około minut (w przypadku oparzeń oka okres schładzania jest dłuższy), ranę osłonić jałowym opatrunkiem (nie może on wywierać żadnego nacisku na miejsce oparzenia). Oparzenia chemiczne Są one następstwem działania na skórę stężonych kwasów, zasad (ługów) oraz soli i innych substancji chemicznych. Głębokość i wielkość uszkodzeń zależy od rodzaju substancji, jej stężenia i czasu działania. Dodatkowo niektóre substancje chemiczne, np. fenol czy sole rtęci, mogą wchłaniać się do organizmu, powodując ogólne zatrucie. Oparzenia kwasami (spowodowane najczęściej kwasem siarkowym lub solnym) wywołują na skórze strupy o różnym zabarwieniu, które powstają jako wynik koagulacji białka. Oparzenia ługami są najczęściej skutkiem działania na tkankę zasady sodowej, potasowej lub wapna niegaszonego. Na skórze pojawia się miękki, wilgotny strup o białawym zabarwieniu, jako wynik rozpuszczenia białek i głębokiego uszkodzenia tkanek. oddzielić poszkodowanego od substancji żrącej (zdjąć przesiąkniętą nią odzież, o ile nie jest przyklejona do skóry), pamiętać o własnym bezpieczeństwie, nie zobojętniać substancji powodującej oparzenie,

8 jak najszybciej zmyć szkodliwą substancję dużą ilością chłodnej wody (z wyjątkiem oparzeń wapnem niegaszonym, gdzie najpierw należy mechanicznie usunąć wapno, a następnie spłukać pod mocnym strumieniem wody), tak aby spływała po ciele jak najkrótszą drogą, na oparzone miejsce nałożyć jałowy opatrunek osłaniający, wezwać pomoc lekarską i pozostać z poszkodowanym, zapewniając mu wsparcie psychiczne i komfort termiczny, zabezpieczyć opakowanie i resztki substancji żrącej (jeżeli jest to możliwe). Porażenie prądem Do porażenia prądem dochodzi na skutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka. Poszczególne części ciała mają różny opór elektryczny, który stanowi przeszkodę na drodze prądu i ogranicza jego przepływ. Oporność ciała zależy od: napięcia dotyku (przy napięciu powyżej 100 V skóra nie stanowi oporu), oporności wewnętrznej (drogi przepływu prądu najniższa oporność jest na drodze ręce-plecy oraz dwie ręce-stopa lub dwie stopy-ręka, nieco wyższa na drodze ręka-stopa lub ręka-ręka), natężenia i częstotliwości prądu, czasu trwania rażenia, temperatury i wilgotności skóry (mokra skóra = mniejszy opór), wielkości powierzchni kontaktowych. Porażenie prądem może prowadzić do: utraty przytomności, zatrzymania krążenia, zatrzymania oddechu, skurczu mięśni (czasem tak silnego, że prowadzi do zwichnięć i złamań!), oparzeń, martwicy i zwęgleń, urazów kręgosłupa i głowy (na skutek upadku z wysokości), natychmiastowej śmierci. Rodzaje obrażeń: 1. Oparzenia. Przepływający prąd powoduje powstanie w miejscu kontaktu okrągłych lub owalnych zmian, zwanych oparzeniem Joule a. Podobne zmiany powstają w miejscu wyjścia prądu (najczęściej plecy lub stopy). Wewnętrznie także dochodzi do zmian martwiczych mięśni, naczyń krwionośnych, nerwów nazywanych oparzeniem elektrycznym. 2. Zaburzenia rytmu serca. Przepływający przez ciało prąd zaburza fizjologiczny rytm serca i może spowodować zatrzymanie krążenia. 3. Mnogie uszkodzenia ciała. Głównie spowodowane są one bardzo silnym skurczem mięśni (złamania, zwichnięcia) oraz upadkiem z wysokości (uraz głowy, kręgosłupa). usunąć przyczynę, która spowodowała porażenie prądem, wyłączyć źródła prądu, a jeśli to jest niemożliwe odciągnąć poszkodowanego za pomocą nieprzewodzących materiałów, np. kawałka suchego drewna lub drążka izolacyjnego, ocenić objawy życiowe i, jeśli to konieczne, rozpocząć resuscytację. Gdyby masaż serca był niemożliwy z powodu sztywności klatki piersiowej, należy wykonywać sztuczne oddychanie do czasu, aż klatka piersiowa stanie się na powrót podatna na ucisk mostka, wezwać karetkę pogotowia, ocenić obrażenia ciała: zastosować unieruchomienie przy złamaniach i zwichnięciach, chłodzić i zabezpieczać rany przed zakażeniem w oparzeniach, w zależności od stanu przytomności poszkodowanego: jeśli jest przytomny i nie wymaga pilnej interwencji na miejscu zdarzenia, to i tak chory musi być bezwzględnie przetransportowany do szpitala w celu dalszej obserwacji skutków odległych (np. odwodnienie, zaburzenia elektrolitowe, zaburzenia rytmu serca), jeśli jest nieprzytomny, ale ma zachowany oddech i krążenie, a jednocześnie można wykluczyć uraz kręgosłupa i nie ma wstrząsu ułożyć go w pozycji bezpiecznej, jeśli stwierdza się objawy wstrząsu prowadzić odpowiednie postępowanie przeciwwstrząsowe. UWAGA: Ratownik musi zadbać o własne bezpieczeństwo i uważać, aby samemu nie zostać porażonym!

9 Odmrożenia Są to uszkodzenia skóry i tkanek pod nią leżących, wywołane działaniem niskiej temperatury. Odmrożeniu ulegają okolice tkanek o zwolnionym i utrudnionym krążeniu: palce nóg, rąk, nos, policzki, małżowiny uszne. poszkodowanego przenieść do ciepłego pomieszczenia, rozluźnić ubranie uciskające obrzęknięte miejsca, ściągnąć przemoczoną i zmrożoną odzież, nie wolno nacierać odmrożonych miejsc śniegiem ani alkoholem, można poszkodowanemu podać do picia mocno osłodzone, gorące napoje, nie należy podawać poszkodowanemu alkoholu ani pozwolić palić, jeżeli na skórze występują pęcherze czy grożące martwicą sine przebarwienia, założyć na nie jałowy opatrunek i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, odmrożoną część ciała włożyć do zimnej wody, a następnie powoli i stopniowo podwyższać temperaturę wody do temperatury pokojowej (cały proces powinien trwać minut) Urazy kostne i stawowe Skręcenie Skręcenie jest to zamknięte uszkodzenie stawu spowodowane zbytnim jego naciągnięciem, polegające na krótkotrwałym przemieszczeniu powierzchni stawowych kości. Do skręcenia dochodzi najczęściej na skutek gwałtownych, nieprawidłowych ruchów w stawach. Najczęściej skręcenie ma miejsce w obrębie stawów: barkowo-obojczykowego, palców, odcinka szyjnego kręgosłupa, kolanowego, skokowego. Objawy skręcenia: ból, obrzęk oraz zmiana zabarwienia skóry (zasinienie), zniekształcenie stawu na skutek narastającego obrzęku, utrata ruchomości stawu. Zwichnięcie Zwichnięcie jest to uszkodzenie stawu, w którym powierzchnie stawowe trwale utraciły ze sobą styczność. Rozdzielone elementy kostne w stawie nie mogą powrócić samoistnie do prawidłowej sytuacji anatomicznej. Pomiędzy przemieszczone powierzchnie stawowe mogą dostać się tkanki miękkie, co zdecydowanie utrudnia nastawienie zwichniętego stawu. Zwichnięciu może towarzyszyć uszkodzenie sąsiadujących naczyń i nerwów, podobnie jak w złamaniu. Zwichnięcia (urazowe) najczęściej dotyczą następujących stawów: ramiennego, łokciowego, palców, skokowego. Objawy zwichnięcia: ból, zniekształcenie stawu, przymusowe ułożenie, zasinienie kończyny, ochłodzenie, brak wyczuwalnego tętna obwodowo w stosunku do zwichnięcia jeśli ma miejsce ucisk na naczynia, brak czucia, porażenie kończyny obwodowo w stosunku do zwichnięcia jeśli ma miejsce uszkodzenie nerwów. W każdym z przedstawionych powyżej przypadków, jak też w przypadku złamania, postępowanie praktyczne jest podobne, dlatego w razie wątpliwości na miejscu zdarzenia nie ma potrzeby ustalenia właściwego rozpoznania czy jest to złamanie, skręcenie, czy zwichnięcie. uszkodzony staw należy unieruchomić postępując zgodnie z zasadą, że muszą być unieruchomione względem siebie kości przylegające do uszkodzonego stawu. Nie wolno poruszać stawu lub usiłować go nastawić!!!

10 Złamania Złamanie jest to przerwanie ciągłości tkanki kostnej. Złamania dzielimy na: proste, wieloodłamowe (kość złamana w wielu miejscach i na wiele części), otwarte, zamknięte. ból w obrębie podejrzewanego złamania, nasilający się podczas dotyku, zmiana zabarwienia skóry, zmiana kształtu (deformacja w obrębie złamanej kości), w przypadku złamania otwartego krwawienie i widoczne w ranie odłamy kostne. złamaną kość należy unieruchomić postępując zgodnie z zasadą, że muszą być unieruchomione względem siebie stawy przylegające do uszkodzonej kości, nie wolno poruszać kończyną ani usiłować jej nastawiać, jeśli jest to złamanie otwarte, zatamować ewentualny krwotok i założyć na ranę jałowy opatrunek (bezpośrednio na ranę nałożyć ostrożnie jałowy gazik, tak aby nie wcisnąć złamanej kości ani jej odłamków), nie ruszać ratowanego bez wyraźnej potrzeby, nie przemieszczać ratowanego bez wcześniejszego unieruchomienia złamanej części ciała, nie zostawiać ratowanego samego, wezwać pomoc. Złamanie żuchwy Złamaniu towarzyszy silny ból oraz obrzęk, powodujący niemożność połykania śliny, trudności mowy, utrudnienie oddychania, a nawet całkowite zablokowanie górnych dróg oddechowych. poszkodowanego ułożyć w pozycji siedzącej, aby pozwolić na swobodne wypływanie śliny i krwi. Złamanie kości miednicy Złamaniu kości miednicy towarzyszą silne bóle w jej obrębie oraz przy ruchach kończyn. Ponieważ często wiąże się ono z uszkodzeniem narządów wewnątrz jamy brzusznej i miednicy, występuje niekiedy wypłynięcie niewielkiej ilości moczu z krwią. unieruchomić kończyny i miednicę poszkodowanego, zapewnić komfort termiczny i psychiczny, lekkie zgięcie nóg w kolanach zmniejsza bolesność pod kolana można podłożyć np. koc Uraz kręgosłupa Uraz kręgosłupa podejrzewamy zawsze w wypadkach samochodowych, przy upadku z dużej wysokości oraz skoku do wody. Przemieszczenie odłamków kostnych może doprowadzić do uszkodzenia rdzenia kręgowego i spowodować poważne następstwa w postaci porażenia kończyn, a nawet śmierci. ból głowy, szyi, pleców, zaburzenia oddychania, niedowład, porażenie siły mięśniowej, bezwiedne oddawanie moczu i (lub) stolca, zaburzenia czucia, utrata przytomności. wezwać pomoc, stale obserwować ratowanego, jeśli ratowanego trzeba umieścić w innym miejscu, poszukać osób, które mogą w tym pomóc, sprawdzić, czy ratowany ma wyczuwalne tętno i czy oddycha. Jeśli nie rozpocząć resuscytację, zapewnić właściwy komfort psychiczny i termiczny.

11 Złamania żeber Złamanie żebra to przerwanie jego ciągłości, następujące bezpośrednio wskutek urazu. Charakterystycznymi objawami złamania żebra lub żeber jest silny ból występujący w miejscu urazu, zaostrzający się przy oddychaniu i podczas ruchu. zmiana zabarwienia skóry nad miejscem uszkodzenia, ból w miejscu zadziałania urazu, nasilający się podczas kaszlu, głębszego wdechu, przy poruszaniu się. nie ma specjalnego postępowania w przypadku złamania żebra nie jest zalecane unieruchamianie klatki piersiowej poprzez założenie opaski elastycznej.

12 19.4. Stany zagrożenia życia związane z nagłym zachorowaniem Atak astmy oskrzelowej Astma oskrzelowa to choroba układu oddechowego objawiająca się gwałtownymi atakami duszności oraz duszącego kaszlu. Atak astmy może nastąpić na skutek: wdychania, dotykania lub spożywania czegoś, na co dana osoba jest uczulona, zdenerwowania, infekcji, takiej jak np. przeziębienie, zapalenie płuc. rozluźnić wszystkie ciasne ubrania (kołnierzyk, pasek itp.), pomóc poszkodowanemu przyjąć pozycję siedzącą, która ułatwia mu oddychanie, zapewnić poszkodowanemu dostęp do wilgotnego, świeżego powietrza, jeśli chory posiada leki wziewne, pomóc mu je zażyć, uspokajać poszkodowanego Padaczka (epilepsja) Epilepsja, czyli padaczka, to zespół chorobowy z objawami schorzeń ośrodkowego układu nerwowego. Nadmierne wyładowania neuronów oraz nieprawidłowe rozprzestrzenianie się pobudzenia mózgu powoduje występowanie napadu padaczkowego. Napad padaczkowy to nagłe, przejściowe nieprawidłowości natury ruchowej, wegetatywnej, psychicznej i czuciowej. Podczas napadu chory traci przytomność, upada oraz występuje u niego napięcie mięśni całego ciała wraz z odchyleniem głowy do tyłu i wyciągnięciem kończyn. U chorego ustaje oddychanie, a po kilku sekundach wstrząsają nim drgawki. Podczas napadu padaczkowego chory może bez kontroli oddać mocz. w czasie ataku należy: zabezpieczyć głowę poszkodowanego klękając od strony głowy, unieść głowę do góry na około 2 3 cm i odchylić lekko do tyłu, a tym samym udrożnić drogi oddechowe, nie wkładać nic do ust, po ataku należy: usunąć ślinę i wymiociny z jamy ustnej, rozluźnić ciasne części ubrania, nie budzić poszkodowanego, ułożyć go w pozycji bezpiecznej, kontrolować czynności życiowe, zapewnić komfort termiczny i bezwzględny spokój Zawał serca Zawał serca jest to uszkodzenie mięśnia sercowego w wyniku jego niedotlenienia, np. gdy skrzep tamuje przepływ krwi do jakiejś części serca. ból za mostkiem lub w okolicy serca, często promieniujący do lewego barku i ręki, bladość, uczucie lęku, zimne poty, mogą wystąpić trudności w oddychaniu i zaburzenia rytmu serca. Zawał może wystąpić podczas spoczynku, jak i podczas aktywności. Wiele zawałów zdarza się w czasie snu i podczas budzenia się. poszkodowanego ułożyć w pozycji półsiedzącej (ponieważ ta pozycja najmniej obciąża serce) i oprzeć plecami o coś stabilnego, regularnie kontrolować czynności życiowe, jeżeli poszkodowany posiada leki, umożliwić mu ich zażycie (pod warunkiem że jest w pełni świadomy), rozluźnić odzież i zabezpieczyć dostęp świeżego powietrza, nie pozwolić poszkodowanemu na wykonywanie żadnego wysiłku fizycznego, zapewnić komfort psychiczny i termiczny poszkodowanemu, wezwać pogotowie.

13 Cukrzyca Cukrzyca jest przewlekłym schorzeniem spowodowanym niepoprawnym wydzielaniem i/lub działaniem insuliny. Choroba ta charakteryzuje się stale podwyższonym stężeniem glukozy we krwi. Celem prawidłowego działania insuliny jest wykorzystywanie tłuszczy i cukrów jako energetycznego materiału dla komórek oraz tworzeniu białek z substancji znajdujących się w pożywieniu. W cukrzycy niebezpieczne dla zdrowia jest obniżenie się poziomu glukozy we krwi poniżej dopuszczalnego progu, za jaki uznaje się poziom 2,8 mmol/l (50 ml/dl). Taki stan nazywamy ciężką hipoglikemią lub w języku potocznym silnym niedocukrzeniem. drżenie mięśni, uczucie głodu, ziewanie i senność, ociężałość myślenia, zawroty głowy, nerwowość, obfite poty, osłabienie, zaburzenia pamięci i nielogiczne zachowanie się, agresywność bez powodu, zaburzenia widzenia, drgawki, hipotermia, utrata przytomności. Objawy te narastają od łagodnych do ciężkich. przytomnemu poszkodowanemu podać cukier (mocno osłodzoną herbatę, cukierki), nieprzytomnego ułożyć w pozycji bocznej ustalonej, szybko wezwać pomoc Omdlenie Omdlenie stanowi bodaj najczęstszą, a zarazem najmniej groźną formę przemijających i nawracających zaburzeń świadomości. Istota omdlenia polega na chwilowym niedokrwieniu mózgu, wskutek czynnościowych zaburzeń regulacji krążenia ogólnego, w wyniku emocji oraz innych obciążających czynników, jak długotrwałe stanie, upał, ból. Omdlenie może wystąpić u zupełnie zdrowego człowieka. utrata przytomności. umożliwić dostęp świeżego powietrza, położyć na plecach i unieść nogi na wysokość cm Udar słoneczny Udar słoneczny jest zaburzeniem regulacji cieplnej organizmu, spowodowanym działaniem wysokiej temperatury, przez co traci on zdolność naturalnego ochładzania się przez pocenie. Zazwyczaj jest on spowodowany bezpośrednim wpływem promieni słonecznych na odsłoniętą głowę. Powoduje gwałtowną zwyżkę temperatury w obrębie głowy. bardzo wysoka temperatura ciała, przekraczająca 39 C, sucha, gorąca, zaczerwieniona skóra, brak pocenia, przyspieszony i napięty puls, możliwe zaburzenia świadomości, zawroty głowy, wymioty, utrata przytomności. umieścić poszkodowanego w zacienionym i odosobnionym miejscu, zapewnić dostęp powietrza, stosować zimne okłady na głowę, podawać zimne napoje, w żadnym wypadku nie podawać alkoholu, kawy, herbaty,

14 jeżeli temperatura chorego przekracza 39 C, zdjąć z niego ubranie i zanurzyć go w chłodnej (nie lodowatej!) wodzie lub polewać wodą z prysznica aż do momentu, gdy temperatura spadnie poniżej 38 C, zwrócić uwagę, żeby nie przechłodzić organizmu oraz zbyt szybkim ochładzaniem nie spowodować szoku termicznego Udar cieplny O udarze cieplnym mówi się wówczas, gdy dochodzi do ogólnego przegrzania organizmu, a nadmiar ciepła nie może być wydalony na zewnątrz ustroju, np. człowiek jest zbyt ciepło ubrany lub pracuje w pomieszczeniu, gdzie panuje bardzo wysoka temperatura. mroczki przed oczami, szum w uszach i skroniach, zawroty i ból głowy, pragnienie, zaczerwienienie ciała i obrzęk skóry, podwyższona temperatura, nawet do 40 C. Gdy człowiek nie poci się i ma suchą skórę, mogą wystąpić wymioty, zwężenie źrenic, utrata przytomności. Podobna jak przy udarze słonecznym i polega na ułożeniu poszkodowanego w chłodnym, przewiewnym i zacienionym pomieszczeniu, z zimnymi okładami na głowie, podając chłodne napoje do picia. Można również obłożyć całe ciało np. wilgotnymi ręcznikami. Jeżeli osoba potrzebująca pomocy jest nieprzytomna, to układamy ją w pozycji bezpiecznej, w przypadku braku oddechu stosujemy sztuczne oddychanie, aż do przybycia lekarza Wstrząs Wstrząs jest zagrażającym życiu zaburzeniem krążenia i czynności serca, który wynika z niedoboru pomiędzy pożądanym a rzeczywistym zaopatrzeniem w krew, a co za tym idzie dotlenieniem organizmu. Najczęściej spotykane rodzaje wstrząsu: hypowolemiczny, kardiogenny, anafilaktyczny. Wstrząs hypowolemiczny (krwotoczny) Wstrząsem hypowolemicznym nazywamy reakcję organizmu na skutek zmniejszonej zawartości krwi w naczyniach lub znacznego ubytku płynów fizjologicznych. Psychiczne obciążenia, jak na przykład strach, lęk czy ból, mogą nasilić wstrząs i nie należy mylić tego stanu z szokiem. Przez to ogólnie przyjęte pojęcie rozumie się reakcję układu nerwowego na straszne przeżycia i wyraża się to poprzez drżenie mięśni oraz bladość skóry. Na początku organizm radzi sobie sam dzięki tzw. centralizacji krążenia, która polega na przesunięciu krwi z mniej ważnych życiowo części ciała, takich jak skóra, mięśnie kończyn górnych i dolnych oraz obszaru trzewnego do ważnych życiowo narządów czyli mózgu, serca i płuc. Przy większej utracie krwi dochodzi nieuchronnie do wyczerpania się mechanizmów obronnych, co może doprowadzić do śmierci. Najczęściej spotykanymi przyczynami tego typu wstrząsu są: krwotoki wewnętrzne i zewnętrzne, utrata płynów, na przykład przy rozległych oparzeniach, silne wymioty i/lub biegunki, obfite poty, na przykład przy udarze słonecznym. szybkie i słabo wyczuwalne tętno, blada, zimna skóra, często dreszcze, zimny pot, niepokój i zdezorientowanie. na początku należy zwalczyć przyczynę wstrząsu, czyli zatamować krwotok, ułożyć poszkodowanego w tzw. pozycji przeciwwstrząsowej, czyli płasko na wznak oraz unieść jego nogi na ok. 30 cm, zapobiec wyziębieniu organizmu, uspokoić poszkodowanego oraz zapewnić spokój na miejscu zdarzenia,

15 regularnie kontrolować podstawowe funkcje życiowe, wezwać pomoc. UWAGA!!! Powyższe ułożenie nie powinno być stosowane przy nagłych bólach w klatce piersiowej oraz nadbrzuszu, urazach czaszkowo-mózgowych, a także przy duszności. Wstrząs kardiogenny (sercowy) Wstrząsem kardiogennym, czyli sercowo-pochodnym, nazywamy takie zaburzenie funkcji serca, przez które nie jest ono w stanie zaopatrywać w tlen całego organizmu. Przyczynami tego zjawiska mogą być: zawał mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca, zator tętnicy płucnej. szybkie i słabo wyczuwalne tętno, zimna i blada skóra, zimny pot, drżenie. należy sprawdzić podstawowe funkcje życiowe, chorego ułożyć z lekko uniesioną górną częścią ciała (postępowanie jak przy zawale serca lub obrzęku płuc), postarać się uspokoić poszkodowanego, chronić przed wyziębieniem organizmu, wezwać pomoc. UWAGA!!! W żadnym wypadku nie wolno przy tego rodzaju wstrząsie stosować typowej pozycji przeciwwstrząsowej, ponieważ obciąży to dodatkowo już niewydolne serce krwią!!! Wstrząs anafilaktyczny (uczuleniowy) Wstrząs anafilaktyczny jest ostrą, zagrażającą życiu reakcją alergiczną całego organizmu. Występuje on z reguły natychmiast przy kontakcie z substancjami wyzwalającymi, czyli alergenami, takimi jak leki, środki cieniujące, preparaty krwi oraz jad przy ukąszeniu owadów. zaczerwienienie skóry, świąd, obrzęki na całym ciele, czasem również pokrzywka, duszność spowodowana obrzękiem krtani oraz skurczem oskrzeli, spadek ciśnienia krwi związany z zapaścią sercowo-naczyniową oraz zwiększoną przepuszczalnością naczyń włosowatych, nudności oraz wymioty. natychmiastowe przerwanie kontaktu z alergenem, np. zaprzestanie podawania leku, stała kontrola podstawowych funkcji życiowych, ułożenie poszkodowanego w pozycji przeciwwstrząsowej, siedzącej, wezwanie pomocy.

16 19.5. Zaburzenie funkcji życiowych spowodowane zatruciami Zatrucie jest to osty stan spowodowany wniknięciem w głąb organizmu substancji toksycznej. Drogi wniknięcia toksyny do organizmu: poprzez przewód pokarmowy (leki, alkohol, trujące rośliny i grzyby), poprzez drogi oddechowe (gazy drażniące, tlenek i dwutlenek węgla), poprzez skórę (środki żrące, pestycydy), poprzez układ krążenia krew (narkotyki). Objawy ogólne zatruć: ból głowy, biegunka, wymioty, bóle brzucha, zaburzenia oddychania, zaburzenia świadomości, utrata przytomności Zatrucia tlenkiem węgla Tlenek węgla (CO) to gaz bezbarwny i bezwonny, powstaje przy niecałkowitym spalaniu węgla i gazu ziemnego. Powoduje niedotlenienie tkanek, występuje w gazie ziemnym i spalinach samochodowych. Przyczyny: wadliwa instalacja wentylująca, wadliwa konstrukcja pieców kaflowych, wadliwa instalacja gazowa, przebywanie w zamkniętym garażu przy włączonym silniku samochodowym. Objawy zatrucia tlenkiem węgla: senność, zobojętnienie na niebezpieczeństwo, szum w uszach i zaburzenia widzenia, ból i zawroty głowy, duszność, drgawki. zakręcić gaz, zabezpieczyć dostęp świeżego powietrza, zdjąć odzież, wezwać pogotowie, zapewnić spokój, jeśli poszkodowany jest nieprzytomny ułożyć go w pozycji bocznej, jeśli stwierdzono brak podstawowych czynności życiowych, rozpocząć resuscytację Zatrucia środkami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi Do środków żrących zaliczamy: kwasy, zasady, lizol, fenol. Rozpuszczalniki to np.: benzen, toluen, ksylen, benzyna, tetra, tri. Łatwo wchłaniają się przez skórę, działają narkotycznie. pamiętać o własnym bezpieczeństwie (rękawice gumowe), wynieść poszkodowanego z zabrudzonego pomieszczenia, zdjąć odzież, spłukać dużą ilością letniej wody, kontrolować parametry życiowe, wezwać karetkę pogotowia. Przy zatruciu drogą pokarmową: podać do wypicia wodę (ok. 1 litra). NIE WOLNO prowokować wymiotów!

17 19.6. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa Nagłe zatrzymanie krążenia (NZK) to stan, w którym dochodzi do zatrzymania czynności mechanicznej serca, co powoduje ustanie krążenia krwi i niedotlenienie narządów oraz tkanek. Niezbędna w takim wypadku okazuje się resuscytacja i jak najszybsza defibrylacja, aby przywrócić prawidłową czynność serca. Przyczyny nagłego zatrzymania krążenia: Zatrzymanie oddechu (nie słychać i nie czuć przepływu powietrza przez usta i nos, nie widać ruchów oddechowych klatki piersiowej). Zatrzymanie oddechu może być spowodowane niedrożnością górnych dróg oddechowych (zwiotczenie mięśni jamy ustnej i języka, aspiracja ciał obcych protezy, krew, wymioty), niedrożnością dolnych dróg oddechowych (skurcz oskrzeli, np. w astmie oskrzelowej, niedrożność spowodowana wydzieliną, obrzęk błony śluzowej oskrzeli, zachłyśnięcie treścią żołądkową), aspiracją wody (utonięcia), odmą opłucnową (nagły brak czynności jednego płuca), uszkodzeniami klatki piersiowej (np. mnogie złamania żeber), zatruciami. Po kilku minutach od zatrzymania oddechu dochodzi do zatrzymania krążenia. Zatrzymanie krążenia (nie wyczuwamy tętna na dużych tętnicach tętnicy szyjnej i tętnicy udowej). Zatrzymanie krążenia spowodowane jest najczęściej chorobą wieńcową oraz jej powikłaniami (zawał mięśnia serca, zaburzenia rytmu serca), ostrą zatorowością płucną, ostrym obrzękiem płuc, szybką utratą płynów (spowodowaną np. krwotokiem), powikłaniami innych rodzajów wstrząsu (anafilaktyczny, septyczny), zaburzeniami elektrolitowymi, porażeniem prądem elektrycznym, zaburzeniami rytmu serca lub przewodzenia, zatruciami (np. przedawkowaniem leków kardiologicznych). W ciągu kilkunastu sekund po zatrzymaniu krążenia dochodzi do zatrzymania oddechu. Zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego (obserwuje się różnego stopnia zaburzenia świadomości, rozszerzenie i asymetrię źrenic, zaburzenia oddychania, zwolnienie czynności serca, drgawki, pojawienie się patologicznych odruchów, a w efekcie ustanie podstawowych czynności życiowych). Zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego spowodowane są najczęściej przez urazy czaszkowo-mózgowe (z powstaniem rozległych krwiaków nad- lub podtwardówkowych), krwotoczne i niedokrwienne udary mózgu, guzy mózgu uciskające na ważne dla życia struktury, występujące z różnych przyczyn niedotlenienie lub niedokrwienie ośrodkowego układu nerwowego, obrzęk mózgu, infekcje ośrodkowego układu nerwowego, zatrucia. Nagłe zatrzymanie krążenia rozpoznajemy po sprawdzeniu 3 najważniejszych objawów (wszystkie 3 muszą wystąpić): utrata świadomości (poszkodowany nie reaguje na bodźce dotyk i głos), brak oddechu (kontrola oddechu po udrożnieniu dróg oddechowych przez 10 sekund), brak tętna na dużych tętnicach (kontrola tętna na tętnicy szyjnej zewnętrznej lub udowej przez 10 sekund). Objawy późne (jeśli nie podjęto natychmiastowych działań resuscytacyjnych): sinica dystalnych części ciała, szerokie źrenice (niereagujące na światło), bladość, plamy opadowe.

18 Podstawowe zasady resuscytacji osoby dorosłej Ocena bezpieczeństwa Ocena przytomności Wołanie o pomoc Udrożnienie dróg oddechowych Ocena oddechu Telefonowanie pod uciśnięć 2 oddechy ratownicze Rys Algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych Ocena bezpieczeństwa Przed przystąpieniem do akcji ratunkowej ocenić miejsce zdarzenia pod kątem bezpieczeństwa własnego, osoby ratowanej i osób postronnych. Widząc z daleka zdarzenie zatrzymać się na ok. 10 s. Spojrzeć na tę sytuację szeroko, wieloaspektowo, użyć wyobraźni tak, aby można było rozpoznać przyczynę tego, co spowodowało, że ta osoba znalazła się w stanie bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia. W pierwszej kolejności należy wyeliminować zagrożenie tak, aby można było bezpiecznie kontynuować akcję ratunkową. Ocena przytomności Należy poklepać poszkodowanego po ramieniu. Następnie zadać proste pytanie, na które każdy, nawet wybudzony z głębokiego snu, jest w stanie odpowiedzieć: Jak się nazywasz? Ile masz lat? Co się stało?. Jeżeli poszkodowany nie reaguje, świadczy to o tym, że jest nieprzytomny. Wołanie o pomoc Jeśli poszkodowany nie reaguje, zwrócić się o pomoc, bo być może będzie potrzebna. Poprosić kogoś ze świadków zdarzenia, aby przyniósł apteczkę i wezwał służby ratunkowe. Udrożnienie dróg oddechowych U osoby nieprzytomnej samoistnie dochodzi do zablokowania dróg oddechowych przez opadający język i nagłośnię. Stanąć z boku poszkodowanego. Odgiąć głowę ku tyłowi kładąc rękę na czole poszkodowanego i unieść żuchwę dwoma palcami drugiej ręki. Sprawdzić zawartość jamy ustnej. Przeszkodą może być proteza, wymiociny lub pokarm. Sięgnąć palcem wskazującym do jamy ustnej i usunąć ciało obce. Nie należy wykonywać tego manewru na ślepo. Ocena oddechu Pochylić się, przyłożyć okolicę swojego ucha i policzka w okolicę nosa i ust osoby poszkodowanej i posłuchać, czy pojawia się szmer wdychanego/wydychanego powietrza, kątem oka obserwować ruchy klatki piersiowej. Jeśli poszkodowany nie oddycha, rozpocząć uciskanie klatki piersiowej. Uciskanie klatki piersiowej Uciskanie klatki piersiowej wykonuje się zawsze, gdy poszkodowany leży na plecach i na twardym podłożu. Ratownik klęka z boku poszkodowanego i odsłania z ubrania klatkę piersiową. Przykłada część dłoniową nadgarstka w połowie mostka (na środku klatki piersiowej). Dłonie splata tak, aby palce uniesione były powyżej klatki piersiowej. Zapobiega to roznoszeniu się siły na łuki żebrowe, a tym samym minimalizuje możliwość złamania żeber. Wykonuje uciśnięcia całym ciężarem ciała przenosząc siłę ucisku na nadgarstki. Uciska mostek na głębokość 4,5 5,5 cm w tempie

19 100/minutę. Wykonuje 30 uciśnięć. Resuscytacja jest mniej męcząca przy pochyleniu się nad poszkodowanym, gdy zachowane są wyprostowane łokcie. Wykorzystuje się wtedy ciężar własnego ciała. Po każdych 30 uciśnięciach należy ponownie udrożnić drogi oddechowe przez odgięcie głowy ku tyłowi. Po ponownym udrożnieniu dróg oddechowych wykonywać wdechy ratunkowe. Metody sztucznej wentylacji Metoda usta-usta ratownik obejmuje swoimi ustami usta poszkodowanego, jednocześnie palcami zatyka nozdrza. Po wykonaniu wdechu zwalnia ucisk nosa. Metoda usta-nos ratownik wdmuchuje powietrze przez nos poszkodowanego, zamykając jednocześnie jego usta. Po każdym wdechu, trwającym ok. 1 sekundy, powinien nastąpić bierny wydech. Ratownik cały czas kontroluje ruchy oddechowe klatki piersiowej poszkodowanego. Jeżeli po wykonaniu dwóch wdechów klatka piersiowa poszkodowanego nie opada, należy ponownie udrożnić drogi oddechowe. Czynności resuscytacji wykonuje się w cyklach 30 uciśnięć do 2 wdechów. Resuscytację prowadzi się do momentu: powrotu podstawowych czynności życiowych, przyjazdu służb ratunkowych, zmęczenia uniemożliwiającego dalszą resuscytację. W sytuacji gdy nie jest możliwe wykonywanie przez ratującego sztucznej wentylacji, można nieprzerwanie wykonywać samo uciskanie klatki piersiowej w tempie 100/min. Ale należy pamiętać, że zabiegi resuscytacyjne z zastosowaniem sztucznej wentylacji zwiększają szanse na przeżycie osoby ratowanej Podstawowe zasady resuscytacji osoby dorosłej z wykorzystaniem automatycznego defibrylatora (AED) Defibrylacja jest jedyną metodą o udowodnionej skuteczności, mogącą przywrócić hemodynamicznie wydolną czynność serca w warunkach migotania komór. W wielu przypadkach nagłego zatrzymania akcji serca możliwe jest przywrócenie prawidłowej akcji serca poprzez wczesną defibrylację. Może ją wykonać automatyczny defibrylator zewnętrzny (ważący ok. 4 5 kg), z wyglądu przypominający laptop lub niewielką walizkę. Zasady bezpiecznego użycia defibrylatora Zanim użyjemy defibrylatora AED należy zapoznać się z instrukcją jego obsługi; AED powoduje powstanie impulsu elektrycznego do 360 J (dżuli) i nieprawidłowe zastosowanie może spowodować poważne uszkodzenia ciała, do śmierci włącznie). Ponadto: nie rozmontowywać urządzenia, gdyż może być w nim wysokie napięcie, które spowoduje wyładowanie elektryczne (aby je naprawić, należy skontaktować się z autoryzowanym serwisem), nie zanurzać żadnego elementu w wodzie lub innych płynach, nie czyścić łatwopalnymi płynami, nie sterylizować urządzenia ani żadnej jego części, regularnie sprawdzać stan naładowania baterii i mieć dodatkowe baterie, gdyby zaistniała potrzeba ich wymiany, używać AED z dala od urządzeń emitujących silne pole elektromagnetyczne, gdyż mogą one zaburzać proces sprawdzania rytmu serca i powodować niewłaściwy odczyt. Najczęściej nagłe zatrzymanie krążenia jest spowodowane migotaniem komór, czyli nieprawidłowym, chaotycznym rytmem serca. Automatyczny defibrylator zewnętrzny wyzwala impuls elektryczny, który, przepływając przez mięsień sercowy, zatrzymuje migotanie komór i wpływa na przywrócenie prawidłowej pracy serca.

20 Ocena bezpieczeństwa Ocena przytomności Wołanie o pomoc Udrożnienie dróg oddechowych Ocena oddechu Telefonowanie pod 112 Uruchomienie AED Postępowanie zgodnie z poleceniami głosowymi Rys Algorytm podstawowych zabiegów resuscytacyjnych z wykorzystaniem automatycznego defibrylatora Do momentu uruchomienia defibrylatora, należy postępować tak, jak w przypadku podstawowych zabiegów resuscytacyjnych. Czynności związane z użyciem defibrylatora rozpocząć od: włączenia defibrylatora (niektóre AED uruchamiają się w chwili uniesienia osłony), naklejenia elektrod na odsłoniętą klatkę piersiową poszkodowanego. Elektrody przyklejać w miejscach, jakie wskazują rysunki umieszczone na częściach zewnętrznych tychże elektrod, analizy rytmu nie dotykać poszkodowanego. Po przyklejeniu elektrod następuje analiza rytmu. Po analizie rytmu pojawi się komenda głosowa z informacją, jakie czynności wykonywać w dalszej kolejności. Starać się w tym momencie nie dotykać poszkodowanego. Jeśli defibrylacja jest zalecana należy odsunąć wszystkich tak, aby znaleźli się w bezpiecznej odległości od poszkodowanego. Nie dotykać ratowanego i na komendę defibryluję wykonać czynność defibrylacji, po wykonaniu defibrylacji postępować zgodnie z poleceniami AED. Publiczny dostęp do automatycznych defibrylatorów powinien być wszędzie tam, gdzie przewidywane jest ponad jedno nagłe zatrzymanie krążenia na dwa lata.

21 19.7. Pozycja bezpieczna Pozycja bezpieczna jest właściwą pozycją dla osoby nieprzytomnej, umożliwiającą prawidłowe oddychanie i zapobiegającą zachłyśnięciu się lub zakrztuszeniu wymiocinami. Ułożenie kończyn zapewnia stabilne i wygodne położenie całego ciała. Należy ułożyć poszkodowanego w tej pozycji po upewnieniu się, że oddycha normalnie, i po opatrzeniu widocznych urazów. Fot Pozycja bezpieczna etap I Klęknąć z tej strony poszkodowanego, w którą zamierza się go obrócić, i przywieść jego kończyny górne do tułowia. Rękę bliższą sobie ułożyć pod kątem 90, a następnie zgiąć w łokciu tak, aby dłoń była skierowana ku górze. Fot Pozycja bezpieczna etap II

22 Zgiąć dalszą kończynę dolną poszkodowanego w kolanie i stabilizować podkładając stopę pod drugą kończynę. Fot Pozycja bezpieczna etap III Stabilizować dalszą kończynę górną poszkodowanego przy policzku ofiary jedną ręką, drugą ręką przyciągnąć do siebie uniesione kolano. Poszkodowany obróci się w stronę ratownika. Fot Pozycja bezpieczna etap IV Odgiąć głowę poszkodowanego ku tyłowi, aby udrożnić drogi oddechowe. Gdy to konieczne, włożyć rękę podłożoną pod policzek głębiej pod głowę, aby utrzymać odgięcie głowy ku tyłowi. Okryć poszkodowanego, chroniąc go przed utratą ciepła. Regularnie sprawdzać oddech (przynajmniej raz na minutę). Po 30 minutach należy położyć poszkodowanego na drugim boku. Fot Pozycja bezpieczna etap IV Pozycja bezpieczna zapewnia drożność dróg oddechowych, umożliwia kontrolę podstawowych czynności życiowych (oddechu) i ponowne ułożenie na plecach w celu rozpoczęcia resuscytacji, minimalizuje również możliwość dalszych uszkodzeń ciała poszkodowanego.

PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA

PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA PIERWSZA POMOC PRZEDMEDYCZNA Na etapie udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej NAWET NAJLEPSZY SPRZĘT NIE ZASTĄPI UMIEJĘTNOŚCI! Każdy ma obowiązek udzielić pierwszej pomocy Od naszej reakcji na wypadek

Bardziej szczegółowo

Pierwsza pomoc w przypadku porażenia prądem

Pierwsza pomoc w przypadku porażenia prądem Do porażenia prądem dochodzi na skutek przepływu prądu elektrycznego przez ciało człowieka. Poszczególne części ciała mają różny opór elektryczny, który stanowi przeszkodę na drodze prądu i ogranicza jego

Bardziej szczegółowo

Pierwsza pomoc w urazach

Pierwsza pomoc w urazach Sylwia Roda Pierwsza pomoc w urazach Algorytmy postępowania Słupsk 2014 Szkoła Policji w Słupsku Materiał dydaktyczny opracowany w Szkole Policji w Słupsku do użytku wewnętrznego Policji może być reprodukowany

Bardziej szczegółowo

PIERWSZA POMOC W PIGUŁCE. Opracowanie: Michał Naranowicz

PIERWSZA POMOC W PIGUŁCE. Opracowanie: Michał Naranowicz PIERWSZA POMOC W PIGUŁCE Opracowanie: Michał Naranowicz Spis treści Spis treści...2 1. Podstawy prawne:...3 2. Stany zagrożenia życia:...4 2.1. Triada przeżyciowa:...4 2.2 Zaburzenia w funkcjonowaniu triady

Bardziej szczegółowo

PIERWSZA POMOC MEDYCZNA

PIERWSZA POMOC MEDYCZNA PIERWSZA POMOC MEDYCZNA Znajomość sposobów udzielania pierwszej pomocy jest zawsze potrzebna, a wyjątkowego znaczenia nabiera w razie masowych strat sanitarnych, jakie mogą zaistnieć w rejonach porażenia.

Bardziej szczegółowo

PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH

PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH Tomasz Rogowski nauczyciel wychowania fizycznego i edukacji dla bezpieczeństwa w Zespole Szkół w Tczycy PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH SPIS TREŚCI WSTĘP... 2 I. PIERWSZA POMOC W NAGŁYCH WYPADKACH W

Bardziej szczegółowo

2. Chorego nieprzytomnego z zachowanym oddechem i krążeniem ułożysz w pozycji: A. na wznak B. przeciwwstrząsowej C. czterokończynowej D.

2. Chorego nieprzytomnego z zachowanym oddechem i krążeniem ułożysz w pozycji: A. na wznak B. przeciwwstrząsowej C. czterokończynowej D. ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH DO CZĘŚCI TEORETYCZNEJ EGZAMINU PRZEPROWADZANEGO NA ZAKOŃCZENIE SZKOLENIA PRZYGOTOWUJĄCEGO NAUCZYCIELI DO PROWADZENIA ZAJĘĆ EDUKACYJNYCH W ZAKRESIE UDZIELANIA PIERWSZEJ POMOCY 1.Dokonując

Bardziej szczegółowo

Pierwsza pomoc przedmedyczna mini podręcznik

Pierwsza pomoc przedmedyczna mini podręcznik Pierwsza pomoc przedmedyczna mini podręcznik Wstęp Najpierw sprawdź, czy bezpiecznie możesz udzielić pomocy. Ostrożnie zbadaj ofiarę. Sprawdź, czy jest przytomna, oraz skontroluj podstawowe funkcje życiowe,

Bardziej szczegółowo

Ogólne zasady postępowania ludności W przypadku wystąpienia różnych zagrożeń

Ogólne zasady postępowania ludności W przypadku wystąpienia różnych zagrożeń Starostwo Powiatowe w Kluczborku Wydział Spraw Obywatelskich, Zarządzania Kryzysowego i Promocji Zdrowia Ogólne zasady postępowania ludności W przypadku wystąpienia różnych zagrożeń Kluczbork, 2013 r.

Bardziej szczegółowo

Pierwsza pomoc przedlekarska w szkole

Pierwsza pomoc przedlekarska w szkole 1 Pierwsza pomoc przedlekarska w szkole Każdy człowiek, któremu powierza się bezpieczeństwo, zdrowie i życie drugiego człowiek, powinien nieustannie zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności jaka spoczywa

Bardziej szczegółowo

PIERWSZA POMOC Poradnik dla mieszkańców

PIERWSZA POMOC Poradnik dla mieszkańców PIERWSZA POMOC Poradnik dla mieszkańców PODSTAWOWE ZABIEGI RESUSCYTACYJNE U DOROSŁYCH Zadaniem osoby udzielającej pierwszej pomocy jest utrzymanie przy Ŝyciu poszkodowanego i nie dopuszczenie do powstania

Bardziej szczegółowo

Temat: Wypadki w domu. Przyczyny i pierwsza pomoc"

Temat: Wypadki w domu. Przyczyny i pierwsza pomoc MODUŁ II LEKCJA 1 Temat: Wypadki w domu. Przyczyny i pierwsza pomoc" Bardzo często ulegamy wypadkom w domu. Wielu przykrych zdarzeń można uniknąć stosując szeroko pojętą profilaktykę. Formy realizacji:

Bardziej szczegółowo

PODSTAWOWY SPRZĘT LABORATORYJNY ZASADY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, REGULAMIN PRACOWNI, WARUNKI ZALICZENIA

PODSTAWOWY SPRZĘT LABORATORYJNY ZASADY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, REGULAMIN PRACOWNI, WARUNKI ZALICZENIA 1 PODSTAWOWY SPRZĘT LABORATORYJNY ZASADY BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY, REGULAMIN PRACOWNI, WARUNKI ZALICZENIA CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zasadami pracy i zagrożeniami jakie mogą wystąpić na

Bardziej szczegółowo

ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ

ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ URZĄD GMINY RUDZINIEC ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ www.rudziniec.pl e-mail: gmina@rudziniec.pl RUDZINIEC 2011 Opracował: Inspektor ds. Obrony Cywilnej Szanowny Czytelniku

Bardziej szczegółowo

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE

PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA W GŁOGOWIE ERGONOMIA I BEZPIECZEŃSTWO PRACY OPRACOWAŁ: DARIUSZ SCZANIECKI LITERATURA: - BHP w praktyce Bogdan Rączkowski Ośrodek Doradztwa i Doskonalenia Kadr Sp. z o.o.

Bardziej szczegółowo

Wiedzieć znaczy działać

Wiedzieć znaczy działać Wiedzieć znaczy działać 1 Kiedy ciało wysyła sygnały? s. 4 2 3 Badania co mogą nam powiedzieć? s. 22 Słownik psychologiczny, czyli optymiści żyją dłużej s. 26 prof. dr hab. n.med. Jacek Jassem Szanowni

Bardziej szczegółowo

PORADNIK ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ LUDNOŚCI NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ

PORADNIK ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ LUDNOŚCI NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ GMINA CZERWIEŃSK PORADNIK ZASADY POSTĘPOWANIA I ZACHOWANIA SIĘ LUDNOŚCI NA WYPADEK RÓŻNYCH ZAGROŻEŃ CZERWIEŃSK 2014 r. Rodzaje alarmów i sygnały alarmowe określa załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów

Bardziej szczegółowo

MOJE DZIECKO MA ZESPÓŁ PRADERA-WILLIEGO

MOJE DZIECKO MA ZESPÓŁ PRADERA-WILLIEGO Maria Libura MOJE DZIECKO MA ZESPÓŁ PRADERA-WILLIEGO Jak mogę mu pomóc? Warszawa 2007 1 Maria Libura Moje dziecko ma zespół Pradera-Williego. Jak mogę mu pomóc? Konsultacja medyczna: dr n.med. Maria Ginalska

Bardziej szczegółowo

Nie jestem inny... mam tylko hemofilię

Nie jestem inny... mam tylko hemofilię Nie jestem inny... mam tylko hemofilię Poradnik dla nauczycieli i personelu szkolnego Polskie Stowarzyszenie Chorych na Hemofilię Członek Światowej Federacji ds. Hemofilii Polskie Stowarzyszenie Chorych

Bardziej szczegółowo

00:00:00: Germańska Nowa Medycyna - nowy paradygmat zdrowia i leczenia. Różne rodzaje zawałów (ataków) serca. 00:00:11: Witam, moi drodzy, w tym

00:00:00: Germańska Nowa Medycyna - nowy paradygmat zdrowia i leczenia. Różne rodzaje zawałów (ataków) serca. 00:00:11: Witam, moi drodzy, w tym 00:00:00: Germańska Nowa Medycyna - nowy paradygmat zdrowia i leczenia. Różne rodzaje zawałów (ataków) serca. 00:00:11: Witam, moi drodzy, w tym pięknym miejscu. 00:00:15: Dziś rano popatrzyłam w mój kalendarz

Bardziej szczegółowo

KWESTIONARIUSZ. Przewodnik wypytywania w chorobach ostrych. Wersja A potrzebna szybka pomoc w sytuacji ostrej choroby

KWESTIONARIUSZ. Przewodnik wypytywania w chorobach ostrych. Wersja A potrzebna szybka pomoc w sytuacji ostrej choroby KWESTIONARIUSZ Przewodnik wypytywania w chorobach ostrych Copyright by Robert Zawiślak -Zarzycki VIMENA Wersja A potrzebna szybka pomoc w sytuacji ostrej choroby W ostrej chorobie potrzeba 5-10 pełnych,

Bardziej szczegółowo

ANEKS I CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO

ANEKS I CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO ANEKS I CHARAKTERYSTYKA PRODUKTU LECZNICZEGO 1 Niniejszy produkt leczniczy będzie dodatkowo monitorowany. Umożliwi to szybkie zidentyfikowanie nowych informacji o bezpieczeństwie. Osoby należące do fachowego

Bardziej szczegółowo

ŚLĄSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W KATOWICACH WYDZIAŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ KIERUNEK: FIZJOTERAPIA MARIA DOBOSZ

ŚLĄSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W KATOWICACH WYDZIAŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ KIERUNEK: FIZJOTERAPIA MARIA DOBOSZ ŚLĄSKI UNIWERSYTET MEDYCZNY W KATOWICACH WYDZIAŁ OPIEKI ZDROWOTNEJ KIERUNEK: FIZJOTERAPIA MARIA DOBOSZ WPŁYW USZKODZENIA MIĘŚNIA NADGRZEBIENIOWEGO NA STABILNOŚĆ I MOBLINOŚĆ OBRĘCZY BARKOWEJ PRACA MAGISTERSKA

Bardziej szczegółowo