Czyż Horace IV1cCoy nie dobija się oni?

Transkrypt

1 TEATR... ~~SJł~BIA 4f$t.,. ~~ł. e.e.e )\' ''l!s w Sosnowcu Czyż Horace IV1cCoy nie dobija się oni? 4. premiera w sezonie 2008/2009

2 Dyrektor Naczelny i Artystyczny ADAM KOPCIUSZEWSl<I Czyż nie dobija się koni? premiera 28 lutego 2009 Reżyseria : Julia Wernio

3 Gotowy scenariusz Horace McCoy jest pisarzem w Polsce niemal zupełnie zapomnianym. Inaczej niż w Stanach Zjednoczonych, gdzie należy do grona pisarzy kultowych". McCoy wszedł do historii światowej kultury niejako kuchennymi drzwiami. Z jednej strony dzięki opowiadaniom publikowanym w ważnym dla Amerykanów lat 20. czasopiśmie Black Mask" (publikującym odważne czarne kryminały), z drugiej - dzięki wybitej ekranizacji jego świetnej powieści Czyż nie dobija się koni? Tymczasem jego miejsce w literaturze powszechnej jest jak najbardziej zasłużone. Warto pamiętać, że nie tylko miał świetne pióro, ale i dość niezwykłą biografię. Materiał na scenariusz filmowy. McCoy urodził się w 1897 roku w Pegram w stanie Tennessee. Wychowywał się niedaleko Nashville, ale nigdy nie odczuwał związku z amerykańską kulturą Dzikiego Zachodu. Jego biedna irlandzko-amerykańska rodzina zawsze miała spore aspiracje. W domu było dużo książek, a rodzice dbali o edukację syna. Mimo to Horace w wieku szesnastu lat porzucił szkołę - co nie przeszkodziło mu w późniejszym życiu swobodnie poruszać się w meandrach literatury i mieć spore ambicje literackie. Początkowo nie miał pomysłu na życie, zajmował się różnymi rzeczami i imał różnych zajęć. Pierwszym punktem zwrotnym tej historii jest moment, gdy McCoy zaciągnął się do Air National Guard, aby walczyć w I wojnie światowej. W sierpniu 1918 roku wziął udział w niezwykłym \Vydarzeniu, które wpłynęło na jego późniejsze życie. Przyszły pisarz walczył wtedy na froncie francuskim jako bombardier - żołnierz zrzucający pociski z samolotu. Podczas walki pilot bombowca, w którym leciał McCoy, został zastrzelony. Pisarz n.ie tylko przejął stery, ale i udało mu się zestrzelić wrogi samolot oraz bezpiecznie powrócić do bazy (mimo, że wcześniej aż dwukrotnie trafiono w jego bombowiec i McCoy został poważnie ranny serią z karabinu maszynowego). Po powrocie do zdrowia otrzymał za odwagę od rządu Francji odznaczenie Croix de Guerre i pozwolenie na latanie własnym samolotem. Wkrótce jednak wojna się skończyła i trzeba było wracać do Stanów. Swoje doświadczenia opisał wojenne McCoy w debiutanckich

4 opowiadaniach, którego bohaterem był nieustraszony kapitan lotnictwa Jerry Frost. McCoy marzył jednak o pełnoetatowej" pracy pisarskiej. Początkowo był reporterem w Dallas.Journal", gdzie zajmo wał si ę sportem oraz sprawami kr minalnymi, później awansował i - podobno - nie miał sobie równych w roli redaktora sportowego (bez skrupułów zresztą przeszedł do konkurencyjnej redakcji, gdzie pracował przez kilka następnych lat). McCoy nigdy nie był grzecznym chłopcem i brutalnie walczył o swoją pozycję społeczną. Lubil przepych i pieniądze, duże samochody i świetnie skrojone ubrania (chciał uchodzić za dandysa z klasą). Chętnie spotykał się z lokalną socjetą, grywał w golfa, pływał, słowem - brylował w towarzystwie. Miał żonę i syna, ale od siedzenia w domu wolał grywać w Dallas Little Theatre i w wirze swojej kariery rozwiódł się z żoną. Szybko zaczął sprzedawać swoje pierwsze opowiadania detektywistyczne i czarne kryminaly do takich magazynów jak Detective -Dragnet" i Detective Action Stories". Wydawało się, że lata 20. skończą się dla niego szczęśliwie. Niestety czy to wskutek kryzysu, czy też długów i nie najlepszej reputacji (nigdy dobrze się nie prowadził, nieco później uwiódł nastolatkę i się z nią ożenił; jej rodzice musieli anulować małżeństwo) w 1929 roku stracil pracę w lokalnej gazecie. Dzięki temu fatalnemu zbiegowi okoliczności powstała jeg o najważniejsza i najpoważniejsza powieść. Kadr z filmu Sydneya Pollacka They Shoot Horses, Don't They? McCoy nie potrafił odnaleźć się w nowej sytuacji. Z jednej strony miał już na swoim koncie opowiadania w swoim słynnym lapidarnym stylu" i publikował w prestiżowym Black Mask". Z drugiej - dla pieniędzy zaczął pisać na masową skalę głupiutkie opowiadanka i sprzedawać je właściwie wszędzie. Jakby było mało kłopotów mieszkający w rozpadającym się pensjonacie dla upadłych artystów McCoy - wciąż zafascynowany lotnictwem - rozbił awionetkę, którą próbował pobić lokalny rekord wysokości. Nie mając innego pomysłu zrezygnowany wyjechał do Hollywood, gdzie starał się zostać aktorem. Oczywiście bez powodzenia. Z dnia na dzi e ń został za to bezdomnym włóczęgą, sp1ącym w wynajętych samochodach, od czasu do czasu zarabiającym na swoje utrzymanie jako ochroniarz. Wtedy nastąpił nagły i zupełnie nieoczekiwany zwrot akcji. McCoy z braku innego zajęcia - zatrudnił się jako wykidajło podczas slynnego maratonu tanecznego w Santa Barbara. To, co zobaczył naprawdę nim wstrząsnęło. Zadziałał też zapewne instynkt reporterski i McCoy zobaczył w absurdalnym tańcu do upadłego doskonały temat. Wrócił do Hollywood i napisał scenariusz filmu Marathon Dancers. Nie sprzedał go, ale nawiązał kontakt z wytwórnią R. K. O, co oznaczało dla niego tylko jedno - stały dopływ gotówki. Po raz kolejny się ożenił (znów wzbudzając gniew rodziców wybranki, którzy zostawili ją bez grosza), ale właściwie nie miało to już wpływu na jego pracę. McCoy po raz pierwszy od długiego czasu na nowo rozpoczął poważną pracę nad opowiadaniem. Tym razem miało opowiadać o szaleństwie maratonu i opierać się na scenariuszu, który napisał. Czyż nie dobija się koni? zostało opublikowane w 1935 roku i w pierwszym roku sprzedało się zaledwie w liczbie 3000 egzemplarzy. Pisarz nie miał już okazji tworzyć ambitnej literatury. Przestał publikować w Black Mask" i simpil się na kiepskich scenariuszach filmów klasy B., ciągle zresztą zabi egając o możliwość pisania do nieco lepszych filmów. Mimo wszystko w latach 30. powstały dwie, oparte na autobiograficznych wątkach, powieści: No Pockets in a Shroud (1936) i I Should Have Stayed at Home (1937). Nie zyskały poklasku. W 1942 roku powstał najbardziej znany film na podstawie współtworzonego przez niego scenariusza Gentleman Jim z Errolem Flynnem, jednak żaden zapewniły ani sławy. z licznych filmów nie pisarzowi ani uznania, Pisarz wiele obiecywał sobie po książce Kiss Tomorrow Goodbye wydanej w 1948 roku - bez powodzenia, choć dziś uznaje się ją za drugą - obok Czyż nie dobija się koni - najważniejszą książką McCoya. Jednak McCoy poznał smak sukcesu. W połowie lat 40., gdy pisarz zagłuszał depresję alkoholem i jedzeniem, jego maleńka książeczka Czyż nie dobija się koni? dotarła do Europy. Czołówka pisarzy egzystencjalnych, którzy trzymali rząd dusz - Jean-Paul Sartre, Andre Gide i Andre Malraux - zachwycili się lapidarnym językiem, specyficzną konstrukcją powieści, a przede wszystkim gorzką wymową prozy McCoya i stawiali go w jednym rzędzie obok Faulknera, Steinbecka i Hemingwaya. Simon de Beauvoir uważała, że jest to pierwsza prawdziwie egzystencjalna książka amerykańska. Wyglądało wiec na to, że karta znów się odwraca. Pisarz sprzedał swój scenariusz Skalpel za 100 OOO dolarów i pracował nad nowym. 15 grudnia 1955 McCoy dostał ataku serca. Jego żona, aby zapłacić za pogrzeb, sprzedała kolekcję jego książek i płyt jazzowych. W 1969 roku Sydney Pollack zrealizował na podstawie powieści Czyż nie dobija się koni? jeden z najważniejszych fil mów w historii kinematografii amerykańskiej ze zjawiskową rolą Jane Fondy. Ot, ironia losu. Tekst powstał dzięki pomocy profesora Williama Marlinga (www. detnovel. com)

5 OBSADA: Czyż nie dobija się koni? I I Agnieszka Bieńkowska Maria Bieńkowska Beata Ciołkowska-Marczewska Krystyna Gawrońska Małgorzata Jakubiec-Hauke Marta Kadłub Elżbieta Laskiewicz Agnieszka Okońska Monika Rzeźniczek Michał Bałaga Aleksander Blitek Artur Hauke Przemysław Kania Krzysztof Korzeniowski Grzegorz Kwas Zbigniew Leraczyk Andnej Sleziak - Rosemary Loftus - Pani Witcher - Ruby Bates - Pani Layden - Gloria Beatty - Lilian Bacon - Pani Higby - Jackie Miller - Mattie Barnes - Robert Syverten - Kid Kamm - Policjant ll, Voight - Mack Aston - Jamek Bates - Rocky Bravo - Vincent Donald - Kapitan edro

6 Tańczymy Impresje reżysera wokót spektaklu Czyż nie dobija się koni? W yślij ka, weź udział pustego sms-a, a wygrasz..., zagraj w totolot w castingu - słowem szansa dla wszystkich. A potem już tylko jeden krok, aby wejść w kolorowy świat reklam i spełnić swoje marzenia. Nasza rzeczywistość przeobraziła się w wielki wyścig za szczęściem. Życie jako wygtana dolarów, breloczka, samochodu, lodówki, wycieczki. Świat pełen zwycięzców - zmanipulowanych, otępiałych gonitwą, znieczulonych chorobą złudzeń, okaleczonych obłędem posiadania, kariery i sukcesu. Tańczymy. Tańczymy ze strachu, z tęsknoty, z nadziei, z bezradności - stając się widowiskiem dla świata, towarem, reklamą. Tracimy naszą intymność, osobowość, własne pragnienia i myśli - wszystko na sprzedaź. I już nie potrafimy przestać. Z biedy, z lęku, z utraty nadziei. Coraz większa ciemność dla tych, którzy odpadną z wielkiego maratonu tai1ca", coraz mniej w nich wiary i miłości. fuedy nikt na nas nie patrzy wpadamy w przepaść s amotności. Życie jako przegrana. bez jutra, bez szans. Taniec przestaje być radością, taniec staje się drogą do śmierci. fuedy ucichnie muzyka nastanie cisza i pustka. Czy jesteśmy w stanie istnieć w innym świecie, stworzyć własną rzeczywistość, w której życie nie jest niczym innym jak tylko życiem. I to nasz główny los wygrany na loterii? Julia Wernio Jako maly dzieciak spędzalem zawsze lato na farmie dziadka w Arkansas. Pewnego dnia stafem obok wędzarni i patrzy/em, jak babka robi fugowe mydlo w dużym żelaznym kotle, gdy wtem przez podwórze nadszedl dziadek, bardzo wzburzony.,,nellie zlamala nogę" - zawolal. Pospieszyliśmy z babką przez przelaz do ogrodu, gdzie dziadek oral. Stara Nellie leżala na ziemi i rżala żalośnie, jeszcze zaprzężona do pluga. Staliśmy patrząc na nią, po prostu patrząc. Dziadek wróci! ze strzelbą, która slużyla mu w bitwie pod Chickamauga Ridge. Wdepnęla w norę" - powiedzial glaszcząc Nellie po!bie. Babka odwróci/a mnie twarzą w przeciwnym kierunku. Rozp!akalem się. Us!yszalem wystrzal. Jeszcze dziś go s!yszę. Podbiegiem i rzucilem się na ziemię by objąć końską szyję. Kochalem tego konia. Nienawidzilem dziadka. Wstalem i podszedlszy do niego zacząlem okladać go pięściami po nogach. Trochę później tego samego dnia wytlumaczy! mi, że on także kocha! Nellie, ale musial ją zastrzelić. To byla akt największego milosierdzia - wyjaśnil - Stala się nieprzydatna. To by! jedyny sposób uwolnienia jej od udręki. Horace McCoy Czyż nie dobija się koni?

7 Zespół Artystyczny w sezonie 2008/2009 Ryszarda Bielicka-Celińska Agnieszka Bieńkowska Maria Bieńkowska Beata Ci ołkowska Marczewska Beata Deutschman Krystyna Ga w rońska Małgorzata Jakubiec-Hauke Marta Kadłub Ewa Kopczyńska Elżbieta Laskiewicz Agnieszka Okońska Michał Bałaga Aleksander Blitek Artur Hauke Przemysław Kania Adam Kopciuszewski Krzysztof Korzeniowski Grzegorz Kwas Zbigniew Leraczyk Wojciech Leśniak Andrzej Śleziak Piotr Zawadzki Współpracują: Ewa Leśniak, Monika Rzeźniczek, Zygmunt Biernat, Wojciech Cecherz, Andrzej Rozmus Suflerki: Agnieszka Dzwonek, Ewa Żurawie.eka Inspicjenci: Urszula Czyż, Jarosław Tyran Premiery Teatru Z agłębia w Sosnowcu w sezonie 2008/2009 Wrzesień Miłość to takie proste Lars N oren Reżyseria: BartłomieJ Wyszomirski Listopad Cyrano Dariusz Wiktorowicz Reżyseria: Grzegorz Kempinsky, Styczeń Stosunki na szczycie Edward Taylor Reżyseria: Paweł Pitera Luty Czyż nie dobija się koni? Horace McCoy Reżyseria: Julia Wernio Maj Wesołe kumoszki z Windsoru William Szekspir Reżyseria: Katarzyna Deszcz Czerwiec Królewna Śnieżka Jacob i Wilhelm Grimm Reżyseria: Karol Suszka

8 Zastępca dyrektora do spraw ekonomicznych, g łówna księgowa: Helena Równicka Biuro Obsługi Widzów: Jolanta Wędzik, Danuta Skurzyńska, Agnieszka Zarychta Biuro Obsługi Widzów (wejśc ie administracyjne) przyjmuje zamówienia zak ładów pracy i szkół na bilety zbiorowe oraz abonamentowe codziennie w godz s.00 tel Ze spół obsługi sceny: Kierownik dz i a ł u tech nicznego: Paweł Dzierzkowski SekCJa światła i dźw i ęku: Maciej Kędzierski, Paweł Dąbek, Krystian Dziubanek, Leszek Wiślak, Kajetan Górny Sekcj a montażystów sceny: Piotr Labiś, Rafał Chojecki, Sebastian Dąbek, Krzysztof Czermak Kasa Teatru czynna we wtorki, ś rody i czwartki w godz w piątki, soboty i niedziele w godz tel Rekwizytorzy: Grzegorz Dzwonek, Marek Walendzewicz Garderobiane: Jadwiga Goncerz, Dorota Jamrocha, Danuta Pater, Leokadia Penkala Pracownia perukarska: Maria Bem, Aneta Młynarkiewicz, Pracownia krawiecka: Halina Gocyła, Małgorzata Soból, Jolanta Stompel, Jolanta Trzcińska Pracownie stolarsko-modelarskie: Tomasz Cesarz, Witold Kraczyński, Andrzej Słowiński, Kazimierz Zimny 1n W ydawnic two Teatru Za g ł ęb ia w Sosnowcu Redakcja programu: Joanna Malicka Opracowanie graficzne i ilustracj e: Marek Michalski

9 ,. i'm Iovi n' if,_\ ~ ~.. :c~ ~_... r J radio em Fm radio studenckie Gl5~ :: re111r i11