Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ (doniesienie naukowe)

Transkrypt

1 ¹karstwo w Polsce (Grassland Science in Poland), 11, Copyright by Polish Grassland Society, Poznañ, 2008 PL ISSN ISBN Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ (doniesienie naukowe) A. DRADRACH 1,Z.ZDROJEWSKI 2 1 Katedra ¹karstwa i Kszta³towania Terenów Zieleni, 2 Instytut In ynierii Rolniczej, Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu Assessement of productivity of meadow sward after sowing with annual mixture (research note) Abstract. The Spring 2006 year at Paw³owice Experimental station field experiment was conducted using undersown crop on three treatments A 0 control, A 1 with grass mixture Topmix 1 and A 2 with grass mixture in four fertilizer variant: B 0 0,B 1 PK, B 2 90kgN+PK,B kg N + PK per hectare. Two-cut use was employed. The aim of the experiment was the assessnent of the effect of type of grass annual mixtures and varying mineral fertilization on sward productivity in climatic-soil condition of Lower Silesia region. Results show that profitable changes in botanical composition and increasing yielding of sward was observed under using of Topmix 1 and using of mineral fertilization positively affected botanical composition. The highest number of undersown grass species was noticed on treatments with rate of 90 kg ha 1 NPK fertilization. Keywords:sward, annual grass mixture, fertilization, undersown crop 1. Wstêp Ruñ u ytków zielonych o w³aœciwym sk³adzie botanicznym odpowiednio nawo ona, spasana lub koszona, zagospodarowana szybko i we w³aœciwy sposób, stanowi najbardziej naturaln¹ formê ywienia prze uwaczy (GOLIÑSKI, 1998; WOLSKI, 2003). Poza tym odgrywa wa ne funkcje przyrodnicze: fitosanitarne, strukturotwórcze, przeciwerozyjne oraz krajobrazowe. Produkcyjnoœæ u ytków zielonych odnosi siê do wielkoœci zebranego plonu runi, a ka dy jej komponent dysponuje specyficznym, w³aœciwym sobie potencja³em produkcyjnym oraz naturaln¹ produktywnoœci¹. Zdolnoœæ plonotwórcza gatunku wystêpuje w pe³ni przy stworzeniu mu optymalnych warunków wzrostu i rozwoju, zgodnych z jego wymaganiami (KOZ OWSKI, 2003). O produkcyjnoœci u ytków zielonych decyduje szereg czynników, które mo na zakwalifikowaæ do dwóch podstawowych grup: potencja³ plonotwórczy siedliska oraz zabiegi pratotechniczne. Czynniki wchodz¹ce w sk³ad potencja³u plonotwórczego siedliska, obejmuj¹ ró ne warunki klimatyczne i glebowe. Spoœród czynników pratotechnicznych na szczególn¹ uwagê

2 248 A. Dradrach, Z. Zdrojewski zas³uguje nawo enie, które podawane w odpowiednich dawkach pod ka dy odrost, mo na regulowaæ poda paszy w okresie wegetacji (GOLIÑSKI, 2003; STYPIÑSKI i wsp., 2001; WINNICKA i wsp., 1994). Istotne znaczenie w odnawianiu zdegradowanych u ytków zielonych ma w³aœciwy dobór metody renowacji (BARY A, 2001; BARY A i wsp., 1996; MIKOLAJCZAK, 1998). Wymienia siê dwie zasadnicze metody renowacji u ytków zielonych poprawê sk³adu botanicznego runi i wydajnoœci przez zagospodarowanie na nowo oraz metodami mniej radykalnymi jak nawo enie i podsiew przy zastosowaniu specjalistycznych siewników, zwanych równie darniowymi. Renowacja u ytków zielonych oparta o wysiew nasion w darñ zapewnia wiêksz¹ skutecznoœci odnawiania runi, jest wydajniejsza i tañsza w zastosowaniu ni tradycyjne sposoby odnawiania (WOLSKI, 2001; WOLSKI i wsp., 1998). Do czynników decyduj¹cych w du ym stopniu o powodzeniu podsiewu nale y technika jego przeprowadzenia oraz w³aœciwy dobór roœlin (DOMAÑSKI, 2001; WOLSKI, 2003). W pracy przedstawiono wp³yw zastosowanych mieszanek jednorocznych oraz zró - nicowanego nawo enia mineralnego na produkcyjnoœæ runi ³¹kowej w warunkach klimatyczno-glebowych Dolnego Œl¹ska. 2. Materia³ i metody Doœwiadczenie za³o ono wiosn¹ 2006 roku na terenie Rolniczego Zak³adu Doœwiadczalnego Paw³owice na madzie lekkiej g³êboko oglejonej, wytworzonej z piasku gliniastego lekkiego na piasku gliniastym mocnym, nale ¹cej do III klasy bonitacyjnej, kompleksu 2z. Wielkoœæ koszonego poletka wynosi³a 9,8 m 2. Doœwiadczenie prowadzono wg metody podbloków (split-plot) z dwoma czynnikami zmiennymi: I czynnik A podsiane mieszanki pochodz¹ce z P.P.U.H. Nasiennik Sp. z o.o. A 0 obiekt kontrolny A 1 mieszanka Topmix 1 Trifolium pratense odmiana Violetta 20% 6kg Lolium multiflorum odmiana Major 80% 24 kg A 2 mieszanka Polowa Trifolium resupinatum odmiana Accadia 20% 6kg Lolium multiflorum westerwoldicum odmiana Motycki 30% 9 kg Lolium multiflorum odmiana Mitos 50% 15 kg Norma wysiewu wynosi³a 100% pe³nego obsiewu, czyli ³¹cznie 30 kg ha 1. II czynnik B nawo enie mineralne B 0 0 B 1 nawo enie PK B 2 nawo enie 90 kg ha 1 N+PK B 3 nawo enie 180 kg ha 1 N+PK Nawo enie potasem i fosforem zosta³o odpowiednio dostosowane do zasobnoœci gleby. Wiosn¹ 2006 roku zastosowano 56 kg ha 1 superfosfatu potrójnego granulowa- PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

3 Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ 249 nego oraz 80 kg ha 1 soli potasowej o zawartoœci 60% K. Azotem, w postaci saletry amonowej o zawartoœci 34% N, nawo ono w trzech dawkach. Wiosn¹ wykonano siew bezpoœredni siewnikiem szczelinowym. Szerokoœæ robocza siewnika wynosi 130 cm, przy rozstawie rzêdów 7,5 cm. Nasiona wysiano na g³êbokoœæ 1 2 cm. Siewnik ten posiada kroje talerzowe, które wycinaj¹ rowki w darni. Z ty³u siewnika znajduje siê wa³ ugniataj¹cy szczeliny, wype³niony wod¹. W roku 2006 przeprowadzono nastêpuj¹ce badania i obserwacje: ocena wschodów traw i roœlin motylkowatych, ocena zadarnienia wykonana metod¹ Webera, okreœlenie plonów zielonej i suchej masy roœlin, analiza botaniczno-wagowa sk³adu gatunkowego w celu okreœlenia udzia³u gatunków w zbiorowisku ³¹kowym z koñcowym zestawieniem frakcji: trawy, roœliny motylkowate, zio³a i chwasty, analiza laboratoryjno-chemiczna materia³u roœlinnego w celu okreœlenia zawartoœci podstawowych sk³adników pokarmowych (sucha masa metod¹ suszarkow¹, azot ogólny metod¹ Kieldahla, w³ókno surowe metod¹ Henneberga i Stohmanna, t³uszcz surowy metod¹ Soxhleta, popió³ surowy poprzez spalanie w temperaturze 600 C). W okresie wegetacyjnym ruñ koszono dwukrotnie. Pokosy wykonano w terminach: 12 lipca i 22 wrzeœnia. Wyniki badañ opracowano statystycznie wed³ug analizy wariancji dla uk³adu podbloków. Do porównania grup œrednich zastosowano test t oraz przedzia³ ufnoœci NIR. Hipotezê zerow¹ o braku ró nic pomiêdzy badanymi czynnikami oraz o braku interakcji weryfikowano testem F na poziomie ufnoœci α = 0,05. Opady i temperatura powietrza, jako g³ówne czynniki klimatu, mia³y decyduj¹cy wp³yw na rozwój i plonowanie roœlin. Suma opadów w roku 2006 wynosi³a 566,2 mm i by³a wiêksza od wielolecia (524,5) o 41,7 mm. Podczas sezonu wegetacyjnego suma opadów w 2006 roku by³a ni sza od sumy z wielolecia W wieloleciu odnotowano 330,3 mm, a w roku ,9 mm, co stanowi³o 0,97% sumy z wielolecia. Najwy sze opady odnotowano w sierpniu i w czerwcu, odpowiednio 166,7 mm i 56,6 mm. W sierpniu by³y wy sze ni w wieloleciu o 103,2 mm, natomiast w czerwcu opady by³y ni sze ni w wieloleciu o 8,3 mm. Opady w kwietniu wynosi³y 51,1 mm i by³y wy sze od wielolecia o 19,2 mm. W pozosta³ych miesi¹cach sezonu wegetacyjnego wystêpowa³y ni sze opady ni w wieloleciu. Najmniejsze opady odnoto- Tabela 1. Miesiêczne sumy opadów (mm) dla RZD Paw³owice Table 1. Monthly sum precipitation for RZD Paw³owice Miesi¹ce Months Lata Years I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Suma Sum IV IX Suma Sum I XII ,5 39,3 22,1 51,1 15,9 56,6 12, ,6 57,9 68,3 35,2 330,3 566,2 Wielolecie Long-term ,5 24,8 33,2 31,9 49,9 64,9 75,4 63,5 44,7 35,5 33,9 8,6 319,9 524,5 PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

4 250 A. Dradrach, Z. Zdrojewski wano w lipcu 12,0 mm i by³y ni sze od wielolecia o 63,4 mm (tab. 1). W roku 2006 œrednia temperatura roczna wynosi³a 9,5 o C i by³a wy sza od wielolecia o 0,8 C. W okresie wegetacyjnym œrednia temperatura w roku 2006 wynosi³a 16,6 C, natomiast w wieloleciu odnotowano 14,7 C. Najni sz¹ œredni¹ temperaturê zanotowano w kwietniu, wynosi³a ona 9,9 C. Najcieplejszym miesi¹cem by³ lipiec, w którym œrednia temperatura wynosi³a 23,4 C (tab. 2). Tabela 2. Œrednie temperatury powietrza ( o C) dla RZD Paw³owice Table 2. Average air temperature for RZD Paw³owice Miesi¹ce Months Lata Years I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Suma Sum IV IX ,0 1,9 0,6 9,9 14,3 18,5 23,4 17,3 16,2 11,0 6,7 4,3 16,6 9,5 Wielolecie Long-term Suma Sum I XII 1,0 0,1 3,7 8,1 13,9 16,7 18,5 17,7 13,3 8,8 3,6 0,5 14,7 8,7 3. Wyniki i dyskusja Rok 2006 by³ rokiem zagospodarowania u ytku zielonego. Na podstawie zmian w runi ³¹kowej po zastosowaniu badanych czynników przeprowadzono ocenê wstêpn¹ pozwalaj¹c¹ stwierdziæ prawid³owoœæ zastosowanej mieszanki jednorocznej w celu osi¹gniêcia wysokich efektów produkcyjnych w roku zagospodarowania. Oceniaj¹c wschody stwierdzono, e najwiêcej siewek traw oraz roœlin motylkowych wystêpowa³o na poletkach podsianych mieszank¹ Topmix 1. Œrednia liczba roœlin kszta³towa³a siê na poziomie 347 szt. m 2. Na obiektach, gdzie zastosowano podsiew mieszank¹ Polow¹ œrednia iloœæ siewek traw wynosi³a 316 szt. m 2. Najwiêcej siewek roœlin motylkowatych znajdowa³o siê na obiektach podsianych mieszank¹ Topmix 1. Œrednia liczba roœlin z poletek wynosi³a 68 szt. m 2. Na obiektach podsianych mieszank¹ Polow¹ œrednia liczba siewek roœlin motylkowatych wynosi³a 62 szt. m 2. Wraz ze wzrost nawo enia azotowego iloœæ traw oraz roœlin motylkowych na m 2 obni a³a siê niezale nie od zastosowanej mieszanki (tab. 3). Badania wykaza³y, e najwiêksze zadarnienie w okresie wiosennym by³o na obiektach podsianych mieszank¹ Polow¹ bez nawo enia mineralnego oraz po zastosowaniu nawo enia NPK. Wartoœci wynosi³y odpowiednio 52,0% oraz 50,0%. Kolejn¹ wysok¹ wartoœæ odnotowano na obiekcie, gdzie zastosowano podwójn¹ dawkê nawo enia azotowego i mieszankê Topmix 1. Najwiêksze œrednie zadarnienie wiosn¹ odnotowano na obiektach podsianych mieszank¹ Polow¹. Najmniejsze zadarnienie wiosn¹ by³o na poletku kontrolnym przy nawo eniu PK 38,4% pokrycia powierzchni gleby. Na tle zró nicowanego nawo enia mineralnego na obiekcie kontrolnym odnotowano najni sze pokrycie powierzchni gleby roœlinnoœci¹. Wartoœci kszta³towa³y siê miêdzy 38,4% zadarnienia na obiekcie nawo onym PK, a 47,6% pokrycia gleby na obiekcie PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

5 Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ 251 Tabela 3. Wschody roœlin na badanych obiektach (szt. m 2 ) Table 3. Plant emergence on examined treatments (no m 2 ) Nawo enie Topmix 1 Polowa Field mineralne powtórzenie replication powtórzenie replication Mineral fertilization I II III I II III kg ha 1 A B A B A B A B A B A B PK N+PK N+PK Œrednia Mean A trawy grass B roœliny motylkowate legume plants nawo onym NPK (tab. 4). Najwiêksze zadarnienie jesieni¹ obserwujemy na obiekcie bez nawo enia przy zastosowaniu mieszanki Topmix 1 70,7% zadarnienia powierzchni. Kolejne du e wartoœci zanotowano w kombinacji podsianej t¹ sam¹ mieszank¹, lecz przy nawo eniu PK. Wartoœæ ta wynosi³a 66,6% pokrycia powierzchni roœlinami. Zbli on¹ wartoœæ zanotowano równie na obiekcie kontrolnym, bez nawo enia 64,4%. Najwiêksze œrednie zadarnienie jesieni¹ obserwowano na obiektach, gdzie zosta³ wykonany podsiew mieszank¹ Topmix 1. Najmniejsze zadarnienie stwierdzono na obiekcie kontrolnym przy zastosowaniu podwójnej dawki nawozu azotowego 50,5% pokrycia gleby roœlinnoœci¹ (tab. 4). Tabela 4. Zadarnienie powierzchni gleby wiosn¹ i jesieni¹ (%) Table 4. Spring and autumn sodding of soil (%) Poziom nawo enia mineralnego Level of mineral fertilization Obiekt kontrolny Control treatment Topmix 1 Polowa Field zadarnienie wiosenne (%) spring sodding (%) Œrednia Mean Obiekt kontrolny Control treatment Topmix 1 Polowa Field zadarnienie jesienne (%) autumn sodding (%) Œrednia Mean 0 40,9 49,1 52,0 47,3 64,4 70,7 53,2 62,7 PK 38,4 45,6 46,9 43,6 55,6 66,6 56,4 59,6 NPK 47,6 48,3 50,0 48,6 63,7 53,7 56,3 57,9 N 2 PK 44,1 49,7 49,1 47,6 50,5 60,3 58,7 56,5 NIR LSD α = ,2 1,5 2,1 2,7 Œrednia Mean 42,8 48,2 49,5 46,8 58,6 62,8 56,1 59,2 NIR LSD α = ,6 4,6 Na podstawie przeprowadzonych szczegó³owych analiz botaniczno-wagowych, stwierdzono wzrastaj¹cy w pokosach udzia³ podsianych traw po zastosowaniu nawo e- PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

6 252 A. Dradrach, Z. Zdrojewski nia azotowego. Najwiêcej podsianych gatunków traw wystêpowa³o na obiektach nawo onych N 2 PK. Na obiektach, gdzie u yto mieszankê Polow¹ zaobserwowano wiêkszy udzia³ traw podsianych ni na poletkach, gdzie zastosowano podsiew mieszank¹ Topmix 1. W I pokosie udzia³ podsianych gatunków traw na obiektach, gdzie zastosowano mieszankê Polow¹ i nawo enie N 2 PK wynosi³ 73,7%. W przypadku mieszanki Topmix 1 wartoœæ ta kszta³towa³a siê na poziomie 29,1% (tab. 5). W II pokosie zaobserwowano wzrost udzia³u gatunków podsianych zarówno na obiektach, gdzie wykonano podsiew mieszank¹ Polow¹ jak i mieszank¹ Topmix 1. Najwiêcej gatunków traw podsianych zanotowano w kombinacji z mieszank¹ Polow¹ przy nawo eniu N 2 PK 78,5% (tab. 6). Zastosowane w mieszankach gatunki traw: Lolium multiflorum oraz Lolium multiflorum westerwoldicum zosta³y wykorzystane do podsiewu w celu osi¹gniêcia w mo liwie krótkim czasie znacznego wzrostu plonowania runi ³¹kowej. Spoœród dwóch podsianych gatunków traw dominowa³a Lolium multiflorum. Najwiêcej tego gatunku w sk³adzie botanicznym I pokosu zaobserwowano na obiekcie podsianym mieszank¹ Polow¹ przy nawo eniu N 2 PK 39,7%. W II pokosie najwiêksz¹ iloœci¹ tego gatunku charakteryzowa³ siê obiekt o tej samej kombinacji. Oprócz gatunków podsianych w sk³adzie botanicznym IiIIpokosu wystêpowa³y tak e w najwiêkszej iloœci trawy takie jak: Poa pratensis oraz Dactylis glomerata. Z badañ wynika, e nawo enie azotowe zmniejszy³o iloœæ roœlin motylkowatych oraz chwastów na badanych obiektach. Podobne wyniki otrzymali WOLSKI (1998) oraz MIKO AJCZAK i wsp. (1996). SOWIÑSKI i wsp. (1997) dowiedli, e dawka 150 kg ha 1 N ogranicza³a wystêpowanie koniczyny ³¹kowej o 26%. Produkcyjnoœæ runi ³¹kowej by³a modyfikowana przez warunki pogodowe, które niekorzystnie oddzia³ywa³y na wysiane mieszanki na ³¹ce gr¹dowej. D³ugotrwa³a susza panuj¹ca w okresie wzrostu i rozwoju roœlin po siewie nie sprzyja³a wysokiemu plonowaniu ³¹ki gr¹dowej. Tote plony uzyskane w I pokosie by³y ni sze ni plony z II pokosu. W badaniach w³asnych plon I pokosu stanowi³ 44,3% plonu rocznego suchej masy. Œredni plon II pokosu by³ wy szy i wynosi³ 55,7% plonu rocznego. Z badañ w³asnych wynika, e zastosowane mieszanki nie mia³y wyraÿnego wp³ywu na plonowanie runi ³¹kowej przy nawo eniu N 2 PK. Zastosowanie nawo enia azotowego w dawce 180 kg ha 1 w roku zagospodarowania runi ³¹kowej jest nieuzasadnione, poniewa nie przynosi wzrostu plonu. Zarówno mieszanka Topmix 1 jak i mieszanka Polowa przy najwy szym poziomie nawo enia azotowego nie zwiêksza³y plonu rocznego. Wp³yw badanych mieszanek na plonowanie odnotowano przy nawo eniu NPK, zw³aszcza mieszanki Polowej. Nawo enie NPK istotnie zwiêkszy³o plonowanie runi ³¹kowej (tab. 7). Na zmiany w sk³adzie chemicznym runi ³¹kowej mia³o wp³yw nawo enie mineralne. W zale noœci od poziomu nawo enia azotowego parametry dla paszy z mieszanek koniczynowo-trawiastych s¹ ró ne (JODE KA, 2007). Analizuj¹c sk³ad chemiczny runi zaobserwowano, e na obiektach, gdzie nie zastosowano nawo enia, procentowy udzia³ suchej masy by³ wiêkszy ni w przypadku obiektów nawo onych mineralnie. Najmniejszy udzia³ suchej masy odnotowano na obiektach przy najwy szym poziomie nawo enia azotem. Jak wynika z badañ, wraz ze wzrostem poziomu nawo enia azotem wzrasta udzia³ bia³ka ogólnego w suchej masie, co bez w¹tpienia wp³ywa korzystnie na poprawê wartoœci pokarmowej paszy. Najwiêcej bia³ka ogólnego wyst¹pi³o w sk³adzie chemicz- PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

7 Tabela 5. Sk³ad botaniczny runi ³¹kowej w I pokosie Table 5. Botanical composition of sward in first cut Kontrola Control treatment Topmix 1 Topmix 1 Polowa Field Gatunki podsiane Undersown species 0 PK NPK N2PK 0 PK NPK N2PK 0 PK NPK N2PK Lolium multiflorum westerwoldicum 15,6 22,6 22,9 34,0 Lolium multiflorum Lam. 16,3 22,1 25,6 29,1 16,5 20,4 29,0 39,7 Razem podsiane Total of undersown 16,3 22,1 25,6 29,1 32,1 43,0 51,9 73,7 Holcus lanatus L. 0,6 0,5 Festuca rubra L. 1,6 2,8 1,3 3,1 Dactylis glomerata L. 5,2 8,4 5,0 7,2 5,0 7,0 4,5 14,9 3,7 1,4 Agropyron repens L. 1,7 4,7 10,3 0,1 0,2 0,2 0,2 Bromus mollis L. 1,2 0,9 2,0 2,0 Poa pratensis L. 44,4 37,4 45,4 42,3 1,9 12, ,3 15,2 12,4 14,7 1,8 Poa trivialis L. 3,7 4,0 3,7 3,4 3,5 Pozosta³e trawy Others grasses 56,0 55,9 62,5 66,3 12,5 19,5 20,7 27,2 19,1 12,4 14,7 3,2 Razem trawy Total grasses 56,0 55,9 62,5 66,3 28,8 41,6 46,3 56,3 51,2 55,4 66,6 76,9 Motylkowate podsiane Undersown legumes Trifolium pratense L. 11,5 10,6 10,8 11,6 Trifolium resupinatum L. 10,2 14,1 13,6 14,0 Motylkowate niepodsiane Non undersown legumes Trifolium repens L. 0,4 Trifolium hybridum L. 1,5 3,5 Medicago lupulina L. 0,3 2,4 Razem motylkowate Total legumes 13,0 10,6 10,8 15,4 10,2 14, ,4 Razem zio³a i chwasty Total herbs and weeds 44,0 44,1 37,5 33,7 58,2 47,8 42,9 28,3 38,6 30,5 17,4 8,7 Suma Sum

8 Tabela 6. Sk³ad botaniczny runi ³¹kowej w II pokosie Table 6. Botanical composition of sward in second cut Gatunki Species Kontrola Control treatment Topmix 1 Topmix 1 Polowa Field 0 PK NPK N2PK 0 PK NPK N2PK 0 PK NPK N2PK Trawy podsiane Undersown grasses 24,1 29,6 33,8 37,5 41,3 52,2 58,0 78,5 Trawy niepodsiane Non-undersown grasses 69,5 62,4 65,2 61,6 12,2 15,6 17,6 13,0 11,6 11,4 9,2 5,3 Razem trawy Total grass 69,5 62,4 65,2 61,6 36,3 45,2 49,9 50,5 37,2 63,6 67,2 83,8 Motylkowate podsiane Undersown legumes 14,5 16,7 16,2 14,3 18,9 18,0 15,3 7,9 Razem motylkowate Total legumes 14,5 16,7 16,4 14,3 18,9 18,0 16 7,9 Razem zio³a i chwasty Total herbs and weeds 30,5 37,6 34,8 38,4 49,2 38,1 33,7 35,2 43,9 18,4 16,8 8,3 Suma Sum

9 Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ 255 Tabela 7. Plonowanie runi ³¹kowej (dt ha 1 s.m.) w pokosach w zale noœci od zró nicowanej mieszanki oraz nawo enia mineralnego Table 7. Yielding of sward (dt ha 1 DM) in cuts under varying type of mixture and mineral fertilization I pokos I cut II pokos II cut Plon roczny Yearly yield Nawo enie mineralne Mineral fertilization Kontrola Control treatment Topmix 1 Polowa Field Œrednia Mean 0 7,5 8,2 10,2 8,6 PK 7,8 11,2 9,5 9,5 NPK 16,3 20,1 19,4 18,6 N 2 PK 23,8 24,8 23,5 24,0 œrednia mean 13,9 16,1 15,6 15,2 0 9,9 6,5 12,6 9,6 PK 13,3 10,2 14,3 12,6 NPK 23,1 23,1 26,9 24,4 N 2 PK 31,3 30,3 28,6 30,0 œrednia mean 19,4 17,5 20,6 19,2 NIR α = 0,05 rn 0 17,4 14,7 22,8 18,3 PK 21,1 21,4 23,8 22,1 NPK 39,4 43,2 46,3 43,0 N 2 PK 55,1 55,1 52,1 54,1 NIR α = ,9 1,2 NIR α = ,0 nym zielonki z II pokosu (œrednio 13,1%). Najwy sza iloœæ wyst¹pi³a na obiekcie podsianym mieszank¹ Polow¹ przy zastosowaniu nawo enia N 2 PK 14,5% s.m. W sk³adzie chemicznym zielonki z I pokosu zaobserwowano najwy sz¹ œredni¹ zawartoœæ w³ókna surowego 22,8% s.m. Najwiêksza iloœæ sk³adnika wyst¹pi³a na obiekcie podsianym mieszank¹ Topmix 1 przy nawo eniu PK 23,8% s.m. Najwiêcej popio³u surowego wyst¹pi³o w zielonce z II pokosu (œrednio 8,3% s.m.). Na obiekcie kontrolnym, nie nawo onym, odnotowano najwiêksz¹ wartoœæ tego sk³adnika 9,1%, najmniejsza wyst¹pi³a w I pokosie na obiektach podsianych mieszank¹ Polow¹ przy zastosowaniu nawo enia NPK i N 2 PK 6,6% s.m. Najwiêksz¹ iloœci¹ t³uszczu surowego w s.m. charakteryzowa³a siê zielonka pochodz¹ca z II pokosu (œrednio 4,0% s.m.). Roœliny pochodz¹ce z dwóch ró nych mieszanek maj¹ zbli on¹ zawartoœæ BAW. Na tle zró nicowanego nawo enia mineralnego równie nie odnotowano istotnych zmian zawartoœci BAW (tab. 8). Efekty produkcyjne podsiewu s¹ bardzo zmienne i czasami zawodne, przede wszystkim ze wzglêdu na konkurencyjnoœæ, z jak¹ spotykaj¹ siê m³ode siewki roœlin z gatunkami starszymi, ju przystosowanymi do istniej¹cych warunków siedliskowych. Do mieszanek koniczynowo-trawiastych najlepsze s¹ nowe odmiany traw, które poprawiaj¹ PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

10 Sk³ad chemiczny Chemical content Sucha masa Dry matter Bia³ko ogólne Total protein W³ókno surowe Crude fibre Popió³ surowy Crude ash T³uszcz surowy Crude fat BAW Tabela 8. Sk³ad chemiczny runi ³¹kowej wiiiipokosie (% s.m.) Table 8. Chemical content of sward in I and II cut (% DM) Nawo enie mineralne Mineral fertilization Kontrola Control treatment I pokos Icut Topmix 1 Polowa Field Nawo enie mineralne Mineral fertilization Kontrola Control treatment II pokos II cut Topmix 1 Polowa Field 0 18,7 23,5 22,7 0 22,3 20,1 24,6 PK 20,3 21,4 22,4 PK 18,3 17,9 19,1 NPK 17,7 18,7 18,7 NPK 19,6 18,4 19,3 N2PK 17,1 17,4 18,5 N2PK 16,9 17,9 17,4 0 11,8 10,6 11,8 0 14,6 11,2 12,2 PK 12,5 11,3 13,3 PK 14,6 13,4 12,8 NPK 13,6 12,3 11,9 NPK 13,1 14,0 12,7 N2PK 14,4 13,7 14,5 N2PK 13,9 12,8 12,2 0 23,3 23,3 23,1 0 18,6 16,8 18,1 PK 23,3 23,8 22,7 PK 18,2 18,7 19,3 NPK 22,6 22,7 23,0 NPK 18,3 16,6 18,2 N2PK 21,5 22,3 22,0 N2PK 18,8 18,9 18,2 0 6,7 7,1 6,8 0 7,8 9,1 8,4 PK 6,6 6,8 6,7 PK 8,2 8,0 8,3 NPK 6,7 6,9 6,6 NPK 8,3 8,6 8,0 N2PK 6,9 6,7 6,6 N2PK 8,0 7,4 8,9 0 3,7 3,5 3,6 0 4,0 4,0 4,1 PK 3,6 3,5 3,4 PK 3,9 4,1 3,9 NPK 3,7 3,6 3,3 NPK 3,8 4,0 4,0 N2PK 3,6 3,6 3,8 N2PK 3,9 3,9 3,9 0 54,5 55,5 54,7 0 55,0 58,9 57,2 PK 53,9 54,6 53,9 PK 55,1 55,8 55,7 NPK 53,4 54,5 55,2 NPK 56,5 56,8 57,1 N2PK 53,6 53,7 53,1 N2PK 55,4 57,0 56,8

11 Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ 257 potencja³ tych mieszanek (SUTER, 2007). Wzrost proporcji koniczyny w mieszankach, mo e byæ pocz¹tkow¹ przyczyn¹ konkurencji ich z trawami (HARASIM, 2006). W tym przypadku nale y zastosowaæ nawo enie azotowe, aby zmieniæ proporcje na korzyœæ wzrostu traw (HAKATA, 2007). Wysoki poziom nawo enia mineralnego powoduje rozwój roœlin darni pierwotnej, co zwiêksza ich konkurencyjnoœæ wzglêdem roœlin nowo podsianych. GRZEGORCZYK i wsp. (1998), a tak e BENEDYCKI i wsp. (2001) twierdz¹, e polepszenie sk³adu gatunkowego runi ³¹kowej z jednoczesnym korzystnym wp³ywem na jej plon i jakoœæ mo na otrzymaæ stosuj¹c zró nicowane nawo enie. Z badañ w³asnych wynika, e wybór odpowiedniej mieszanki z w³aœciwymi gatunkami i odmianami roœlin w po³¹czeniu z odpowiednim nawo eniem mineralnym jest celowy i przynosi oczekiwane efekty ju w roku zagospodarowania. 4. Wnioski Siew bezpoœredni wykonany wiosn¹ spowodowa³ korzystne zmiany w sk³adzie botanicznym oraz zwiêkszy³ plonowanie runi ³¹kowej. Zastosowane nawo enie mineralne w iloœci 90 kg ha 1 NPK w najwiêkszym stopniu zwiêkszy³o udzia³ traw podsianych. Plonowanie runi ³¹kowej zale a³o istotnie od nawo enia mineralnego oraz zastosowanej mieszanki. Najwiêkszym plonowaniem charakteryzowa³y siê obiekty podsiane mieszank¹ Polow¹ przy nawo eniu NPK. Zastosowane nawo enie mineralne wp³ynê³o na zmiany w sk³adzie chemicznym runi ³¹kowej. Wzrost tego nawo enia zwiêksza³ udzia³ bia³ka ogólnego w suchej masie. Literatura BARY A R., SAWICKI J., Regeneracja zdegradowanej runi pastwiskowej poprzez siewy bezpoœrednie. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 442, BARY A R., Podsiew jako metoda renowacji runi trawiastej. ¹karstwo w Polsce, 4, BENEDYCKI S., BA UCH A., Reakcja mieszanek roœlin motylkowych i traw na zró nicowane nawo enie mineralne. Pamiêtnik Pu³awski, 125, DOMAÑSKI P., Podsiew u ytków zielonych. Poznañ, GOLIÑSKI P., Nowoczesne sposoby podsiewu u ytków zielonych. ¹karstwo w Polsce, 1, GOLIÑSKI P., Czynniki decyduj¹ce o produkcyjnoœci. Top Agrar Extra, GRZEGORCZYK S., OLSZEWSKA M., Produkcyjnoœæ mieszanek motylkowo-trawiastych w zale noœci od nawo enia azotowego. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 462, HAKALA K., JAUHIAINEN L., Yield and nitrogen concentration of above and below ground biomasses of red clover cultivars in pure stands and in mixtures with three grass species in northern Europe. Grass and Forage Science, 62, PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

12 258 A. Dradrach, Z. Zdrojewski HARASIM J Yields and forage value of white clover grass mixtures grown on different type of soil. Fragmenta Agronomica, 29 (3), JODE KA J., JANKOWSKA J., CIEPIELA G., Fodder quality from orchard grass and its mixtures with the legumes in the aspect of different nitrogen fertilization. Zbornik radova, Sveska, Novi Sad, 44, KOZ OWSKI S., Ogromne mo liwoœci produkcyjne. Top Agrar Extra, 6 7. MIKO AJCZAK Z., MIKO AJCZAK Z., BARTMAÑSKI A., Sk³ad botaniczny runi po wysiewie mieszanek trawiastych na tle siedlisk i nawo enia. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 442, MIKO AJCZAK Z., Czynniki warunkuj¹ce podsiew u ytków zielonych agrotechnika. ¹karstwo w Polsce, 1, SOWIÑSKI J., GOSPODARCZYK F., NOWAK W., SZYSZKOWSKA A., KRZYWICKI S., Plonowanie mieszanek tetraploidalnych odmian koniczyny ³¹kowej (Trifolium pratense L.) z trawami. Biuletyn Oceny Odmian, 29, STYPIÑSKI P., JANICKA M., RATAJ D., Wp³yw zró nicowanego nawo enia azotowego na plonowanie wybranych gatunków i odmian traw. Pamiêtnik Pu³awski, 125, SUTER D., BRINER H., LUSCHER A., Effect of Lolium perenne L. variety on the botanical composition of grass clover mixtures. Grassland Science in Europe, 12, WINNICKA J., BOBRECKA-JAMRO D., Mo liwoœci produkcyjne ³¹ki trwa³ej i nowo za³o onej przy zró nicowanym nawo eniu azotowym w rejonie Iwonicza. Ogólnopolska Konferencja ¹karstwa Kierunki rozwoju ³¹karstwa na tle aktualnego poziomu wiedzy w najwa niejszych jego dzia³ach, Warszawa, WOLSKI K., Wp³yw ró nych sposobów renowacji na plonowanie i wartoœæ pokarmow¹ runi ³¹kowej. Zeszyty Problemowe Postêpów Nauk Rolniczych, 579, WOLSKI K., Trwa³oœæ koniczyny ³¹kowej w runi po renowacji metod¹ siewu bezpoœredniego. Biuletyn Naukowy 1, WOLSKI K., Nowoczesne metody odnawiania u ytków zielonych. Materia³y szkoleniowe, WOLSKI K., MALKO., Zmiany w runi ³¹kowej po renowacji metod¹ siewu bezpoœredniego. ¹karstwo w Polsce, 1, Assessement of productivity of meadow sward undersown with annual mixture (research note) A. DRADRACH 1,Z.ZDROJEWSKI 2 1 Department of Grassland Sciences and Landscape Development 2 Institute of Agricultural Engineering, Wroc³aw University of Environmental and Life Sciences Summary The experiment was conducted in spring 2006 on light alluvial soil deep gley as a split-plot method. The research included: control treatment, treatment with grass mixture Topmix 1 and treatment with Field mixture in four fertilizer variants: B 0 0,B 1 PK,B 2 90kgha 1 N+PK,B kg ha 1 N + PK. Two-cut use was employed for sward. The assessment of grass and legume PT, ¹karstwo w Polsce, 11, 2008

13 Ocena produkcyjnoœci runi ³¹kowej po podsiewie mieszank¹ jednoroczn¹ 259 plants emergence and sodding using Weber s method were examined. Sward botanical composition analysis was conducted and chemical-laboratory analysis of plant material for content of basic mineral nutrient was done. The aim of the experiments was assessment of the effect of annual grass mixture and varying mineral fertilization on sward productivity under climatic-soil condition of Lower Silesia. Assessing early growth of grass species and legume plants the highest of seedlings was observed in plots undersowned with grass mixture Topmix 1. Along with the increase of nitrogen fertilization the amount of the grass and papilionaceous plants per m 2 decreased regardless of type of mixture. Neihter type of mixture nor fertilization nor time of vegetation affect sodding. Field mixture was characteristic of better sodding properties in spring however better results were shown in autumn after using of grass mixture Topmix 1. The results also showed clear influence of mineral fertilization on botanical composition of sward. The highest number of undersown crop species of grass was observed in treatments under N 2 PK fertilization for both mixtures. From among undersown crop legume plants the highest number was noticed in plots without fertilization and after appling PK fertilization. The highest amount of herbs and weeds was observed in control treatments. Research showed that the chemical content of sward was depended on different mineral fertilization. Along with the increase of nitrogen rate percentage of total protein in dry matter increased. It was also observed that dry matter was reduced under the highest rate of N 2 PK in both mixtures. Regardless of type of mixture higher content of crude fibre in first cut and decrease of that component along with increase of nitrogen rate at the same time were observed. The amount of ash was subject to slightly changes under the whole spectrum of fertilization in all examined treatments, but the lowest amount of ash was noticed in yield of first cut from treatments undersown with Field mixture under NPK and N 2 PK. Higher content of crude fat was observed on treatments which were undersown with crop grass mixture Topmix 1 especially in second cut in all different types of mineral fertilization. The change of BAW content under type of mixture and fertilizers wasn t observed. Yielding of sward significantly depended on fertilizers and type of mixture. The highest difference in annual yielding compared in control treatment was noticed in plot with NPK fertilization and undersown with Field mixture. The highest yields was observed in second cut on treatment undersown with grass mixture Topmix 1 and on control treatment under N 2 PK fertilization, which shows that old sward is noted for high competition. Adres do korespondencji Address for correspondence: Dr in. Agnieszka Dradrach Katedra ¹karstwa i Kszta³towania Terenów Zieleni Uniwersytet Przyrodniczy we Wroc³awiu Pl. Grunwaldzki 24A, Wroc³aw tel agnieszka.dradrach@up.wroc.pl Recenzent Reviewer: Stanis³aw Koz³owski PT, Grassland Science in Poland, 11, 2008

14